6.1: Perubahan Pentadbiran ke ArahBerkerajaan Sendiri di Sarawak. Januari 1941, Charles Vyner Brooke memperkenalkan

Perlembagaan 1941 sempena perayaan 100 tahunPengambilan Sarawak.

Perlembagaan tersebut tak dapat dilaksanakan sebabJepun telah menyerang Sarawak.

Sarawak diduduki Jepun dari tahun 1941-1945.

Sarawak selepas kekalahan Jepun. 10 Sep 1945- Pentadbiran Tentera British

diperkenalkan setelah perang ke-2 tamat.

Usaha untuk mengembalikan ketenteraman, pemulihan ekonomi dan mengemas kini pentadbirantelah dilakukan semasa Pentadbiran Tentera British.

Sarawak berada di bawah Pentadbiran Tentera British sehingga 1 Julai 1946.

Sarawak diserahkan kepada kerajaanBritish.

Kerajaan British berusaha untuk mengambil alihpentadbiran Sarawak daripada keluarga Brooke.

Charles Vyner Brook juga telah membuatkeputusan untuk menyerahkan Sarawak kepadakerajaan British.

Faktor Charles Vyner Brooke menyerahkanSarawak kepada British.

Desakan drpd kerajaan British. (Pada awalnya, Charles enggan menyerahkan Sarawak. Tetapi kerajaan British terus mendesak supaya pelaburan lbh terjamin.)

Pertikaian keluarga. (keuzuran Charles menyebabkanbeliau tak dpt mentadbir Sarawak dgn cekap. Beliaumengambil keputusan utk bersara tetapi tiada pengganti. Beliau juga enggan anak saudaranya, Anthony Brooke mengambil alih pemerintahan Sarawak.)

Masalah kewangan. (tidak mempunyai sumber kewanganyg mencukupi utk membangunkan semula negeri Sarawak selepas perang.)

Disember 1945- Satu persetujuan telah dicapai untukmenyerahkan Sarawak kepada kerajaan British hasilrundingan antara Charles Brooke dengan KerajaanBristish.

Wakil Charles Brooke, Gerard T. MacBryan dihantardalam Majlis Tertinggi Sarawak untuk mendapatkantandatangan ketua-ketua Bumiputera dan pemimpintempatan.

Gerard telah menggunakan tipu helah untukmendaptkan tandatangan pemimpin tempatan danberjaya mendapat tandatangan tersebut.

8 Februari 1946, keputusan untuk menyerahkanSarawak kepada kerajaan British telah menimbulkanbantahan daripada pelbagai pihak.

Pejabat Tanah Jajahan meminta Charles Brooke mendapatkan persetujuan penyerahan Sarawak secaraperundangan dan demokrasi ekoran bantahantersebut.

1 Julai 1646- Sarawak diisytiharkan sebagai JajahanMahkota British dan Gabenornya yang pertama ialahSir Charles Arden Clarke.

Diketuai oleh DatuPatinggi Abang Hj. Abdillah.

Turut disertai oleh:

PersatuanKebangsaanMelayu Sarawak (PKMS).

Sarawak DayakAssociation (PDS).

Barisan

Pemuda

Sarawak.(BP

S).

Barisan PemudaMelayu Sibu(BPM).

GerakanAntipenyerahan

Sarawak.

1. Perlembagaan 1941.

2. Tipu muslihat.

3. Anthony Brooke tidak dilantik sebagai Rajah Sarawak.

m/s 178.

FAKTOR PERGERAKAN ANTIPENYERAHAN SARAWAK.

Bentuk Tindakan/Penentangan: Menghantar surat bantahan, kawat dan telegram

kepada kerajaan British.

Menunjuk perasaan – poster, sepanduk.

Penglibatan kaum wanita menunjuk perasaan.

Memulaukan/membantah pelantikan Gabenor British.

m/s 179-182.

Langkah/Reaksi British: Melaga-lagakan orang Melayu dengan orang Dayak

bagi menimbulkan konflik di antara dua pihak.

Propaganda British telah melemahkan gerakanantipenyerahan menjelang akhir tahun 1947.

Pembunuhan Gabenor Sarawak ke-2, Sir Duncan Stewart.(3 Disember 1949 di Sibu)Kesan pembunuhan:

British menangkap dan menghukum mati RosliDhobi, Morshidi Sidek, Awang Rambli dan bujangSuntong kerana didapati bersalah.

Memenjara suspek Anggota Rukun Tigabelas yang terlibat.

Tindakan British berjaya melumpuhkan gerakanantipenyerahan.

Langkah Berkerajaan Sendiri: 1946- Sistem pentadbiran disusun semula untuk

memudahkan pentadbiran – Sarawak dibahagi 5 bahagian. Setiap bahagian diketuai seorang Residen. Setiap bahagiandibahagi kpd beberapa daerah. Setiap daerah diketuai olehPegawai Daerah.

1947- British membentuk Majlis Tempatan – memberipeluang kpd ahli yg dilantik mengambil bahagian dlmpentadbiran tempatan. Tugas Majlis Tempatan –

1. Menguruskan pelajaran rendah, bekalan air, jalan raya, dan kesihatan.

2. Mengawal perbelanjaan setempat.

3. Mengutip cukai.

1956:

1. Pindaan dibuat berhubung jumlah keahlian MajlisNegeri dan Majlis Tertinggi dalam perlembagaanNegeri Sarawak.

2. Berkuatkuasa April 1957.

3. Ahli Majlis Negeri dan Ahli Majlis Tertinggiditambah menjadi 10 orang ahli.

Parti Politik di Sarawak sehinggatahun 1963.i) Parti Negara Sarawak (PANAS)

i. Pengasas- Datu Patinggi Abang Haji Mustapha.

ii. Wujudkan keharmonian di kal semua kaum

iii. Tuntut pendidikan percuma bg sekolah rendah.

iv. Pertingkatkan kedudukan politik, ekonomi dansosial bumiputera

ii) Parti Bersatu Rakyat Sarawak (SUPP)

i. Pengasas – Ong Kee Hui dan Stephen Young.

ii. Wujudkan perpaduan dan kesetiaan di kalanganrakyat Sarawak.

iii. Menyatupadukan kaum di Sarawak

iii) Persatuan Cina Sarawak (SCA)

Pengasas – William Tan.

Perpaduan orang Cina

Parti Kebangsan Sarawak (SNAP)

Pengasas – Stephen Kalong Ningkan.

Memperjuangkan hak orang Iban

Mendapatkan kemerdekaan bagi Sarawak

v) Parti Pesaka Anak Sarawak (PESAKA)

i. Pengasas – Temenggung Jugah.

ii. Membantu orang Dayak mencapai perpaduan danmenjamin hak mereka dalam perlembagaan

vi) Barisan Rakyat Jati Sarawak (BARJASA)

i. Pengasas – Datu Tuanku Haji Bujang bin TuankuOthman.

ii. Tuntut hak istimewa penduduk bumiputera.

iii. Pertingkatkan taraf hidup bumiputera Sarawak.

iv. Wujudkan keharmonian di kalangan rakyat.

v. Menyelamatkan rakyat supaya tidak terpengaruhdengan fahaman komunis.

vi. Tuntut bahasa Melayu jd bahasa kebangsaan.

Pd bulan November 1962, perikatan Sarawak telahdibentuk:

i. Persatuan Cina Sarawak (SCA)

ii. Barisan Rakyat Jati Sarawak (BARJASA)

iii. Parti Kebangsaan Sarawak (SNAP)

iv. Parti Negara Sarawak (PANAS)

v. Parti Pesaka Anak Sarawak (PESAKA)

Parti Perikatan hadapi pilihan raya 1963 dan memenangi 138 kerusi.