sejarah kemasyarakatan malaysia.doc

7/24/2019 Sejarah Kemasyarakatan Malaysia.DOC

1/134

SEJARAH KEMASYARAKATANMALAYSIA

ME 3223

FAKULTI SAINS SOSIAL DANKEMANUSIAAN

Prof. Madya Dr. Khazin Mohd. TamrinProf. Madya Dr. Nordin b. H!!in

Pusat Pengajian Jarak Jauh, UKMBangi. !!"


2/134

ME3223 Sejarah Kemasyarakatan Malaysia

#etakan Perta$a, !!"

%ak #i&ta Uni'ersiti Ke(angsaan Ma)a*sia, !!"

%ak +i&ta ter&e)ihara. Tiaa (ahagian ari&aa ter(itan ini (-)ehiter(itkan se$u)a, isi$&an untuk &enge)uaran atau itukarkan ke a)a$se(arang (entuk atau engan se(arang a)at &un, sa$a aa engan +ara

e)ektr-nik, ga$(ar serta raka$an an se(again*a tan&a ke(enaran(ertu)is ari&aa UKM ter)e(ih ahu)u.

Diter(it i Ma)a*sia -)eh

UNIE/SITI KEBAN0SAAN MALA1SIA2"3!! UKM Bangi, Se)ang-r

2


3/134


KAND"N#AN

Ha$aman

MATLAMAT MODUL 2

BAB 4 Penahu)uan 5

BAB Mas*arakat Se$enanjung Tanah Me)a*u Sejak Tahun 46!! 45

BAB " Mas*arakat Me)a*u Mariti$. 7

BAB 2 Ke$un+u)an an Perke$(angan Banar8Pe)a(uhan "9

BAB 7 Mas*arakat Banar8Pe)a(uhan 29

BAB 3 Pene$&atan Mas*arakat Sejak A(a Ke849 79

BAB 5 Mas*arakat Pri(u$i an Peru(ahan 64

BAB 6 Mas*arakat I$igran: P-)a an #iri Kehiu&an 97

BAB 9 Keresahan S-sia) Sejak ;a$an K-)-nia) 4!5

BAB 4! Kesi$&u)an 47

BIBLIO0/AFI 4"!

3


4/134


MATLAMAT M%D"L

Mat)a$at $-u) ini ia)ah untuk $e$(eri ke


5/134


Ke&er)uan $e$&e)ajari ari


6/134


7/134


&A& )

PENDAH"L"AN

%b*+,-if

Me$u&uk $inat an kesearan &e)ajar terhaa& ke&entingan, kegunaan an

a&)ikasi sejarah a)a$ kehiu&an.

Me$(eri ke


8/134


&A& )

PENDAH"L"AN

Se(uah ungka&an kera$at ari =arisan


9/134


&erke$(angan $as*arakat $engikut >a$an8>a$an tertentu. Pe)(agai situasisejarah *ang $e$&engaruhi &eru(ahan a)a$ kehiu&an ek-n-$i, s-sia) an &-)itik$as*arakat Ma)a*sia i(i+arakan agar &e$aha$an *ang (enar8(enar (erasasa&at iteri$a engan rasa insa


10/134


Ke$as*arakatan Ma)a*sia ini aa)ah sa)ah satu usaha untuk $enge$(a)ikanse$u)a &atri-tis$e $as*arakat terhaa& =arisan kehiu&an (angsa *ang $e$i)ikitraisi, aat an (angsa (ahasaC as)in*a.

Per(in+angan an kesearan $as*arakat Ma)a*sia tentang keuukan

(entuk $as*arakat Ma)a*sia $e$ang te)ah iketahui aa)ah je)as te)ah aaC.Teta&i &er(in+angan *ang $ena)a$ ari suut sejarah tentang


11/134


Perke$(angan kegiatan ek-n-$i turut i(erikan untuk $e)ihat (agai$anaan sejauh$ana &en+a&aian ru$&un Me)a*u i (iang &eragangan an&erniagaan. Begitu juga engan aan asar &e$(angunan >a$an traisi-na) an k-)-nia)&er)u ia a)a$k-nteks ke&er)uan. Ber(agai


12/134


&ene$&atan (ersenjata. Na$un &aa &eringkat terke$uian $e$&er)ihatkan&eru(ahan ari segi strategi gerakan *ang )e(ih (er-rganisasi an tersusun *ang(erga*a $-en. *ang (erga*a $-en ari as&ek -rganisasi an strategiC.

O)eh itu &erke$(angan *ang $e)i(atkan >a$an juga aa)ah $ustahak untuk

i(eri &erhatian. Paa setia& >a$an aa)ah $e$&er)ihatkan keaaan *ang (er(e>asa$a aa ari segi kegiatan $au&un &erke$(angan ek-n-$i, s-sia) an juga&-)itik. Fakt-r8a aa)ah $e$&engaruhi kegiatan kehiu&an$as*arakat. Isu8isu *ang (erkaitan engan kesearan s-sia) a&at i+er$inkan$e)a)ui kegiatan =arta=an an kau$ guru *ang $e=aki)i ku$&u)an inte)igensia)-ka). Maka MerekaC (ergerak se+ara -rganisasi *ang $e$ania$an8>a$an tertentu $e$&er)ihatkan juga

tentang (agai$ana (er)akun*a &eru(ahan a)a$ $as*arakat. Paa >a$an k-)-nia)$isa)n*a (er)aku &r-ses aa&tasi an &en*usunan $as*arakatC aki(at ke$asukanni)ai (arat *ang se$akin $e$&erkena)kan siste$ ke)as i sa$&ing ke$un+u)anke)as8ke)as *ang (aru. Keaaan ini &er)u ite)iti an i


13/134


ke&erhatian terhaa& &erasaan &engh-r$atan terhaa& traisi an (ua*ate$&atan tern*ata $e$ang tiak i&eu)ikan. Ke&eu)ian terhaa& erti ungka&anC&ri(ahasa Dina$a (u$i i&ijak i situ )angit ijunjung an $asuk kanangka$(ing $enge$(ik an $asuk kanang ker(au $enguak tiak ter)aksana ika)angan $aj-riti $as*arakat i$igran #ina an Inia t-t-k *ang (er$astautin i

ka=asan (anar an estet. Tera&at seju$)ah ke+i) kau$ #ina an Inia &er$ukaani Negeri8negeri Se)at an ka=asan Me)a*u i Negeri8negeri Me)a*u TiakBersekutu *ang $enga$a)kan +ara hiu& se&erti $as*arakat &ri(u$i. Na$un sejaka(a kese$(i)an (e)as engan kehairan i$igran #ina an Inia *ang (er$astautini &ete$&atan terasing engan -rang Me)a*u, $aka kegiatan kehiu&an $erekate)ah $e$&engaruhi gerakan s-sia) an &-)itik *ang terseniri. Pen*e(aran ie-)-gik-$unis sangat $e$(i$(angkan British *ang ter&aksa $enangani engan &e)(agaistrategi an asar untuk $enukar sika& -rang #ina agar tiak anti8British.Perke$(angan tahun8tahun 497!an aa)ah (an*ak $e$(eri &engajaran ke&aakehiu&an generasi (aru hari ini a&a(i)a k-nse& toleransi i&raktikkan a)a$kehiu&an $as*arakat Ma)a*sia. Se(enarn*a k-nse& hiu& /0ia)ah *ang sentiasa

ia$a)kan -)eh $as*arakat &ri(u$i Me)a*u a)a$ $enangani kehiu&an $erekae$i $engeka)kan kehar$-nian (er$as*arakat. Fakt-r ini &ernah ise(ut -)ehMahathir M-ha$e a)a$ Dilema Melayu *ang $eru&akan se(agaiC su$(angan-rang Me)a*u terhaa& British *ang tiak &ernah ihargai, se(a)ikn*a keja*aan&e$(angunan k-)-nia) aa)ah iak=a se(agai (er&un+a ariC kerana &eranan$as*arakat i$igran. Isu se&erti ini *ang irasakan sangat &enting a)a$ sejarah&e$(angunan an &e$(entukan (angsa Ma)a*sia. Se(enarn*a &er)u i&erihatinkankerana se+ara re)ati< ke&entingann*a aa)ah sangat je)as, khususn*a a)a$ k-nteksintegrasi an interaksi $as*arakat. Satu (entuk sika& *ang &er)u i+-nt-hi anitangani. C

Penga)a$an sejarah aa)ah a$an g)-(a)isasi inikeuukan &atri-tis$e sese(uah $as*arakat terhaa& negaran*a turut ter+a(ar.O)eh itu kekuatan sese(uah (angsa an negara &er)u aa asas8asas sejarah *ang

$anta& agar kesearan an keinsai$n*a &enga)a$ansejarah)ah *ang (-)eh $enjai guru atau &enasihat ke&aa rak*at agar sentiasa&eka an &rihatin.

M-u) sejarah Ke$as*arakatan Ma)a*sia ini $enggunakan &enekatan *ang(erasaskan ke&aa &ers&ekti< $as*arakat te$&atan. Ini (er$akna ke&entingan

13


14/134


kegiatan, &eranan an su$(angan $as*arakat te$&atan aa)ah &er)u i(eri&erhatian uta$a. Manaka)a


15/134


kau$ se&erti i Ma)a*sia &er)u ia$(i)kira engan kesearan an ke$ahuansesungguhn*aC.

&a1aan A!a!

Ana*a, B.. an Ana*a, L.1. 496". Sejarah Malaysia. Peta)ing Ja*a: Ma+$i))an.

Kh-- Ka* Ki$. 4962. Negeri-Negeri Melayu Pantai arat! "#$%-"#&3. Peta)ing Ja*a:Fajar Bakti.

She))a(ear, .0. 4994. Sejarah Melayu. Peta)ing Ja*a: Fajar Bakti.

Is$ai) %a$i. 4966. Masyarakat dan udaya Melayu. Kua)a Lu$&ur: De=an Bahasa

an Pustaka.

S*e M-h. Nagui( A)8Attas. 4939. Preliminary Statement on a 'eneral (heory ofthe )slami*ation of the Malay )ndonesian +r,hielago. Kua)a Lu$&ur: De=anBahasa an Pustaka.

15


16/134


Soa$an P+ni$aian

4. Bin+angkan ke&entingan i)$u an isi&)in sejarah a)a$ kehiu&an $anusiake&aa $as*arakat, (angsa an negara.

. Sejauh$anakah sejarah (er&eranan untuk $e$erta(atkan ke$(a)i ientiti,(ua*a, traisi an ta$aun (angsa Ma)a*sia *ang te)ah ter+e$ar aki(at&enguasaan &enjajah (arat

". Bin+angkan se+ara kritis tentang ke&entingan kajian an &e$aha$an

terhaa& Sejarah Ke$as*arakatan Ma)a*sia. sejarah ke$as*arakatanMa)a*siaC

16


17/134


&A& 2

MASYARAKAT SEMENANJ"N# TANAH MELAY"SEJAK TAH"N )

%b*+,-if

- Me$(in+angkan tentang su$(er8su$(er $engenai $as*arakat Me)a*u &rak-)-nia).

- MengkajiC Asas &e$(entukan se(uah $as*arakat Me)a*u *ang se$&urna iMe)aka.

- Menghuraikan se(a(C Me)aka $eru&akan su$(er asas ke&aa rujukan&e$(entukan se(uah kerajaan serta &eraa(an Me)a*u.

17


18/134


&A& 2

MASYARAKAT SEMENANJ"N# TANAH MELAY"SEJAK TAH"N )

Smb+r dan P+n$i!an T+n-an4 Ma!yara,a- M+$ay Pra ,o$onia$

#ara uta$a untuk $engena)i sejarah &erke$(angan an &e$(entukan $as*arakatMe)a*u aa)ah $e)a)ui -ku$en sejarah. Tan&a -ku$en a$at)ah sukar untuk$engkaji $engenain*a. Su$(er sejarah $engenai $as*arakat Me)a*u &ra k-)-nia)a&at i (agikan ke&aa ua kateg-ri. Perta$an*a su$(er &ri(u$i an *angkeuan*a su$(er ari&aa )uar. Su$(er &ri(u$i ini aa)ah ari&aa tu)isan serta-ku$en *ang i a&ati ari&aa -rang Me)a*u se&erti hika*at, sejarah, s*air,sa)asi)ah, ri=a*at, *ang $engesahkan tentang kerajaan serta -rang Me)a*u. Su$(er)uar &u)a aa)ah ari&aa tu)isan8tu)isan &ara &eagang serta &e)a=at *ang te)ahatang ke ti$ur serta te)ah $e$(uat +atatan $engenai kehiu&an serta keaaan$as*arakat Me)a*u *ang $ereka te)ah te$ui. Tu)isan ini (-)eh ia&ati ari&aasu$(er Barat iaitu se&erti P-rtugis an Be)ana an ari Ti$ur se&erti ari Ara( an#hina. %asi) ari&aa tinga)an -ku$en ini $aka ah)i sejarah te)ah a&at $e$(inase$u)a ga$(aran tentang keaaan $as*arakat Me)a*u >a$an &ra k-)-nia) terse(ut.

Antara su$(er8su$(er *ang uta$a *ang atang ari &ri(u$i aa)ah se&ertiSejarah Melayu! Sulalatus Salatin! /ukum Kanun Melaka! 0ndang-undang 1autMelaka! /ikayat Siak! (hufat al-Nafis! Syair Sultan Maulana! Syair Muko-Muko!/ikayat Patani! /ikayat Negeri ohor! /ikayat Merong Mahawangsa! /ikayat +,eh!/ikayat /ang (uah! Salasilah Melayu dan ugis dan sekalian aja-rajanya.Ke(an*akan ari&aa naskah8naskah (ersejarah Me)a*u ini te)ah &un iusahakan

serta i se)engarakan -)eh &ara sarjana ari a)a$ an )uar negara. a)au&un ga*aserta tu)isan su$(er8su$(er ini tiak)ah se&erti ga*a tu)isan sejarah &aa $asa kiniteta&i isi serta


19/134


a)ent*n, A)a$an &ra k-)-nia) Ke(an*akan &arasejara=an tertu$&u ke&aa &erke$(angan sejarah *ang (er$u)a i Me)aka sertakerajaan8kerajaan Me)a*u )a$a se&erti i A+eh, Brunei, Keah, an Sri'ija*a. Iniaa)ah ise(a(kan kerajaan8kerajaan )a$a ini $eru&akan &usat tu$&uan -rang8-rang Me)a*u serta &usat &e$erintahan kerajaan Me)a*u. Ta$(ahan &u)a

Ke(an*akan su$(er sejarah (ertu$&u ke&aa &usat8&uast kerajaan terse(ut.a)au&un Ke(an*akan a$an &ra k-)-nia)(an*ak $e$(erikan ga$(aran (aha=a Ke(an*akan $ereka *ang tingga) i (anar&e)a(uhan aa)ah teriri ari&aa g-)-ngan &eagang. Di sa$&ing itu juga tera&at&u)a se(ahagian (esar -rang Me)a*u *ang ikena)i se(agai -rang )aut *ang$enia$i i ka=asan &ersisir &antai Se)at Me)aka. Di ka=asan &ena)a$an &u)atera&at -rang Me)a*u *ang $engerjakan &ertanian serta $engusahakan&er)-$(-ngan (ijih serta e$as. Na$un e$ikian Ke(an*akan ari&aa tu)isan$engenai kegiatan $ereka Ke(an*akann*a tertu$&u i k-ta an &e)a(uhan se&ertiMe)aka, A+eh, Siri'ija*a an se(again*a.

#o$on4an P+da4an4

Se(agai$ana *ang iketahui se-rang &eagang $e$er)ukan $-a) se&ertike=angan, ka&a) an juga &ara &ekerja *ang ra$ai. Para &ekerja ini (ukan saja$enja)ankan kerja se&erti juragan, nakh-a an juga ke)asi ta$(ahan &u)a akti'iti

&eragangan juga $e$er)ukan &ara &ekerja *ang $enja)ankan &erniagaan sertajua) (e)i i &e)a(uhan an i aratan. O)eh itu &eragangan te)ah $enjai tu$&uankegiatan *ang $e$er)ukan tenaga &ekerja *ang ra$ai. Tiak hairan)ah $enga&atera&at ra$ai -rang *ang (ertu$&u i (anar &e)a(uhan untuk $ena&atkan&ekerjaan serta (ergantung hiu& ke&aan*a.

Dise(a(kan tu$&uan Ke(an*akan tenaga &ekerja i &e)a(uhan, engan ituhan*a -rang *ang $e$&un*ai $-a) *ang (esar serta $e$&un*ai kuasa *anguta$a i a)a$ kerajaan aa)ah g-)-ngan *ang &enting. Dengan itu tiak hairan)ahjika &ara (angsa=an serta ke)uarga iraja serta $ereka *ang ra&at engang-)-ngan &e$erintah $eru&akan g-)-ngan &eagang *ang uta$a i ka)angan

$as*arakat Me)a*u. #-nt-hn*a Su)tan Mu>a


20/134


iKe(an*akan (anar &e)a(uhan i gugusan ke&u)auan Me)a*u. Begitu juga enganSu)tan A)auin *ang $e$(ina keka*aann*a hasi) ari&aa &eragangan serta(agina juga $ne$i)iki ka&a)8ka&a) agangan *ang $e)a*ari &erairan Nusantara.Ni)ai harta *ang i$i)iki -)eh Su)tan A)auian te)ah $en+e+ah ke&aa 42! Guinta)sa)a$ ti$(angan e$as an Su)tan Mans-r Shah &u)a $e$i)iki harta *ang i&er-)ehi

ari&aa hasi) &eragangan (erni)ai 4! Guinta)s e$as. Keka*aan raja8raja Me)a*ujuga ta$&ak ke&aa Su)tan Mah$u se&erti$ana raja8raja *ang terahu)u ankeka*aann*a a&at i)ihat se$asa P-rtugis $ena=an se(uah ka&a) agangann*a*ang &enuh (erisi kain *ang (er$utu tinggi. Ni)ai kese$ua (arangan agangan *angi(a=a -)eh ka&a) itu $en+e+ah 47 ri(u +ru>a-s. Keka*aan raja8raja Me)a*u itu$e$ang terser)ah ise(a(kan (agina $enerajui kerajaan Me)a*u Me)aka *ang$enjai &usat &eragangan *ang uta$a i unia.

Kegiatan &eragangan (ukan saja i)akukan -)eh &ara (angsa=an teta&i jugai)akukan -)eh &e$(esar kerajaan se&erti Benahara. Benahara Tun Mutahir jugater)i(at engan &eragangan, $a)ah ke$ajuan &e)a(uhan serta &eragangan

Me)aka juga (erkait ra&at engan ke&i$&inan Benahara.

Se)ain ari&aa kegiatan &eragangan *ang iusahakan -)eh &e$(esar sertaraja8raja kesu)tanan Me)a*u Me)aka, raja8raja Me)a*u serta &e$(esar ari &e)(agaikerajaan Me)a*u *ang tera&at ise&anjang &ersisir Se)at Me)aka serta i ke&u)auanMe)a*u )ain juga te)ah (ergiat +ergas a)a$ &eragangan. /aja8raja Me)a*u ariKa$&ar, Pahang, Inragiri, Brunei, Siak, juga te)ah ter)i(at a)a$ &eragangan. Iniaa)ah ise(a(kan kerajaan *ang $ereka ta(irkan (erteraskan ke&aa&eragangan. Ka&a) &eagang &ara &e$(esar serta raja Me)a*u ini *ang (e)a*ar isekitar Nusantara serta =i)a*ah i )autan %inia serta Laut #hina Se)atan aa)ahiterajui -)eh nahk-a *ang teriri ari&aa -rang Me)a*u serta Ke)ings. Keja*aan$ereka ini je)as ter)ihat (agai$ana $ereka te)ah (erja*a (eragang (ukan saja i=i)a*ah gugusan ke&u)auan Me)a*u teta&i te)ah a&at $e$(uat &e)a*aran serta(eragang engan Pegu, Pu)ikat, an &e)a(uhan i #hina se&erti A$-*.

Se)ain itu juga tera&at g-)-ngan &ara sauagar *ang ka*a ra*a an $erekaini $eru&akan ke)as &eagang *ang $e$i)iki (e(era&a (uah ka&a) agang. Ke)assauagar ka*a ra*a ini teriri ari&aa -rang Ke)ing, Me)a*u an Ja=a. Ke)as&eagang ini se)ain ari&aa $e$i)iki keka*aan $ereka juga $e$i)iki kuasa an(er&engaruh i a)a$ &enta(iran kerajaan.

Se)ain tu$&uan ke)autan an &erka&a)an $as*arakat i (anar juga$enja)ankan &erniagaan i &asar an (a>aar. Menurut Muha$$a 1us--< %ashi$ke)as &eagang Me)a*u ter(agi ke&aa ua iaitu &erta$a *ang (eragang se+ara(esar8(esaran an *ang keua se+ara ke+i)an. Menurutn*a, ini a&at i(uktikan$enerusi &-)a &ene$&atan &eagang i Me)aka. Perta$a &eagang *ang (ertu$&ui ka=asan Sa(ak iaitu i se&anjang sungai Me)aka. Keuan*a ke)as &eagang*ang teriri ari &e$erintah an &ri(u$i Me)aka *ang $e$(uat &ete$&atanika=asan e)it i ka=asan (ukit. Mereka ini teriri ari&aa -rang Me)a*u *angatang ari Nusantara se&erti Ja=a, Tu(an, Ja&ara, 0erisik, Pa)e$(ang, Ka$&ar,Pahang, Brunei an Inragiri.

20


21/134


Hi+rar,i dan S-a-!

Sete)ah Para$es=ara (erta&ak i Me)aka, siste$ kerajaan (er$u)a an (e)iau te)ah$e$u)akan traisi kerajaan i Me)aka. /aja $enuuki te$&at teratas juga raja(erau)at an k-nse& au)at te)ah i&raktikkan se&enuhn*a. Se+ara &eri(ai -rang

*ang )anggar au)at iangga& erhaka an akan iti$&a satu kuasa )ain *angise(ut tu)ah. Da)a$ $as*arakat Me)a*u &enerhaka akan $ena&at (a)a iti$&a(isa ka=i an ini itakuti -)eh -rang8-rang Me)a*u. Dan kuasa /aja ter)etak kuasasiritualke&aa raja an kata8katan*a $eru&akan unang8unang ke&aa kerajaan.Bagina i)inungi -)eh kau$ kera(at *ang $enjai tiang untuk $e$&erkukuhkankeuukann*a iaitu &ara &e$(esar *ang ter(ahagi ua: 8 $engena)ikan s-a)8s-a)a=a$ an $engena)ikan s-a)8s-a) ketenteraan.

Antara Pe$(esar *ang &enting ia)ah Benahara, Penghu)u Benahari,S*ah(anar an Laksa$ana *ang $enjaga ketentera$an. Ja=atan Benaharaa$at &enting untuk $enjaga ke=i(a=aan raja. Jika raja &un*a kuasa siritual

Benahara &u)a &un*a kuasa ika) untuk &ertahankan negara. Tiak tera&at satu&e$isah *ang je)as antara tugas ketenteraan an a=a$ kerana a)a$ k-ntekkekuasaan Benahara, &aa te-rin*a (e)iau aa)ah ketua &enta(ir teta&i ari segi&raktika) Benahara sering $enjai ketua tentera iaitu untuk $e$&ertahankankerajaan ari iserang atau&un a)a$ &r-ses &enak)ukan tanah jajahan. T-k-h *ang$e$a&arkan keua &eranan ini ia)ah (enahara Tun Perak. O)eh itu tugasn*a$enjaga ketentera$an a=a$ an ketenteraan. Seterusn*a ja=atan Penghu)uBenahari *ang $eru&akan ketua ke&aa Benahari $erangku$i kuasa ke atasS*ah Banar an ketua ke&aa ha$(a8ha$(a raja. Da)a$ traisi Me)a*u *angse)a)u $e$egang ja=atan ini ia)ah &eranakan $a$akHke)ing se&erti Tun A)i.Ke$uian iikuti -)eh ja=atan Te$engg-ng iaitu ketua se$ua &erajaan &ekerjaanCistana an $enjaga kea$anan a)a$ negeri. Ja=atan S*ah Banar tera&atse(an*ak 2 -rang an ian*a tiak se$estin*a teriri ari&aa -rang Me)a*u.Tera&at juga -rang asing *ang atang ari&aa 0ujerat, Ja=a, #ina anse(again*a. Ini aa)ah ise(a(kan Me)aka $eru&akan &usat &e)a(uhan an&eragangan *ang &enting. Seterusn*a ia)ah ja=atan Laksa$ana iaitu se(agaiKetua Angkatan Laut an juga $e$ainkan &eranan a)a$ &enta(iran negeri serta$enjai ketua utusan ke negeri8negeri )ain.

Se)ain itu ja=atan nakh-a juga aa)ah a$at &ening ke&aa se(uahkerajaan *ang (erteraskan ke&aa &eragangan an ke)autan. a)au&un nakh-a

tiak ter)i(at se+ara )angsung a)a$ -rganisasi &enta(iran kerajaan teta&ikeuukann*a je)as a)a$ Unang8unang Laut Me)aka. Dise(a(kan Me)akaaa)ah se(uah kerajaan ke)autan an (ergantung se&enuhn*a ke&aa &eragangan$aka


22/134


&a1aan A!a!

Lia= 1-+k Fang. e.. 4953. 0ndang-undang Melaka. The %ague.

instet, /.O. an e J-ng, P.E. e J-sse)in. es.. 4973. @The Mariti$e La=s -


23/134


Soa$an P+ni$aian

4. Bin+angkan isi kanungan (uku Sejarah Melayu*ang ihasi)kan -)eh Tun

Sri Lanang $engenai keaaan Mas*arakat Me)a*u &ra k-)-nia).

. Bin+angkan (agai$ana keja*aan &e$(esar an raja8raja Me)a*u$enja)ankan &erniagaan an &enta(iran kerajaan *ang (erteraskan ke&aa&eragangan.

". Bin+angkan siste$ unang8unang -sia) an ek-n-$i *angikuatkuasakan -)eh Negeri8Negeri Me)a*u Se$enanjung Tanah Me)a*u &aa>a$an &ra8k-)-nia).

23


24/134

ME3223 Sejarah Kemasyarakatan Malaysia 24


25/134


&A& 3

MASYARAKAT MELAY" MARITIM

%b*+,-if

Mengetahui serta $ene)iti tentang keuukan gugusan ke&u)auan Me)a*u.

Mengetahui tentang ke)as &eagang Me)a*u.

Mengkaji tentang &erka&a)an serta &erja)anan &ara &eagang.

Mene)iti jenis8jenis (arang ke&er)uan an ke&entingan (arangan terse(ut.

Ke&entingan Me)aka serta /iau se(agai &usat &eagangan *ang uta$a.

25


26/134


&A& 3

MASYARAKAT MELAY" MARITIM

0ugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia $eru&akan se(uah =i)a*ah aratanka=asan &erairan an ke&u)auan *ang a$at )uas. Ia $erangku$i =i)a*ah8=i)a*ah*ang ter(entang )uas i antara &u)au Su$atra i se(e)ah (arat sehingga keke&u)auan re$&ah an ke&u)auan F)-res i se(e)ah ti$ur. Begitu juga ia$erangku$i =i)a*ah ke&u)auan an aratan ari &u)au Ja=a i se)atan sehingga ke

Se$enanjung Tanah Me)a*u i utara. Ka=asan ini juga $eru&akan se(uah =i)a*ah*ang tera&at (an*ak &u)au8&u)au serta $e$&un*ai &antai *ang &anjang sertater(uka ke&aa &erhu(ungan )uar ise(a(kan =ujun*a (e(era&a &usat &e)a(uhan*ang &enting. Di sa$&ing itu gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia juga$e$&un*ai sungai8sungai *ang )uas *ang $uah untuk i$uik -)eh ka&a)8ka&a)untuk sa$&ai keka=asan &ena)a$an.

Dise(a(kan -)eh keka*aan hasi) (u$i serta tanah *ang su(ur $aka gugusanke&u)auan Me)a*u8In-nesia ini te)ah a&at $ena$&ung ra$ai ju$)ah &enuuk. Diantara ka=asan *ang &enting serta tera&at ra$ai &enuukn*a serta $e$&un*ai(an*ak &usat8&usat (anar serta &e)a(uhan aa)ah i Se)at Me)aka *ang

$erangku$i =i)a*ah8=i)a*ah se&erti Se$enanjung Tanah Me)a*u an &u)auSu$atra. Di sa$&ing itu ke&aatan &enuuk juga tera&at i &u)au Ja=a an&u)au8&u)au )ain se&erti Su)a=esi an ke&u)auan re$&ah. Penuuk8&enuuk *ang$enia$i Me)aka se$asa >a$an keagungn*a te)ah ianggarkan (erju$)ah 4!!,!!!-rang. Dikatakan (aha=a i sekitar Se)at Me)aka saja ke&aatan &enuuk i(anar8(anar &e)a(uhan a$at)ah tinggi. Ju$)ah ke&aatan *ang ra$ai tera&at i&u)au Ja=a an juga i &ena)a$an Su$atra.

Penuuk8&enuuk *ang $enia$i =i)a*ah ini aa)ah ari ru$&un (angsaMe)a*u *ang teriri ari &e)(agai suku kau$ se&erti Me)a*u, Bugis, Ja=a,Minangka(au, A+eh, Maura, an se(again*a. Dise(a(kan -)eh a$a)an $erantau*ang te)ah terse$at ia)a$ kehiu&an &e)(agai suku kau$ ini $aka tera&at ra$aiari&aa $ereka (erte(aran i $erata &e)usuk =i)a*ah i Asia Tenggara. O)eh itu(angsa Me)a*u $erangku$i kese)uruhan suku kau$ *ang $enia$i gugusanke&u)auan Me)a*u8In-nesia.

Ka=asan gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia ini juga a$at ka*a enganhasi) (u$i. %asi)8hasi) &ertanian se&erti )aa hita$, +engkeh, re$&ah serta (uah&a)a $eru&akan tana$an *ang uta$a an $enjai (ahan eks&-rt *ang &enting.Se)ain ari&aa itu hasi) hutan juga $eru&akan (ahan eks&-rt *ang a$at$enguntungkan. Di gugusan ke&u)uan Me)a*u8In-nesia ini juga tera&at (an*ak

hasi)8hasi) ari (ahan ga)ian *ang $enguntungkan untuk i eks&-rt se&erti (ijihti$ah an e$as. %asi)8hasi) ari )autan juga $eru&akan sesuatu *ang

26


27/134


$enguntungkan serta $enjai &un+a re>eki ke&aa &enuuk *ang $enia$i&ersisir &antai an $enjai (ahan eks&-rt *ang &enting.

Keunikan gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia ini antaran*a aa)ahise(a(kan ian*a ter)etak i antara ja)an &eragangan *ang si(uk iaitu i antara

(enua ke+i) Inia i se(e)ah (arat an #hina i se(e)ah ti$ur. Peagang8&eagangari (arat *ang henak ke ti$ur ter&aksa $e)a)ui =i)a*ah ini se(e)u$ $ereka a&atsa$&ai ke te$&at *ang itujuin*a sa$aa i (arat atau i ti$ur C

Di sa$&ing itu i gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia ini juga tera&at(an*ak kerajaan8kerajaan Me)a*u *ang tu$(uh serta (erke$(ang. Ke(an*akankerajaan Me)a*u ini aa)ah (erteraskan ke&aa &eragangan atau $ariti$. Se)ainitu teraa&at juga kerajaan Me)a*u *ang (erteraskan ke&aa agraria atau &ertanian.Bagi kerajaan8kerajaan *ang (erteraskan ke&aa &eragangan atau kerajaan$ariti$ kese$uan*a (er&usat i se&anjang &antai serta sungai8sungai *ang )uas.

a)au&un ke(an*akan kerajaan *ang $un+u) i &ersisir Se)at Me)aka anLaut Ja=a (erteraskan ke&aa $ariti$ teta&i &usat8&usat kerajaan ini jugaihu(ungkan engan kerajaan8kerajaan *ang (eraa i &ena)a$an *ang(erteraskan ke&aa agraria. Sejak ari&aa a(a ke tujuh )agi i &ersisir Se)atMe)aka te)ah&un =uju se(uah kerajaan Me)a*u *ang unggu) *ang (erna$aSiri'ija*a i Pa)e$(ang. Keunggu)an kerajaan Me)a*u Sri'ija*a aa)ah (erteraskanke&aa &eragangan *ang a&at $enga=a) &erja)anan ke)uar $asuk ka&a)agangan i Se)at Me)aka. Se)ain itu juga tera&at kerajaan tua Keah an Perak*ang juga (erke$(ang $enjai se(uah &usat &eragangan *ang &enting i Se)atMe)aka. Sete)ah kejatuhan Sri'ija*a &aa a(a ke tiga(e)as ia ke$uian te)ahigantikan engan kerajaan Me)a*u Me)aka *ang $un+u) se(agai &usat&eragangan *ang uta$a i Asia Tenggara. Pena)ukkan Me)aka &aa tahun 4744-)eh P-rtugis te)ah $e$(a=a ke&aa kenaikkan kerajaan Me)a*u J-h-r8/iau &aaa(a ke tujuh(e)as. Kerajaan Me)a*u J-h-r8/iau te)ah (erke$(ang i /iau *angte)ah (erja*a $enge$(a)ikan >a$an kege$i)angan Me)aka. Pe)a(uhan /iau te)ah$un+u) se(agai &usat &e)a(uhan *ang uta$a i Asia Tenggara an (ersaing enganMe)aka *ang i&erintah -)eh Be)ana &aa =aktu itu.

Di sa$&ing itu tera&at juga kerajaan8kerajaan Me)a*u *ang )ain *ang$e$&un*ai &usat8&usat &e)a(uhan *ang uta$a se&erti A+eh, Keah, Perak, Siak,Se)ang-r, De)i, Assahan an Batu(ara. Paa u$u$n*a i se&anjang &antai se(e)ah

ti$ur Su$atra an se(e)ah (arat Se$enanjung Tanah Me)a*u tera&at (an*ak&usat8&usat kerajaan $ariti$ *ang (ergantung se&enuhn*a ke&aa &eragangan.Ini aa)ah ise(a(kan &eranan Se)at Me)aka *ang $enjai nai ja)an &eragangan*ang $enghu(ungkan i antara (arat an ti$ur. Se)ain itu tera&at juga &usat8&usat&e)a(uhan *ang )ain i Laut Ja=a iaitu se&erti i Bata'ia, Se$arang, Su$ene&,De$ak 0erisik, Tega), /e$(ang an Ju'ana i &antai utara &u)au Ja=a. Lain8)ain&e)a(uhan *ang &enting aa)ah Makasar, A$(-n, serta Ti$-r i (ahagian ke&u)auangugusan Me)a*u8In-nesia i (ahagian ti$ur. Begitu juga tera&at &usat8&usat&e)a(uhan *ang &enting i &u)au B-rne- se&erti i Brunei, Banjar$asin, sertake&u)auan Su)u i se)atan Fi)i&ina.

Dise(a(kan keka*aan serta keuukan ge-gra


28/134


$eneri$a &engaruh8&engaruh ari )uar. Tiak hairan)ah $enga&a Se)at Me)aka$e$ainkan &eranan *ang (esar ke&aa sejarah &erke$(angan &eragangan uniaMe)a*u.

Jarin4an P+rda4an4an and P+ranan S+$a- M+$a,a

Se$enjak ari tahun 7! Masihi )agi ja)an &eragangan ari (arat $enuju ke ti$urter&aksa $e)a)ui Se)at Me)aka an gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia. Ja)an&eragangan ini (-)eh i (agi ke&aa (e(era&a ja)inan. Perta$a ia)ah ja)an *angigunakan -)eh &eagang *ang atang ari Lautan %inia $enuju ke Laut #hinaSe)atan engan $enggunakan ja)an aratan $e)a)ui Se$enanjung Kra i utaraSe$enanjung Tanah Me)a*u. Ja)an ini igunakan se(e)u$ Se)at Me)aka $enjaija)an uta$a *ang $enghu(ungkan i antara (arat an ti$ur an igunakan &aaa(a ke tiga an ke)i$a Masihi. Ja)an seterusn*a ia)ah *ang $e)a)ui &ersisir Se)atMe)aka an ke$uiann*a ia ter&e+ah ke&aa ua i &enghujung Se$enanjung

Tanah Me)a*u. Perta$a ja)inan ini $enuju terus ke #hina $e)a)ui &ersisir &antaiti$ur Se$enanjung Tanah Me)a*u $enuju ke Te)uk Sia$, In-8#hina an terus$enuju ke #hina. Keuan*a &eagang8&eagang *ang $enuju ke tenggara kearah&antai utara &u)au Ja=a an ke$uiann*a terus $enuju ke ke&u)auan re$&ah i(ahagian ti$ur gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia an seterusn*a $enuju keLaut #hina Se)atan. Ja)an seterusn*a ia)ah $ereka *ang $enggunakan ja)an ari)autan %inia terus $enuju ke (ahagian (arat &antai Su$atra an $e)a)ui Se)atSuna ke$uian ke Laut Ja=a an $enuju ke &e)a(uhan8&e)a(uhan i gugusanke&u)uan Me)a*u In-nesia.

Paa u$u$n*a tera&at )i$a &usat ka=asan *ang sering i)a)ui -)eh &ara

&eagang. Perta$a &eagang8&eagang *ang singgah ke (ahagian utara Te)ukBenga)a iaitu i Bur$a an se)atan Thai)an an seterusn*a $enuju ke Se)atMe)aka. Keuan*a &ara &eagang *ang singgah i Se$enanjung Tanah Me)a*u*ang $enuju ke &e)a(uhan8&e)a(uhan se&erti Keah, Perak, Se)ang-r, Me)aka anJ-h-r8/iau. Ketigan*a &ara &eagang *ang $enuju ke &e)a(uhan8&e)a(uhan ise&anjang &antai ti$ur Su$atra se&erti i A+eh, Peir, Pasai, Batu(ara an Siak.Kee$&atn*a &ara &eagang *ang singgah ke &e)a(uhan8&e)a(uhan i se)atanSu$atra, &e)a(uhan8&e)a(uhan *ang ter)etak i utara &antai &u)au Ja=a, Makassaran ke&u)auan re$&ah. Akhirn*a &ara &eagang *ang singgah i &e)a(uhan8&e)a(uhan i (ahagian utara gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia iaitu i B-rne-,Mani)a an i Brunei serta ke&u)auan Su)u.

Ja)inan &eragangan i ka=asan8ka=asan ini tiak)ah (er$akna &ara&eagang terse(ut han*a $enuju ke satu =i)a*ah saja teta&i tera&at &ara&eagang *ang te)ah $erentas =i)a*ah $erangku$i &e)(agai =i)a*ah. #-nt-hn*a&eagang *ang atang ari &antai #-r-$ane) Inia akan (e)a*ar ke se)atan Bur$aserta se)atan Thai)an, ke$uian $ereka juga akan singgah ke utara Su$atra serta&e)a(uhan8&e)a(uhan i Se)at Me)aka serta i Laut Ja=a. Begitu)ah juga se(a)ikn*aiaitu &eagang8&eagang Me)a*u *ang atang ari $erata te$&at i gugusanke&u)auan Me)a*u8In-nesia *ang (eragang ke =i)a*ah8=i)a*ah i Te)uk Benga)a.Dengan itu Asia Tenggara $eru&akan se(uah =i)a*ah *ang a$at si(uk teruta$a i

se&anjang Se)at Me)aka *ang $eru&akan nai ke&aa ja)an &eragangan.

28


29/134


Si!-+m An4in

Keuukan Se)at Me)aka (ukan saja a$at strategik i antara Lautan %inia an Laut#hina Se)atan teta&i angin *ang (ertiu& ke =i)a*ah ini juga $e$ainkan &eranan*ang a$at (esar serta isti$e=a ke&aa &e)a(uhan8&e)a(uhan *ang $un+u) i Se)at

Me)aka. Dise(a(kan &aa $asa ini ka&a) agangan a$at (ergantung se&enuhn*ake&aa arah tiu&an angin serta &ertukaran $usi$ $aka &eranan angin $-ns-n*ang (ertiu& i Se)at Me)aka a$at)ah &enting. Dengan itu &ara &eragang *angatang ari arah (arat an ti$ur an ari =i)a*ah8=i)a*ah i gugusan ke&u)auanMe)a*u8In-nesia a$at i&engaruhi serta itentukan -)eh siste$ tiu&an angin.Se)ain $enentukan $usi$ an arah tujuan ka&a)8ka&a) agangan, tiu&an angin inijuga te)ah a&at $en*atukan &ara &eragang *ang atang ari &e)(agai te$&at.Peagang *ang teriri ari&aa &e)(agai (angsa se&erti ari gugusan ke&u)auanMe)a*u8In-nesia, Asia Barat, Er-&ahh, Inia serta #hina an Ti$ur Jauh te)aha&at (erte$u i &e)a(uhan8&e)a(uhan i Se)at Me)aka an Laut Ja=a.

Tiu&an angin $-ns-n *ang te&at &aa $asan*a te)ah $enentukan jaua)&erja)anan &eagang *ang (e)a*ar $enuju ke &e)a(uhan *ang itujuin*a. Dengan ituka&a)8ka&a) ari Ara(, Turki, 0ujerati, Ma)a(ar, Benga), an Er-&ahh *ang henak$enuju ke &usat &e)a(uhan i Aen an ke (ahagian (arat Inia ter&aksa$enunggu $usi$ *ang tertentu. Angin $-ns-n (arat te)ah $e$(a=a &eagang keke&u)uan re$&ah an angin $-ns-n ti$ur te)ah $e$(a=a $ereka ke Su$atra an&e)a(uhan8&e)a(uhan i Se)at Me)aka. a)au (agai$ana&un ke(esaran sertake(aikkan &e)a(uhan *ang (eraa i Se)at Me)aka aa)ah ia a&at i singgahise$ua ka&a) &aa keua8ua $usi$ $-ns-n ini.

Tiu&an angin $-ns-n ini juga te)ah $e$(a=a ke(aikan ke&aa &ara&eagang kerana $ereka te)ah a&at $e$(e)i &e)(agai (arangan engan harga*ang $urah. #-nt-hn*a &ara &eagang *ang atang ari Pantai #-r-$ane) Iniaakan $e)etakkan -rang &erantaraan $ereka i &e)a(uhan8&e)a(uhan i Se)atMe)aka se&erti i Me)aka, A+eh an /iau. Peranan -rang &erantaraan ini a$at&enting kerana $ereka itugaskan untuk $e$(e)i (arang8(arang *ang atang ari&ara &eagang *ang atang ari Laut #hina Se)atan *ang han*a atang &aa$usi$ tertentu an tiak (erte$(ung engan keatangan &ara &eagang ariPantai #-r-$ane) Inia. O)eh itu -rang &erantaraan ini a&at $e$(e)i (arangengan harga *ang $urah a&a(i)a $usi$ keatangan &eagang ari Laut #hinaSe)atan i &e)a(uhan i Se)at Me)aka an $enjua)kann*a &aa $usi$ *ang

(erikutn*a. Begitu juga engan &ara &eagang ari Laut #hina Se)atan $ereka juga$e$&un*ai -rang &erantaraan *ang $eneta& i &e)a(uhan8&e)a(uhan uta$a iSe)at Me)aka se&erti /iau, Me)aka an A+eh.

#o$on4an P+da4an4 "-ama

Para &eagang *ang atang ke Se)at Me)aka an juga ke gugusan ke&u)auanMe)a*u8In-nesia ini a&at i (agikan ke&aa tiga. Perta$a ia)ah &ara &eagangEr-&ahh *ang teriri ari Peagang S*arikat (er&iaga$ se&erti S*arikat Inia Ti$urInggeris EI# an S*arikat %inia Ti$ur Be)ana O#. Di sa$&ing itu juga

tera&at &ara &eagang Er-&ahh *ang )ain se&erti ari Peran+is, Den$ark,Se&an*-) an P-rtugis. Se)ain itu juga tera&at &eagang8&eagang s=asta Inggeris

29


30/134


*ang $enja)ankan &erniagaan $ereka se+ara (ersenirian. S*arikat agang(er&iaga$ ari Er-&ahh an juga &ara &eagang Er-&ahh *ang )ain ke(an*akann*a$eru&akan s*arikat *ang $e$i)iki $-a) serta $e$i)iki ka&a) *ang (esar. Disa$&ing itu juga &eagang8&eagang Er-&ahh ini te)ah $enirikan fa,tory-fa,tory$ereka i (anar8(anar &e)a(uhan isekitar Lautan %inia an gugusan ke&u)auan

Me)a*u. Se)ain (eragang $ereka ini juga $e$i)iki serta $e$(ina (an*ak &usat8&usat &eragangan *ang ita(ir serta ika=a) -)ehn*a teruta$a i se&anjang&antai #-r-$ane) Inia.

Keuan*a ia)ah &ara &eagang ari Asia Tenggara *ang teriri ari&aa-rang8-rang Me)a*u, Bugis, Ja=a, A+eh an se(again*a. Ke(an*akan $ereka iniatang ari &e)(agai te$&at ari se&anjang &antai Su$atra, Se$enanjung TanahMe)a*u, &antai utara &u)au Ja=a, Makassar serta ke&u)auan re$&ah.

Ketigan*a ia)ah &ara &eagang ari Inia *ang teriri ari&aa -rang8-rang#hu)ia an %inu ari (enua ke+i) Inia. Mereka ini juga $e$i)iki $-a) serta ka&a)8

ka&a) *ang (e)a*ar ari &e)a(uhan8&e)a(uhan i &antai K-r-$ana) Inia ke AsiaTenggara.

Kee$&atn*a ia)ah &ara &eagang *ang atang ari ka=asan Ti$ur Jauh iaituari #hina, In-8#hina serta ari Te)uk Sia$.

Ke)i$a ia)ah &ara &eagang *ang teriri ari -rang8-rang asing *ang te)ah$eneta& i ke&u)auan Asia Tenggara se&erti &ara &eagang Be)ana atau )e(ihikena)i se(agai Burghers, &eagang s=asta Inggeris, &eagang #hu)ia an %inuserta &ara &eagang #hina *ang te)ah $eneta& i &e)a(uhan8&e)a(uhan i AsiaTenggara.

J+ni!5*+ni! Ka6a$ Da4an4

Tera&at &e)(agai jenis ka&a)8ka&a) agangan *ang $e)a*ari Asia Tenggara &aaa(a ke )a&an(e)as sehingga ke a(a ke se$(i)an(e)as. Jenis8jenis ka&a) ini (-)ehi(agikan ke&aa tiga *ang uta$a $engikut &ara &eagang. Perta$a ia)ah ka&a)8ka&a) agangan Me)a*u ari Asia Tenggara, keua ka&a) agangan Er-&ahh, ketigaka&a) agangan ari (enua ke+i) Inia an ka&a) agangan ari In-8#hina an#hina.

Antara ka&a)8ka&a) agangan Me)a*u *ang uta$a &aa $asa itu ia)ah se&erti(a)-, (anting, &an+ha)ang, (anting, kaka&, &en+a+a&, &a-=akang, &inisi anse(again*a. Ka&a)8ka&a) &eagang Me)a*u ini ke(an*akann*a (e)a*ar i sekitarSe)at Me)aka, Laut Ja=a, (ahagian ti$ur gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia anjuga i ke&u)auan Su)u. Setengah8setengahn*a &u)a *ang (ersai> (esar te)ah a&at(e)a*ar sehingga ke &e)a(uhan8&e)a(uhan i (ahagian utara Asia Tenggara. Ka&a)8ka&a) agang Me)a*u ini &aa u$u$n*a (ersai> antara ".5 tan sehingga 47! tan.#-nt-hn*a ka&a) agang Me)a*u se&erti j-ng, ki+hi an &inis $eru&akan jenis *ang(ersai> (esar antara 57 tan sehingga 47! tan. Ka&a)8ka&a) se&erti (anting an&en+a)ang &u)a aa)ah antara "! tan sehingga "5 tan. Ka&a)8ka&a) agangan

Me)a*u ini juga i)engka&i engan senjata a&i se&erti $eria$ untuk

30


31/134


$e$&ertahankan iri ari serangan )anun. Se)ain ari $enganggkut (arang ka&a) inijuga (er&eranan $e$(a=a &enu$&ang *ang (e)a*ar i sekitar Asia Tenggara.

Ka&a)8ka&a) agang Er-&ahh &u)a ke(an*akkn*a (ersai> (esar *ang &aake(iasaann*a i (ina i Er-&ahh atau i &antai #-r-$ana) Inia an (ersai> antara

7! hingga 9!! tan. Ka&a)8ka&a) ini $eru&akan ka&a) *ang (e)a*ar jauh iaitu antaraEr-&ahh, Inia, Asia Tenggara an ke #hina. Ka&a)8ka&a) ini juga i)engka&i engana)at senjata se(agai $e$&ertahankan ari serangan )anun an a&at $e$uatkan(an*ak (arang8(arang agangan serta &enu$&ang.

Ka&a)8ka&a) &eagang ari Inia an #hina ke(an*akann*a (erjenisseerhana antara 5! hingga !! tan an (e)a*ar ari Te)uk Benga)a ke Se)at Me)akaan ka&a)8ka&a) ari #hina (e)a*ar ari Laut #hina Se)atan ke Laut Ja=a an keSe)at Me)aka. Ka&a)8ka&a) ini juga i)engka&i senjata a&i se(agai $e$&ertahankaniri ari serangan )anun.

O)eh itu i &e)a(uhan8&e)a(uhan *ang =uju i Se)at Me)aka &aa a(a ke)a&an(e)as sehingga ke se$(i)an(e)as tera&at &e)(agai jenis ka&a)8ka&a) *angte)ah (er)a(uh engan $e$(a=a &e)(agai $uatan. Di sa$&ing $e$(a=a $uatan(arangan ka&a)8ka&a) ini juga $e$(a=a &enu$&ang iaitu $ereka *ang (e)a*ar ari&e)(agai &e)usuk te$&at untuk $enuju ke estinasi $asing8$asing. Kese$ua jeniska&a) ini juga i)engka&i engan &e)(agai senjata a&i an $eria$ se(agai senjatauntuk $e)a=an serangan )anun. Ke(an*akan ka&a) ini juga $ene$&atkansekurang8kurann*a ena$ -rang kakitangan untuk ka&a) *ang ke+i) an sehingga)e(ih ari ! -rang kakitangan anak ka&a) jika ka&a) terse(ut (ersai> (esar.

P!a- P+$abhan "-ama di A!ia T+n44ara

Tera&at (an*ak &usat (anar8&e)a(uhan *ang =uju i Asia Tenggara. Di Se)atMe)aka &aa a(a )a&an(e)as an ke se$(i)an (e)as tera&at (anar8&e)a(uhanse&erti A+eh, Pasai, Batu(ara, Assahan, Ka$&ar, Inragiri, /-kan an Siak ise(e)ah ti$ur &antai Su$atra. Di se(e)ah (arat &antai Se$enanjung Tanah Me)a*u&u)a tera&at (anar8&e)a(uhan se&erti Keah, Perak, Se)ang-r, Me)aka, an /iau.Manaka)a i &antai utara &u)au Ja=a &u)a tera&at (anar8&e)a(uhan se&ertiBata'ia, Ju'ana, Su$ena&, Se$arang, 0eresik, Tega) /e$(ang, an Maura.Mana)aka i (ahagian ti$ur gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia &u)a tera&at(anar8&e)a(uhan se&erti Makassar, A$(-n, Ti$-r, Mu$&a=a an Banjar$asin.Banar8&e)a(uhan ini $eru&akan &usat &eragangan an &e$erintahan. Ia juga(er


32/134


$eru&akan t-k-h8t-k-h *ang te)ah $e$(angunkan se$u)a keja*aan &eraganganMe)a*u sete)ah i$usnahkan -)eh kuasa Barat.

Jarin4an 6+da4an4 M+$ay di La-an Hindi dan (hina

Jaringan &eragangan i antara Lautan %inia8Asia Tenggara8#hina $eru&akanjaringan &eragangan *ang a$at )uas ari segi ka=asan serta ka*a engan&e)(agai (arang agangan. Ia $erangku$i (an*ak aerah an ka=asan ankese$uan*a a$at ka*a engan su$(er (u$i serta $enge)uarkan &e)(agai jenis(arang (uatan untuk i agangkan. Di Lautan %inia tera&at (an*ak &usat8&usat&e)a(uhan *ang &enting. Antara *ang $enjai tu$&uan &eagang ia)ah i (anar&e)a(uhan M-+ha atau Aen i se)atan Se$enanjung Tanah Ara(, Banar A((as iTe)uk Parsi, Surat, B-$(a*, an 0-a i &antai (arat Inia. Di &antai #-r-$ane)Inia iaitu i se(e)ah ti$ur Inia tera&at (anar &e)a(uhan se&erti Maras,#a)+utta, Pu)i+at, Naga&atna$, P-rt- N-'- an i &u)au Sri Lanka &u)a tera&at

#-)-$(-, Tri+-$a)ee an i se)atan Bur$a &u)a tera&at Pegu an /ang--n sertai se)atan Thai)an tera&at (anar &e)a(uhan Junk #e*)-n Phuket.

Di Laut #hina Se)atan &u)a tera&at (anar &e)a(uhan se&erti Trengganu,Pattani, A*utha*a, In-8#hina, Brunei, Mani)a, A$-*, Ma+a- serta Tai=an anJe&un. Maka kese$ua (anar &e)a(uhan ini $e$&un*ai jaringan &eragangan *anga$at k-$&)eks *ang $e)i&uti Asia Tenggara i tengah8tengah an Lautan %iniaserta Laut #hina Se)atan i (arat an ti$ur. Dise(a(kan Se)at Me)aka ter)etakitengah8tengah ja)an i antara ti$ur an (arat $aka &eranann*a se(agai&enghu(ung antara ua =i)a*ah *ang uta$a ini a$at)ah (esar seka)i. Kese$ua(anar &e)a(uhan ini $e$&un*ai jaringan *ang a$at ra&at engan (anar

&e)a(uhan i Se)at Me)aka an juga i (anar &e)a(uhan i Laut Ja=a.

Para &eagang ari (enua ke+i) Inia (ukan saja teriri ari&aa -rang Iniateta&i juga teriri ari s*arikat (er&iaga$ Inggeris an Be)ana serta s*arikat8s*arikat &erniagaan ari Peran+is, P-rtugis an Den$ark. Dise(a(kan &eragangana$at $enguntungkan an sesuatu =i)a*ah terse(ut han*a $enge)uarkan (arang8(arang tertentu saja $aka untuk $enjua) sesuatu (arangan $e$er)ukan &er$intaanserta &ena=aran. Maka (arang8(arang ari (enua ke+i) Inisa serta ari Ara( *angke(an*akann*a aa)ah (arangan sia& se&erti kain, &er$aiani, &era)atan harian,senjata serta &e)(agai jenis =angian te)ah iagangkan engan hasi)8hasi) *angike)uarkan ari Asia Tenggara an #hina.

Dengan itu (anar &e)a(uhan *ang uta$a i Se)at Me)aka se&erti A+eh,Me)aka an /iau te)ah $enjai tu$&uan &ara &eagang ari &e)(agai te$&at.Pe)a(uhan A+eh, Me)aka an /iau teruta$an*a $enjai &usat &engu$&u)an(arangan ari Asia Tenggara *ang te)ah ihantar ari (anar &e)a(uhan ke+i) *ang=uju isekitar Se)at Me)aka se&erti Peir,Langkat, De)i, Batu(ara, Assahan, Siak,Inragiri, Se)ang-r, Keah, an se(again*a. Dengan itu $aka jaringan *ang tera&ati &e)a(uhan /iau a$at)ah (esar kerana ia $eru&akan &usat &ersinggahan&eagang *ang uta$a *ang atang ari Lautan %ini serta Laut #hina Se)atan.

32


33/134


J+ni!5*+ni! Komodi-i

Jenis8jenis k-$-iti *ang i&eragangkan i Asia Tenggara a&at i(agikan ke&aa)i$a jenis, iaitu (arang8(arang sia&, (arang8(arang untuk ke&er)uan $anusia, (ijihan )-ga$, (arang ari hasi) hutan an ha$(a. Barang8(arang sia& aa)ah se&erti

kain an ka&as ari Inia, sutera ari #hina, kain ari Asia Tenggara an Er-&ahh,&-r+e)ain, (esi, &aku, +hina=are, +an)es, ti)es, stee) +-&&er=are, sa)t&eter, gunnies,kertas +hina, sai) $ats, g)ass =are, ka&ak an &arang. Barang8(arang ke&er)uan$anusia &u)a ia)ah ter$asuk)ah (eras, ganu$, )iGu-r, $in*ak $asak, s&i+es, )aahita$, k-&i, teh +hina an &e)(agai jenis gu)a. Se)ain itu tera&at juga (arang8(arangari hasi) hutan se&erti ka*u (a)ak, r-tan, u(atan her(a an (arang8(arang ari hasi))autan se&erti tri&ang, ga$at, sea s)ugs an ru$&ai )aut.

Ke(an*akan (arang8(arang *ang ike)uarkan ari Asia Tenggara aa)ah(arang8(arang (e)u$ sia&. Ini ter$asuk)ah (arang8(arang se&erti $akanan iaitu(eras, ikan, an sagu. Keuan*a ia)ah (arang8(arang *ang ihasi)kan ari hutan

iaitu se&erti r-tan, ka*u (a)ak, a$ar. Ketigan*a ia)ah (arang8(arang )-ga$ iaituse&erti e$as an (ijih ti$ah. Kee$&at ia)ah hasi) )aut se&erti ikan, tri&ang, ga$at.Ke)i$a ia)ah (arang8(arang u(atan se&erti gaung #hina, ga$at, te$(akau anher(a u(atan. Keena$ ia)ah re$&ah ratus an )aa hita$. Di sa$&ing itu juga AsiaTenggara juga $enge)uarkan kain se&erti kain ari Trengganu, Ja=a, Bugis anA+eh.

Barang8(arang ini ke$uiann*a i&eragangkan i &e)a(uhan *ang uta$aiaitu i &e)a(uhan8&e)a(uhan Me)aka, /iau, A+eh an Bata'ia. Barang8(arang *angatang ari Se$enanjung Tanah Me)a*u an Su$atra se&erti (ijih ti$ah an hasi)hutan serta e$as akan itukarkan engan (arang8(arang *anag atang ari (enuake+i) Inia iaitu se&erti kain an ka&as ari Inia, kain sutera ari #hina, &era)atan*ang i&er(uat ari (esi ari #hina an Inia, +anu ari Benga), &inggan $angk-kserta te$&at $en*i$&an $akanan ari #hina an gu)a ari #hina an Inia. Begitujuga =i)a*ah ise(a(kan ka=asan i Se)at Me)aka ini tiak $e$i)iki ka=asan )autter(uka (agi $e$(uat gara$ $aka gara$ *ang $eru&akan su$(er &enting untuk$akanan serta $e$(uat (e)a+an i Me)aka ter&aksa i i$&-rt ari Ja=a serta#hina.

Begitu juga tiak se$ua (arang *ang ike)uarkan ari Asia Tenggara ini ieks&-rt terus ke #hina an Inia. Para &eagang ari #hina an Inia $e$&un*ai

&e)(agai kehenak. #-nt-hn*a ke(an*akan &eragang #hina $e$er)ukan (arang8(arang ari )aut serta ari hutan teruta$a (arang8(arang u(atan se&erti ga$at,tri&ang, gaung #hina, (en>u-r st-ne *ang a$at ikehenaki -)eh &eang #hinateta&i tiak (egitu i&er)ukan -)eh &eagang ari Inia. Begitu juga &eagang Iniaa$at $e$anang tinggi terhaa& re$&ah ratus teta&i tiak &eagang ari #hina.Teta&i )aa hita$ i&er)ukan -)eh keua8ua &eagang ari Inia an #hina.

Menga&akah (arang8(arang se&erti kain ari Inia, +anu, serta sirih, (uah&inang an te$(akau a$at i &er)ukan -)eh $as*arakat &aa ketika itu Kain$eru&akan sesuatu *ang a$at (erharga ni)ain*a &aa ketika ini. a)au&un AsiaTenggara $enge)uarkan kain se&erti ari Ja=a, Bugis, Trengganu an A+eh, na$un

&er$intaan kain ari Inia a$at tinggi (er(aning kain *ang ike)uarkan ari AsiaTengara $au &un ari #hina. Kain8kain *ang ike)uarkan ari Inia a$at (er$utu

33


34/134


serta &e)(agai +-rak serta =arna. #-nt-hn*a na$a8na$a kain *ang i ke)uarkanari Inia ia)ah se&erti +hint>, garraha, ke$(a*ar an se(again*a. Per$intaan *angtinggi i ka)angan &enuuk i Se$enanjung Tanah Me)a*u serta Su$atra a$attinggi terhaa& kain8kain ini. Kerana kain (ukan saja ijaikan se(agai (arang&akaian teta&i ia juga )e(ih ari itu (er-ar st-ne i &er+a*ai $e$i)iki a*a u(atan *ang a&at $en*e$(uhkan&en*akit serta kesihatan (aan. 0a$at an tri&ang ke(an*akann*a i (a=a ari=i)a*ah i ti$ur gugusan ke&u)auan Me)a*u8In-nesia an ini $eru&akan sa)ah satusu$(er serta &un+a &ena&atan uta$a ke&aa $as*arakat *ang $enia$i =i)a*ahini. Ke(an*akann*a i(a=a ke Makassar serta Me)aka an Bata'ia untuk i&asarkanke #hina serta $erata te$&at i Asia Tengara. Begitu juga (en>-ar st-ne *ang

i&er+a*ai han*a ike)uarkan ari Su$atra an $e$i)iki kuasa untuk $engu(ati&e)(agai jenis &en*akit serta a$at sukar untuk i &er-)ehi. %argan*a (-)eh$en+a&ai ni)ai )e(ih tinggi ari harga e$as. O)eh itu su$(er hutan an )aut arikese)uruhan =i)a*ah i Asia Tenggara te)ah a&at i ke)uarkan an i$an


35/134


ike)uarkan -)eh Asia Tenggara untuk itukar engan (arangan ari Inia an #hina.Peranan $ereka ini te)ah i)akukan sejak ke$un+u)an kerajaan Sri'ija*a an(er)anjutan se$asa >a$an keagungan Me)aka, /iau an sehingga &e$(ukaanPu)au Pinang an Singa&ura. Na$un se$enjak a(a keua &u)uh &eranan $erekaini te)ah ikuasai -)eh &eagang #hina an juga s*arikat8s*arikat &erka&a)an Barat

*ang te)ah $enguasai jaringan &eragangan *ang (er&usat i Singa&ura anBata'ia. Fakt-r se&erti kekurangan $-a) serta tiaan*a &en*atuan s*arikat&erka&a)an $en*e(a(kan &ara &eagang Me)a*u te)ah tiak a&at $enaningike&esatan serta kekuatan $-a) *ang i$i)iki -)eh s*arikat &erka&a)an #hina anBarat. Ke)e$ahan kesatuan $-a) serta kurangn*a &e$i)ikan ka&a)8ka&a) *ang$-en serta )e(ih (esar *ang a&at (e)a*ar engan )e(ih )aju tan&a (antuan anginte)ah $e$a)a&kan >a$an keagungan &erka&a)an Me)a*u *ang satu $asa te)ah$enguasai setia& &e)usuk ke&u)auan Asia Tenggara.

35


36/134


&a1aan A!a!

N-rin %ussin, @Me)aka an Penang 456!846"!: A Stu* -< T=- P-rt T-=ns in theStraits -< Me)aka, Thesis Ph. D, rije Uni'ersiteit A$stera$, !!.

+n E6osition of the Politi,al and 7ommer,ial elations of the 'o8ernment of Prin,eof 9ales )sland with the States on the East 7oast of Sumatra from DiamondPoint to Sia,k. 462. Prin+e -< a)es Is)an.

-ng Lin Ken, @The Trae -< Singa&-re 4649839 M+S, '-). "", &t. 2, 493!, &&.44847.

Aners-n, J., 462. Politi,al and 7ommer,ial 7onsiderations elati8e to theMalayan Peninsula and the ritish Settlements in the Straits of Mala,,a.Prin+e -< a)es Is)an.

Aners-n, J. 462!.+,heen and the Ports on the North and East 7oast of Sumatra:with )n,idental Noti,es of the (rade in the Eastern Seas and the +ggressionsof the Dut,h. L-n-n.

36


37/134


Soa$an P+ni$aian

4. Je)askan tentang ke&entingan serta keuukan gugusan ke&u)auan Me)a*u

se(agai ja)an &eragangan *ang uta$a i unia.

. Bin+angkan ke&entingan /iau se(agai &usat &eragangan uta$a i unia.

". Menga&akah &aa &ena&at ana ke(an*akan hasi) agangan *ang uta$aari gugusan ke&u)auan Me)a*u aa)ah (erteraskan ke&aa hasi) &ertanian.

37


38/134



39/134


&A& 7

KEM"N("LAN DAN PERKEM&AN#AN&ANDAR5PELA&"HAN

%b*+,-if

4. Mengkaji tentang k-nse& serta isti)ah (anar &e)a(uhan.

. Me$aha$i


40/134


&A& 7

KEM"N("LAN DAN PERKEM&AN#AN&ANDAR5PELA&"HAN

Me)aka $eru&akan se(uah (anar &e)a(uhan *ang iirikan -)eh kerajaan Me)a*uan te)ah itak)uki -)eh P-rtuguis &aa tahun 4744 an ke$uian i ta=an -)ehBe)ana &aa tahun 4324. a)au&un te)ah ita=an -)eh kuasa Be)ana na$un

Me)aka $asih (er


41/134


$enjai $aju sejak tahun 432!an serta (erke$(ang &esat sehingga tahun 4399.Ke$uian ia te)ah (erke$(ang &esat )agi sete)ah ke$asukkan -rang8-rang Bugiske J-h-r8/iau &aa tahun 45!an serta (erta$(ah $aju sehingga)ah ia te)ahi$usnahkan -)eh Be)ana &aa tahun 4562.

Ke&esatan &e)a(uhan /iau *ang ita(ir -)eh kerajaan J-h-r8/iau te)ah$en*e(a(kan &erasaan irihati i ka)angan -rang Be)ana teruta$a i Me)aka. Iniise(a(kan /iau $eru&akan se(uah &e)a(uhan (e(as *ang tiak $engenakan+ukai *ang tinggi se&erti$ana &e)a(uhan Me)aka *ang ikuasai Be)ana. Barang8(arang *ang isekat -)eh Be)ana serta ikenakan +ukai *ang tinggi se&erti (ijihti$ah, )aa hita$, kain ari Inia serta +anu a$at $uah i&er-)ehi i /iau.Ta$(ahan &u)a /iau $eru&akan te$&at *ang &a)ing isukai -)eh &ara &eagangs=asta Inggeris serta &ara &eagang Er-&ahh *ang )ain ise(a(kan $ereka (-)eh$ena&at (ahan8(anah se&erti (ijih ti$ah engan harga *ang $urah untuk i (a=ake #hina. Ta$(ahan &u)a )aa hita$ juga a$at $uah i&er-)ehi i /iau enganharga *ang $urah i(aningkan engan &asarann*a i Me)aka. Bahan8(ahan

se&erti )aa hita$ serta (ijih ti$ah $eru&akan (ahan *ang a$at i&er)ukan -)eh&ara &eagang Er-&ahh ise(a(kan ian*a i&er)ukan untuk &erniagaan engan(ahan teh ari +hina.

Di sa$&ing itu ja)inan &eragangan /iau juga a$at )uas $erangku$i=i)a*ah8=i)a*ah i Asia Tenggara iaitu $e)i&uti =i)a*ah (ahagian ti$ur gugusanke&u)auan Me)a*u8In-nesia, =i)a*ah8=i)a*ah i B-rne-, Ja=a, Su$atra sertaengan =i)a*ah i Se)at Me)aka. Dengan ja)inan *ang (egitu )uas ia te)ah a&at$engu$&u)kan hasi) ke)uaran ari =i)a*ah8=i)a*ah ini se&erti hasi) hutan, hasi) (u$ise&erti e$as an (ijih ti$ah serta hasi) &ertanian se&erti re$&ah ratus serta )aahita$. Ta$(ahan &u)a hasi) )aut *ang ka*a se&erti ikan serta tri&ang *ang i&er)ukan-)eh &eniaga #hina a$at $uah i &er-)ehi i /iau. Ta$(ahan &u)a (arang8(arangke)uaran ari&aa Inia serta #hina juga a$at $uah ia&ati i /iau. Dise(a(kan-)eh ja)inan &eragangan engan =i)a*ah i )uar Asia Tenggara se&erti Inia an#hina $aka ra$ai &ara &eagang Er-&ahh *ang (er&usat i (enua ke+i) Inia te)ahatang $e$(a=a (ersa$a $ereka (arang8(arang se&erti kain Inia *ang (er$ututinggi, kain sutera ari #hina, (arang8(arang sia& se&erti &era)atan serta gu)a angara$ *ang a$at i&er)ukan -)eh &ara &enuuk i (ahagian ini ise(a(kan gara$sukar untuk i ke)uarkan.

Se)ain ari&aa /iau *ang $eru&akan &usat (anar serta &e)a(uhan *ang

uta$a tera&at juga (anar &e)a(uhan *ang )ain se&erti Batu(ara i Su$atra.Batu(ara $eru&akan &usat &e)a(uhan *ang &enting ke&aa &ara &eagang ari(ahagian utara Su$atra an ian*a juga $enghu(ungkan &ara &eagang i tanaharatan Su$atra. Pe)a(uhan ini &enting teruta$an*a ke&aa &ara &eagangte$&atan untuk (erhu(ung engan (anar &e)a(uhan *ang &enting se&erti Me)akaan /iau an seterusn*a engan Pu)au Pinang an ke$uiann*a enganSinga&ura. Di &e)a(uhan Batu(ara saja i)a&-rkan tera&at (an*ak ka&a)8ka&a)&eagang Me)a*u *ang (e)a(uh an $e$&un*ai jaringan &eragangan engan(anar8(anar &e)a(uhan *ang &enting i Se)at Me)aka an juga i gugusanke&u)auan Me)a*u.

Di sa$&ing itu i se&anjang &antai ti$ur Su$atra tera&at (an*ak (anar&e)a(uhan *ang uta$a. Siak *ang ter)etak i (ahagian tengah &u)au Su$atra

41


42/134


$eru&akan &usat (anar &e)a(uhan *ang &enting i Su$atra. Sete)ah kejatuhan/iau &aa tahun 4652 Siak te)ah $un+u) $enggantikann*a se(agai &usat&e)a(uhan *ang &enting ke&aa Me)aka. Para &eagang ari tanah aratanMinangka(au *ang ka*a engan hasi) (u$i serta &ertanian te)ah $enjaikan Siak&usat &e)a(uhan *ang &enting se(agai &usat &engu$&u)an (arang8(arang serta

&usat &en*e(aran (arangan terse(ut ke&aa &ara &eagang *ang atang ariMe)aka, /iau, an ke&u)auan Me)a*u.

Se)ain itu (anar &e)a(uhan *ang &enting seterusn*a ia)ah (anar &e)a(uhanLangkat, Assahan, Bu)u #hina, Inragiri an Pa)e$(ang. Banar &e)a(uhan ini$eru&akan &usat &e)a(uhan -rang8-rang Me)a*u untuk $enjua) (arangan $erekaserta untuk $ena&atkan (arangan ari )uar.

Na$un e$ikian &usat8&usat &e)a(uhan ini tiak)ah a&at $en*a$aike&entingan A+eh *ang ter)etak i utara &u)au Su$atra. A+eh $eru&akan &usat(anar &e)a(uhan *ang uta$a an &anjang sejarahn*a se&erti$ana Me)aka. A+eh

te)ah $enjai (anar &e)a(uhan *ang a$at &enting ke&aa &ara &eagangantara(angsa se&erti ari Er-&ahh, Inia an #hina. Pe)a(uhann*a $eru&akante$&at tu$&uan sauagar ari (enua Inia serta ari unia Me)a*u. Barang8(arang*ang i jua) serta iagangkan $eru&akan &e)(agai ari Er-&ahh, Inia, #hina, anari gugusan ke&u)auan Me)a*u.

Se$entara itu (anar &e)a(uhan *ang )ain i Nusantara se&erti Bata'ia,Banten, Inra$a*u, Ja&ara, Su$ane&, /e$(ang, Perka)-ngan, Tega), #eri(-n,Se$arang an 0erisik serta J-ahana i &antai &u)au Ja=a $eru&akan &usat&e)a(uhan *ang &enting *ang $enja)ankan &eragangan i sekitar Laut Ja=aengan Se)at Me)aka serta engan #hina an Inia.

Banar &e)a(uhan *ang &enting i ke&u)auan re$&ah &u)a aa)ah se&erti(anar &e)a(uhan Makassar, A$(-n, F)-res an Ti$-r. Teta&i i antara $ereka iniMakassar $eru&akan &usat &e)a(uhan *ang uta$a an $enjai tu$&uan &arasauagar serta &eagang ari Er-&ahh, #hina, Inia serta ke&u)auan Me)a*u.

Justeru ini tera&at (an*ak (anar &e)a(uhan *ang $un+u) serta(erke$(ang i ka=asan Nusantara ini an aa)ah tiak )engka& jika (anar&e)a(uhan Trengganu serta Brunei an Sa$(as i &u)au B-rne- tiak ise(ut. Para&eagang ari =i)a*ah ini te)ah $enjaikan &usat &e)a(uhan ini se(agai &usat

tu$&uan $ereka an &usat &e)a(uhan ini juga $enjai tu$&uan &ara sauagarBarat an Ti$ur untuk $e$asarkan (arang serta $ena&atkan (eka)an (arangan*ang tiak ite$ui i $ana8$ana (anar &e)a(uhan *ang )ain.

K+6+n-in4an !+r-a ,on!+6 bandar 6+$abhan

Se(agai$ana *ang te)ah i(in+angkan terahu)u $as*arakat Me)a*u &aa asasn*a(ergantung se&enuhn*a ke&aa akti'iti $ariti$. Dengan itu &usat &enta(iran serta$as*arakat ter)etak i (anar &e)a(uhan. O)eh itu tera&at (an*ak (anar&e)a(uhan *ang tu$(uh serta (erke$(ang i se&anjang &ersisir Se)at Me)aka

sa$aa i (ahagian ti$ur Su$atra atau (arat se$enanjung Tanah Me)a*u. Begitu

42


43/134


juga tera&at (an*ak &usat &e)a(uhan *ang =uju i se&anjang &antai Laut Ja=aserta ke&u)auan Me)a*u.

Banar &e)a(uhan a$at &enting ke&aa &erke$(angan &eraa(an -rangMe)a*u. Ini ise(a(kan i (anar &e)a(uhan ini)ah te$&at &erte$(ungan &e)(agai

(ua*a serta &usat &erniagaan serta &erte$(ungan $as*arakat u$u$.Ke&entingan ini terser)ah engan ke$un+u)an kerajaan Me)a*u )a$a se&ertiSri'ija*a, Me)aka, A+eh, /iau an se(again*a. Disini)ah te$&at (erke$(angn*a&eraa(an Me)a*u *ang (erteraskan ke&aa kegiatan &eragangan.

Banar &e)a(uhan ini $eru&akan se(uah &e)a(uhan *ang $e$i)iki k-ta serta(anar. Di (anar atau k-ta ini)ah te$&at &enta(iran serta keia$an ke(an*akanari&aa &enghunin*a. Di (anar atau k-ta ini juga)ah te$&at &enjua)an (aranganagangan se)ain ari&aa &e)a(uhan te$&at $e$ungah serta &ertukaran (aranganari ka&a)8ka&a) *ang (er)a(uh. O)eh itu &e)a(uhan serta (anar $eru&akan ikatan*ang ra&at kerana (anar $e$er)ukan &e)a(uhan untuk (erke$(ang serta

(ergantung hiu&. Se&erti$ana (anar Me)aka *ang tera&at &usat (anar atauk-ta an juga &e)a(uhan i$ana ka&a)8ka&a) (er)a(uh serta $e$(a=a (aranganuntuk i&eragangkan.

Pe)a(uhan serta (anar &e)a(uhan ini juga ita(irkan -)eh -rang Me)a*uan juga -)eh -rang Er-&ahh. Setengah (anar &e)a(uhan ini i(ina serta ita(irurus -)eh -rang Er-&ahh an -rang Ara(. Banar &e)a(uhan *ang ita(irkan sertai(ina -)eh -rang Er-&ahh &aa ke(iasaann*a i &anggi) (anar &e)a(uhan k-)-nia).Teta&i k-nse& serta $akna (anar k-)-nia) ini juga $asih ka(ur kerana (an*ak *angtera&at i (anar &e)a(uhan terse(ut *ang juga $e*eru&ai engan (anar *angi(ina serta ita(ir urus -)eh -rang Me)a*u. Teta&i *ang (an*ak $e$(e>akan iantara (anar &e)a(uhan *ang i(ina -)eh -rang Me)a*u ia)ah ian*a ita(irkan-)eh -rang Me)a*u an (er(e>a engan (anar &e)a(uhan *ang i(ina serta iurus-)eh -rang Er-&ahh.

K+6+n-in4an bandar 6+$abhan

Kajian $engenai (anar &e)a(uhan seang (erke$(ang &aa $asa kini. Iniise(a(kan (an*ak


44/134


juga a&at $enje)askan (agai$ana (anar &e)a(uhan $enjai


45/134


se&erti ari A


46/134


&a1aan A!a!

N-rin %ussin, Me)aka an Penang 456!846"!: A Stu* -< T=- &-rt t-=ns in theStraits -< Me)aka, PhD Thesis, rije Uni'ersiteit A$stera$ !!.

Basu, Di)i& e., 4967. (he ise and 'rowth of the 7olonial Port 7ities in +sia,M-n-gra&h Series n-. 7 Uni'ersit* #a)i


47/134


Soa$an P+ni$aian

4. A&akah *ang ikatakan se(agai (anar &e)a(uhan

. Bin+angkan ke&entingan (anar8&e)a(uhan a)a$ sejarah kehiu&an$anusia an $as*arakat ari suut ek-n-$i an s-sia).

". Dengan $erujuk (e(era&a (uah (anar &e)a(uhan i Nusantara (in+angkan(agai$ana &enta(iran an (entuk hu(ungan $as*arakat *ang (er)aku &aaa(a ke 45 an 46.

47


48/134



49/134


&A& 8

MASYARAKAT &ANDAR5PELA&"HAN

%b*+,-if

4. Me$aha$i kehiu&an $as*arakat i (anar &e)a(uhan.

. Mengkaji &eru(ahan >a$an an ke$asukkan a(a #hina ke Asia Tenggara.

". Me$(in+angkan (anar &e)a(uhan an era i$&eria)is$a an k-)-nia)is$a.

49


50/134


&A& 8

MASYARAKAT &ANDAR5PELA&"HAN

Banar &e)a(uhan *ang $enjai aan i antarakee$&at8e$&at (anar &e)a(uhan ini Aakah $as*arakat *ang $enia$i (anar&e)a(uhan ini (er(e>a i antara satu sa$a )ain atau tera&at +iri8+iri &ersa$aan iantara satu sa$a )ain A&akah *ang unik *ang =uju a)a$ kee$&at8e$&at (anar&e)a(uhan terse(ut

Me)ihat ke&aa sejarah a=a) Me)aka ian*a $eru&akan se(uah &e)a(uhan*ang (esar an ikuasai -)eh kerajaan Me)a*u. Tera&at ra$ai &ara &eagang *angatang serta $eneta& i sana. Teta&i keaaan ini (er(e>a se$asa &e$erintahanP-rtuguis kerana ise(a(kan asar &eragangan $-n-&-)in*a te)ah $en*e(a(kan

ra$ai &eagang $enghinarin*a. Se$asa &e$erintahan Be)ana &u)a keaaan ini(erterusan an akhirn*a $e$(a=a ke&aa ke$er-s-tann*a.

50


51/134


a)au&un Me)aka i (a=ah &e$erintahan P-rtugis an Be)ana tiak$en+a&ai se(uah &usat &e)a(uhan *ang uta$a teta&i &enuukn*a teta&(erke$(ang se+ara &er)ahan an $en*aksikan &e)(agai kau$ $enuukin*a. Paaa(a ketujuh (e)as iaitu se$asa &e$erintahan Be)ana g-)-ngan *ang &a)ing uta$aia)ah teriri ari &ega=ai O# *ang $enja)ankan &enta(iran serta $enga=a)

&e)a(uhan ini. Pega=ai O# ini juga $e$&un*ai ke)uarga $ereka an tingga)$eneta&. Se)ain itu g-)-ngan keua *ang ter&enting ia)ah &ara Burghers iaitu teririari&aa -rang Be)ana *ang tiak (ekerja engan O# teta&i tingga) an $eneta&i Me)aka. Mereka ini )e(ih ra$ai (i)angann*a an $e$i)iki ke)uarga serta tingga)$eneta& i Me)aka. Se)ain itu g-)-ngan -rang Asia teriri ari&aa -rang Me)a*u*ang $eru&akan &ri(u$i *ang $eneta& i Me)aka. Di sa$&ing tera&at juga -rangJa=a, Bugis serta Minangka(au *ang te)ah tingga) serta $eneta& i Me)aka.0-)-ngan keua ari&aa -rang Asia ia)ah -rang #hina *ang (erhijrah ke Me)akaan ku$&u)an ini juga te)ah tingga) serta $eneta& i Me)aka. Se)ain itu tera&at-rang Inia *ang teriri ari Ke)ings an juga Inia Is)a$ *ang te)ah $eneta& iMe)aka.

Sesuatu *ang unik $engenai $as*arakat *ang tera&at i Me)aka ini jugaia)ah tera&atn*a g-)-ngan +a$&uran *ang teriri ari&aa P-rtugis Eurasians iaitu+a$&uran ari&aa -rang P-rtugis engan $as*arakat te$&atan *ang Ke(an*akann*a ari&aa Inia. Di sa$&ing itu tera&at juga -rang Ja=i Pekan *ang =uju hasi)ari&aa &er+a$&uran i antara -rang Me)a*u engan Inia. a)au &un g-)-nganini tiak ra$ai teta&i kehairan $ereka te)ah $en+-rakkan )agi $as*arakat *angte)ah seia aa i Me)aka. Na$un *ang &a)ing unik seka)i ia)ah g-)-ngan Ba(a iaitu+a$&uran i antara -rang #hina engan Me)a*u *ang te)ah $enghasi)kan satug-)-ngan *ang unik i Me)aka.

Se)ain ari&aa itu tera&at juga g-)-ngan ha$(a *ang ra$ai (i)angann*a.Paa a=a) a(a ketujuh(e)as se$asa Be)ana $e$erintah Me)aka g-)-ngan ha$(aini aa)ah tinggi (i)angann*a an $eru&akan &enuuk $aj-riti i Me)aka.Ke(an*akan $ereka atang ari&aa Nusantara an juga ari Inia serta A


52/134


Di &usat (anar juga tera&at te$&at a$a) i(aat se&erti $asji, gereja sertat-k-ng. Te$&at a$a) i(aat ini juga i(ina -)eh $as*arakat *ang $enggunakann*a.O)eh itu i Me)aka +-nt-hn*a tera&at $asji *ang i(ina -)eh -rang Me)a*u an iPu)au Pinang juga tera&at $asji *ang i(ina -)eh -rang Me)a*u an juga IniaMus)i$. O)eh itu te$&at a$a) i(aat juga $enjai


53/134


$enjai &asangann*a tiak)ah i )etakkan setara< engan =anita Er-&ahh.Pasangan hiu& =antia te$&atan $asih itara< *ang renah i(aningkan engananak hasi) ari&aa kehiu&an (ersa$a terse(ut. antia te$&atan *ang $enjai&asangan $ereka juga renah tara


54/134


tuan &un*an*a. Mereka (ekerja i &e)(agai sekt-r &ekerjaan se&erti iru$ah,&er)aangan, &erniagaan, &eragangan, se(agai &enghi(ur serta te$&at$e)e&askan ke)akian &aa $asa itu. Teta&i keaaan ini $akin (eru(ah &aa a(akese$(i)an (e)as engan tera&at ra$ain*a keatangan i$igran #hina te)ah$en*e(a(kan &asaran (uruh a&at ita$&ung ta$(ahan &u)a engan unang8

unang *ang ketat tentang ha$&a serta asar &e$(e(asan ha$(a *ang itekankan-)eh Inggeris an Be)ana $aka ha$(a te)ah igantikan engan tenaga (uruh#hina *ang te)ah $e$(anjiri Asia Tenggara. Ta$(ahan &u)a iera a(a kese$(i)an(e)as te)ah tera&at (an*ak &e)a(uran a)a$ &er)-$(-ngan serta&ertanian se+ara $e)uas $aka &er$intaan tenaga (uruh $akin (erta$(ah tinggi.O)eh itu ke(anjiran i$igran #hina te)ah $ee$enuhi &er$intaan ini.

Kehairan i$igran #hina juga te)ah $eni$(u)kan &er$asa)ahan (esar a)a$kehiu&an serta kese)a$atan. Dise(a(kan -)eh sia$an i$&eria)is$e Barat (er$u)a engan &enguasaan (an*ak =i)a*ah8=i)a*ah i ti$ur $aka (anar &e)a(uhan *ang i&erintah -)eh kuasa Er-&ahh te)ah$e$ainkan &eranan *ang (esar a)a$ usaha $e$enuhi kehenak serta as&irasi$ereka. O)eh itu Pu)au Pinang an Me)aka te)ah $enjai (atu )-n+atan kuasa Baratuntuk $enguasai negeri8negeri Me)a*u. Pe)(agai a)asan te)ah igunakan -)ehInggeris untuk +a$&urtangan a)a$ ha) eh=a) negeri Me)a*u an akhirn*a negeri8negeri ini te)ah jatuh satu &ersatu ketangan $ereka.

Peranan Pu)au Pinang teruta$an*a se(agai &usat &eragangan serta&e)a(uran &erta$a Inggeris i Tanah Me)a*u serta $enjai te$&at uta$a&ersinggahan &ara i$igran #hina untuk (ekerja i )-$(-ng8)-$(-ng (ijih *ang ka*ai Perak serta Se)ang-r te)ah $e$ainkan &eranan uta$a (agi Inggeris untuk

+a$&urtangan a)a$ &enta(iran negeri Me)a*u. Ber$u)a engan &ara &e)a(ur#hina *ang atang ari Pu)au Pinang *ang te)ah $e)a(ur a)a$ &erusahaan)-$(-ng (ijih an ke$uian iikuti engan &er$asa)ahan (uruh serta keka+auan*ang $engaki(atkan ker-sakan serta kerugian *ang (esar serta &e&erangansauara *ang (er)aku te)ah $enjaikan se(a( (agi &ihak Inggeris untuk+a$&urtangan a)a$ ha) eh=a) negeri Me)a*u.

Ta$(ahan &u)a engan aan*a su$(er (uruh *ang ra$ai serta $urah arikeatangan i$igran #hina *ang ikena)ikan -)eh &ara &eagang serta &e)a(ur ariPu)au Pinang $aka $e$uahkan (agi e&)-itasi &erusahan (ijih ti$ah se+ara(er)e)uasa i negeri Me)a*u.

54


55/134


Sa)ah satu as&ek *ang &a)ing (esar *ang (er)aku &aa era ini ia)ah kejatuhanserta ke)e$ahan &ara &eagang Me)a*u *ang u)un*a $eru&akan &enguasa serta$enguasai &eragangan intra Asian i Se)at Me)aka serta Nusantara kian ter&inggir.Para &eagang Me)a*u te)ah tiak $enjai akti< serta tiak a&at untuk $engatasiunsur8unsur (aru *ang $un+u) kini iaitu se&erti &e$usatan $-a) serta (ersaing

engan s*arikat8s*arikat *ang (esar. Keaaan ini (erta$(ah (uruk )agi engan=ujun*a &e$usatan $-a) *ang (esar ari ka)angan &e)a(ur serta &eagangEr-&ahh an #hina *ang te)ah (erja*a $enguasai &eragangan serta &e)a(uran(esar8(esaran a)a$ sekt-r &er)-$(-ngan serta &er)aangan.

Dengan itu >a$an i$&eria)is$a (aru serta era k-)-nia)is$a Barat te)ah$e$(a=a satu )e$(aran *ang $a)a& ke&aa &erke$(angan &eragangan Me)a*u*ang kini i$ainkan -)eh kuasa asing *ang $e$i)iki $-a) *ang (esar serta $e$i)ikika&a) *ang tiak )agi (ergantung kuasa angin an a&at (e)a*ar i$ana )autantan&a $engikut $usi$.

55


56/134


&a1aan A!a!

N-rin %ussin, Me)aka an Penang 456!846"!: A Stu* -< T=- &-rt t-=ns in theStraits -< Me)aka, PhD Thesis, rije Uni'ersiteit A$stera$ !!.

Basu, Di)i& e. 4967. (he ise and 'rowth of the 7olonial Port 7ities in +sia,M-n-gra&h Series n-. 7 Uni'ersit* #a)i


57/134


Soa$an P+ni$aian

4. Bin+angkan kehiu&an $as*arakat (anar &e)a(uhan &aa &enghujung a(a

ke )a&an (e)as.

. Menga&akah (anar &e)a(uhan *ang i&erintah -)eh kuasa Barat $e$(a=akesan *ang &enting ke&aa asar &enjajahan =i)a*ah &aa a(a kese$(i)an(e)as

". Bin+angkan asar &enta(iran Barat ke atas $as*arakat i$igran an&eagang i (anar an &e)a(uhan i sekitar Se)at Me)aka.

57


58/134



59/134


&A& :

PENEMPATAN MASYARAKAT

SEJAK A&AD KE5);

%b*+,-if

Untuk $e$aha$i se+ara kritis tentang &erke$(angan &enuuk Ma)a*sia

*ang (erasaskan ke&aa


60/134


&A& :

PENEMPATAN MASYARAKAT SEJAK A&AD KE5);

Mas*arakat Ma)a*sia hari ini aa)ah se(uah $as*arakat *ang (er(i)ang kau$.Sejarah &e$(entukan an &erke$(angann*a a&at ikesan sejak a(a ke849 an&r-ses &erke$(angann*a hingga se$akin terser)ah &aa a(a keua &u)uh. A(ake849 (-)eh isia$an transisi a)a$ sejarah Ma)a*sia *ang(erkaitan engan &eru(ahan terhaa& (entuk $as*arakat Ma)a*sia. Da)a$ (a( ini(e(era&a isu turut i(i+arakan *ang $e$&un*ai kaitan engan &erke$(angan,&eru(ahan an &e$(entukan $as*arakat an &ete$&atan *ang aa &aa hari ini.Be(era&a


61/134


aa ka)angan &ara sarjana *ang $asih $erujuk tentang asa) usu) Me)a*u ari=i)a*ah 1unan i Negeri #hina an juga tentang isu *ang $e$(e>akan antarag-)-ngan -rang as)i an Me)a*u (aru *ang atang ari )uar tanah Se$enanjung.Aa juga te-ri8te-ri *ang (erasaskan ke&a &ena&at ah)i ge-graa$an *ang turut$e$a&arkan &erke$(angan $as*arakat *ang ikaitkan engan keatangan an&er&inahan &enuuk ari &e)(agai =i)a*ah, sa$a aa ari )uar Nusantara atau&uni sekitar Nusantara.

Paa hakikatn*a ru$&un Me)a*u aa)ah sa)ah satu ru$&un (angsa *angtera&at i Benua Asia. /u$&un ini)ah *ang $enghuni i sekiar ka=asan ke&u)auanan kurang sekitar Asia khasn*a i sekitar &antai Se)atan Bur$a, Thai)an, In-8#hina, Se$enanjung Me)a*u an gugusan Ke&u)auan Me)a*u *ang sekarang initeriri ari negeri8negeri se&erti Ma)a*sia, In-nesia, Singa&ura, Fi)i&ina, Brunei,

Pa&ua an Ti$ur Ti$ur. Se$enanjung Tanah Me)a*u, Sa(ah an Sara=ak aa)ahantara =i)a*ah *ang ka*a engan hasi) ga)ian, &ertanian an hutan. Penuukn*a*ang teriri ari &e)(agai suku aa)ah (erasa) ari satu ru$&un iaitu ru$&un Me)a*u.Se$ua suku (angsa ini aa)ah (erasa) ari satu (angsa *ang $enia$i i ka=asan*ang sa$a. Ber&anukan ke&aa a$an k-)-nia) atas $as*arakat tertentu.

Tera&atn*a ku$&u)an $as*arakat *ang (er$astautin i &antai an ika=asan &ena)a$an aa)ah kerana aan*a &ertentangan &ena&at antara $ereka*ang $en*e(a(kan (er)akun*a &er&e+ahan. Fakt-r se&erti ini $e$ang satu *ang)u$rah a)a$ $as*arakat kerana $anusia &aa hakikatn*a aa)ah akti


62/134


Da)a$ $e$aha$i &erke$(angan $as*arakat Me)a*u, suatu


63/134


&eringkat &erhu(ungan &enuuk Ma)a*sia sejak &eringkat a=a) aa)ah (an*ak(ergantung ke&aa a$an k-)-nia) kegiatan $erantau i ka)angan ru$&un Me)a*uNusantara antara &e)(agai &u)au an =i)a*ah, ter$asuk Se$enanjung teta&

(erterusan =a)au&un &ihak k-)-nia) $enga$a)kan (er(agai asar untuk$e$-n-&-)i kegiatan ek-n-$i an &eragangan. Se$ente)ahan &u)a a$ankeatangan %inu an Is)a$ an kehairan P-rtugis an Be)ana &aa a(a 43 an45, na$un sehingga a(a ke846, ia&ati $as*arakat )-ka) tiak $enga)a$ise(arang &eru(ahan *ang agak raika). Kehiu&an *ang seerhana i &eringkat(a=ahan rak*at (erterusan sehingga a(a ke849. Na$un tana8tana $un+u)n*a&eru(ahan ga*a hiu& a&at i)ihat $u)ai akhir a(a ke849, a&a(i)a k-)-nia) Inggeris(ukan sahaja (erusaha $engu(ah +-rak siste$ &enta(iran traisi-na) Me)a*u,$a)ahan siste$ ek-n-$i an se(ahagian ari siste$ s-sia) )-ka). Kehiu&an *ang(erasaskan ke&aa ek-n-$i $-en *ang (er&anukan ke&aa $-a), &asaran an(uruh te)ah $en*e(a(kan negeri8negeri Me)a*u khasn*a i &antai (arat iatangi-)eh $igran ari negeri asing khasn*a #hina an Inia.

A(a ke849 (-)eh iangga& se(agai suatu titik t-)ak >a$an &eru(ahan raika)a)a$ sejarah Ma)a*sia. /aika) i sini han*a)ah (er$aksu ari segi &eru(ahan*ang agak $en-nj-) *ang ke)ihatan an


64/134


Keua8ua ka=asan ini ke$uian (erke$(ang $enjai ka=asan (anar an )aang*ang terus iuuki hingga kini -)eh generasi ari ku$&u)an $as*arakat *ang sa$a.Mas*arakat Me)a*u &ri(u$i aa)ah keka) (er$astautin i ka=asan ka$&ung. Aa)ah$enjai $at)a$at asar &enta(iran an ek-n-$i Inggeris untuk $engeka)kanka=asan &erte$&atan -rang Me)a*u aa)ah i ka$&ung an )uar (anar kerana

ke&akaran an ke$a$&uan $ereka a)a$ (iang &ertanian (agi $e$(-)ehkan$ereka terus $enjai &e$(eka) (ahan $akanan ke&aa &enuuk i ka=asan(anar an )aang. Ke$un+u)an &ete$&atan *ang (erasingan ini)ah *ang$eni$(u)kan &e)(agai $asa)ah i ka)angan $as*arakat Ma)a*sia *ang terus$e=arisi $asa)ah s-)iariti an &er&auan. Pete$&atan *ang $un+u) &aa >a$ank-)-nia))ah *ang $eng=ujukan tenensi &ene(a)an &rasangka antara kau$ *ang(er(e>a i &e)(agai ka=asan i setia& negeri.

A(a ke849 (-)eh iangga& se(agai >a$an (er$u)an*a keatangan -rangasing ke Tanah Se$enanjung, Sa(ah an Sara=ak a)a$ (i)angan *ang ra$ai.Fakt-r &e$(angunan ek-n-$i k-)-nia) aa)ah tern*ata $enjai


65/134


$enjai antara =a=asan uta$a a)a$ hiu& $ereka. Ini a&at i)ihat engan n*ata&aa a(a ke849 a&a(i)a (an*ak $un+u) madarasah! sekolah ondok! esantrenan rangkani sekitar Nusantara aki(at ari &eranan &erantau Me)a*u *ang &u)angari Ti$ur Tengah an Asia Se)atan se)e&as (ua*a $eni$(a i)$u i negara asing.Mereka ke$(a)i ke ka$&ung ha)a$an untuk $e$(ina $as*arakatn*a. E)e$en

&eru(ahan *ang i(a=a -)eh Is)a$ i Nusantara te)ah $e$(eri $-ti'asi anse$angat *ang tinggi untuk &erantau &erantau ini $ene$ui i)$u i unia )uar anunia Me)a*u kerana jauh &erja)anan )uas &e$anangan, an tuntut)ah i)$u =a)ausa$&ai ke negeri #hina. Dua &eri(ahasa k)asik ini aa)ah antara &anuan hiu&*ang $enjai a$an k-)-nia), $erekahan*a $enjai $as*arakat &inggiran sehingga)ah &aa $enje)ang >a$anke$erekaan. Aki(at ari keaaan ini)ah *ang $en*e(ak(an ra$ai antara $erekater&aksa $erantau ke ka=asan )ain untuk $e$+ari &e)uang kehiu&an *ang (aru.Ku$&u)an ini ke$uian (erga(ung engan g-)-ngan &etani *ang sa$a $enghaa&i$asa)ah aki(at asar tanah k-)-nia). Penta(iran Be)ana i In-nesia te)ah$e$&er)ihatkan (agai$ana rak*at &ri(u$i *ang ter&aksa $enga)a$i hiu&$enerita kerana $enghaa&i $asa)ah kehi)angan tanah untuk &ertanian aki(at&eranan $ajikan )aang *ang $enguasai ka=asan tanah *ang )e(ih )uas anirestui -)eh kerajaan. Aki(at &r-ses &erta$(ahan &enuuk *ang +e&at$ena$(ahkan ke$iskinan )agi $asa)ah i ka)angan g-)-ngan &etani, khususn*a iPu)au Ja=a, In-nesia. Aki(at $asa)ah ini $en*e(a(kan ra$ai antara $ereka *angter&aksa $erantau ke ka=asan )ain untuk $en+ari an $e$(ina kehiu&an (aru*ang )e(ih terja$in.

Paa u$u$n*a (er(agai etnik Me)a*u i Nusantara aa)ah sentiasa(eru)ang a)ik antara &e)(agai &u)au untuk tujuan $en+ari $ata &en+arian. a)au&un$ereka $en*eari tentang negeri asa) usu)n*a, teta&i $engangga& negeri jiran *angi se(erang sungai atau )aut aa)ah se(agai tanah se(erang. Suatu k-nse& ge-gra


66/134


67/134


68/134


kesenian, antaran*a ia)ah ari suut sastera, (ahasa, $usik an )agu, $akanan an&akaian *ang (erasaskan ke&aa (ua*a an traisi Me)a*u. a)au (agai$ana&un&aa a(a 49, $enurut kajian sarjana )-ka) $ena&ati $as*arakat &eranakan #inate)ah $enga)a$i i)e$a kerana se$akin ra$ain*a (i)angan #ina t-t-k i negeri8negeri Se)at. Ini (er$akna a(a ke849 juga turut $e$(a=a a engan (entuk$igrasi &aa >a$an *ang )e(ih a=a). Dari segi &erangkaan $enunjukkan a(a ke849 se(agai titik t-)ak &eru(ahan (i)angan *ang atang se$akin (erta$(ah =a)au&un&-)an*a $asih a)a$ keaaan se&erti *ang ise(ut se(agai (urung ter(ang $en+ari$akan. Keatangan $ereka $asih (ersi


69/134


Ku$&u)an keua i$igran asing *ang $en-$inasi ka=asan &ete$&atan&er)aangan i Se$enanjung ia)ah ari negeri Inia. Fakt-r ke$iskinan hiu& aa)ah$eru&akan a$an ini)ah (er(agai usaha te)ah i)akukan -)eh kerajaan an$ajikan )aang untuk $e$(a=a $asuk )e(ih ra$ai -rang Inia ke negeri8negeriMe)a*u.

Se(e)u$ $e$(i+arakan keatangan $ereka se+ara )e(ih )anjut, sa*ugiaiingatkan (aha=a hu(ungan antara Inia an Se$enanjung Tanah Me)a*u$e$ang suah )a$a (er)aku. Paa >a$an keatangan &engaruh %inu i a)a$Me)a*u, Ma)a*sia aa)ah antara ka=asan *ang turut $eneri$a &engaruh (ua*aan aga$a terse(ut. Paa &eringkat ini &enge$(ang an $u(a)igh %inu $e$ang(iasa (eru)ang a)ik antara ua negara terse(ut. Ke$uian iikuti &u)a -)eh g-)-ngan&eagang *ang (erasa) ari &antai #-r-$ane) an 0ujerat. Paa >a$ankege$i)angan Me)aka, ku$&u)an &eagang %inu an Is)a$ $e$ainkan &eranan&enting a)a$ &erke$(angan ek-n-$i an s-sia) Me)aka. Ma)ahan ari g-)-ngan%inu an Is)a$ ini turut $e$un+u)kan ua jenis =arisan $as*arakat, iaitu$as*arakat &eranakan %inu *ang ikena)i se(agai -rang #hitt* Me)aka an$as*arakat keturunan Inia Is)a$ *ang ikena)i se(agai $a$ak. Orang #hitt*$asih $engeka)kan aga$a %inun*a teta&i $e=arisi (ahasa an +ara hiu&Me)a*u. Manaka)a $as*arakat keturunan $a$ak &u)a $aj-ritin*a suahiasi$i)asikan -)eh $as*arakat Me)a*u. Na$un e$ikian $as*arakat #hitt* Me)aka

aa)ah agak unik, teta&i kini g-)-ngan ini se$akin ian+a$ ke&u&usan. 0enerasi*ang aa suah $enghaa&i i)e$a an aa tenensi *ang kuat untuk ke$(a)ise$u)a ke&aa ke$urnian arah Inia t-t-k. a)au (agai$ana&un, =arisan(ersejarah ari ke)uarga #hitt* ini &atut i+-nt-hi ari suut &eng-r(anan anke$a$&uan $ereka untuk (erinteraksi an (erk-$&r-$i engan -rang Me)a*ute$&atan. Na$un


70/134


$e$(-)ehkan &e)(agai &r-gra$ untuk $e$(a=a $asuk ku)i ari Inia te)ahija)ankan. Antaran*a ter$asuk)ah $enu(uhkan Ta(ung I$igrasi Orang Inia an$eng=ujukan k-$uniti Penghijrahan Orang8Orang Inia. Ta(ung khas ini aa)ah i&eruntukkan e$i ke&entingan (uruh Inia (agi $e$(ia*ai keatangan $ereka keSe$enanjung. Dari rek- *ang aa $e)a&-rkan (aha=a (aha=a sehingga

&ertengahan eka &erta$a a(a ke8! kira8kira 97,!!! (uruh Inia te)ah ii$&-rtke Negeri8negeri Me)a*u. Dari&aa ju$)ah ini )e(ih 2!,!!! -rang te)ah ihantar keka=asan8ka=asan )aang getah i negeri8negeri Me)a*u. Paa $enje)ang tahun494! kira8kira 77,!!! -rang ku)i Ta$i) te)ah ia$(i) (ekerja i )aang8)aang getahse)uruh Se$enanjung Tanah Me)a*u. Se)ain (ekerja se(agai (uruh )aang, tenaga(uruh Inia juga i&er)ukan -)eh (e(era&a ja(atan kerajaan. Pa)ing ra$ai $erekaikesan (ekerja i ja(atan kereta&i. Paa a=a) tahun 49!an kira8kira 6,!!!kakitangan renah ja(atan ini aa)ah ari ka)angan -rang Ta$i). Bi)angan $erekaSa(ah an Sara=ak aa)ah sangat seikit. Se(ahagian ke+i) -rang Inia tera&at(ekerja i )-$(-ng e$as Bau, Sera=ak.

Penga$(i)an (uruh Inia (iasan*a aa)ah $e)a)ui ua siste$ *ang uta$a.Perta$a $e)a)ui siste$ (uruh k-ntrak *ang $e)i(atkan &eranan (r-ker an ejenn*ai Inia. Buruh jenis ini aa)ah terikat engan k-ntrak antara tiga hingga )i$a tahun.Se&anjang te$&-h &erkhi$atan ini, setia& (uruh aa)ah tertak)uk ke&aa &eraturanketat *ang ikenakan -)eh &ihak $ajikan. K-ntrak ini $e$ang (an*ak $e$&un*aiunsur8unsur &eninasan an $e$(eri keuntungan *ang )u$a*an &aa &ihak$ajikan. O)eh kerana siste$ ini $eni$(u)kan (an*ak k-ntr-'ersi an ke+a$an, satusiste$ *ang (aru te)ah i&erkena)kan &aa tahun 494!. Dengan aan*a siste$ (aru*ang ikena)i se(agai siste$ Kagani, $aka siste$ *ang )a$a engan senirin*ate)ah i$ansuhkan. a)au&un siste$ ini ikatakan )e(ih )i(era), kerana &erekrutaa)ah ari ka)angan $anur &en*e)ia ku)i *ang ia$anahkan untuk $ena&attenaga ku)i ari ka$&ung asa)n*a, na$un &en*a)ahgunaan kuasa juga turut (er)akusehingga $e)i(atkan &engania*aan. Siste$ ini juga akhirn*a i$ansuhkan aniganti engan siste$ (uruh (e(as. Di Sa(ah S*arikat Ber&iaga$ juga $e$ainkan&eranan engan $e)antik ejen8ejen tertentu untuk $e$(a=a (uruh Ta$i) ke Sa(ah.Na$un (i)angan $ereka aa)ah sangat ke+i) (er(aning engan Se$enanjung.Sehingga Perang Dunia Keua, aki(at &e)(agai $asa)ah i ka=asan )aang8)aangse&erti &en*akit $a)aria, k-)era, $asa)ah s-sia), Perang Dunia Perta$a anke(ajikan *ang renah $en*e(a(kan kerajaan Inggeris i Inia $enga$(i) (eratakan ha) ini sehingga $eni$(u)kan +uriga an ke+a$an. Fakt-r8


71/134


P+r,+mban4an P+-+m6a-an dan K+hid6an Ma!yara,a-

Sejarah ke$un+u)an an &erke$(angan &ete$&atan aa)ah antara as&ek *angsangat &enting a)a$ $e$(i+arakan tentang &erke$(angan $as*arakat. Paaa(a ke849, (entuk &ete$&atan &enuuk Me)a*u $asih )agi (ertu$&u i sekitar

se&anjang sungai, &antai an &e)a(uhan. Ka=asan &ena)a$an aa)ah iuuki-)eh ku$&u)an atau suku *ang (ergantung hiu& $ereka ke&aa kegiatan (er(uru,$enguti& hasi) hutan an $engerjakan &ertanian &ai hu$a. Manaka)a $as*arakat*ang (er$astautin i te(ing sungai aa)ah (ergantung ke&aa kegiatan &ertanian&ai sa=ah an $e$(eka)kan hasi) hutan ke&aa &e$(esar. Di ka=asan &antai an&e)a(uhan &u)a, $aj-riti kehiu&an $ereka aa)ah (ergantung ke&aa kegiatan&eragangan an &erikanan. Sehingga a(a ke846, k-ntak antara $as*arakat )-ka)an )uar, ter$asuk -r

sejarah kemasyarakatan malaysia.doc

Documents