status program pembelajaran di kalangan saudara baru: satu ...pertanika.upm.edu.my/pertanika...

Pertanika J. Soc. Sci. & Hum. 11(1): 81-95 (2003) ISSN: 0128-7702© Universiti Putra Malaysia Press

Status Program Pembelajaran di Kalangan Saudara Baru:Satu Kajian Kes di Negeri Melaka

MOHD AZMI MAT SAH1 & MAIMUNAH ISMAIL2

!Institut Al-Quran Melaka34 A, Taman Cempaka 1,

Peringgit, Melaka2Jabatan Pemajuan Profesional dan Pendidikan Lanjutan

Fakulti Pengajian Pendidikan43400 UPM, Serdang, Selangvr, Malaysia

Kata kunci: Saudara baru, pendidikan dewasa, program pembelajaran, Balai Islam

ABSTRAKKajian ini bertujuan mengenal pasti tahap persepsi responden terhadap status programpembelajaran yang mereka ikuti. Kajian melibatkan sejumlah 60 orang saudara baru dan tigaorang pegawai di sebuah di institusi dakwah Islam. Hasil kajian menunjukkan kebanyakanresponden berbangsa Cina dan beragama asal Buddha, purata umur memeluk Islam ialah 25.8tahun dan purata umur sekarang ialah 45.2 tahun. Sejumlah 76% responden adalah wanita.Kajian juga menunjukkan responden berpersepsi bahawa program pembelajaran secara keseluruhanadalah memuaskan. Aspek yang perlu diberi lebih perhatian ialah keselesaan kelas, kemampuanpengajar menggunakan pelbagai bahasa, dan beberapa aspek isi kandungan pelajaran. Tigamasalah pelaksanaan program pembelajaran yang dihadapi oleh Balai Islam ialah anggapanbahawa Balai Islam sebagai tempat mengadu masalah, status pekerjaan pegawai dan kurikulumyang kurang lengkap.

ABSTRACT

The study aimed to identify the perception of respondents on the status of learning program thatthey have undergone. The study involved 60 Muslim converts and three officers of an Islamicinstitution. Results showed that the majority of respondents were of Chinese with Buddhism asthe original religion, converted to Islam at the average age of 25.8 years, and their present agewas at an average of 45.2 years. A total of 76% of respondents were women. As a whole therespondents perceived that the learning program was satisfactory. However, some areas need tobe looked into seriously such as the situations in the class, the capability of teachers in usingmultiple languages in teaching, and several aspects of learning contents. Three problems relatedto learning program for the converts were identified, namely, the perception of respondents thatBalai Islam is the only place to refer to when problems arise, employment status of officers andthe inadequacy of curriculum.

PENGENALAN

Islam adalah suatu agama yang dinamik. Keadaandinamik ini antara lain dapat dilihat melaluipertambahan umat Islam bukan sahaja merekayang lahir daripada keluarga Islam tetapi jugayang baru memeluk Islam atau 'convert' ataujuga dikenali sebagai 'saudara baru'. Fenomenabertukar agama daripada agama lain ke agamaIslam bukan satu perkara baru. la telah bermula

di peringkat awal tamadun Islam di dunia Arab(Shatzmiller 1996) dan di negara-negara AsiaTenggara (Hefner and Horvatich 1997). Hinggakini fenomena ini berlaku di kebanyakan negaradi dunia termasuk Malaysia, dan ini merupakansatu cara menyebabkan berlaku peningkatanjumlah umat Islam di sesebuah negara.Contohnya di negeri Jepun sekarang terdapathampir 50,000 orang penduduk yang memeluk

Mohd Azmi Mat Sah 8c Maimunah Ismail

Islam daripada agama lain dalam tempoh 20tahun yang lalu (Anis 1998). Di Kanada terdapatsejumlah 200,000 orang Islam termasuk merekasebagai imigran lama dan baru yang majoritinyadari Asia dan Afrika dan juga yang memelukIslam daripada agama lain (Azmi 1997).

Kajian pertambahan saudara baru dalamera Malaysia moden adalah kecil, dan analisismenunjukkan ia seiringan dengan gerakandakwah di negara ini (Shamsul 1997). Jumlahsaudara baru sebenar di negara ini sukardiperolehi. Berdasarkan sumber-sumber yangterhad, jumlah mereka di Kuala Lumpur dalamlima tahun antara tahun 1995 hingga 2000 secarapurata ialah lebih kurang 400 orang setahun(Temu bual dengan pegawai PERKIM, KualaLumpur 2001). Begitu juga menurut Mahfuz(1992) jumlah saudara baru di Kuala Lumpurdaripada tahun 1986 hingga 1990 ialah seramai1609 orang atau 0.15% daripada keseluruhanmasyarakat bukan Islamnya.

Melihat perkembangan ini dan pertambahanpopulasi yang ingin memeluk Islam di Malaysiamenyebabkan perlunya satu tugas khusus untukmenjaga hal-ehwal kebajikan termasuk programpembelajaran untuk meningkatkan pemahamandan penghayatan Islam (Siddiq 1998). Institusidakwah di Malaysia seperti YADIM, PERKIM,Balai Islam, MACMA, IOA, dan JIM1 telahbanyak membantu misi dakwah Islamiah yangsedia ada termasuk pembelajaran di kalangansaudara baru.

Balai Islam terdapat hampir di setiap negeridi Malaysia. Balai Islam Negeri Melaka khususnyatelah ditubuhkan pada tahun 1987, dimandatkanuntuk mengendalikan aktiviti pembelajaran dikalangan saudara baru. Setelah sekian lamadijalankan masih banyak tidak diketahui tentangkeberkesanan program pembelajaran tersebutdaripada pelbagai aspek. Oleh yang demikianfokus kajian ini ialah untuk melihat statusprogram pembelajaran di kalangan saudara barukhususnya anjuran Balai Islam. Tambahan pulakajian lepas mengenai pembelajaran di kalangansaudara baru adalah terhad. Kajian yang adahanyalah mengenai permasalahan yang merekahadapi (Simon Peri 1990, Nor Patimah 1990;

Maziah 1995; Mahfuz 1992; Wan Fauziah 1992;Yusoff 1988). Persoalan kajian ialahbagaimanakah pandangan saudara baru tentangpelaksanaan program pembelajaran daripadaaspek kepentingan objektif program, isikandungan pelajaran, suasana pembelajaran,penyampaian dan pengendalian program?Apakah masalah yang dihadapi oleh pihakpelaksana dalam mengendalikan aktivitipembelajaran? Kajian ini akan cuba mencarijawapan kepada persoalan di atas.

Hasil kajian bukan sahaja dapatmeningkatkan korpus pengetahuan mengenaipembelajaran di kalangan saudara baru, tetapiia boleh digunakan oleh Balai Islam dan institusidakwah lain dalam pelaksanaan programnya.Seterusnya hasil kajian diharapkan dapatmembantu usaha untuk mengenai pasti dikalangan saudara baru yang berkebolehan untukdiketengahkan dalam membantu usahapelaksanaan program pembelajaran dan sebagaipendakwah. Penumpuan sesuatu aktivitipembelajaran keislaman yang disusuli denganaktiviti penyelidikan akan cuba menonjolkankepentingan fungsi Balai Islam Melaka sejajardengan falsafah penubuhannya untuk memberikebajikan kepada 'saudara baru' denganmengoperasikan konsep pendidikan.

PENDIDIKAN DEWASA DARI

PERSPEKTIF ISLAM

Pendidikan amat digalakkan dalam Islam tanpamengira sama ada ilmu agama dan ilmu sains.Menurut Mohd Kamal (1988), isi kandunganteologi dan sains dalam Islam tidak bercanggahantara satu sama lain, malah ia saling melengkapidan kedua-duanya lahir daripada pandanganyang satu iaitu Tauhid. Ini amat bertentangandengan konsep dualisrne yang diamalkan diBarat, di mana ilmu keagamaan dipisahkandaripada ilmu sains. Pendidikan tidak formalyang berkait rapat dengan pendidikan dewasamempunyai kepentingan tinggi dalam Islamkerana tempoh seseorang individu mengikutipendidikan formal adalah terbatas.

YADIMPERKIMMACMAIOAJIM

Yayasan Dakwah Islam MalaysiaPertubuhan Kebajikan Islam MalaysiaMuslim Chinese Association of MalaysiaInternational Outreach of ABIM (Malaysian Muslim Youth Movement)Jemaah Islam Malaysia

82 PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 11 No. 1 2003

Status Program Pembelajaran di Kalangan Saudara Baru

Menurut Al-Rawi (1993) beberapa ciripendidikan dewasa menurut Islam ialah:Pertama, pendidikan dewasa merupakan satuproses pembelajaran sepanjang hayat iaitu dari"buaian hingga ke liang lahad". Hanya yangmembataskan pendidikan seseorang ialahkebolehannya untuk belajar kerana individu yangberlainan mempunyai kemampuan yang berbezauntuk belajar. Kedua, pembelajaran yangberulang-ulang merupakan amalan umat Islamyang terdahulu. Ini kerana di awal tamadunIslam, sistem pendidikan formal tidak begitukemas seperti masa kini, yang mana individusering belajar dan bekerja secara tukar gantimengikut kesesuaian masa. Ini kerana dalampembelajaran terdapat kata-kata hikmat seperti"Seseorang tidak sempurna amalnya jika ia tidakbelajar, dan tidak menjadi orang yang terdidikjika ia tidak melakukan sesuatu mengikut apayang dipelajari."

Ketiga, ialah konsep masyarakat berpelajaran(learning society) merupakan satu tuntutandalam Islam. Walaupun konsep ini seringdilaung-laungkan dewasa ini, tetapi mengikutsejarah Islam, dalam era pemerintahan Abbasiahseluruh masyarakat Arab ketika itu telahmengalami transformasi pendidikan iaitumasyarakat tersebut dianggap sebagai satuinstitusi pembelajaran yang besar. Bidang-bidangpendidikan yang telah bertapak ketika itu ialahundang-undang Islam, kenegaraan dan politik.Ulasan di atas menunjukkan bahawa Islam sangatmementingkan umatnya menuntut ilmu bagimenjamin kebahagiaan hidup dunia dan akhirat.Manusia keseluruhannya, termasuk mereka yangbaru memeluk Islam ditugaskan untuk menjadikhalifah atau pengatur kepada alam semesta ini.Oleh itu perkara utama yang mereka mestilaksanakan ialah menuntut ilmu mengenai agamayang baru dianuti. Ini mencadangkan bahawasuatu program pembelajaran khususnya secaratidak formal dibentuk bagi memudahkan merekamenjalani tuntutan hakiki tersebut.

Menyentuh tentang teori pembelajaran,banyak pendapat menyatakan mengapaseseorang dewasa belajar. Seseorang dewasadikatakan bersedia untuk belajar apabila merekaberhadapan dengan situasi yang rumit, yangmenuntut agar mereka belajar bagi memperbaikikualiti hasil kerja atau peringkat kehidupanseharian. Ini termasuk individu sama adaseorang pekerja, suami atau isteri, ibu atau bapa,seorang ketua sesebuah organisasi atau pekerja

dalam organisasi (Knowles 1980; Brazziel 1989;Garelli 1996). Pelajar dewasa lebih sukapembelajaran yang berkaitan dengan pengalamanhidupnya dan ia akan menjadi lebih bermaknaapabila pembelajaran itu boleh diaplikasikandalam menyelesaikan sebarang masalah harianatau masalah-masalah di tempat kerja (Reizen1996; Benshoff 1991).

Dari pandangan Knowles (1984) pula iamengatakan bahawa pada suatu peringkatkehidupan seseorang dewasa, orientasi pembe-lajaran lebih tertumpu kepada keperluan diri,sama ada ia berorientasikan masalah, pekerjaanataupun kehidupan. Sekiranya berkemampuan,ia mahu mengaplikasikan apa sahaja yang telahdipelajarinya secepat mungkin.

Aslanian dan Brickell (1980) seterusnyamenambah bahawa faktor penyebab seseoranguntuk belajar ialah akibat perubahan dalamhidup keluarga seperti perkahwinan, kelahiran,perceraian dan kematian serta faktor-faktor lainseperti penggunaan masa lapang dan mahumencapai kepuasan tugas yang lebih tinggi.Manakala Robinson (1985) pula lebihcenderung kepada idea bahawa pembelajarandewasa berlaku kerana ia adalah suatukeperluan penting pada suatu peringkat dalamkehidupan seseorang.

Dalam konteks kajian ini saudara baru sangatmemerlukan pendidikan. Sebagai anggota barudalam masyarakat Muslim sudah tentu merekamempunyai pelbagai masalah yang perlu diatasi(Ibrahim 1995; Zainurin 1992). Antaranya ialahuntuk mematuhi amalan agama yang barudianuti dan untuk menyesuaikan diri denganumat Islam yang lain, reaksi rakan, majikan dankeluarga. Masalah lain yang berkaitan ialahkerumitan untuk belajar kerana tempat tinggalyangjauh dari tempat belajar, dan jenis pekerjaanyang kurang sesuai setelah memeluk Islam(Ibrahim 1995; Ramli 1993). Justeru ituperancang program pembelajaran kepadasaudara baru haruslah dirancang secarasistematik dengan melihat kepada aspek-aspekpendidikan dewasa.

Seperti yang dilaporkan oleh Mahfuz (1992)sungguhpun mereka dengan sepenuh hatimenerima Islam sebagai satu cara hidup, tetapimereka masih lagi tidak memahami apakahperkara yang tergolong dalam ibadah. Dengandemikian pembelajaran perlu bukan sahaja untukmeningkatkan tahap kognitif tentang Islam tetapijuga amalan yang dituntut. Mereka sedang

PertanikaJ. Soc. Sci. 8c Hum. Vol. 11 No. 1 2003 83

Mohd Azmi Mat Sah & Maimunah Ismail

membina persepsi diri mengenai nilai,kepercayaan serta amalan hidup yang belumpernah mereka alami sebelum ini. Dengandemikian proses pembelajaran untuk saudarabaru sangat penting dan perlu dirancang sebaik-baiknya.

Di antara konsep yang selalu disebut dalampelaksanaan sesuatu program pembelajaran ialahpengetahuan pelaksana tentang ciri-ciripembelajaran dewasa, faktor yang menggalakkanpembelajaran dewasa dan penggunaanpengalaman dalam pembelajaran dewasa. KuMd. Ali (1997) melaporkan bahawa ahli psikologiberpendapat bimbingan adalah sebahagiandaripada komponen dalam program pendidikandewasa. Perkhidmatan bimbingan merupakannadi terpenting dalam mempastikan saudara baruuntuk terus kekal di atas dasar Tauhid,menghayati tuntutan agama dan memandu untukmenjalani kehidupan ke jalan yang diredhai sertadibenarkan oleh syariat.

Dalam konteks penghidupan saudara baru,selain pembimbing, 'role model' adalah jugapenting. Mereka sangat memerlukan seseorangyang boleh menjadi contoh seperti fasilitatorkelas agama, ustaz, imam masjid, pegawaiorganisasi dan pemimpin tempatan lain yangberagama Islam serta jiran dan rakan. Inibertepatan dengan teori "Pembelajaran Sosial"(Bandura 1977) yang mana seseorang individubelajar melalui pemerhatian dan interaksidengan anggota sosial lain dalam aktiviti seharian.Oleh itu saudara baru perlu didedahkan denganpengetahuan dan amalan yang betul mengenaiIslam. Ini mencadangkan betapa pentingnyadiwujudkan program pembelajaran khusus untukmereka.

KAJIAN LEPAS YANG BERKAITAN

Kajian-kajian lepas mendapati bahawa masihbanyak ruang yang boleh dipenuhi oleh pelbagaipihak untuk memantapkan program pembelajarandi kalangan saudara baru. Mahfuz (1992)mencadangkan supaya sukatan pelajaranhendaklah bukan sekadar peringkat asas sahaja,tetapi perlu lebih mendalam. Selanjutnya beliaumencadangkan agar dilakukan pengasingan kelasantara mereka yang lama dan yang barumemeluk Islam. Menurut Wan Fauziah (1992)pula hampir 90% daripada saudara baru diMalaysia terdiri daripada golongan yangberpendapatan rendah dan tidak berpendidikantinggi; dan dengan demikian penganjur program

pembelajaran perlu sensitif dengan keadaanprofil sosial mereka yang demikian. Cadanganyang dikemukakan oleh Nor Patimah (1990)amatlah dipersetujui supaya diwujudkanperpustakaan untuk saudara baru, adakan kelaslanjutan dan wujudkan "Islamic InformationCentre" di tengah-tengah sesebuah bandar besarseperti Kuala Lumpur, Johor Bahru dan Melaka.Begitu juga dengan cadangan supaya prosespembelajaran menggunakan alat bantu mengajarseperti audio-video, kursus secara jarak jauh danmengadakan penilaian yang sistematik tentangaktiviti pembelajaran yang diadakan di kalangansaudara baru.

Daripada segi teknik penyampaian olehfasilitator, Maziah (1995) mencadangkan bahawaprogram dakwah perlu dimulakan denganperkara-perkara yang menjadi kegemaran merekadahulu, contohnya kemasyarakatan ataupergaulan sosial kemudian sedikit demi sedikitdikaitkan dengan agama. Fasilitator juga perlumenghalusi percakapan mereka kerana dengandemikian perkara yang dipelajari mudahmeresap ke dalam jiwa seseorang. Fasilitator perlusensitif terhadap sasaran yang dituju. Sebagaicontoh, mereka boleh memulakan sesipembelajaran dengan mengajak memikirkantentang kejadian alam, kehebatan pencipta alamini dan sebagainya. Kajian tersebut jugamencadangkan supaya fasilitator perlu menguasaibeberapa bahasa lain seperti bahasa Inggeris,Cina, Tamil dan bahasa lain selain daripadaBahasa Melayu. Ini kerana saudara baru datangdaripada pelbagai latar belakang etnik danbudaya.

Ulasan di atas menunjukkan bahawaprogram pembelajaran di kalangan saudara barumerupakan satu pembelajaran dewasa secaratidak formal,yang mempunyai kurikulumberdasarkan masalah kehidupan seharian.Objektif dan strategi pengendalian pembelajaranperlu dirancang dengan rapi, bersesuaian denganprofil sosial saudara baru yang mempunyaipelbagai masalah termasuk ekonomi, dan sedangberada pada tahap transisi daripada segipengetahuan dan amalan agama, sertapembelajaran perlu menggunakan prinsip-prinsippendidikan dewasa.

METODOLOGI KAJIAN

Kajian ini merupakan satu kajian penerokaanyang berbentuk deskriptif. la dinamakanpenerokaan sebab kajian tempatan di kalangan



saudara baru sangat terhad dan lebih-lebih lagiberkaitan program pembelajaran yang merekaikuti hampir tiada ditemui sebelum ini. Kajianini bertujuan meninjau pandangan saudara baruterhadap pelaksanaan program pembelajaranyang telah mereka ikuti daripada aspekkepentingan objektif pembelajaran, suasanapembelajaran, isi kandungan pelajaran,penyampaian dan pengendalian programpembelajaran. Kajian juga bertujuan mengenal-pasti masalah yang dihadapi dalam pelaksanaanprogram pembelajaran di kalangan saudara barudaripada perspektif penganjur. Aspek pelaksanaanini perlu diketahui kerana ia mempengaruhitumpuan dan kelancaran program pembelajaranyang dijalankan oleh pegawai Balai Islam.

Instrumentasi Kajian

Instrumen kajian ialah borang soal selidik yangdiisi sendiri oleh responden. Pembentukansoalselidik ini berdasarkan teori-teori pembe-lajaran dewasa terkemuka yang dibentuk olehKnowles (980), Brazziel (1989) dan Garelli(1996). Sebanyak empat komponen programpembelajaran yang dipilih dalam kajian ini iaitukepentingan objektif pembelajaran, suasanapembelajaran, isi kandungan pelajaran,penyampaian dan pengendalian programpembelajaran.

Responden kajian terdiri daripada semua60 orang saudara baru yang telah mengikutiprogram pembelajaran yang dianjurkan olehBalai Islam dalam tahun 2001. Mereka terdiridaripada saudara baru yang berumur antara 18hingga 60 tahun. Kategori umur ini dipilihkerana sesuai dengan hak memilih agama bagiindividu seperti yang tercatat dalam perlem-bagaan Persekutuan perkara 11 (4). Pemilihanresponden dibuat berdasarkan senarai nama yangtelah diambil oleh penyelidik melalui semakanpelajar yang telah mengikuti programpembelajaran anjuran Balai Islam Melaka dalamtahun 2001.

Prauji telah dijalankan di kalangan 10 orangsaudara baru lain yang pernah mengikutiprogram pembelajaran di Melaka yangdikendalikan oleh institusi Islamiah yang lain.Analisis reliabiliti dijalankan dan nilai Cronbachalpha yang diperoleh semasa pra-uji ialah 0.82.Dalam Kajian sebenar nilai Cronbach alpha ialah0.78.

Pengumpulan data kajian telah dijalankandengan mengedarkan sendiri borang soal selidik

melalui individu, sewaktu selesai kelas dijalankandisepanjang bulan Oktober 2001. Semua borangsoal selidik telah dapat dikumpulkan denganbantuan pegawai di Balai Islam dan seterusnyadianalisis. Data tambahan telah diperolehidengan menemubual tiga orang pegawai BalaiIslam untuk memahami masalah yang dihadapisemasa pelaksanaan program pembelajaran.Mereka yang dipilih merupakan pegawai utamaBalai Islam yang menjadi perancang, pelaksanadan pengendali program pembelajaran tersebut.

Kajian status ini menggunakan statistikmudah seperti peratusan, kekerapan dan minuntuk menerangkan profil dan membuatinterpretasi responden terhadap aspek-aspekyang dikaji. Pengukuran item yang menggunakanmin adalah berasaskan ukuran Likert berskala -5 dan interpretasi tentang tahap min adalahberasaskan tiga ketegori iaitu > 3.56 = tinggi,1.33 hingga 3.66 = sederhana, dan < 1.32 =rendah.

HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGANPurata umur responden ialah 45.2 tahun, 76.7%terdiri daripada wanita, 75% berbangsa Cinadan 70% berasal daripada agama Buddha.Daripada segi kelayakan akademik pula, 60%adalah hanya berpendidikan sehingga darjahenam dan sebanyak 11.7% memiliki ijazahpertama. Mereka memeluk agama Islam padapurata umur 25.8 tahun dan ini bermakna secarapurata responden telah menganuti Islam selamahampir 20 tahun. Manakala 41.7% di kalanganmereka mempunyai pekerjaan di sektor awamatau swasta, dan 60% telah pun berkahwin.Profil demografi ini ditunjukkan dalam Jadual1.

Bilangan kaum wanita di kalanganresponden jauh melebihi bilangan lelaki. Inidisebabkan oleh beberapa faktor. Pertama, datamenunjukkan jumlah sebenarnya saudara baruwanita di Malaysia jauh melebihi lelaki iaitudengan kadar 70% : 30% (Rosey 1995). Kedua,sebanyak 27.0% daripada responden merupakanibu tunggal yang mempunyai masa terluanguntuk belajar di samping kehadiran merekamendapat sedikit insentif kewangan daripadapihak penganjur program. Ketiga, melaluipemerhatian, wanita lebih terbuka untukmenuntut ilmu atas galakan keluarga atau suamiuntuk menghadiri kelas agama. Nisbah saudarabaru wanita jauh lebih tinggi daripada saudarabaru lelaki juga seperti yang dilaporkan di Jepun



Ciri Demografi

JantinaLelakiPerempuan

Umur (tahun)56 ke atas46-5536-4526- 3525 ke bawahMinSisihan piawai

Status perkahwinanBerkahwinBujangJanda/ibu tunggal

Agama AsalBuddhaHinduKristianLain-lain

JADUAL 1Profil demografi responden (n = 60)

Kekerapan

1446

6271782

45.29.8

368

16

42576

Peratus

23.376.7

10.036.028.413.43.3

60.013.326.9

70.08.3

11.710.0

(wanita 69.7% dan lelaki 30.3%) disebabkanpertukaran ke agama Islam berlaku kerana wanitaJepun mengahwini kaum imigran Islam selepasmereka memeluk Islam (Anis 1998).

Jadual 2 menunjukkan profil sosial danagama responden. Mereka memeluk Islam padapurata umur iaitu 25.8 tahun. Ini bersesuaianakta dalam Perlembagaan Persekutuan yangmana seseorang boleh memeluk agama lain padaumur minimum 18 tahun. Responden dalamkajian ini memberi sebab mereka memeluk Islamatas faktor hidayah Allah. Kajian-kajian lain (NorPatimah 1990; Tusibah 1994; Maziah 1995;Rosmawati 1992) walau bagaimanapunmendapati bahawa sebab-sebab lain sepertiberkahwin, pergaulan dengan kawan beragamaIslam, tarikan kepada Islam juga merupakansebab utama saudara baru memeluk Islam.Hidayah ialah petunjuk kepada jalan kebenarandan terbuka hati untuk menerima Islam sebagaicara hidup. Menurut Teh (1990) majoriti yangterlibat dalam pengislaman akhir-akhir ini adalahdi kalangan pekerja yang tahap pendapatanrendah disebabkan taraf pendidikan yangrendah, dan sebanyak sebanyak 60% respondendalam kajian ini mempunyai pendidikansehingga Darjah 6 sahaja. Namun demikianterdapat mereka yang mempunyai tahappendidikan yang tinggi iaitu ijazah pertama

(11.7%) dan mempunyai pekerjaan yang tetapseperti guru dan kakitangan kerajaan (20%).Kebanyakan responden adalah berbangsa Cinadan 70% adalah berasal daripada agama Buddha.Kajian lepas (Rosey 1999) juga menunjukkanbahawa sebahagian besar saudara baru diMalaysia ialah berbangsa Cina yang beragamaasal Buddha (Teh 1990). Lebih-lebih lagi diNegeri Melaka terdapat kelompok masyarakatCina peranakan (Baba) yang telah berasimilasidengan kebudayaan Melayu sejak sekian lama.Menurut Teh (1990) lagi melalui analisisnya diAsia Tenggara, dua perkara yang berharga yangjarang terdapat di kalangan imigran Cina padawaktu penghijrahan dahulu adalah wanita danstatus sosial yang tinggi, dan untukmendapatkannya orang Cina rela pindah keagama Islam melalui perkahwinan dengan wanitaIslam. Analisis Teh (1990) seterusnyamenyatakan, salah satu keuntungan jangkapendek dari pengislaman adalah dengan adanyabantuan kewangan, membantu mencarikanpekerjaan kepada saudara baru yang diberikanoleh PERKIM dan Jabatan Agama di peringkatnegeri.

Jadual 3 pula menunjukkan taburanresponden berdasarkan kehadiran dalam aktivitipembelajaran dalam tahun 2001. Datamendapati bahawa aktiviti kelas fardhu ain



JADUAL 2Profil sosial dan agama (n • 60)

Ciri Sosial Dan Agama Kekerapan Peratus

Umur Memeluk Islam (tahun)10 Ke bawah11 - 2021 - 3031 - 4 041 Ke atasMinSisihan piawai

BangsaCinaIndiaLain-lain

Sebab Masuk IslamHidayah AllahBerkahwinDorongan kawan

Kelulusan AkademikDarjah enamSRP/PMRSPM/ MCESTPM/STUIjazah

PekerjaanKerajaanSwastaSurirumahLain-lain

930867

25.812.6

45510

4875

3661017

12132312

15.049.913.410.111.6

75.08

16.7

80.011.78.3

60.010.016.7

1.711.7

20.021.738.320.0

JADUAL 3Taburan responden mengikut aktiviti pembelajaran yang pernah

dihadiri pada tahun 2001 (n - 60)

Aktiviti Pembelajaran Kekerapan Peratus Kedudukan

Kelas fardhu ainMajlis perayaanCeramah agamaKuliah mingguanKursusDiskusi bersama rakanForum agamaSimposium

606056546453426

10010093.390.076.775.056.743.3

12345678

merupakan aktiviti pembelajaran yang sangattinggi kehadirannya. Ini diikuti pula denganceramah agama (93.3%), kuliah mingguan(90.0%), kursus (76.7%) seperti kursus jenazahdan perkahwinan. Majlis keraian seperti perayaanMaulidur Rasul dan Hari Raya adalah aktivitiyang sangat tinggi kehadiran responden (100%).Kelas fardhu ain yang dianjurkan oleh BalaiIslam sangat mendapat sambutan. Kelas ini

merupakan satu-satunya program yang bolehresponden ikuti setiap minggu iaitu pada hariSabtu dan Ahad. Manakala program ceramahagama dan majlis perayaan pula biasanyadiadakan secara besar-besaran mengikut waktutertentu. Menurut mereka di sinilah tempatmereka bersosialisasi dengan pemimpin dansaudara baru yang lain.



Jadual 4 menunjukkan persepsi respondenterhadap kepentingan objektif programpembelajaran. Secara keseluruhan respondenberpendapat bahawa kepentingan objektifpembelajaran yang mereka ikuti adalah tinggi(min • 4.47). Program pembelajaran yang telahmereka ikuti dikatakan telah dapat memberipanduan dalam mengurus kehidupanberlandaskan ajaran Islam (min = 4.57)meningkatkan kesungguhan belajar (min = 4.53)dan dapat meningkatkan lagi kemahiran sertapengetahuan tentang agama Islam (min = 4.53).

Responden sangat berminat untuk belajarmendalami ajaran Islam. Ini bertepatan dengantujuan pembelajaran dewasa seperti yangdinyatakan oleh Knowles (1984) dan Robinson(1985) bahawa pada suatu peringkat kehidupanseseorang dewasa, orientasi pembelajaran lebihtertumpu kepada keperluan diri, sama ada iaberorientasikan masalah, pekerjaan ataupunkehidupan. Aslanian dan Brickell (1980) sertaGarelli (1996) menambah lagi bahawa faktorpenyebab seseorang untuk belajar ialah akibat

perubahan dalam hidup. Data yang terhasil jelasmenunjukkan bahawa saudara baru yang dikajiamat memerlukan program pembelajaranmengenai ilmu dan amalan Islam yang dianuti.

Data dalam Jadual 5, secara keseluruhanmenunjukkan persepsi responden terhadapsuasana pembelajaran dalam kelas adalahmemuaskan (min = 4.09). Namun begituresponden beranggapan bahawa guru merekaperlu lebih berkemampuan untuk menguasaipelbagai bahasa (min • 3.51, iaitu sederhana)kerana responden terdiri daripada pelbagai kaumdan kebudayaan. Responden juga berpendapatsupaya pengendalian sesi soal jawab dalam kelasdiperkemaskan (min = 3.88) dan keselesaankelas dalam keadaan kurang memuaskan (min •3.90). Ini disebabkan kelas mereka seringdiadakan pada hujung minggu iaitu pada hariSabtu dan Ahad atau pada hari cuti umum, yangmana beberapa aktiviti lain seperti majlis keraiandan program kebudayaan dijalankan serentakberhampiran di mana pembelajaran diadakan.

JADUAL 4Persepsi responden terhadap kepentingan objektif program pembelajaran saudara baru ( n = 60 )

Kenya taan

Mengurus kehidupanKesungguhan belajarMeningkat kemahiranMeningkat pengetahuanKekuatan diriSikap positifMemudah kehidupanTanggungjawab diri

Min Keseluruhan : 4.47, Sisihan Piawai

Min

4.574.534.534.524.484.454.424.27

: 0.68

Sisihan Piawai

.67

.68

.67

.67

.71

.77

.59

.66

Kedudukan

12345678

JADUAL 5Persepsi responden terhadap suasana pembelajaran di dalam kelas (n • 60)

Kenyataan

Hubungan guru- pelajar baikTunjuk ajar yang menarikAktiviti pembelajaran yang berkesanBahan rujukan sesuaiPeluang memberi ideaKelas selesa dan sesuaiSoal jawab dalam kelasKemampuan guru dalam pelbagai bahasa

Min

4.404.384.304.274.053.903.883.51

Sisihan Piawai

.76

.58

.81

.63

.751.04

.80

.89

Kedudukan

12345678

Min Keseluruhan : 4.09, Sisihan Piawai : 0.7



Satu lagi aspek yang menjadi persoalandalam kajian ialah mengenai isi kandunganpelajaran seperti ditunjukkan dalam Jadual 6.Secara keseluruhan responden mengatakanbahawa isi kandungan pelajaran berada padatahap sederhana (min = 3.22). Secara khusus,responden mengatakan isi kandungan pelajarantelah mencapai tujuan belajar mereka (min =4.00) kerana pelajaran tersebut adalahmempunyai aspek teori dan amali (min =4.00). Walau bagaimanapun ada kalanya isikandungan pelajaran tidak dapat menepatikehendak responden (min = 2.62), isipelajaran tidak menentu (min = 2.65) danpelajar tidak tahu isi kandungan untukkelas berikutnya (min = 2.60).

Persepsi responden yang kurang memuaskanini terhadap beberapa aspek isi kandunganpelajaran adalah berkemungkinan disebabkankurangnya penelitian dijalankan oleh penganjurtentang keperluan isi kandungan pembelajaranuntuk saudara baru. Begitu juga tahappenerimaan pelajar yang berbeza meman-dangkan latar belakang pendidikan mereka yangsebahagiannya berada ditahap yang rendah dantempoh mereka selepas memeluk Islam yangtidak sama. Ini kerana menurut Wan Fauziah(1992), hampir 90% daripada saudara baru diMalaysia terdiri daripada golongan yangberpendapatan rendah dan tidak mempunyaikelulusan yang tinggi. Responden jugamenyatakan bahawa mereka tidak dapatmemahami sesuatu pelajaran dengan baik keranaterlalu banyak perkara yang dipelajari pada setiapsesi kelas. Ada kalanya responden masih kurangfaham tujuan mereka belajar untuk sesuatu sesi,apa yang seharusnya dipelajari lebih dahuludan daripada mana hendak bermula mengikutipembelajaran. Kajian Wan Fauziah juga

menunjukkan kurikulum pembelajaran saudarabaru ada kalanya dijalankan secara ad hoc tanpamenetapkan profil pelajar yang menghadirisesuatu sesi pembelajaran. Seperti kajian Maziah(1995) mencadangkan supaya program dakwahperlu dimulakan dengan perkara-perkara yangmenjadi kegemaran mereka dahulu, contohnyahal kemasyarakatan dan sosial kemudian sedikitdemi sedikit dikaitkan dengan agama. Dikalangan responden juga terdapat mereka yangkurang memahami bahasa Malaysia dengan baik.Faktor ini juga menjadi penghalang untukmereka memahami dengan baik isi pelajaranyang disampaikan.

Jadual 7 menunjukkan data yang diperolehdari aspek penyampaian dan pengendalian yangkeseluruhan memuaskan (min = 3.79). Walaubagaimanapun data menunjukkan tahap persepsiyang berbeza mengikut pelbagai aspekpengendalian. Mereka beranggapan bahawapenyampaian guru adalah baik (min = 4.33),begitu juga pengajar memberi peluangberinteraksi (min = 4.17), peruntukan masa yangcukup (min = 4.16), penjelasanjawapan kepadapelajar (min = 4.10). Namun demikian ada aspekpengendalian pembelajaran yang dianggap masihsederhana oleh responden seperti pembelajaranyang hanya menggunakan bahasa Melayu sahaja(min = 2.78).

Fasilitator yang mengajar di kalanganresponden dapat menyampaikan ilmu danberinteraksi dengan baik. Ini kerana guru yangmembimbing mereka mempunyai pengalamanlebih 10 tahun dalam memberi pendidikankepada saudara baru. Demikian juga hubunganantara guru dan murid adalah memuaskan bukanhanya di dalam kelas sahaja, tetapi juga di luarkelas. Responden bersetuju tentang masa yangdiperuntukkan bagi sesuatu sesi kelas iaitu 2

JADUAL 6Persepsi responden terhadap isi kandungan pelajaran dalam program pembelajaran (n • 60)

Kenyataan

Mencapai tujuan belajarMempunyai teori dan amaliDiajar berulang-ulangIsi kandungannya umumIsi kandungan tidak menentuTidak menepati kehendak sayaTidak tahu jadual hari berikut

Min

4.004.003.483.472.652.622.60

Sisihan Piawai

.88

.971.031.051.041.071.12

Kedudukan

1

234678

Min Keseluruhan : 3.22, Sisihan Piawai : 1.03

PertanikaJ. Soc. Sci. 8c Hum. Vol. 11 No. 1 2003


JADUAL 7Persepsi responden terhadap penyampaian dan pengendalian program pembelajaran (n = 60 )

Kenyataan

Penyampaian guruPeluang berinteraksiPeruntukan masaPenjelasan jawapanPerbincangan melalui bengkelPenggunaan ABMKaedah kuliah sahajaBahasa selain bahasa Melayu

Min Keseluruhan : 3.79 , Sisihan Piawai

Min

4.334.174.164.103.773.653.402.78

: 0.82

Sisihan Piawai

47.61.78.71.811.09.981.12

Kedudukan

12345678

jam. Penyampaian pelajaran yang hanyamenggunakan bahasa Melayu sahaja merupakansatu kelemahan program kerana jumlah guruyang bertugas adalah terhad dan mereka tidakberkemampuan berbahasa lain seperti bahasaCina dan Tamil kecuali Inggeris. Respondenterdiri daripada pelbagai bangsa seperti Cina,India, Portugis, Iban, dan Orang Asli. Merekadikumpulkan di dalam kelas yang sama. KajianMaziah (1995) menyokong kebenaran perlunyafasilitator untuk menguasai beberapa bahasa lainseperti bahasa Inggeris, Cina, Tamil dansebagainya. Data kajian ini juga menunjukkanbahawa responden bersetuju supaya gurumenggunakan pelbagai alat bantuan mengajarseperti slaid, video dan sebagainya. Mereka jugamenghendaki guru menggunakan kaedahmengajar yang pelbagai, tidak hanyamenggunakan teknik ceramah sahaja di dalamkelas.

TANGGAPAN PEGAWAI TENTANGMASALAH PELAKSANAAN PROGRAM

PEMBELAJARAN

Transkripsi data daripada temu bual dengantiga pegawai Balai Islam dianalisis denganmenggunakan teknik 'constant-comparative'.Hasil analisis menunjukkan bahawa programpembelajaran menghadapi tiga masalah utamaiaitu pertama, Balai Islam dianggap sebagaitempat mengadu masalah; kedua, statuspekerjaan pegawai di Balai Islam; ketiga,kurikulum yang kurang lengkap. Setiap satumasalah ini diterangkan dan disokong dengankenyataan verbatim daripada responden. Namaresponden yang digunakan dalam setiapkenyataan verbatim bukanlah nama sebenar atastujuan kerahsiaan.

Balai Islam Dianggap sebagai Tempat MengaduMasalah

Ketiga-tiga pegawai hampir sebulat suaramengaiakan bahawa ramai saudara baru yangmereka temui di Balai Islam sering meluahkanpelbagai permasalahan kehidupan yang merekahadapi selepas memeluk Islam. Seperti kata UstazAhmad:

Kami di sini seolah-olah dianggap sebagai tempatmengadu hal. Mereka datang pada bila-bila masadan bercakap tentang apa sahaja terutamanyamasalah yang mereka hadapi. Ada kalanya merekamengadu tentang buku sekolah anak-anak, anggotakeluarga sakit, masalah tempat tinggal dan pelbagaibayaran biL

Masalah saudara baru yang lebih ketaraadalah berkaitan kemiskinan. Secara keseluru-hannya saudara baru di negara ini merupakangolongan miskin (Teh 1990) dan kemiskinantelah mereka hadapi sebelum memeluk Islamlagi. Ada yang beranggapan bahawa cara mudahmengatasi kemiskinan ialah dengan memelukIslam kerana saudara baru diberi perhatianoleh pelbagai pihak termasuk Balai Islam. Seiringdengan keadaan ini responden lain yang ditemubual mengatakan:

Saudara baru faham yang dalam Islam kita adamemberi zakat kepada orang miskin saudara barudi sepanjang masa. Ada daripada mereka yangdatang ke sini (Balai Islam) meminta hakmereka.... Bantuan zakat bermacam-macamantaranya makanan seperti beras, pakaian danalat untuk bekerja seperti mesinjahit, mesin tebudan Iain-lain (Ustaz Amin).

Ada yang datang hanya untuk mendapatkan wanginsentif kehadiran mengikuti kursus sebanyak RM5sahaja. Dulu mereka dapat RM10, sejak masalah



ekonomi melanda negara wang tersebutdikurangkan kepada RM5 dan itu pun merekasanggup datang untuk mendapatkannya. Jikalausepuluh kali sudah berjumlah RM50 (UstazahAfifah).

Selain itu, hampir semua saudara barumenghadapi masalah dengan keluarga asalmereka selepas memeluk Islam. Situasi pelajaryang terganggu aspek psikologi inimempengaruhi keberkesanan pembelajaranmereka. Ada di kalangan mereka yang diancamdan diusir keluarga menyebabkan timbulmasalah tempat tinggal, malah ada yang terpaksatinggal dengan orang yang bersimpati atauterpaksa menyewa sendiri. Keadaan ini semakinburuk kerana faktor kemiskinan seperti yangdilaporkan oleh Ustaz Amin:

Pihak kami di Balai Islam ada menyediakan kedaipanel untuk saudara baru yang miskin supayamereka mengambil barang keperluan harian disitu dan memang ditetapkan had jumlah hargabarang yang dibenarkan diambil pada setiap bulan.Tetapi masalahnya ialah kadang-kadang merekapergi ke kedai untuk mendapatkan wang dari tuankedai, bukannya barang keperluan harian.

Masalah saudara baru yang lebih sukarmereka atasi ialah pandangan serong orangMelayu terhadap pengislaman mereka. Iniberkaitan dengan anggapan orang Melayubahawa saudara baru mempunyai niat 'ada udangdi sebalik batu' dan tidak ikhlas memeluk Islam.Malah ada orang Melayu yang mengatakan masukIslam bermakna menjadi orang Melayu, yangsituasi ini dinafikan oleh saudara baru keranamereka tidak semestinya mengikuti kebudayaandan cara hidup orang Melayu selepas memelukIslam seperti apabila bersembahyang mestimemakai baju Melayu dan kain pelikat sepertidinyatakan dalam kata-kata berikut:

Orang Melayu khususnya di kampung seringmenganggap saudara baru mesti ikut adat orangMelayu seperti berbaju Melayu dan berkain pelikatbila bersembahyang ke masjid. Perkara ini bukansenang hendak diubah dalam masa sehari duaselepas memeluk Islam. Bayangkan berapa lamadia sudah terbiasa dengan cara hidupnya, tiba-tiba disuruh tukar dalam sekelip mata (UstazAhmad).

Terdapat kes kononnya saudara baru telah murtad.Seorang lelaki Melayu telah membuat laporanmelalui telefon ke Pejabat ini, bahawa saudarabaru telah murtad. Perkara ini berlaku apabila

mereka melihat saudara baru balik ke rumah asalmereka untuk menziarahi keluarga mereka. Tanpausul periksa terlebih dahulu masyarakatmenganggap mereka telah murtad. Dari situtimbullah persoalan ikhlas atau tidak merekamemeluk Islam. Mereka juga sering ditakutkandengan pertanyaan seperti sanggupkah nantiberpuasa sebulan, solat lima waktu, bersunat dansebagainya. Malahan ada yang bertanya pada bakalisteri (saudara baru) sanggupkah berpoligaminanti? (Ustazah Afifah).

Status Pekerjaan Pegawai di Balai IslamAnalisis transkripsi mendapati permasalahanprogram pembelajaran yang dihadapi olehsaudara baru mempunyai kaitan denganpermasalahan yang dihadapi oleh pegawai BalaiIslam dalam pelaksanaan program pembelajaran.Masalah ini dapat diterangkan daripada tigaaspek iaitu jumlah pegawai, status jawatan dankepakaran yang dimiliki.

Jumlah pegawai yang bertugas di Balai Islamialah seramai enam orang. Jumlah ini dikatakanadalah kecil berbandingjumlah pelanggan atausaudara baru yang mereka layani hampir 20orang sehari, yang setiap seorang mengemukakanpelbagai jenis masalah yang sukar untukdiselesaikan dengan segera. Tambahan pulapegawai mengakui kepakaran yang mereka milikiadalah terbatas, khususnya dalam aspekkaunseling, memberi kefahaman tentang Islamkepada saudara baru yang terdiri daripadapelbagai bangsa dan budaya. Di kalangan pegawaiyang ditemu bual mengatakan jawatan merekamempunyai status kontrak, sementara atausukarela. Hanya seorang daripada merekamempunyai kelulusan peringkat ijazah, seoranglagi merupakan bekas tentera dan yang ketigamempunyai kelulusan Sijil Pelajaran Malaysia(SPM). Manakala dua daripada mereka adalah

juga merupakan saudara baru yang telahmemeluk Islam setiap seorangnya pada 27 tahundan 13 tahun yang lalu. Status jawatan sedemikiandisebabkan Jabatan Agama Negeri tidak melihatkeperluan meningkatkan jumlah pegawai di BalaiIslam. Fakta di atas disokong melalui kenyataanverbatim berikut :

Pegawai di sini sebenarnya diambil daripadapelbagai bangsa seperti Cina, India, Sikh dan OrangAsli. Diharapkan dengan adanya mereka di sinidapat membantu memberi kefahaman kepadasaudara baru yang sama bahasa dan latarbelakang budaya. Tetapi sekarang yang tinggalhanyalah pegawai Cina dan India sahaja danseorang Melayu. Tambahan pula mereka tidak

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 11 No. 1 2003 91


kekal di sini sebab status jawatan bersifatkontrak. Saya sendiri juga berjawatan kontrak.Selepas dua tahun sekali kita memperbaharuikontrak. Jadi keberkesanan kerja terpulang padausaha kita sendiri (Ustaz Ahmad).

Pegawai kita perlu diberi kursus atau latihanmengikut perubahan sesuai dengan perkembanganterkini. Balai Islam sendiri ada menghantar pelajaryang berpotensi di kalangan saudara kita untukmenyambung pelajaran di luar negara supayamenjadi pendakwah dan dapat membantu BalaiIslam pada masa akan datang. Itu pun buat masasekarang cuma ada seorang sahaja. Atau pihakJabatan Agama boleh memberi cuti bergaji kepadapegawai untuk menghadiri kursus ini. Memangkita akui kita kurang terlatih dan mempunyaikelemahan untuk mengendalikan pembelajaran dikalangan saudara baru (Ustaz Amin).

Kurikulum yang Kurang LengkapAnalisis daripada transkripsi data jugamenunjukkan bahawa kurikulum pembelajaransaudara baru telah disediakan oleh pihak JAKIM(Jabatan Kemajuan Islam Malaysia). Namunpegawai mendapati modul yang ada terlaluumum dan tidak mengambil kira profil terperincipelajar yang dikatakan mempunyai latar belakangdan masalah yang berbeza dan rumit. Oleh ituguru terpaksa menggunakan buku yangdiperoleh di pasaran yang memerlukan tahapkebolehan pemahaman yang tinggi. Bukutersebut sering digunakan oleh guru-guru agamayang lain di masjid-masjid. Buku tersebutselalunya menggunakan tulisan jawi yang sudahtentu sukar difahami oleh saudara baru. Masalahini dapat dikesan melalui kenyataan-kenyataanberikut:

Sebenarnya ada kurikulum yang disediakan olehJAKIM, tetapi ada beberapa perkara yang kurangsesuai bila hendak dilaksanakan kepada mualafdi sini. Di kalangan mereka ada yang buta huruf,tidak faham bahasa Melayu dan sebagainya, makakami (Balai Islam) terpaksa mencari sumber laindi pasaran dan berbincang dengan guru yangmengajar mengikut kesesuaian penerimaan pelajar(Ustaz Ahmad).

Buku panduan ini saya dapat daripada kawan sayadi Singapura. Sungguhpun buku ini ditulis dalambahasa Inggeris, nampaknya susunan isi kandunganpelajarannya lebih mudah untuk difahami dansesuai kepada semua peringkat termasuk kita yangtelah lama memeluk Islam sekalipun. Jadi sayagunakan buku ini untuk mengajar (Ustaz Amin).

Pelajar suka bertanya di dalam kelas bila adaperkara yang tidak difahami. Selalunya mereka

banyak bertanya tidak mengira topik dan tujuansesuatu jadual belajar. Apabila ditambah denganpenerangan yang diberikan oleh ustaz terhadapsesuatu pertanyaan pelajar, ini menyebabkan isipelajaran kadang-kadang nampak terlalu banyakuntuk difahami pada sesuatu masa (Ustazah Afifah).

KESIMPULAN DAN CADANGANPerubahan yang terjadi dalam hidup sebagaisaudara baru tidak semudah seperti yang dilihat.Sungguhpun mereka menerima Islam dengansepenuh hati sebagai satu cara hidup, tetapimereka masih kurang memahami apakah perkarayang tergolong sebagai ibadah. Ini memberiimplikasi kepada pembentukan programpembelajaran di kalangan saudara baru.

Purata umur responden iaitu 45.2 tahunmenunjukkan bahawa mereka terdiri daripadagolongan yang dewasa. Secara umum individudewasa mempunyai keunikan tersendiri daripadasegi pembelajaran yang perlu diikuti secara tidakformal. Tambahan pula mereka merupakansaudara baru yang mempunyai pelbagai latarbelakang bahasa, bangsa dan budaya.

Di kalangan saudara baru yang dikaji,golongan wanita merupakan kumpulan yanglebih aktif dalam mengikuti programpembelajaran berbanding lelaki. Ini disebabkanmereka terdiri daripada ibu tunggal ataujandadan mempunyai masa terluang dan jumlahsaudara baru wanita memang jauh melebihijumlah lelaki. Berdasarkan pengalamanpenyelidik, didapati bahawa secara keseluruhankaum wanita pada masa kini lebih berminatmendalami ilmu agama secara tidak formalberbanding lelaki.

Faktor kemiskinan merupakan masalahutama yang dihadapi oleh saudara baru danmereka sentiasa mengharapkan bantuan dariBalai Islam. Lebih separuh daripada respondenmempunyai tahap pendidikan yang rendah. Halini menyebabkan mereka sukar mendapatpekerjaan tetap bagi menjamin masa depanmereka. Pihak Balai Islam amat mengambil beratperkara ini dengan menghulurkan apa sahajabantuan yang termampu kepada saudara baru.Faktor ini merupakan antara sebab melambatkanpencapaian matlamat program pembelajaranyang dilaksanakan. Tambahan pula di kalanganmereka mempunyai pelbagai masalah peribadiyang lain.

Agama Islam bersifat terbuka untukmenerima sesiapa sahaja menjadi penganutnya.Bangsa Cina yang berasal daripada agama



Buddha merupakan golongan yang paling ramaimemeluk Islam. Oleh itu gerakan dakwah kepadamasyarakat Cina perlu diperluas memandangkanmereka merupakan golongan terbesar yangmemeluk Islam di Malaysia berbanding bangsalain. Pandangan negatif segelintir masyarakatMelayu terhadap saudara baru perlu dikikiskerana ia memberi implikasi besar kepada imejumat Islam di negara ini.

Kehadiran pelajar amat memuaskan sewaktudiadakan kelas fardu ain dan ceramah agama.Wang insentif kehadiran sebanyak RM5 mungkinturut mempengaruhi kedatangan mereka kekelas. Pelajar menunjukkan minat yangmendalam untuk mempelajari ilmu danmenerima Islam sebagai cara hidup. NamunBalai Islam masih belum mendapat bahanpelajaran yang dianggap sesuai untuk dijadikanmodul kepada pelajar bagi memudahkanpelaksanaan program pembelajaran. Guru-guruserta pegawai di Balai Islam kurang didedahkandengan latihan atau kursus yang bersesuaian kearah mencapai keberkesanan programpembelajaran.

Daripada empat komponen yang dikajidalam pelaksanaan program pembelajaran dikalangan saudara baru menurut persepsi mereka,satu daripadanya menunjukkan purata skor yangsederhana. Walau bagaimanapun terdapatbeberapa ciri yang masih dianggap lemahtermasuk, suasana persekitaran kelas, isikandungan, dan teknik penyampaian yang perludiberi penekanan oleh Balai Islam dalammelaksanakan sesuatu program pembelajaran.

Daripada persepsi pegawai yang ditemu bual,kajian mendapati mereka menghadapi beberapamasalah dalam pelaksanaan programpembelajaran tersebut. Ini merangkumi tigamasalah utama. Pertama, Balai Islam sebagaitempat mengadu segala hal; kedua, masalahstatus pekerjaan pegawai di Balai Islam danketiga, kurikulum yang kurang mantap. Jumlahpegawai di Balai Islam tidak mencukupiberbanding khidmat yang diperlukan untuksemua saudara baru. Tambahan pula pegawaikurang mempunyai kepakaran dalam kaedahpenyelesaian masalah, kaunseling dan memberikefahaman kepada saudara baru yang terdiridaripada pelbagai bahasa, bangsa dan budaya.Status jawatan kontrak, sementara dan sukarelapegawai dan guru yang bertugas di Balai Islammenunjukkan kurang kepekaan pihak JabatanAgama terhadap kepentingan dan keperluan

dakwah secara bersungguh-sungguh kepadasaudara baru.

Kesimpulan terakhir ialah kajian mendapatipelaksanaan program pembelajaran di BalaiIslam amat penting diberi perhatian yangbersungguh-sungguh bagi memberi kefahamanke arah pengamalan yang lebih baik kepadasaudara baru. Hal ini melibatkan semua pihakdi Balai Islam, Jabatan Agama Islam dan MajlisAgama Islam Negeri. Berdasarkan kesimpulandi atas, beberapa cadangan bagi memper-tingkatkan pelaksanaan program pembelajarandi kalangan saudara baru berdasarkan kontekskajian ini ialah seperti berikut:i) Pihak yang merangka kurikulum program

pembelajaran saudara baru perlu mengkajisecara terperinci mengenai latar belakangpelajar terlebih dahulu. Keadaan ini akanmewujudkan suasana pembelajaran yanglebih baik sesuai dengan sifat pelajar dewasayang sedang melalui proses transisi. Isipelajaran yang baik termasuk teknikmengajar, menggunakan alat bantuanmengajar yang terkini dan sesuai dengankemampuan pelajar menerima pembelajaran.

ii) Mengadakan Islamic Information Centre1,perpustakaan di tempat-tempat strategikseperti di tengah bandar untuk mendidikorang ramai terutama mereka yang barumemeluk Islam dan mereka yang berminatdengan Islam supaya dapat memahamiagama tersebut dengan lebih mudah. Inijuga akan dapat mendidik masyarakat Melayudengan moral yang tinggi supaya menerimasaudara baru sebagai saudara seaqidah tanpamempersoal keikhlasan mereka.

iii) Pegawai-pegawai syarak seperti imam, bilal,ustaz dan ahli Jawatankuasa KeselamatanKampung (JKKK) boleh memainkanperanan penting dengan mengambil saudarabaru sebagai keluarga angkat supaya merekamudah membuat rujukan terdekat untukmenyelesaikan masalah yang dihadapi.

iv) Jabatan Agama Islam Melaka (JAIM) perlumewujudkan rangkaian kerjasama dengansyarikat-syarikat swasta bagi mencaripekerjaan yang sesuai untuk saudara baruatau menjalinkan kerjasama dengan bankbagi mendapatkan kemudahan pinjamankewangan untuk memulakan perniagaankecil dan Iain-lain yang berkaitan. Iniberdasarkan fakta bahawa kebanyakan

Pertanika J. Soc. Sci. & Hum. Vol. 11 No. 1 2003 93


saudara baru mempunyai kedudukanekonomi yang rendah.

v) Kajian akan datang dicadangkan supayamenumpukan kepada kaedah pembelajaranyang berkesan di kalangan saudara baruyang bertaraf profesional seperti doktor,peguam, jurutera, saintis dan sebagainya.Kajian akan datang juga boleh ditumpukankepada peranan saudara baru sebagaipemangkin dalam gerakan Islamiah diMalaysia.

RUJUKANAL-RAWI, MUSARE. 1993. Islam and adult education.

Covergence 26(1): 83-91.

ANIS, BUSHRA. 1998. The emergence of Islam andthe status of Muslim minority in Japan. Journalof Muslim Minority Affairs 18(2): 329-346.

ASLANIAN, C. B. dan H. M. BRICKKLL. 1980. Americansin Transition: Life Changes as Reasons for AdultLearning. New York: College EntranceExamination Board.

AZMI, SHAHEEN. 1997. Canadian social serviceprovision and the Muslim community inmetropolitan Toronto. Muslim Toronto 17(1):153-167.

BANDURA, A. 1977. Social Learning Theory. New Jersey:Prentice Hall.

BENSHOFF, J. M. 1991. Nontraditional collegestudents: a developmental look at the needs ofwomen and men returning to school. Journalof Young Adulthood and Middle Age 3: 47-61.

BRAZZIEL, W. F. 1989. Older Students. Dalam ShapingHigher Educations Future: Demographic Realitiesand Opportunities 1990 -2000, disunting olehA. Levine and Associates, m.s. 116 - 132. SanFrancisco: Jossey-Bass.

GARELLI, S. 1996. What is world competitiveness.The World Competitiveness Yearbook. Lausanne,Switzland: International Institute forManagement.

IBRAHIM CHE NOH. 1995. Dakwah kepada non-Muslim: masalah dan cabarannya. DalamDakwah Islamiah Malaysia Masa Kini, disuntingoleh Sidi Gazalba dan Zainab Ismail. Bangi:Universiti Kebangsaan Malaysia.

HEFNER, R. W. dan P. HORVATICH. 1997. Islam in anEra of Nation-States: Politics and Religious Renewalin Muslim Southeast Asia. Honolulu: Universityof Hawaii Press.

KNOWLES, M. 1980. The Modern Practice of AdultEducation. Chicago: Follet Press.

KNOWI.ES, M. 1984. The Adult Learner : A NeglectedSpecies. Houston: Gulf Publishing.

Ku MD. An B. Hj. Ku RAMLI. 1997. Dakwah kepadasaudara baru: satu kajian mengenai pendekatandalam aspek bimbingan dan kebajikan. Kertasprojek Sarjana Muda, Fakulti Pengajian Islam,Universiti Kebangsaan Malaysia, BangiSelangor.

MAHFUZ HAJI TEH. 1992. Kefahaman tentang Islamdan pengamalannya oleh saudara baru: satukajian khusus di Kuala Lumpur. Kertas projekSarjana Muda, Akademi Pengajian Islam,Universiti Malaya, Kuala Lumpur.

MAZIAH HUSAIN. 1995. Dorongan penganutan agamaIslam bagi saudara baru di Wilayah Persekutuandan masalah yang dihadapi selepaspenganutannya: kajian di PERKIM Pusat, KualaLumpur. Kertas projek Sarjana Muda AkademiPengajian Islam, Universiti Malaya, KualaLumpur.

MOHD KAMAL HASSAN. 1988. Pendidikan danPembangunaan Satu Perspektif Bersepadu. KualaLumpur: Nurin Enterprise.

NOR PATIMAH ABD. RAHIM. 1990. Islamic outreachABIM: pendekatan dakwah terhadap non-Muslim dan saudara baru di WilayahPersekutuan, Kuala Lumpur. Kertas projekSarjana Muda, Fakulti Pengajian Islam,Universiti Malaya, Kuala Lumpur.

RAMLI B RASID. 1993. Gerakan dakwah terhadapnon Muslim di era kebangkitan Islam: kajianterhadap peranan dan aktiviti badan-badandakwah di Pulau Pinang. Kertas projek Sarjana,Fakulti Pendidikan Islam, UniversitiKebangsaan Malaysia, Bangi Selangor.

REIZEN, K. V. 1996. Non-formal education andcommunity development: improving thequality. Convergence XXIX (1): 82 - 93.

ROSEY, M. 1995. Difficulties faced by Chinese Muslimconverts in Malaysia. Kertas Projek Sarjana,Fakulti Undang-undang, Universiti IslamAntarabangsa.

ROSMAWATI ABD RASHID. 1992. Saudara baru ditinjaudari sudut ekonomi dan perspektif undang-undang: kajian di Kuala Lumpur. Kertas projekSarjana Muda, Fakulti Pengajian Islam,Universiti Malaya, Kuala Lumpur.



SHAMSUL AMRI B. 1997. Identity construction, nationformation, and Islamic revivalism in Malaysia.Dalam Islam in an Era of Nation-States : Politicsand Religious Renewal in Muslim Southeast Asia,disunting oleh R. W. Hefner dan P. Horvatish.Honolulu: University of Hawaii Press.

SHATZMILLER, M. 1996. Marriage, family, and thefaith: women's conversion to Islam. MUSLIMWomen 21(3): 235 - 267.

SIDDIQ FADZIL. 1998. Dakwah dalam Era Perubahan.

Bangi, Selangor: Universiti KebangsaanMalaysia.

SIMON PERI. 1990. Ibadat: Kefahaman danamalannya di kalangan saudara baru diSarawak, satu kajian khusus di KampungBelimbing, Darul Islam Pedawa, KuchingSarawak. Kertas projek Sarjana Muda, AkademiPengajian Islam, Universiti Malaya, KualaLumpur.

TEH SIAUW GIAP. 1990. Cina Muslim di Indonesia.Jurnal Antropologi dan Sosiologi: 23-29.

Tusm\H MABNI. 1994. PERKIM: peranannya dalammengatasi masalah kemurtadan saudara baru,satu kajian di Kuala Lumpur. Kertas projekSarjana Muda, Akademi Pengajian Islam,Universiti Malaya, Kuala Lumpur.

WAN FAUZIAH WAN MAMAT. 1992. Peranan JAWI dalamdakwah Islamiah terhadap saudara baru: satukajian di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur.Kertas projek Sarjana Muda, AkademiPengajian Islam, Lrniversiti Malaya, KualaLumpur.

YUSOFF B. ISMAIL. 1988. Dakwah kepada non-Muslimkejayaan dan permasalahan: satu kajian khususdi Kelantan. Kertas projek Sarjana Muda,Fakulti Pengajian Islam, Universiti KebangsaanMalaysia, Bangi Selangor.

ZAINURIN MOHD YASIN. 1992. Perkembangan danpenghayatan islam di kalangan saudara baru:kajian kes di Melaka Tengah. Kertas projekSarjana Muda, Fakulti Pengajian Islam,Universiti Kebangsaan Malaysia, BangiSelangor.

(Diterima: 27 November 2002)

Pertanika J. Soc. Sci. & Hum. Vol. 11 No. 1 2003 95

status program pembelajaran di kalangan saudara baru: satu ...pertanika.upm.edu.my/pertanika...

Documents