PRINSIP ASAS PERHUBUNGAN DATAPRINSIP ASAS PERHUBUNGAN DATA

Secara asasnya data (maklumat) perlu dihantar melalui suatu sistem penghantaran Secara asasnya data (maklumat) perlu dihantar melalui suatu sistem penghantaran (media penghantaran) oleh stesen penghantar. (media penghantaran) oleh stesen penghantar.

1. Penghantar1. Penghantar ialah bahagian suatu sistem dimana isyarat maklumat dihasilkan, ialah bahagian suatu sistem dimana isyarat maklumat dihasilkan, diproses dan dipancarkan. diproses dan dipancarkan.

Contoh isyarat maklumat ialah isyarat audio, video, isyarat bercetak, isyarat terkod Contoh isyarat maklumat ialah isyarat audio, video, isyarat bercetak, isyarat terkod dan laindan lain--lain.lain.

2. Media penghantaran2. Media penghantaran ialah laluan yang digunakan untuk penghantaran isyarat ialah laluan yang digunakan untuk penghantaran isyarat elektrikal antara dua peralatan berasingan. Ia mungkin terdiri dari sepasang pengalir elektrikal antara dua peralatan berasingan. Ia mungkin terdiri dari sepasang pengalir atau dawai,kabel sepaksi, gentian optik atau gelombang mikro. Jenis media yang atau dawai,kabel sepaksi, gentian optik atau gelombang mikro. Jenis media yang elektrikal antara dua peralatan berasingan. Ia mungkin terdiri dari sepasang pengalir elektrikal antara dua peralatan berasingan. Ia mungkin terdiri dari sepasang pengalir atau dawai,kabel sepaksi, gentian optik atau gelombang mikro. Jenis media yang atau dawai,kabel sepaksi, gentian optik atau gelombang mikro. Jenis media yang digunakan adalah penting kerana ia menentukan kadar maksima penghantaran data, digunakan adalah penting kerana ia menentukan kadar maksima penghantaran data, dalam bit per sesaat atau bps.dalam bit per sesaat atau bps.

3. Pengulang (3. Pengulang (repeatersrepeaters) ialah satu alat yang disambung dalam rangkaian untuk ) ialah satu alat yang disambung dalam rangkaian untuk dijanakan semula isyaratnya.dijanakan semula isyaratnya.

4. Penerima4. Penerima ialah suatu peralatan yang boleh melakukan pengesanan pembawa ialah suatu peralatan yang boleh melakukan pengesanan pembawa dan menghasilkan semula isyarat asal. Proses utama yang dilakukan di sini ialah dan menghasilkan semula isyarat asal. Proses utama yang dilakukan di sini ialah proses nyahmodulatan.proses nyahmodulatan.

MaizunJamil,Jke,Pmm

GAMBARAJAH BLOK GAMBARAJAH BLOK

PERHUBUNGAN DATAPERHUBUNGAN DATA

RANGKAIANTELEKOMUNIKASITERMINAL MODEM MODEM TERMINAL

DTE DTEDCEDCE

MaizunJamil,Jke,Pmm

TERDAPAT 2 JENIS PERALATAN YANG TERDAPAT 2 JENIS PERALATAN YANG DIGUNAKAN DALAM PROSES DIGUNAKAN DALAM PROSES

KOMUNIKASIKOMUNIKASI

DTE

(DATA TERMINAL EQUIPMENT)

DCE

(DATA CIRCUIT EQUIPMENT)

DTE = Peralatan pelanggan untuk

komunikasi data, tanpa mengira

kekompleksan. Peralatan terdiri daripada

punca data atau penerima data atau

kedua-duanya.

Peralatan yang biasa ialah seperti unit-unit

logik kawalan, buffer store, komputer-

komputer, unit-unit paparan visual, stesen-

stesen kerja berasaskan komputer dan

peralatan yang terdapat dalam suatu

automated office. Peralatan ini boleh

mengandungi pengawalan ralat,

penyegerakkan dan kebolehan pengenalan

stesen. Contoh ; Komputer, Unit paparan

Visual.

DCE disediakan oleh pihak berkuasa

rangkaian komunikasi atau oleh pelanggan

sendiri.

Ia menyediakan fungsi-fungsi yang

diperlukan seperti melaksana, mengendali

dan memberhentikan suatu komunikasi

data, melakukan pertukaran isyarat dan

melakukan pengkodan yang diperlukan

untuk perhubungan antara DTE dan litar

data.

DCE merupakan bahagian dalaman suatu

komputer, contoh: Modem atau Data set

MaizunJamil,Jke,Pmm

Penghantaran Data Antara Penghantaran Data Antara 2 2 Titik Titik

Di Kelaskan Kepada Di Kelaskan Kepada 3 3 Jenis:Jenis:

(a.) (a.) SimplexSimplex=Mod penghantaran simplex =Mod penghantaran simplex adalah laluan satu arah sahaja.Contoh adalah laluan satu arah sahaja.Contoh sambungan komputer kepada pencetak.sambungan komputer kepada pencetak.

(b.) (b.) HalfHalf DuplexDuplex=Laluan komunikasi dua arah =Laluan komunikasi dua arah (b.) (b.) HalfHalf DuplexDuplex=Laluan komunikasi dua arah =Laluan komunikasi dua arah tetapi satu arah pada satu masa. Contoh walkietetapi satu arah pada satu masa. Contoh walkie--talkie.talkie.

(c.) (c.) FullFull DuplexDuplex=Merupakan laluan komunikasi =Merupakan laluan komunikasi dua arah secara serentak. Dua pihak yang dua arah secara serentak. Dua pihak yang terlibat boleh menghantar dan menerima data terlibat boleh menghantar dan menerima data secara serentak. Contohnya telefon.secara serentak. Contohnya telefon.

MaizunJamil,Jke,Pmm

Penghantaran SiriPenghantaran Siri

0

1

1

1

0

1

1

1

•Membenarkan bit-bit yang membentuk aksara dihantar satu persatu.

•Memerlukan satu talian penghantaran.

•Kelemahannya ialah kadar penghantaran yang mahal.

•Digunakan untuk penghantaran jarak jauh.

•Kos lebih rendah berbanding penghantaran selari.

•Mudah untuk mengesan talian rosak.

MaizunJamil,Jke,Pmm

Penghantaran SelariPenghantaran Selari

0

1

1

1

0

1

1

1

•Semua bit-bit yang membentuk aksara dihantar secara serentak.

•Memerlukan banyak talian penghantaran, n bit memerlukan n talian.

•Kelebihan kaedah penghantaran selari ialah kadar penghantarannya

amat tinggi.

•Kaedah penghantaran ini digunakan hanya untuk komunikasi jarak dekat

faktor kos yang tinggi.

. Kelemahan sukar untuk mengesan talian yang rosak.

Contoh sambungan dari komputer ke printer, monitor atau keyboard.

MaizunJamil,Jke,Pmm

Penghantaran Siri terbahagi kepada 2 Teknik

Teknik Tak Segerak Teknik Segerak

•Data mungkin terdiri dari 5, 7 atau 8 bit setiap satu unit.

•Setiap aksara yang dihantar akan dikodkan dan dihantar secara siri. DTE

penerima akan menerima satu dari dua paras isyarat ( 0 atau 1 ), yang penerima akan menerima satu dari dua paras isyarat ( 0 atau 1 ), yang

berubah – ubah mengikut paten bit yang membentuk sesuatu pesanan.

Penerima akan nyahkod dan mentafsir setiap bit dengan betul.

0 1 1 1 1 0 0

MaizunJamil,Jke,Pmm

2.5 Penghantaran Tak Segerak (Penghantaran Mula Henti)2.5 Penghantaran Tak Segerak (Penghantaran Mula Henti)

Penghantaran Tak Segerak digunakan di dalam sistem yang Penghantaran Tak Segerak digunakan di dalam sistem yang menghantar satu aksara pada satu masa. Didalam Penghantaran Data menghantar satu aksara pada satu masa. Didalam Penghantaran Data Tak Segerak , tiada julat masa yang ditetapkan diantara satu aksara Tak Segerak , tiada julat masa yang ditetapkan diantara satu aksara yang hendak dihantar dengan aksara yang hendak dihantar yang hendak dihantar dengan aksara yang hendak dihantar kemudiannya. Contoh merujuk kepada Jadual KOD ASCII.kemudiannya. Contoh merujuk kepada Jadual KOD ASCII.

Aksara Kedua Aksara PertamaA

arah penghantaran

Walaupun aksara tersebut dihantar satu persatu, perlu diingatkan setiap Walaupun aksara tersebut dihantar satu persatu, perlu diingatkan setiap aksara ini terdiri daripada bitaksara ini terdiri daripada bit--bit yang dihantar satu demi satu.bit yang dihantar satu demi satu.

Penghantaran Tak Segerak dikenali juga sebagai Penghantaran Tak Segerak dikenali juga sebagai Penghantaran Mula Penghantaran Mula Henti. Henti. Ini kerana terdapat bit mula dan bit henti yang disertakan bersama Ini kerana terdapat bit mula dan bit henti yang disertakan bersama bersama bitbersama bit--bit data yang dihantar.bit data yang dihantar.

01001000 01000001A

arah penghantaran

H

MaizunJamil,Jke,Pmm

0

03

07

Bit = 1 bit (n=0)

Range: 0 -1

Nibble = 4 bit (n=

0-3)

Range: 0 -15

Byte = 8 bit (n =

0-7)

Range: 0 -255Upper

Nibble

Lower

Nibble

Sig

n

bit

4 3

015

0

Word = 16 bit (n= 0-

15)

Range: 0 -65,535

Long Word = 32 bit (n =

0-31)

Range: 0 -4,294,967,295

MSB

(Most significant

Bit)

LSB

(Least significant

Bit)

Upper word Lower word

Upper byte Lower byteSig

n

bit

31Sig

n

bit

78

1516

MaizunJamil,Jke,Pmm

2.4 Penghantaran tak segerak (penghantaran mula henti)2.4 Penghantaran tak segerak (penghantaran mula henti)

Jika data yang dihantar terdiri dari satu aliran / rangkaian aksara dimana tempoh Jika data yang dihantar terdiri dari satu aliran / rangkaian aksara dimana tempoh penjanaan setiap aksara adalah berbeza penjanaan setiap aksara adalah berbeza –– bezabeza, maka setiap aksara akan , maka setiap aksara akan dihantar secara bebas dan penerima akan membuat proses penyegerakan pada dihantar secara bebas dan penerima akan membuat proses penyegerakan pada permulaan setiap aksara baru yang diterima.permulaan setiap aksara baru yang diterima. Bit Henti Data Bit MulaArah Bit Henti Data Bit MulaArah Pengaliran Data HentiMulaPengaliran Data HentiMula

Rajah 2.10 : Penghantaran Tak SegerakRajah 2.10 : Penghantaran Tak Segerak

Bit Henti Data Bit Mula

Arah Pengaliran Data

Henti Mula

bit mula = 0bit henti = 1

Rajah 2.10 : Penghantaran Tak SegerakRajah 2.10 : Penghantaran Tak Segerak

Ia menggunakan satu bit mula (0) untuk penerima mengenal pasti permulaan Ia menggunakan satu bit mula (0) untuk penerima mengenal pasti permulaan aksara dan bit (1) untuk berhenti tanda akhiran aksara. Aksara terdiri dari 5 aksara dan bit (1) untuk berhenti tanda akhiran aksara. Aksara terdiri dari 5 hingga 8 bit hingga 8 bit –– bit data dan 1 bit pariti untuk mengesan ralat.bit data dan 1 bit pariti untuk mengesan ralat.

Penghantaran mengira bit pariti dan menghantarnya bersama Penghantaran mengira bit pariti dan menghantarnya bersama –– sama aksara sama aksara berkaitan. Penerima akan melakukan pengiraan yang sama dan berkaitan. Penerima akan melakukan pengiraan yang sama dan membandingkannya dengan bit pariti yang diterima. Jika sama, aksara yang membandingkannya dengan bit pariti yang diterima. Jika sama, aksara yang diterima akan dianggap betul. Jika tidak sama, ralat telah dikesan. Suatu tanda diterima akan dianggap betul. Jika tidak sama, ralat telah dikesan. Suatu tanda akan disetkan oleh penerima dan meminta penghantaran semula aksara tersebut.akan disetkan oleh penerima dan meminta penghantaran semula aksara tersebut.

MaizunJamil,Jke,Pmm

PENGHANTAR1 0 1 0 0 0 0 0 1 0

PENERIMA

KOD ASCII (HURUF A)=8 bit

Bit henti Bit mula

27 26 25 24 23 22 21 20

DATA

DATA

1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 11111111

KOD ASCII (HURUF A)=8 bit

1111111

Bit henti Bit mula

27 26 25 24 23 22 21 20

Bit melahu Bit melahu

Bit pariti

MaizunJamil,Jke,Pmm

Proses Penyegerakan dalam Penghantaran Tak Proses Penyegerakan dalam Penghantaran Tak Segerak terbahagi kepada tiga kaedah: Segerak terbahagi kepada tiga kaedah:

(a.) (a.) Penyegerakan bitPenyegerakan bit iaitu dicapai dengan iaitu dicapai dengan menggunakan 1 klok penerima berfrekuensi 16/32/64 X menggunakan 1 klok penerima berfrekuensi 16/32/64 X yang terdapat di penghantar.yang terdapat di penghantar.

(b.) Penyegerakan aksara(b.) Penyegerakan aksara iaitu yang dicapai dengan iaitu yang dicapai dengan (b.) Penyegerakan aksara(b.) Penyegerakan aksara iaitu yang dicapai dengan iaitu yang dicapai dengan menggunakan bit kawalan mula dan akhir untuk setiap menggunakan bit kawalan mula dan akhir untuk setiap aksara.aksara.

(c.) Penyegerakan frame / rangka(c.) Penyegerakan frame / rangka iaitu dicapai dengan iaitu dicapai dengan menggunakan aksara kawalan STX (Start menggunakan aksara kawalan STX (Start Transmission) untuk tanda permulaan frame dan ETX Transmission) untuk tanda permulaan frame dan ETX (End Transmission) untuk tanda tamat frame.(End Transmission) untuk tanda tamat frame.

MaizunJamil,Jke,Pmm

MaizunJamil,Jke,Pmm

2.52.5 Penghantaran SegerakPenghantaran Segerak

(digunakan didalam sistem yang menghantar (digunakan didalam sistem yang menghantar satu blok data pada satu masasatu blok data pada satu masa. .

Di dalam penghantaran segerak tiada bit mula dan bit henti)Di dalam penghantaran segerak tiada bit mula dan bit henti)

Jika data yang akan di hantar terdiri Jika data yang akan di hantar terdiri dari blok dari blok –– blok data, setiap satu blok blok data, setiap satu blok

mengandungi barisan aksara mengandungi barisan aksara –– aksara dimana klok aksara dimana klok –– klok penghantarklok penghantar dan dan

penerima mesti dalam keadaan segerak untuk satu masa yang lama maka penerima mesti dalam keadaan segerak untuk satu masa yang lama maka

penghantaran segerak digunakan. penghantaran segerak digunakan. Penghantaran data segerak digunakan Penghantaran data segerak digunakan

untuk penghantaran berhalaju tinggi, tanpa lengahan antara setiap elemen untuk penghantaran berhalaju tinggi, tanpa lengahan antara setiap elemen

aksara.aksara.

Bl 8 bit 8 Bit 8 Bit 8 Bit 8 Bitt 8 BitBl 8 bit 8 Bit 8 Bit 8 Bit 8 Bitt 8 Bit

Blok Data

Bl 8 bit 8 Bit 8 Bit 8 Bit 8 Bitt 8 BitBl 8 bit 8 Bit 8 Bit 8 Bit 8 Bitt 8 Bit

Rajah 2.11 : Penghantaran SegerakRajah 2.11 : Penghantaran Segerak

Penyegerakan segerak bagi stesen penghantar dan penerima boleh diperolehi Penyegerakan segerak bagi stesen penghantar dan penerima boleh diperolehi

pada dua keadaan iaitu ketika talian antara keduanya berkeadaan rehat iaitu pada dua keadaan iaitu ketika talian antara keduanya berkeadaan rehat iaitu

tiada penghantaran data atau dengan menghantar sekumpulan isyarat tiada penghantaran data atau dengan menghantar sekumpulan isyarat

penyegerakan ( contoh : SYN ) sebelum data sebenar dihantar ke penerima.penyegerakan ( contoh : SYN ) sebelum data sebenar dihantar ke penerima.

Arah PenghantaranPenerima Penghantar

MaizunJamil,Jke,Pmm

MaizunJamil,Jke,Pmm

Terdapat dua kaedah untuk melakukan penyegerakkan suatu sambungan data iaitu:

Penyegerakkan berasaskan

aksara

Penyegerakkan berasaskan

bit

a.a. Penyegerakkan berasaskan aksara Penyegerakkan berasaskan aksara

Bagi kaedah ini setiap kerangka yang akan dihantar terdiri dari aksaraBagi kaedah ini setiap kerangka yang akan dihantar terdiri dari aksara--aksara 7 aksara 7

atau 8 bit, yang akan dihantar tanpa sebarang lengahan di antara setiap bit. atau 8 bit, yang akan dihantar tanpa sebarang lengahan di antara setiap bit.

Bagi penerima, setelah mendapat penyegerakkan klok(bit), ia boleh mengesan Bagi penerima, setelah mendapat penyegerakkan klok(bit), ia boleh mengesan

mula dan akhir setiap aksaramula dan akhir setiap aksara--penyegerakkan aksara dan mengesan mula dan penyegerakkan aksara dan mengesan mula dan

akhir setiap kerangkaakhir setiap kerangka--penyegerakkan kerangka.penyegerakkan kerangka.

MaizunJamil,Jke,Pmm

b. Penyegerakkan berasaskan bitb. Penyegerakkan berasaskan bit

Bagi kaedah ini setiap kerangka yang dihantar boleh mengandungi bilangan Bagi kaedah ini setiap kerangka yang dihantar boleh mengandungi bilangan

bitbit--bit yang tidak tetap, tidak semestinya rangkaian 8 bit. Bila kandungan bit yang tidak tetap, tidak semestinya rangkaian 8 bit. Bila kandungan

kerangka dihantar ke talian penghantaran akan mengesan bila ada turutan 5 kerangka dihantar ke talian penghantaran akan mengesan bila ada turutan 5

digitdigit--digit binary ‘1’ dan memasukkan binary ‘0’ secara otomatik. Dengan cara digit binary ‘1’ dan memasukkan binary ‘0’ secara otomatik. Dengan cara

ini aturan flag 00111110 tidak akan hadir di antara flag mula dan flag akhir.ini aturan flag 00111110 tidak akan hadir di antara flag mula dan flag akhir.ini aturan flag 00111110 tidak akan hadir di antara flag mula dan flag akhir.ini aturan flag 00111110 tidak akan hadir di antara flag mula dan flag akhir.

MaizunJamil,Jke,Pmm

2.6.2.6. Peranan Pengkodan Dan Pengawalan RalatPeranan Pengkodan Dan Pengawalan Ralat

Peranan pengkodan ialah menguatkan dan menaikkan kualiti maklumat atau Peranan pengkodan ialah menguatkan dan menaikkan kualiti maklumat atau

komunikasi. komunikasi.

Peranan pengawalan ralat ialah menentukan kadar kemungkinan ralat dalam Peranan pengawalan ralat ialah menentukan kadar kemungkinan ralat dalam

suatu sistem dan juga dapat meminimakan kadar berlakunya ralat. suatu sistem dan juga dapat meminimakan kadar berlakunya ralat.

Pengawalan ralat merangkumi aspek pengesanan dan pembetulan ralat Pengawalan ralat merangkumi aspek pengesanan dan pembetulan ralat

dengan kaedah pengkodan tertentu.dengan kaedah pengkodan tertentu.

Ketika proses penghantaran, ralatKetika proses penghantaran, ralat--ralat akan terjadi pada aliran data, ralat akan terjadi pada aliran data,

disebabkan oleh hingar dan sistem penghantaran itu sendiri. disebabkan oleh hingar dan sistem penghantaran itu sendiri.

Ralat kadangkala membuatkan data tidak berguna sama sekali. Ralat kadangkala membuatkan data tidak berguna sama sekali.

ProsedurProsedur--prosedur telah dibentuk untuk mengesan dan membetulkan ralatprosedur telah dibentuk untuk mengesan dan membetulkan ralat--

ralat penghantaran.ralat penghantaran.

MaizunJamil,Jke,Pmm

Proses Pengesanan Ralat Terbahagi kepada 2

Pengesanan Pariti Pengesanan Lebihan

Pengesanan paritiBit pariti boleh digunakan untuk mengesan ralat dalam data yang diterima. Ia

mengesan kedudukan bit yang mengalami ralat dan membetulkannya. Dalam

kaedah ini, penghantar akan memasukkan satu bit tambahan kepada kerangka bit

dikenali sebagai bit parity. Jika parity genap digunakan, bit parity ditambah supaya

bilangan 1 dalam kerangka tersebut adalah genap.

2.6.1 Proses Pengesanan Ralat

bilangan 1 dalam kerangka tersebut adalah genap.

Contoh Pariti Ganjil KOD ASCII Pariti Genap

11000100 D 01000100

01100100 d 11100100

00110111 7 10110111

Dengan cara tertentu, ia digunakan untuk mengesan kedudukan bit yang

mengalami ralat di penerima dan seterusnya membetulkannya.

* Merujuk kepada bit=1

MaizunJamil,Jke,Pmm

Pengesan lebihanPengesan lebihan

Terdapat pelbagai cara untuk pengesanan lebihan yang digunakan dalam Terdapat pelbagai cara untuk pengesanan lebihan yang digunakan dalam mengesan ralat tetapi kaedah yang sangat berkesan dan meluas digunakan mengesan ralat tetapi kaedah yang sangat berkesan dan meluas digunakan adalah dengan cara Cyclical Redundancy Check (CRC). adalah dengan cara Cyclical Redundancy Check (CRC).

Di dalam perlaksanaan CRC, blok data yang hendak dihantar akan Di dalam perlaksanaan CRC, blok data yang hendak dihantar akan dibahagikan dengan penjana/pembahagi CRC (nilai pradibahagikan dengan penjana/pembahagi CRC (nilai pra--aktif). Sebelum aktif). Sebelum proses pembahagian untuk menghasilkan kod CRC dilakukan, blok data proses pembahagian untuk menghasilkan kod CRC dilakukan, blok data akan ditambahkan dengan akan ditambahkan dengan nn bit 0(bit tambahan) yang mana bilangan n ini bit 0(bit tambahan) yang mana bilangan n ini adalah kurang satu bit daripada bilangan bit penjana dan kemudian bit adalah kurang satu bit daripada bilangan bit penjana dan kemudian bit tambahan ini perlu ditambahkan dihujung blok tersebut.tambahan ini perlu ditambahkan dihujung blok tersebut.

CRC MELAKUKAN OPERASI BERDASARKAN OPERASI CRC MELAKUKAN OPERASI BERDASARKAN OPERASI PEMBAHAGIAN BINARYPEMBAHAGIAN BINARY

*CONTOH AKAN DIBERIKAN KEMUDIAN**CONTOH AKAN DIBERIKAN KEMUDIAN*

MaizunJamil,Jke,Pmm

CONTOH PENGIRAAN MENGGUNAKAN CONTOH PENGIRAAN MENGGUNAKAN KAEDAH CRCKAEDAH CRC--Cyling Redundancy CheckCyling Redundancy Check

Contoh penolakan

menggunakan operasi

XOR

MaizunJamil,Jke,Pmm

CONTOH PENGIRAAN MENGGUNAKAN CONTOH PENGIRAAN MENGGUNAKAN

KAEDAH CRCKAEDAH CRC--Cyling Redundancy CheckCyling Redundancy Check

Contoh Ralat dapat dikesan

semasa talian penghantaran (Tx)

Baki = Tidak sama dengan 0

maka terdapat ralat dalam

penghantaran dataMaka kerangka yang dihantar adalah

1101011011 1110

MaizunJamil,Jke,Pmm

CONTOH PENGIRAAN MENGGUNAKAN CONTOH PENGIRAAN MENGGUNAKAN

KAEDAH CRCKAEDAH CRC--Cyling Redundancy CheckCyling Redundancy Check

Baki = Tiada Ralat maka tiada

ralat dalam penghantaran data

MaizunJamil,Jke,Pmm

SoalanSoalan

Kerangka Asal M(x) = 100100Kerangka Asal M(x) = 100100

Penjana G(x) = 10011Penjana G(x) = 10011

a.) Dapatkan darjah penjana.a.) Dapatkan darjah penjana.

b.) Dapatkan kerangka baru.b.) Dapatkan kerangka baru.b.) Dapatkan kerangka baru.b.) Dapatkan kerangka baru.

c.) Dapatkan kerangka yang dihantar.c.) Dapatkan kerangka yang dihantar.

c.) Buktikan blok data yang dihantar tidak mengandungi ralat.c.) Buktikan blok data yang dihantar tidak mengandungi ralat.

MaizunJamil,Jke,Pmm