PERSEPSI IMAM MASJID TERHADAP ISTIADAT PERKAHWINAN

MASYARAKAT MELAYU DI NEGERI JOHOR

HAIROL NIZAM B. MOIDEEN KUTTY

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

PSZ 19: 16 (Pind. 1/97)

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS♦

JUDUL : PERSEPSI IMAM MASJID TERHADAP ISTIADAT PERKAHWINAN MASYARAKAT MELAYU DI NEGERI JOHOR

SESI PENGAJIAN : 2009/2010

Saya HAIROL NIZAM BIN MOIDEEN KUTTY

(HURUF BESAR)

mengaku membenarkan tesis (PSM / Sarjana / Doktor Falsafah) * ini disimpan di Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut : 1. Tesis adalah hakmilik Universiti Teknologi Malaysia. 2. Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian

sahaja. 3. Perpustakaan dibenarkan membuat salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi. 4. ** Sila tandakan ( √ )

SULIT (Mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatan atau kepentingan Malaysia seperti yang termaktub di dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972)

TERHAD (Mengandungi maklumat TERHAD yang telah ditentukan

oleh organisasi/badan di mana penyelidikan dijalankan) TIDAK TERHAD Disahkan oleh _________________________________ ______________________________ (TANDATANGAN PENULIS) (TANDATANGAN PENYELIA) Alamat Tetap: KG.PT.BELEMAM, MOHD.ABBAS BIN ABD. LATIFF MK.6 TONGKANG PECHAH, Nama Penyelia 83010 BATU BAHAT, JOHOR DARUL TAKZIM. Tarikh: 20 APRIL 2010 Tarikh: 20 APRIL 2010

CATATAN : * Potong yang mana tidak berkenaan.

** Jika tesis ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa/organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau TERHAD.

♦ Tesis dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah dan Sarjana secara penyelidikan, atau disertasi bagi pengajian secara kerja kursus dan penyelidikan, atau Laporan Projek Sarjana Muda (PSM)

√

“Saya akui telah membaca karya ini dan pada pandangan saya karya ini adalah

memadai dari segi skop dan kualiti untuk tujuan penganugerahan Ijazah Sarjana

Muda Sains Serta Pendidikan (Pengajian Islam).”

Tandatangan : ………………………………………..

Nama Penyelia: MOHD. ABBAS BIN ABD.LATIFF

Tarikh : 20 APRIL 2010

PERSEPSI IMAM MASJID TERHADAP ISTIADAT PERKAHWINAN

MASYARAKAT MELAYU DI NEGERI JOHOR

HAIROL NIZAM BIN MOIDEEN KUTTY

Laporan projek ini dikemukakan sebagai memenuhi sebahagian daripada

syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan

(Pengajian Islam)

Fakulti Pendidikan

Universiti Teknologi Malaysia

APRIL 2010

ii

“Saya akui bahawa karya ini adalah merupakan hasil kerja yang dilakukan

oleh diri saya sendiri melainkan nukilan dan juga ringkasan yang tiap-tiap

satunya telah saya jelaskan sumbernya.”

Tandatangan : …………………………………….................

Nama Penulis : HAIROL NIZAM BIN MOIDEEN KUTTY

Tarikh : 20 APRIL 2010

iii

DEDIKASI

Dengan nama Allah yang Maha Pengasih lagi Maha Penyayang

Segala puji-pujian hanya pada Mu Ya Allah

Ku panjatkan kesyukuran di atas nikmat yang tak terkira

Selawat dan Salam ke atas junjungan mulia Nabi Muhammad s.a.w

Khas buat semua yang tersayang

Kepada Ayahanda Moideen Kutty b. Kutty Ali dan

Bonda Aminah bte. Mustafa

yang amat disayangi dan disanjungi. Terima kasih yang tidak terhingga dari

anakandamu ini. Segala jasa dan pengorbananmu tidak akan anakanda

lupakan hingga ke akhir hayat.

Adik beradikku,

Mohd. Rizal, Mohd. Jafrey, Norliza

Janganlah leka dengan kenikmatan hidup yang sementara ini. Tuntutlah ilmu demi masa

depanmu. Semoga kita menjadi kebanggaan Ayahanda dan Bonda tercinta.

Tidak lupa buat Pensyarah dan Guru sekalian

Khasnya buat Ustaz Abbas b. Abd. Latiff

yang tidak pernah jemu mendidik dan mencurahkan ilmu.

Terima kasih atas segala tunjuk ajar. Halalkan segala ilmu yang pernah kupelajari.

Sahabat-sahabat Seperjuangan serta Insan Teristimewa

Terima kasih yang tidak terhingga atas segala jasa, pengorbanan dan tunjuk ajar

kalian. Memori kita bersama tetap terpahat kukuh dalam ingatanku

buat selama-lamanya…

iv

PENGHARGAAN

الرحيم الرمحن اهللا بسم

Alhamdulillah, syukur ke hadrat Allah S.W.T. diatas limpah kurnia-Nya

serta selawat dan salam buat Nabi Muhammad s.a.w, akhirnya laporan Projek

Sarjana Muda (PSM) ini dapat disiapkan dengan sempurna.

Setinggi penghargaan dan terima kasih yang tidak terhingga buat penyelia

yang dihormati, Ustaz Mohd. Abbas bin Abd.Latiff diatas segala nasihat,

dorongan dan bimbingan serta tunjuk ajar yang telah diberikan di sepanjang

proses pembikinan laporan ini.

Jutaan terima kasih juga buat pensyarah-pensyarah Pusat Pengajian Islam

Dan Pembangunan Sosial (PPIPS) diatas tunjuk ajar yang diberikan membantu

melengkapkan lagi laporan ini. Tidak dilupakan juga kepada staf PPIPS yang

banyak terlibat dengan pengurusan tesis ini.

Tidak ketinggalan kepada teman-teman seperjuangan kursus Sarjana

Muda Sains Serta Pendidikan (Pengajian Islam), terima kasih diucapkan kerana

sudi memberi tunjuk ajar, kerjasama yang baik dan berkongsi idea kepada

pengkaji dalam usaha menyiapkan projek ini. Semoga segala usaha dan cita-cita

diberkati Allah S.W.T.

Akhir kata, kepada semua individu yang terlibat secara langsung atau

tidak langsung, terima kasih diucapkan. Semoga Allah melipatgandakan pahala

amalan kalian seterusnya dikurniakan kejayaan di dunia dan di akhirat, amin.

Sekian, Wassalam.

v

ABSTRAK

Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti persepsi responden terhadap istiadat

perkahwinan masyarakat Melayu di negeri Johor. Satu set soalan selidik yang

mengandungi 35 item diedarkan kepada responden. Seramai 77 responden telah dipilih

untuk menjawab soal selidik ini yang terdiri daripada kalangan imam masjid daerah

Johor Bahru. Data yang diperolehi dianalisis menggunakan perisian komputer Statistical

Package For Social Science (SPSS) versi 15.0 untuk mengira kekerapan, peratusan dan

min. Nilai kebolehpercayaan soal selidik ini ialah α=0.716. Dapatan kajian menunjukkan

bahawa persepsi imam masjid terhadap istiadat perkahwinan masyarakat Melayu di

negeri Johor berada pada tahap tinggi 3.83, di samping itu istiadat perkahwinan

masyarakat Melayu yang bercanggah dengan syara’ juga berada pada tahap tinggi 4.36,

dan faktor-faktor utama pengamalan istiadat perkahwinan yang bercanggah dengan

syara’ dalam kalangan masyarakat Melayu di negeri Johor turut sama berada pada tahap

tinggi 3.93. Di akhir kajian, penyelidik mengemukakan beberapa cadangan kepada pihak

tertentu untuk diberi perhatian penuh terhadap masalah yang dikaji. Kajian lanjutan juga

turut dicadangkan untuk penyelidikan pada masa akan datang.

vi

ABSTRACT

This study aims to identify the perceptions of respondents towards ceremonial

marriage of the Malay community in Johor. Questionnaires containing 35 items were

distributed to the respondents. A total of 77 respondents were selected to answer the

questionnaires who comprised of imams of district mosques in Johor bahru.. Data

obtained are analyzed using computer software, Statistical Package for Social Science

(SPSS) version 15.0 to calculate the frequency, percentage, and mean. Value of the

reliability of this questionnaire was α = 0716. Research findings indicate that the

perceptions of the imam mosque towards ceremonial marriage of the Malay community

in Johor is on the high level of 3.83, while the ceremonial marriage of the Malay

community is in conflict with syara’ are also in high levels of 4.36, and the main factors

practice ceremonial marriage which is against the syara' among the Malay community in

Johor are also the same high level of 3.93. At the end of the study, the researcher had

proposed several suggestions to related parties to ensure full attention was paid towards

the studied problem. Studies also suggested for further research in the future.

vii

KANDUNGAN

BAB PERKARA MUKA SURAT

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS

BORANG PENGESAHAN PENYELIA

JUDUL

PENGAKUAN

DEDIKASI

PENGHARGAAN

ABSTRAK

ABSTRACT

KANDUNGAN

SENARAI JADUAL

SENARAI SIMBOL/SINGKATAN

SENARAI LAMPIRAN

i

ii

iii

iv

v

vi

vii

xii

xvi

xviii

BAB I PENGENALAN 1

1.1 Pendahuluan

1.2 Latar Belakang Masalah

1.3 Pernyataan Masalah

1.4 Objektif Kajian

1.5 Persoalan Kajian

1.6 Kepentingan Kajian

1

3

6

6

7

7

viii

1.6.1 Bakal Pengantin

1.6.2 Ibu Bapa

1.6.3 Pemimpin Masyarakat

1.6.4 MAIJ

1.7 Batasan Kajian

1.8 Definisi Istilah

1.8.1 Persepsi

1.8.2 Imam

1.8.3 Masjid

1.8.4 Istiadat

1.8.5 Perkahwinan

1.8.6 Masyarakat Melayu

1.9 Kesimpulan

7

8

8

8

8

9

9

9

9

10

10

10

11

BAB II SOROTAN KAJIAN 12

2.1 Pendahuluan

2.2 Adat Melayu dan Pandangan Syara’

2.3 Falsafah Perkahwinan Menurut Islam

2.4 Galakan Berkahwin

2.5 Hukum Perkahwinan

2.6 Pelaksanaan Perkahwinan Menurut Islam

2.6.1 Memilih Jodoh Pasangan

2.6.2 Meminang

2.6.3 Akad Nikah

2.6.4 Mas Kahwin (Mahar)

2.6.5 Majlis Perkahwinan

2.6.6 Kebiasaan-Kebiasaan yang Wajib Dijauhi

Dalam Pernikahan

12

12

14

16

19

21

21

23

26

28

30

32

ix

2.6.7 Faktor-faktor Pengamalan Istiadat

Perkahwinan yang Bercanggah Syara’

2.7 Pelaksanaan Perkahwinan Menurut Istiadat Melayu

2.7.1 Peringkat Pertama

2.7.1.1 Merisik atau Meninjau

2.7.1.2 Bertunang

2.7.1.3 Menghantar Belanja dan Akad Nikah

2.7.2 Peringkat Kedua

2.7.2.1 Berandam dan Berasah Gigi

2.7.2.2 Berinai

2.7.3 Peringkat Ketiga

2.7.3.1 Bersanding

2.7.3.2 Mandi Limau

2.7.3.3 Sambut Menyambut

2.8 Sorotan Kajian

2.9 Kesimpulan

35

37

37

37

38

39

41

41

42

43

43

44

44

45

46

BAB III METODOLOGI KAJIAN 47

3.1 Pendahuluan

3.2 Reka bentuk Kajian

3.2.1 Data Premier

3.2.2 Data Sekunder

3.3 Tempat Kajian

3.4 Populasi dan Sampel Kajian

3.5 Instrumen Kajian

3.5.1 Bahagian A

3.5.2 Bahagian B, C dan D

3.6 Tatacara Kajian

47

47

48

48

48

49

49

50

50

51

x

3.7 Kajian Rintis

3.8 Kajian Sebenar

3.9 Analisis Data

3.10 Kesimpulan

52

53

53

55

BAB IV DAPATAN KAJIAN 56

4.1 Pendahuluan

4.2 Bahagian A: Analisis Data Latar Belakang Responden

4.3 Bahagian B: Analisis Data Persepsi Responden

Terhadap Istiadat Perkahwinan Melayu

4.4 Bahagian C: Analisis Data Tentang Istiadat

Perkahwinan Masyarakat Melayu yang Bercanggah

dengan Syara’

4.5 Bahagian D: Analisis Data Tentang Faktor-faktor

Utama Pengamalan Istiadat Perkahwinan yang

Bercanggah dengan Syara’ Dalam Kalangan

Masyarakat Melayu Negeri Johor.

4.6 Analisis Keseluruhan Dapatan Kajian Bahagian B, C

dan D

4.7 Kesimpulan

56

56

59

66

70

76

81

BAB V PERBINCANGAN, RUMUSAN DAN CADANGAN 82

5.1 Pendahuluan

5.2 Ringkasan Kajian

5.3 Perbincangan

82

82

83

xi

5.3.1 Perbincangan Bahagian A : Analisis Maklumat

Latar Belakang Responden

5.3.2 Perbincangan Bahagian B : Persepsi Imam

Masjid Terhadap Istiadat Perkahwinan

Masyarakat Melayu Di Negeri Johor

5.3.3 Perbincangan Bahagian C : Istiadat

Perkahwinan Masyarakat Melayu Di Negeri

Johor yang Bercanggah dengan Syara’

5.3.4 Perbincangan Bahagian D : Faktor-faktor

Utama Pengamalan Istiadat Perkahwinan yang

Bercanggah Di Kalangan Masyarakat Melayu

Di Negeri Johor.

5.4 Rumusan

5.5 Cadangan

5.5.1 Menambah Modul Kursus Pra-Perkahwinan

Mengenai Istiadat Perkahwinan yang ‘Mesra

Syara’

5.5.2 Menganjurkan Kursus Andaman Muslimah

5.5.3 Kajian Lanjutan

5.6 Penutup

83

84

87

89

91

92

93

93

94

94

BIBLIOGRAFI 95

LAMPIRAN 99

xii

SENARAI JADUAL

NO. JADUAL PERKARA MUKA SURAT

3.1

3.2

3.3

3.4

Pengelasan Skala Likert Agihan Soalan Mengikut Klasifikasi Persoalan Kajian Tahap Penilaian Berdasarkan Min Perubahan 5 Skala Likert Kepada 3 Peringkat

50

51

54

54

4.1

4.2

4.3

4.4

4.5

4.6

4.7

4.8

4.9

4.10

Taburan Status Responden Taburan Umur Responden Taburan Pengalaman Bertugas Selaku Imam Taburan Tahap Pendidikan Tertinggi Kekerapan, Peratusan dan Min Adat Merisik Dan Meminang Bertepatan Syara’ Kekerapan, Peratusan dan Min Hantaran Kahwin yang Tinggi Membebankan Pengantin Kekerapan, Peratusan dan Min Memilih Jodoh Sekufu Kekerapan, Peratusan dan Min Majlis Pertunangan Kekerapan, Peratusan dan Min Ijab dan Kabul Diadakan Di Masjid Sebagai Tempat yang Paling Afdhal Kekerapan, Peratusan dan Min Mak Andam Memahami Konsep Tabarruj Menurut Islam

57

57

58

58

60

60

61

61

61

62

xiii

4.11

4.12

4.13

4.14

4.15

4.16

4.17

4.18

4.19

4.20

4.21

4.22

Kekerapan, Peratusan dan Min Persandingan Boleh Ditinggalkan Semasa Majlis Perkahwinan Kekerapan, Peratusan dan Min Hiburan Berkaraoke Bersesuaian Di Majlis Perkahwinan Kekerapan, Peratusan dan Min Pakaian Pengantin Menutup Aurat dan Sesuai Dengan Adat Orang Melayu Kekerapan, Peratusan dan Min Budaya Khatam Al-Quran Di Majlis Perkahwinan Bersesuaian Kekerapan, Peratusan dan Min Majlis Perkahwinan Bertujuan Menghebahkan Ikatan Sah Suami Isteri Pasangan Pengantin Kekerapan, Peratusan dan Min Paluan Kompang Memeriahkan Majlis Perkahwinan Kekerapan, Peratusan dan Min Khemah Jamuan Diasingkan Antara Tetamu Lelaki dan Perempuan Kekerapan, Peratusan dan Min Makanan Tetamu VIP dan Tetamu Biasa Perlu Dibezakan Hidangannya Kekerapan, Peratusan dan Min Mandi Bunga Yang Dianggap Boleh Membuang Sial Pada Pasangan Pengantin Semasa Majlis Perkahwinan Merupakan Kepercayaan Khurafat Kekerapan, Peratusan dan Min Mencukur Bulu Kening Bagi Pengantin Perempuan Adalah Bersalahan dengan Syara’ Kekerapan, Peratusan dan Min Budaya Hedonisme dengan Berkaraoke Di Majlis Perkahwinan Adalah Perkara Melalaikan yang Perlu Ditinggalkan Kekerapan, Peratusan dan Min Tabarruj al-Jahiliyyah (Berhias) dengan Berlebihan Bagi Pengantin Perempuan Bagi Memperagakan Diri Adalah Dilarang

62

63

63

64

64

65

65

66

66

67

67

68

xiv

4.23

4.24

4.25

4.26

4.27

4.28

4.29

4.30

4.31

4.32

Kekerapan, Peratusan dan Min Berhutang Semata-mata Untuk Mengadakan Majlis Perkahwinan Secara Besar-besaran Bukan Dari Amalan Sunnah dan Panduan Islam Kekerapan, Peratusan dan Min Pakaian Pengantin yang Menghairahkan Serta Tidak Menutup Aurat yang Sempurna Adalah Bersalahan Dengan Tuntutan Syara’ Kekerapan, Peratusan dan Min Menepung Tawar Dan Menabur Bertih Semasa Adat Persandingan Kekerapan, Peratusan dan Min Membeza-bezakan Hidangan Antara Tetamu Biasa dan Tetamu VIP Kekerapan, Peratusan dan Min Individu/Bakal Pengantin Hanya Meniru Sahaja dari Mereka Yang Sebelumnya Kekerapan, Peratusan dan Min Adat Perkahwinan Melayu Merupakan Budaya Tradisi Turun Temurun Tanpa Dikaji dari Segi Hukum Syariat Kekerapan, Peratusan dan Min Berprinsipkan Majlis Sekali Seumur Hidup Sehingga Mengabaikan Tuntutan Syara’ Kekerapan, Peratusan dan Min Ibu Bapa Menginginkan Populariti dengan Mengadakan Majlis Perkahwinan Anak Mereka Secara Besar-besaran Kekerapan, Peratusan dan Min Ibu Bapa Memainkan Peranan Sebaiknya Dalam Menjelaskan Fungsi Atau Falsafah Disebalik Istiadat Perkahwinan Kekerapan, Peratusan dan Min Ibu Bapa yang Mendengar Kata Mak Andam Berbanding Bertanya Kepada Ilmuwan Agama

68

69

69

70

71

71

72

72

73

74

xv

4.33

4.34

4.35

4.36

4.37

4.38

Kekerapan, Peratusan dan Min Masyarakat Melayu Sendiri yang Alpa Akan Pengaruh Asing yang Menyerap Masuk Ke Dalam Adat Melayu Kekerapan, Peratusan dan Min Masyarakat Melayu yang Sebahagiannya Menjunjung Tinggi Adat dengan Kata-kata “ Biar Mati Anak, Jangan Mati Adat”. Kekerapan, Peratusan dan Min Masyarakat Melayu yang Mudah Menerima Budaya Luar Kekerapan, Peratusan dan Min Rumusan Dapatan Kajian Mengenai Persepsi Terhadap Istiadat Perkahwinan Masyarakat Melayu Negeri Johor Kekerapan, Peratusan dan Min Rumusan Dapatan Kajian Mengenai Istiadat Perkahwinan Masyarakat Melayu yang Bercanggah dengan Syara’ Kekerapan, Peratusan dan Min Rumusan Dapatan Mengenai Faktor-faktor Utama Pengamalan Istiadat Perkahwinan yang Bercanggah dengan Syara’

74

75

76

76

78

79

xvi

SENARAI SIMBOL/SINGKATAN

α - Alpha

a.s - ’Alaihis Salam

DJ - Deejay@ Disc Enjoy

Dr. - Doktor

FP - Fakulti Pendidikan

FTI - Fakulti Tamadun Islam

HR - Hadith Riwayat

IPT - Institusi Pengajian Tinggi

KS - Kurang Setuju

MAIJ - Majlis Agama Islam Johor

n - Bilangan Keseluruhan Responden

PPIPS - Pusat Pengajian Islam dan Pembangunan Sosial

PSM - Projek Sarjana Muda

PSZ - Perpustakaan Sultanah Zanariah

r.a - Radhiallahu ‘anhu

S - Setuju

s.a.w - Sallallahu ‘alaihi wassalam

SS - Sangat Setuju

SPSS - Statistical Packages For Social Sciences

STPM - Sijil Tinggi Pelajaran Malaysia

STAM - Sijil Tinggi Agama Malaysia

STS - Sangat Tidak Setuju

SPI - Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Pengajian Islam)

xvii

S.W.T - Subhanahu Wa Ta’ala

TS - Tidak Setuju

UTM - Universiti Teknologi Malaysia

xviii

SENARAI LAMPIRAN

NO.

LAMPIRAN

PERKARA MUKA

SURAT

Lampiran A Soal Selidik 99

Lampiran B Nilai Alpha Kajian Rintis 105

Lampiran C Surat Kebenaran Mendapatkan

Maklumat Daripada Fakulti Pendidikan

106

BAB I

PENGENALAN

1.1 Pendahuluan

Islam adalah ad-deen yang mengatur urusan manusia keseluruhannya,

dari sekecil-kecil perkara seperti cara beristinja’ sehinggalah sebesar-besar

perkara yang melibatkan persoalan iman dan kehidupan pasca dunia iaitu

kehidupan akhirat. Firman Allah SWT;

Maksudnya : “Pada hari ini, Aku telah sempurnakan bagi kamu

agama kamu, dan Aku telah cukupkan nikmatKu kepada kamu, dan

Aku telah redakan Islam itu menjadi agama untuk kamu.

( Surah al-Ma’idah;3)

Begitu jualah dalam memenuhi fitrah makhluk yang dijadikan berpasang-

pasangan, apatah lagi bergelar insan yang berjawatan khalifah di muka bumi ini,

Islam telah mengatur keperluan fitrah itu dengan jalan perkahwinan. Firman

Allah SWT ;

2

Maksudnya: “Dan antara tanda-tanda yang membuktikan

kekuasaanNya dan rahmatNya, bahawa Dia menciptakan untuk

kamu (wahai kaum lelaki), isteri-isteri dari jenis kamu sendiri,

supaya kamu bersenang hati dan hidup mesra dengannya, dan

dijadikannya antara kamu (suami isteri) perasaan kasih sayang

dan belas kasihan. Sesungguhnya yang demikian itu mengandungi

keterangan-keterangan (yang menimbulkan kesedaran) bagi

orang-orang yang berfikir.”

(Surah ar-Ruum;21)

Perkahwinan dalam Islam mempunyai falsafah unggul, bukan sahaja

ingin memenuhi fitrah berpasangan (seks), malah perkahwinan dari dimensi

Islam di pandang sebagai suatu ibadah yang dapat meningkatkan darjat dan

istiqamah seseorang, melengkapi separuh daripada agamanya, mencapai

ketenangan hidup serta mampu memelihara kesucian diri. Ini sebagaimana

diterangkan melalui hadith daripada Abdullah bin Mas’ud r.a ia berkata,

Rasulullah S.A.W telah bersabda kepada kami;

فانه اغض للبصر واحصن يا معشرالشباب من استطاع منكم الباة فليتزوج للفرج ومن مل يستطع فعليه بالصوم فانه له وجاء

Maksudnya; “Wahai para pemuda, barangsiapa antara kamu

telah mampu menanggung beban rumahtangga hendaklah segera

kahwin, kerana hal itu lebih dapat memejamkan mata (yakni tidak

memandang perempuan ) dan lebih dapat menjaga kesucian diri

(dari perbuatan zina). Siapa yang belum mampu sebaiknya ia

berpuasa, kerana puasa baginya adalah penjaga diri.”

( Muttafaq A’laih)

3

Daripada Anas bin Malik r.a, bahawasanya Rasulullah S.A.W bersabda;

اذا تزوج العبد فقد استكمال نصف الدين فليتق اهللا يف النصف الباقي

Maksudnya: “Seorang hamba Allah yang telah beristeri ia telah

melengkapi separuh agamanya, dan hendaklah ia bertakwa

kepada Allah untuk memenuhi kekosongan sebahagian lagi.”

(Diriwayatkan oleh Al-Baihaqi)

Sunnah Rasulullah S.A.W adalah panduan utama dalam soal

perkahwinan. Bermula dari memilih jodoh pasangan, bertunang, bernikah, hatta

majlis perkahwinan (walimatul urus) semuanya mestilah dilaksanakan menurut

acuan Islam. Perkahwinan menurut Zawiah Hassan (2003:1) satu amanah sunnah

Rasulullah S.A.W, ia sangat dituntut oleh Islam. Perkahwinan bukan perkara

yang boleh dimain-main, malah ia perlu dilakukan dengan teliti setelah dipenuhi

segala syarat dan rukunnya.

Islam yang bersifat anjal (al-murunah) tidak ketinggalan dalam meraikan

uruf dan adat sesuatu masyarakat dan tempat asalkan tidak bercanggah dengan

asas-asas Islam. Ini bertepatan dengan kaedah Fiqhiyyah “Al-adah

Muhakkamah” iaitu adat dijadikan hukum. Masyarakat Melayu adalah sebuah

rumpun bangsa yang kaya dengan adat istiadat. Antaranya ialah adat berkhatam

al-Quran, adat bersilat, adat bersalin dan tidak ketinggalan adat perkahwinan.

Istiadat perkahwinan masyarakat Melayu secara umumnya terdiri daripada adat

merisik, meminang, bertunang, berinai, akad nikah dan majlis persandingan.

1.2 Latar Belakang Masalah

Masyarakat Melayu amat kuat berpegang kepada adat. Ini dapat

dicerminkan dari ungkapan adat melayu biar mati anak, jangan mati adat.

4

Menurut Tenas Effendy (2004:57) dari sisi lain, makna dari ungkapan adat biar

mati anak, jangan mati adat mengandung makna bahawa adat (hukum adat)

wajib ditegakkan walaupun untuk menegakkan itu harus mengorbankan anak,

keluarga dan diri sendiri. Maka semestinya adat istiadat perkahwinan yang

terdapat dalam masyarakat Melayu tidak terlepas untuk dipertahankan sehabis-

habisnya walaupun terdapat sedikit demi sedikit perubahan dek menongkah arus

pemodenan.

Namun, semangat membela adat membuta tuli tanpa berkemudikan

Syara’ inilah yang ditegah dalam Islam. Ungkapan adat melayu adat bersendikan

Syara’, Syara’ bersendikan Kitabullah seolah-seolah tiada pratiknya dengan

terdapatnya beberapa unsur yang bercanggah dengan Syara’ dalam istiadat

perkahwinan masyarakat Melayu. Menurut Amran Kasimin (1989: 2),

sebahagian besar adat istiadat yang diamalkan tidak diketahui tujuan atau latar

belakang mengapa adat istiadat itu dilakukan. Ramai orang yang tidak

mengetahui falsafah atau tujuan di sebalik upacara menabur beras kunyit atau

bertih ke atas pasangan pengantin. Ramai juga yang tidak memahami mengapa

pengantin perempuan perlu dilumuri inai di hujung jari dan di tepi kaki.

Istiadat perkahwinan masyarakat Melayu turut dipengaruhi oleh

kebudayaan Hindu-Buddha. Adat bersanding di atas pelamin dan berinai di

hujung jari dan di tepi kaki adalah pengaruh dari kebudayaan mereka. Joginder

Singh Jessy di dalam Fatimah Ali (1989:4) menyatakan terdapat juga pengaruh

Hindu dalam istiadat perkahwinan Melayu, apabila pasangan itu dianggap

bersemayam seperti raja dan permaisuri di hadapan para jemputan mereka.

Pernyataan tersebut dikukuhkan oleh Amran Kasimin (1989), sebahagian

daripada amalan budaya orang Melayu sekarang ini adalah himpunan dan adunan

pelbagai amalan luar yang berkumpul sejak begitu lama. Amalan luar ini

menyerap ke dalam kehidupan orang Melayu lalu bercampur aduk dengan

amalan budaya yang sedia ada. Amalan-amalan ini sudah menjadi kelaziman

5

dalam kehidupan sehari-hari dan diperturunkan dari satu generasi ke satu

generasi yang lain. Lama-kelamaan amalan ini menjadi sebati dalam kebudayaan

dan jiwa orang Melayu hingga mereka tidak sedar bahawa sebahagian besar

daripadanya berasal daripada budaya asing.

Dewasa ini, istiadat perkahwinan masyarakat Melayu turut menerima

tempias budaya hedonisme ( hiburan) dalam majlis persandingan raja sehari

mereka. Pengacara atau deejay (DJ) yang berbayar diundang untuk

menghidupkan suasana majlis di samping tetamu-tetamu yang hadir diumpan

untuk berkaraoke. Senario ini telah digambarkan oleh Husin Embi , Haroun

Kidam, Mokhtar Md.Yassin di dalam Abdul Latiff, et.al (2004:86) adat istiadat

merupakan budaya Melayu yang dinamis, iaitu sentiasa berubah mengikut

peredaran zaman dan mudah menyerap unsur-unsur asing atau luar.

Tambahan lagi, pada masa kini trend berlawan-lawan mas kahwin paling

tinggi dan mengadakan majlis perkahwinan paling mewah atau popular

sehinggakan rela berhutang sana sini semakin menjadi-jadi, ungkapan pepatah

“mengukur baju di badan sendiri” sedikit demi sedikit telah terkubur di dalam

lubuk hati orang melayu. Masalah tersebut dijelaskan oleh Rektor Kolej Islam

Darul Ridzuan, Datuk Dr Mohammad Yusoff Hussin di dalam kajian Hasmat

Mustapha ( 2007: 7) bahawa :

“ Jika budaya menetapkan mas kahwin tinggi diamalkan penduduk negara ini,

dikhuatiri jumlah lelaki yang berpendapatan rendah tidak mendirikan rumah

tangga semakin meningkat. Sehubungan itu, perkara berkenaan akan

mengundang peningkatan masalah sosial berikutan kesukaran mendirikan

rumah tangga disebabkan faktor wang hantaran dan mas kahwin yang dituntut

sebelah pihak wanita sangat tinggi. Sedangkan dalam Islam sememangnya

menggalakkan umatnya bersederhana sahaja. Justeru itu, sebaik-baik majlis

perkahwinan adalah lebih afdal jika ia dilaksanakan secara sederhana”.

(Dipetik dari akhbar Berita Harian, Isnin, 11 September 2006)

6

1.3 Pernyataan Masalah

Abad perkembangan ilmu dan peradaban kini, memperlihatkan adat

perkahwinan menjadi salah satu tumpuan perbincangan oleh para intelektual

Islam (ulama’), pengkaji-pengkaji, hatta turut sama diperbualkan oleh

masyarakat umum. Ini kerana terdapat beberapa istiadat dalam perkahwinan

tersebut yang dilihat bercanggah dengan konsep syara’ yang berteraskan al-

Quran dan as-Sunnah. Antaranya ialah meletakkan hantaran kahwin yang terlalu

tinggi, membuat majlis persandingan yang berlawan-lawan kemewahannya,

selain teradun sama dengan upacara berandam, menabur bertih, membaca jampi

mentera, dan berhias secara berlebihan (at-tabarruj al-jahiliyyah). Antara

kelompangan lain yang dapat dilihat dalam istiadat perkahwinan masyarakat

Melayu di Malaysia amnya adalah ceteknya pengetahuan pasangan pengantin

tentang konsep istiadat mengikut syariat Islam. Berasaskan kepada masalah yang

telah dikenal pasti maka dengan ini pengkaji ingin mengkaji dengan lebih lanjut

lagi pengamalan istiadat perkahwinan masyarakat melayu khususnya di negeri

Johor Darul Takzim.

1.4 Objektif Kajian

1.4.1 Mengenal pasti persepsi imam masjid terhadap istiadat perkahwinan

masyarakat Melayu di negeri Johor.

1.4.2 Mengenal pasti istiadat perkahwinan masyarakat Melayu di negeri Johor

yang bercanggah dengan Syara’.

1.4.3 Mengenal pasti faktor-faktor utama pengamalan istiadat perkahwinan

yang bercanggah dengan Syara’ dalam kalangan masyarakat Melayu di

negeri Johor.

7

1.5 Persoalan Kajian

1.5.1 Apakah persepsi imam masjid terhadap istiadat perkahwinan masyarakat

Melayu di negeri Johor ?

1.5.2 Apakah istiadat perkahwinan masyarakat Melayu di negeri Johor yang

bercanggah dengan Syara’ ?

1.5.3 Apakah faktor-faktor utama pengamalan istiadat perkahwinan yang

bercanggah dengan Syara’ dalam kalangan masyarakat Melayu di negeri

Johor ?

1.6 Kepentingan Kajian

Kajian ini merupakan kesinambungan kepada kajian-kajian yang telah

dilakukan sebelum ini. Kajian ini mempunyai kepentingan yang perlu diteliti

oleh beberapa pihak iaitu pihak bakal pengantin, ibu bapa, pemimpin

masyarakat, dan Majlis Agama Islam Johor ( MAIJ).

1.6.1 Bakal pengantin

Hasil kajian ini dapat dijadikan rujukan kepada bakal pengantin berkaitan

istiadat perkahwinan Melayu secara umum. Melalui kajian ini juga bakal

pengantin boleh mengetahui persepsi imam masjid terhadap pengamalan istiadat

perkahwinan masyarakat Melayu di negeri Johor. Hasilnya penilaian semula

dapat dilakukan oleh bakal pangantin terhadap istiadat perkahwinan tersebut

seterusnya mempraktikkan istiadat yang bertepatan dengan syara’ sahaja pada

majlis perkahwinan mereka nanti.