peranan pelancongan pendidikan ke atas pendapatan negara · untuk menyelidik bagaimana pemboleh...

PROSIDING PERKEM VIII, JILID 1 (2013) 166 - 178

ISSN: 2231-962X

Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia ke VIII (PERKEM VIII)

“Dasar Awam Dalam Era Transformasi Ekonomi: Cabaran dan Halatuju”

Johor Bahru, 7 – 9 Jun 2013

Peranan Pelancongan Pendidikan ke atas Pendapatan Negara

Siti Hajar Hussein

Jabatan Ekonomi

Fakulti Pengurusan dan Ekonomi

Universiti Malaysia Terengganu

E-mail: [email protected]

Mohd Anuar Md. Amin

Jabatan Ekonomi

Fakulti Pengurusan dan Ekonomi

Universiti Malaysia Terengganu

E-mail: [email protected]

ABSTRAK

Pelancongan merupakan salah satu industri di bawah Bidang Ekonomi Utama Negara (NKEA) sebagai

pemacu utama dalam sektor perkhidmatan dan penyumbang ketujuh terbesar kepada ekonomi Malaysia

dengan jumlah Pendapatan Negara Kasar (PNK) sebanyak RM37.4 bilion pada tahun 2011 (Laporan

Tahunan Program Transformasi Ekonomi, 2011). Pada awal tahun 2000, pelancongan pendidikan

menjadi salah satu produk baru yang berpotensi tinggi kepada industri pelancongan. Kajian ini

bertujuan untuk melihat peranan pelancongan pendidikan ke atas pendapatan negara. Satu model

persamaan serentak telah dibangunkan dan berdasarkan data dari tahun 1997-2011, keputusan kajian ini

mendapati faktor pelancongan pendidikan adalah lebih anjal berbanding dengan pelancongan kesihatan

ke atas sektor pelancongan. Peningkatan 1 peratus pelancongan pendidikan akan meningkatkan sektor

pelancongan sebanyak 0.334 peratus dan secara tidak langsung meningkatkan sektor perkhidmatan

sebanyak 0.069 peratus serta KNK sebanyak 0.025 peratus. Hasil kajian juga mendapati, sektor

perkhidmatan dan pelancongan didapati masih berada pada tahap yang sederhana dalam memainkan

peranan terhadap KNK. Walaubagaimanapun, terdapat ruang untuk menambahbaik pasaran

pelancongan melalui transformasi kepada sub-sektor pelancongan pendidikan. Oleh itu, Malaysia perlu

mengambilkira faktor tolakan dan tarikan dalam menambahbaik perancangan pembangunan sistem

pendidikan tinggi dan pembentukan promosi yang berbeza berdasarkan kehendak dan faktor yang lebih

dominan.

Kata kunci: Pelancongan Pendidikan, Model Persamaan Serentak, Peranan Kerajaan.

ABSTRACT

Tourism is one of the industries under the National Key Economic Areas (NKEAs) as a key driver in the

service sector and the seventh largest contributor to the Malaysian economy with a Gross National

Income (GNI) total of RM37.4 billion in 2011 (Economic Transformation Programme Annually Report,

2011). In the early year 2000, education tourism becomes one of the new products with high potential

to tourism industry. This study aims to review the role of education tourism on economic growth. A

simultaneous equation model was developed and based on data from year 1997 to 2011, the results of

this study showed that the education tourism is the most elastic factor compared to medical tourism. 1

percent increase in education tourism will directly increase the tourism sector by 0.334 percent and

indirectly increase the service sector by 0.069 percent as well as 0.025 percent to GNP. This study also

found that the service and tourism sector are still at low level in play a role to GNP. However, there is a

space to improve the tourism market through the transformation to the education tourism sub-sector.

Therefore, Malaysia needs to take into account the push and pull factors in the development planning

to improve the higher education system and the formation of different promotions and attractions based

on the dominant factors.

Keywords: Education Tourism, Simultaneous Equation Model, Government Responsibilities.

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

Prosiding Persidangan Kebangsaan Ekonomi Malaysia Ke VIII 2013 167

PENGENALAN

Perkembangan kerjasama di dalam sektor pendidikan tinggi telah bermula sejak 30 tahun yang lepas di

seluruh dunia (Bodycott, 2009). Pasaran pendidikan tinggi ini telah dipelopori oleh beberapa negara

seperti Australia, Kanada, New Zealand dan Amerika Syarikat dengan meningkatkan mutu strategi

pemasaran dalam menarik kemasukan pelajar antarabangsa (Mazzarol et al., 2003). Ini dibuktikan

dengan peningkatan jumlah pelajar ke luar negara bagi tujuan melanjutkan pendidikan tinggi sejak

awal tahun 1990. Menurut Pertubuhan Pendidikan, Saintifik dan Kebudayaan Bangsa-bangsa Bersatu,

UNESCO (2010) dan Pertubuhan Kerjasama dan Pembangunan Ekonomi, OECD (2009) statistik

pendidikan tinggi menunjukkan sebanyak 2.98 juta orang pelajar melanjutkan pendidikan di luar

negara pada tahun 2008 berbanding 1.2 juta orang pada tahun 1990 dan 0.6 juta orang tahun 1975.

Bilangan pelajar yang melanjutkan pengajian di luar negara asal mereka dijangka meningkat kepada

6.0 juta pada tahun 2020, di mana 70 peratus berasal dari Asia Pasifik dan seterusnya kepada 7.2 juta

orang menjelang tahun 2025 berbanding 1.8 juta pada tahun 2000 (Bohm et. al., 2002). Kepesatan

sektor pendidikan tinggi global telah mendorong kepada kemunculan dua buah hab pendidikan tinggi

yang baru seperti Singapura dan Malaysia. Menyedari kepentingan dalam pendidikan antarabangsa,

institusi pendidikan tinggi di Malaysia semakin giat menjalankan promosi untuk menambah bilangan

kemasukan pelajar antarabangsa.

Malaysia kini berada pada kedudukan mantap di pasaran ini iaitu menjadi pengeksport

pendidikan ke-11 terbesar pada tahun 2009 (UNESCO). Di samping sektor pendidikan, pelancongan

juga menyumbang kepada pendapatan negara dan kemajuan sektor perkhidmatan. Sektor pelancongan

dipilih sebagai salah satu peneraju utama pembangunan ekonomi dengan menjana sebanyak RM 36.9

bilion kepada pendapatan negara kasar (PNK) dalam tahun 2009. Di Malaysia, kemasukan pelajar

antarabangsa dari berbagai negara mendorong kepada permintaan terhadap produk pelancongan secara

tidak langsung. Perbelanjaan pelajar antarabangsa terhadap perkhidmatan kesihatan, membeli-belah

dan melancong ke tempat-tempat menarik sepanjang pengajian akan meningkatkan pendapatan tukaran

asing daripada pendidikan seterusnya menyumbang kepada pendapatan negara. Kajian Separuh

Penggal Rancangan Malaysia Kesembilan (2006-2010) melaporkan enrolmen pelajar asing adalah

sebanyak 92,318 pelajar dengan menyumbang sebanyak RM1.4 bilion kepada pendapatan tukaran

asing. Justeru, perkembangan pendidikan dan pelancongan dilihat sebagai suatu sektor yang memberi

impak positif kepada aspek ekonomi dan sosial pada dekad ini (Ritchie, 2006). Oleh itu, dalam usaha

kerajaan bagi menjayakan Program Transformasi Ekonomi (ETP), kerajaan perlu melihat bagaimana

kesan kedua-dua sektor ini bergerak dan berinteraksi secara serentak dalam menyumbang kepada

pendapatan negara melalui penumpuan terhadap peranan produk pelancongan pendidikan.

Merujuk kepada definisi Kementerian Pelancongan, pelancongan pendidikan merupakan

aktiviti atau usaha bagi menyasarkan dan menarik pelajar antarabangsa untuk belajar di Malaysia.

Manakala, berdasarkan Ritchie (2006), pelancongan pendidikan ditakrifkan sebagai kegiatan yang

dijalankan oleh pelancong yang bercuti dalam tempoh semalaman atau lebih dan mereka yang

melanjutkan pendidikan atau mengikuti kursus pembelajaran di luar negara asal sebagai tujuan primer

atau sekunder. Pasaran pelancongan pendidikan bukanlah sesuatu isu yang baru dalam sektor

pendidikan tinggi di negara maju (Gibson, 1998; Holdnak dan Holland, 1996). Namun, didapati kajian

di Malaysia masih kurang dilakukan terhadap peranan pelancongan pendidikan secara menyeluruh.

Antara kajian yang telah dilakukan seperti Baharun (2004) mengkaji pelajar tempatan yang menuntut

di Institusi Pengajian Tinggi Awam (IPTA). Kajian Sidin et al. (2003) pula melihat skop pasaran

pendidikan di antara Institusi Pengajian Tinggi Awam dan Swasta. Selain itu, beberapa pengkaji lain

pula hanya mengkaji faktor ketibaan pelajar antarabangsa ke Malaysia seperti Fadli et al. (2011) dan

Lim et al. (2011). Kekurangan ini jelas menunjukkan pengkaji lepas tidak mengambilkira rantaian

hubungan yang wujud secara dinamik di dalam pasaran pelancongan pendidikan. Perkembangan

pelancongan pendidikan memerlukan kajian yang lebih mendalam bagi memahami dan meningkatkan

peranan dan kemapanannya sebagai salah satu pelancongan alternatif di Malaysia bagi memacu

transformasi sektor pelancongan dan sektor pendidikan.

Oleh itu, objektif kajian ini adalah untuk menganalisis peranan pelancongan pendidikan secara

menyeluruh dan mengkaji hubungan yang wujud secara langsung dan tidak langsung di antara setiap

sektor yang menyumbang kepada pendapatan negara. Terdapat 3 sektor yang dipilih sebagai fokus

kajian iaitu sektor perkhidmatan, sektor pelancongan dan sektor pendidikan. Di samping itu, kajian ini

juga bertujuan untuk membentuk model persamaan serentak bagi pasaran pelancongan pendidikan

dengan melibatkan ketiga-tiga sektor terpilih sebagai asas untuk menganalisis kesan rantaian hubungan

di antara satu sektor dengan sektor yang lain dalam menjana pendapatan negara. Berdasarkan objektif

di atas, pelancongan pendidikan dijangka memberi sumbangan yang paling dominan terhadap sektor

168 Siti Hajar Hussein, Mohd Anuar Md. Amin

pelancongan dan secara tidak langsung memainkan peranan yang signifikan dalam memajukan sektor

perkhidmatan dan mampu untuk menjana pendapatan negara. Justeru, kajian ini merupakan satu

sumbangan pengetahuan untuk mengisi jurang dalam penyelidikan pasaran pelancongan pendidikan di

Malaysia.

SOROTAN KAJIAN LEPAS

Kebanyakan negara-negara maju telah mengambil inisiatif untuk menggerakkan aktiviti perdagangan

antarabangsa di dalam sektor pendidikan tinggi. Kajian Cheung, et al. (2011) menyatakan

perkhidmatan pendidikan antarabangsa merupakan sumber utama kepada pendapatan negara maju

dengan pulangan perniagaan mencecah jutaan dolar. Oleh yang demikian, keadaan ini menjadikan

negara maju seperti Australia, Kanada, New Zealand dan Amerika Syarikat sebagai peneraju utama

pelancongan pendidikan di dunia. Pelancongan pendidikan telah dikenal pasti sebagai sub-sektor utama

dalam industri pelancongan. Amerika Syarikat, United Kingdom, Australia, Perancis dan Jerman adalah

antara lima buah negara penerima pelajar antarabangsa yang terbanyak dengan merangkumi hampir 50

peratus daripada populasi pelajar antarabangsa pada tahun 2008 (OECD, 2010).

Di rantau Asia Pasifik, Malaysia telah mengalami perkembangan pesat di dalam sektor

pendidikan tinggi. Sistem pendidikan tinggi di negara ini telah mengalami transformasi pesat dalam

tempoh 15 tahun yang lalu (Yussof dan Zakariya, 2009). Manakala, Molly (2004) merumuskan terdapat

tiga peringkat iaitu peringkat pertama berlaku sejak era mencapai kemerdekaan dari penjajahan British.

Peringkat kedua berlaku pada tahun 1970-an dan 1980-an apabila wujud usaha dari pihak pemerintah

untuk mengatasi ketidakseimbangan antara kaum dari segi peluang mendapatkan pendidikan. Peringkat

ketiga pula berlaku di sekitar 1990-an yang menyaksikan perkembangan pesat Institusi Pendidikan

Tinggi Swasta (IPTS) seiring dengan perkembangan Institusi Pendidikan Tinggi Awam (IPTA).

Menariknya, setiap peringkat perkembangan ini mempunyai hubungan rapat dengan tahap

pembangunan ekonomi negara. Sehingga kini, negara telah dikenali sebagai salah satu negara

pengeluar yang menawarkan pelbagai program bagi pendidikan antarabangsa selaras dengan hasrat

Malaysia untuk menjadi hab kecemerlangan pendidikan tinggi di rantau Asia Pasifik. Sebagai usaha

untuk menggalakkan pelancongan pendidikan secara berterusan dalam jangka masa panjang, lima Pusat

Penggalakan Pendidikan Malaysia ditubuhkan di Beijing, Dubai, Ho Chi Minh, Jakarta dan Jeddah

untuk mempromosi peluang pendidikan yang terdapat di Malaysia di samping menambah bilangannya

di bandar-bandar terpilih (Sim, 2007).

Terdapat pelbagai perbincangan yang dilakukan oleh pengkaji sebelum ini berkaitan dengan

hubungan pelancongan, pendidikan dan pertumbuhan ekonomi. Kajian Othman et al. (2008)

membuktikan sektor pelancongan mempunyai hubungan signifikan yang positif terhadap pertumbuhan.

Beliau menyatakan sekurang-kurangnya peningkatan 10 peratus bilangan pelancong akan

meningkatkan 1.9 peratus Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) Malaysia. Manakala, kajian oleh

Sarmadi dan Norlida (2010) melihat perkaitan hubungan secara dinamik di antara perdagangan,

pertumbuhan ekonomi dan pelancongan di Malaysia. Pengkaji menggunakan kaedah ujian kointergrasi

di bawah Autoregrasi Taburan Lat (ARDL) mendapati dalam jangka pendek, bilangan kedatangan

pelancong adalah signifikan terhadap aliran dagangan dan kedua-dua faktor ini mempunyai hubungan

positif kepada pertumbuhan pendapatan benar negara. Seterusnya, kajian Lin (2004) pula mendapati

sektor pendidikan tinggi menyumbang kepada pembangunan ekonomi Taiwan dalam tempoh 1965

hingga 2000. Hasil daripada kajian, beliau mendapati peningkatan 1 peratus dalam graduan pendidikan

tinggi akan menyumbang sebanyak 0.19 peratus kepada pertumbuhan ekonomi.

Peranan pelancongan pendidikan kepada pendapatan negara sesebuah negara dapat dilihat

melalui pulangan ekonomi yang diperolehi daripada kedua-dua sektor tersebut. Kajian lepas

menunjukkan sistem pendidikan tinggi berkembang seiring dengan pertumbuhan ekonomi sesebuah

negara (Lin, 2004). Kajian oleh Michael et al. (2004) mendapati aktiviti berkaitan pelancongan yang

dijalankan oleh para pelajar luar negara menyumbang kira-kira A$8.2 juta kepada ekonomi Victoria.

Angka ini akan melebihi dua kali ganda iaitu kira-kira A$17.2 juta jika termasuk perbelanjaan melawat

rakan dan saudara mara. Sektor pendidikan, pelancongan dan perkhidmatan saling mempengaruhi di

antara satu sama lain. Ini adalah kerana, sektor pendidikan dan pelancongan adalah sektor yang

menjalankan aktiviti penawaran produk perkhidmatan dan berperanan dalam memajukan sektor

perkhidmatan sebagai sumber pendapatan yang terbesar di dalam ekonomi sesebuah negara. Oleh itu,

kajian ini memberi tumpuan kepada pelancongan pendidikan, khususnya dalam menganalisis peranan

serta mengkaji kesan tidak langsung terhadap pendapatan negara.


TEORI DAN SPESIFIKASI MODEL

Berdasarkan permasalahan dan objektif kajian, model persamaan serentak digunakan untuk melihat

hubungan dua arah antara pemboleh ubah endogen dan eksogen. Model persamaan serentak ini berguna

untuk menyelidik bagaimana pemboleh ubah endogen saling mempengaruhi antara satu sama lain dan

bagaimana beberapa pemboleh ubah eksogen memberi kesan kepada pemboleh ubah endogen selepas

mengambilkira interaksi dinamik antara pemboleh ubah endogen bagi mencapai keseimbangan di

dalam sistem persamaan serentak (Wend dan Born, 2005). Model persamaan serentak di dalam pasaran

sub-sektor pelancongan pendidikan digambarkan dalam Rajah 1 di mana garisan lurus menandakan

kesan langsung di antara faktor manakala garisan putus-putus menandakan kesan tidak langsung di

antara faktor. Di samping itu, Redzuan et al. (2006) mengkaji penentu utama permintaan pelancong

antarabangsa ke Malaysia dari pasaran Asia Timur dan Pasifik menyatakan produk pelancongan

Malaysia boleh diklasifikasikan sebagai barang normal. Maka daripada segi teori, pelancongan

pendidikan boleh diklasifikasikan sebagai barang normal. Kajian ini menganalisis 10 sumbangan sektor

ekonomi kepada Keluaran Negara Kasar. Berasaskan kepada fungsi di bawah didapati setiap sektor

mempunyai hubungan di antara satu sama lain.

Fungsi bagi setiap sektor adalah seperti berikut:

Y1 = f (X1, X2, X3, X4, Y2) [1]

Y2 = f (X5, X6, Y3) [2]

Y3 = f (X7, X8) [3]

Dengan:

Y1 = Keluaran Negara Kasar (RM juta)

Y2 = Sumbangan Sektor Perkhidmatan (RM juta)

Y3 = Sumbangan Sektor Pelancongan (RM juta)

X1 = Sumbangan Sektor Pertanian (RM juta)

X2 = Sumbangan Sektor Perlombongan (RM juta)

X3 = Sumbangan Sektor Pembuatan (RM juta)

X4 = Sumbangan sektor Pembinaan (RM juta)

X5 = Sumbangan Sektor Kewangan (RM juta)

X6 = Sumbangan Sektor Perdagangan (RM juta)

X7 = Sumbangan Sub-sektor Pelancongan Pendidikan (Orang pelajar antarabangsa)

X8 = Sumbangan Sub-sektor Pelancongan Kesihatan (Orang pesakit antarabangsa)

Berasaskan ciri ekonomi, statistik dan ekonometrik, model yang terbaik dalam hubungan di

atas bagi fungsi [1] dan [2] adalah bentuk exponen. Manakala, bagi fungsi [3] pula adalah dalam

bentuk linear. Selanjutnya, setiap fungsi di atas di tukar kepada persamaan berbentuk struktur.

Model struktur terbaik bagi fungsi di atas adalah seperti berikut:

Y1 = α0 X1α1

X2α2

X3α3

еα4X4

Y2α5

еµ1

[4]

Y2 = β0 еβ1X5

еβ2X6

Y3β3

еµ2

[5]

Y3 = Ω0 + Ω1X7 + Ω2X8 + µ3 [6]

Dengan:

α, β, Ω adalah parameter bagi setiap persamaan di atas.

Berdasarkan persamaan [4] hingga [6], nilai kesan secara langsung perubahan setiap seunit

faktor dan nilai keanjalan boleh diperolehi melalui rumus matematik. Sebagai contoh persamaan [4]

nilai kesan perubahan seunit faktor X1 terhadap Y1 dan nilai keanjalan boleh dikira seperti berikut.

Perubahan X1 terhadap Y1 ialah:


Manakala, nilai keanjalan X1 kepada Y1 ialah:

(Dengan rumus yang sama, gantikan X2, X3, Y2 ke dalam X1 dan α2, α3, α5 ke dalam α1 untuk

mendapatkan perubahan dan keanjalan X6 terhadap Y1. Manakala, bagi persamaan [5] juga

menggunakan rumus yang sama dengan menggantikan Y2 ke dalam Y1, Y3 ke dalam X1 dan β3 ke

dalam α1 untuk mendapatkan perubahan dan keanjalan Y3 terhadap Y2).

Faktor X4 adalah berbentuk exponen maka untuk mencari perubahan seunit faktor X4 terhadap

Y1 dan nilai keanjalannya adalah seperti di berikut.



(Bagi persamaan [5], dengan rumus yang sama, gantikan Y2 ke dalam Y1 dan X5, X6 ke dalam X4, serta

β1, β2 ke dalam α4 untuk mendapatkan perubahan dan keanjalan X5, X6 terhadap Y2).

Seterusnya, bagi persamaan [6] yang berbentuk linear, untuk mencari perubahan seunit faktor

X7 dan X8 dan nilai keanjalan terhadap Y3 adalah seperti berikut. Sebagai contoh, nilai kesan perubahan

seunit faktor X7 terhadap Y3 dan nilai keanjalan adalah:



(Dengan rumus yang sama, gantikan X8 ke dalam X7 dan Ω2 ke dalam Ω1 untuk mendapatkan

perubahan dan keanjalan X8 terhadap Y3).

Pengiraan yang telah dihuraikan di atas menunjukkan kesan perubahan secara langsung dan

nilai keanjalan antara faktor yang terdapat di dalam persamaan yang sama sahaja. Namun, dalam sistem

persamaan serentak, terdapat kesan tidak langsung yang saling berhubungan di antara setiap faktor bagi

ketiga-tiga persamaan tersebut. Kesan tidak langsung ini wujud dalam dua keadaan. Pertama, kesan

perubahan seunit faktor X5, X6, X7, X8 dan Y3 terhadap Y1. Kedua, kesan perubahan seunit faktor X7

dan X8 terhadap Y2. Nilai kesan tidak langsung dan keanjalan boleh diperolehi berdasarkan formula

pengiraan di bawah.


a) Perubahan X5 terhadap Y1 ialah:


(Dengan rumus yang sama, gantikan X6 ke dalam X5, dan β2 ke dalam β1 untuk mendapatkan


b) Perubahan Y3 terhadap Y1 ialah:

Manakala, nilai keanjalan Y3 kepada Y1 ialah:

c) Perubahan X7 terhadap Y2 ialah:



(Dengan rumus yang sama, gantikan X8 ke dalam X7, dan Ω2 ke dalam Ω1 untuk mendapatkan


Berasaskan kepada model struktur di atas, model terturun adalah seperti berikut:

Y1 = π10 + π11X1 +π12X2 + π13X3 + π14X4 + π15X5 + π16X6 + π17X7 + π18X8 + ε1 [7]



Dengan:

πij = f (αm, βn, Ωp)

εi = ƒ(αm, βn, Ωp, μi)

m = 0, 1, 2, 3, 4, 5

n = 0, 1, 2, 3

p = 0, 1, 2

i = 1, 2, 3

j = 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

π ialah pekali model terturun

KAEDAH PENGANGGARAN DAN SUMBER DATA

Dalam kajian ini, langkah pertama adalah menukar persamaan [1] hingga [3] kepada model struktur

terbaik seperti yang ditunjukkan oleh persamaan [4] hingga [6] bagi membina persamaan bentuk

struktur. Persamaan bentuk struktur ini menunjukkan pemboleh ubah endogen berfungsi sama ada

kepada pemboleh ubah endogen atau eksogen. Daripada model yang dianggarkan, didapati pemboleh

ubah Keluaran Negara Kasar (Y1), sektor perkhidmatan (Y2), sektor pelancongan (Y3), kesemuanya

saling mempengaruhi antara satu sama lain. Oleh itu, kaedah kuasa dua terkecil (OLS) yang lazimnya

digunakan oleh ahli penyelidik tidak cekap untuk digunakan dalam kajian ini. Selain itu, pencaman

juga telah dilakukan terhadap setiap persamaan untuk memastikan persamaan dalam model struktur

dapat dicamkan atau tidak. Penentuan pencaman adalah bergantung kepada dua syarat iaitu syarat

susunan dan syarat pangkat. Berasaskan kepada syarat-syarat di atas, didapati kesemua persamaan

dalam model struktur dapat dicamkan dan bentuk pencamannya adalah lebih tercam.

Oleh yang demikian, kaedah penganggaran yang paling sesuai digunakan untuk

menganggarkan parameter yang terdapat dalam persamaan tersebut adalah Kaedah Kuasa Dua Terkecil

Dua Peringkat (KDT2P). Langkah seterusnya, adalah menukar persamaan bentuk struktur kepada

persamaan bentuk terturun di mana pemboleh ubah endogen hanya berfungsi kepada pemboleh ubah

eksogen sahaja. Parameter yang terdapat dalam model terturun terdiri daripada kesan langsung dan

tidak langsung pemboleh ubah eksogen ke atas pemboleh ubah endogen. Model terbaik bagi persamaan

[1] dan [2] adalah berbentuk exponen manakala persamaan [3] adalah berbentuk linear. Data yang

digunakan dalam kajian ini diperolehi dari Jabatan Perangkaan Malaysia, Kementerian Pelancongan

dan Kementerian Kesihatan Malaysia bagi tempoh 1997-2011.

Secara terperinci, Keluaran Negara Kasar (KNK), sumbangan sektor pertanian, perkhidmatan,

pembuatan, pembinaan, perlombongan, kewangan dan perdagangan yang digunakan dalam kajian ini

adalah data mengikut harga malar. Nilai sumbangan bagi setiap pemboleh ubah adalah dalam unit RM

juta. Manakala, sektor pelancongan adalah merujuk kepada ketibaan pelancong ke Malaysia dalam unit

juta orang. Bagi pelancongan pendidikan, enrolmen pelajar antarabangsa digunakan sebagai proksi

kepada permintaan terhadap pendidikan tinggi dan pendaftaran pesakit antarabangsa dijadikan proksi

kepada permintaan pelancongan kesihatan. Perisian SAS digunakan untuk menganggar parameter yang

terdapat di dalam model persamaan serentak.

KEPUTUSAN KAJIAN

Terdapat tiga model persamaan serentak yang telah dianggarkan menggunakan kaedah KDT2P iaitu

model Keluaran Negara Kasar [10], model sektor perkhidmatan [11] dan model sektor pelancongan

[12].


Anggaran model Keluaran Negara Kasar:

^

Y1 = (antilog -0.04234) X10.550

X2− 0.039

X30.275

е− 0.00000666X4

Y20.364

[10]

se (0.288)** (0.065) (0.086) ** (0.0000444)* (0.114)**

R2 = 0.9993

F = 2745.72

DW = 1.850

(angka dalam kurungan ialah ralat piawai)

* signifikan pada aras keyakinan 90 peratus

** signifikan pada aras keyakinan 99 peratus

Berasaskan kepada keputusan di atas, didapati tiga sektor berhubung secara positif dengan

KNK iaitu sektor pertanian, perkhidmatan dan pembuatan dan masing-masing signifikan pada aras

keyakinan 99 peratus. Manakala, sektor pembinaan dan perlombongan berhubungan secara

negatif terhadap KNK namun hanya sektor pembinaan signifikan pada aras keyakinan 90 peratus. Nilai

R2 adalah 0.9993 menunjukkan sebanyak 99.93 peratus daripada perubahan dalam KNK dapat

diterangkan oleh kesemua sektor di atas. Nilai DW adalah 1.850 menunjukkan terdapat autokorelasi

positif pada aras keyakinan 95 peratus.

Anggaran model sektor perkhidmatan:

^

Y2 = (antilog 8.247334) е0.000039X5

e− 0.00003X6 Y3

0.206 [11]

se (0.00000715)** (0.00000725)** (0.121)*

R2 = 0.9883

F = 309.61

DW = 2.338



** signifikan pada aras keyakinan 99 peratus

Daripada keputusan di atas menunjukkan sektor pelancongan dan kewangan berhubung secara

positif terhadap sektor perkhidmatan dengan masing-masing signifikan pada aras keyakinan 90 peratus

dan 99 peratus. Sebaliknya bagi sektor perdagangan didapati berhubung secara negatif terhadap sektor

perkhidmatan dengan signifikan pada aras keyakinan 99 peratus. Nilai R2 bersamaan 0.9883 bermakna

sebanyak 98.83 peratus daripada perubahan dalam sektor perkhidmatan dapat diterangkan oleh ketiga-

tiga sektor tersebut. Nilai DW adalah 2.338 menunjukkan terdapat autokorelasi negatif pada aras

keyakinan 95 peratus.

Anggaran model sektor pelancongan:

^

Y3 = 5929782 + 128.4633X7 + 21.52511X8 [12]

se (52.155)* (9.048)*

R2 = 0.9370

F = 89.25

DW = 1.727



Seterusnya, hasil penganggaran bagi model sektor pelancongan mendapati kedua-dua sub-

sektor pelancongan berhubung secara positif dengan sektor pelancongan. Di mana, pelancongan

pendidikan dan kesihatan signifikan pada aras keyakinan 99 peratus. Nilai R2 adalah 0.9370

menjelaskan sebanyak 93.70 peratus perubahan dalam sektor pelancongan dapat diterangkan oleh

pelancongan pendidikan dan kesihatan. Nilai DW adalah 1.727 menunjukkan autokorelasi gagal diuji

pada aras keyakinan 95 peratus. Hasil kajian membuktikan kedua-dua sub-sektor menyumbang kepada


perkembangan sektor pelancongan di Malaysia.

Secara keseluruhan, kajian ini menunjukkan penggunaan model persamaan serentak terhadap

ketiga-tiga model yang telah diterbitkan memberi keputusan yang baik dan cekap. Model persamaan

serentak ini dapat menjelaskan secara terperinci kesan langsung dan tidak langsung di antara

pembolehubah terhadap Keluaran Negara Kasar (Rujuk Jadual 1 hingga 5). Hasil kajian mendapati

daripada kelima-lima sektor ekonomi, tiga sektor iaitu sektor pertanian, pembuatan dan perkhidmatan

adalah anjal ke atas KNK di mana masing-masing ialah 0.550, 0.275 dan 0.364. Didapati, sektor

perkhidmatan berada pada kedudukan kedua terpenting selepas sektor pertanian terhadap KNK (Rujuk

Jadual 1). Kenaikan 1 peratus dalam sumbangan sektor perkhidmatan menambahkan KNK sebanyak

0.364 peratus manakala kenaikan 1 peratus dalam sumbangan sektor pertanian akan meningkatkan

KNK sebanyak 0.550 peratus. Analisis juga menunjukkan sektor perlombongan tidak memainkan

peranan yang signifikan dalam menentukan pertumbuhan ekonomi dengan nilai koefisien keanjalan

adalah negatif 0.039 peratus. Peningkatan 1 peratus kegiatan perlombongan akan mengurangkan

sebanyak 0.039 peratus KNK. Ini menunjukkan sumbangan sektor perlombongan semakin berkurangan

mungkin disebabkan oleh penurunan permintaan dan penutupan lokasi perlombongan yang

menyebabkan harga bahan mentah meningkat serta kos pemprosesan semakin tinggi. Bagi sektor

pembuatan dan penbinaan pula, masing-masing memberi nilai keanjalan sebanyak 0.275 dan 0.094. Di

mana, dapat disimpulkan sektor pembuatan merupakan sektor ketiga terpenting diikuti sektor

pembuatan dalam menjana pendapatan negara Malaysia.

Selanjutnya, Jadual 2 jelas menunjukkan bahawa setiap 1 peratus pertambahan dalam

sumbangan sektor kewangan, perdagangan dan pelancongan, KNK akan bertambah masing-masing

sebanyak 2.439 peratus, 1.793 peratus dan 0.206 peratus. Keputusan ini jelas menunjukkan bahawa

sektor pelancongan merupakan sektor yang masih membangun sebagai sumber penjanaan baru kepada

sektor perkhidmatan di Malaysia. Oleh itu, peranan sektor pelancongan masih boleh dimajukan dengan

menumpukan kepada sub-sektor pelancongan yang lebih mapan dan fleksibel. Model sektor

pelancongan dibentuk bagi melihat peranan yang wujud dalam sub-sektor baru iaitu pelancongan

pendidikan dan pelancongan kesihatan. Jadual 3 menunjukkan faktor pelancongan pendidikan adalah

lebih anjal berbanding dengan pelancongan kesihatan terhadap perkembangan sektor pelancongan.

Kenaikan 1 peratus pelancongan pendidikan akan meningkatkan sektor pelancongan sebanyak 0.334

peratus berbanding dengan 1 peratus peningkatan pelancongan kesihatan hanya meningkatkan sektor

pelancongan sebanyak 0.283 peratus. Ini membuktikan faktor pelancongan pendidikan adalah lebih

sensitif dalam menentukan hala tuju sektor pelancongan di Malaysia. Daripada segi perubahan

mendapati bahawa pertambahan 1 unit pelancongan pendidikan dan kesihatan, masing-masing akan

menghasilkan sebanyak 128.46 unit dan 21.53 unit ke atas sektor pelancongan. Oleh yang demikian,

keupayaan pelancongan pendidikan sebagai sub-sektor yang paling dominan terhadap sektor

pelancongan perlu dipertingkatkan dengan menambahbaik perancangan pembangunan pendidikan

tinggi dan promosi untuk menarik lebih ramai pelajar antarabangsa ke Malaysia.

Hasil keputusan dalam Jadual 4 membuktikan pulangan daripada sektor pelancongan,

pelancongan pendidikan dan kesihatan masih belum mencapai tahap optimum ke atas KNK berbanding

dengan sektor kewangan dan perdagangan. Pertambahan 1 unit sumbangan pelancongan, pelancongan

pendidikan dan kesihatan menyebabkan KNK bertambah masing-masing hanya pada kadar 0.03 unit,

0.238 unit dan 0.04 unit. Walaubagaimanapun, ini jelas menunjukkan perubahan bagi sub-sektor

pelancongan pendidikan lebih sensitif terhadap perubahan KNK jika dibandingkan di antara ketiga-tiga

pasaran pelancongan di atas. Bagi melihat kesan tidak langsung sub-sektor pelancongan pendidikan

dan kesihatan terhadap sektor perkhidmatan, Jadual 5 menunjukkan perubahan pelancongan pendidikan

juga adalah lebih sensitif berbanding pelancongan kesihatann terhadap sektor perkhidmatan. Di mana,

pertambahan 1 unit pelancongan pendidikan akan menyebabkan sumbangan sektor perkhidmatan

bertambah sebanyak 0.38 unit manakala pertambahan 1 unit pelancongan kesihatan akan menyebabkan

sumbangan sektor perkhidmatan bertambah sebanyak 0.06 unit sahaja. Daripada sudut keanjalan pula

masing-masing mempunyai keanjalan sebanyak 0.069 dan 0.058. Di mana, 1 peratus peningkatan

pelancongan pendidikan akan menyumbang kepada sektor perkhidmatan sebanyak 0.069 peratus

berbanding peningkatan 1 peratus pelancongan kesihatan hanya meningkatkan sektor perkhidmatan

sebanyak 0.058 peratus. Ini bermakna pelancongan pendidikan adalah lebih anjal berbanding

pelancongan kesihatan di Malaysia.

KESIMPULAN

Perbincangan hasil kajian ini menunjukkan bahawa wujud rantaian hubungan secara langsung dan tidak

langsung di antara setiap pemboleh ubah di dalam model persamaan serentak bagi pasaran pelancongan


pendidikan di Malaysia. Bagi keseluruhan jenis sektor, sektor perkhidmatan dan pelancongan didapati

masih berada pada tahap yang sederhana dalam memainkan peranan terhadap Keluaran Negara Kasar.

Walaubagaimanapun, terdapat ruang untuk menambahbaik pasaran pelancongan melalui peralihan

penumpuan tarikan pelancongan kepada pasaran sub-sektor pelancongan baru yang lebih berpotensi.

Dalam konteks memantapkan pengurusan dan pelaksanaan dasar awam negara, kerajaan harus

meningkatkan kerjasama di dalam pengurusan di antara kementerian pelancongan dan pendidikan

sebagai platform untuk menjayakan pelancongan pendidikan. Ini adalah kerana pelancongan

merupakan pencetus peluang perniagaan dan salah satu penggerak ekonomi manakala pendidikan

merupakan pemangkin kepada pembangunan modal insan dan intelektual.

Berdasarkan kajian ini, didapati pelancongan pendidikan adalah lebih anjal berbanding

pelancongan kesihatan. Peranan sebanyak 0.334 peratus terhadap perkembangan sektor pelancongan

menunjukkan pulangan pendapatan tukaran asing daripada pelancongan diperolehi daripada

perbelanjaan yang diperuntukkan oleh pelajar antarabangsa sepanjang mengikuti pengajian tinggi di

Malaysia. Keadaan ini akan secara tidak langsung berperanan dalam memajukan sektor perkhidmatan

sebanyak 0.069 peratus dan peningkatan pendapatan negara sebanyak 0.025 peratus. Hasil kajian

mendapati, terdapat ruang dan peluang ekonomi yang boleh diperbaiki bagi tujuan memastikan

kejayaan ETP dan Wawasan 2020. Berdasarkan kepentingan ini, kerajaan perlu mengubah cara sektor

awam dan swasta khususnya IPTA dan IPTS dalam melaksanakan tugas dari aspek perkhidmatan

pendidikan, komunikasi, sebaran maklumat dan sebagainya. Melalui pelancongan pendidikan, kerajaan

berupaya untuk meningkatkan daya saing pendidikan tinggi negara dan menambahbaik dari sudut reka

bentuk promosi dalam menarik lebih ramai kemasukan pelajar antarabangsa ke IPT Malaysia.

Bagi mengukuhkan lagi keberkesanan pelaksanaan strategi dan promosi, kerajaan harus

menitikberatkan faktor dominan dalam pemilihan destinasi pengajian tinggi oleh pasaran atau

kumpulan sasaran di kalangan pelajar antarabangsa. Perbezaan negara akan mempengaruhi perbezaan

daya tarikan dan demografi pelajar antarabangsa dalam membuat pemilihan bagi melanjutkan

pengajian tinggi di luar negara asal. Oleh itu, kajian terhadap faktor ketibaan pelajar antarabangsa di

Malaysia boleh dilaksanakan dengan mengambilkira faktor tolakan dan tarikan dalam membuat

perancangan dan pembentukan promosi yang berbeza berdasarkan kehendak dan faktor yang lebih

dominan. Usaha ini akan meningkatkan mutu perkhidmatan pendidikan tinggi dan juga memberi

manfaat kepada pelajar tempatan.

Ketibaan pelajar antarabangsa akan meningkatkan perolehan pendapatan tukaran asing yang

berganda melalui pecahan perbelanjaan yang akan dikeluarkan sepanjang mengikuti pengajian dan

tinggal di Malaysia. Ia adalah selari dengan usaha Projek Permulaan (EPP) pelancongan untuk

menjayakan pusat membeli-belah, pusat rekreasi dan warisan semulajadi negara. Ini kerana, pelajar

antarabangsa turut meluangkan masa dan wang untuk berbelanja dan berkunjung ke pusat-pusat

pelancongan negara di waktu lapang. Oleh itu, bagi memastikan usaha kerajaan untuk menjadikan

sektor pendidikan tinggi sebagai hab kecemerlangan pendidikan tinggi serantau dan menjadikan

Malaysia sebagai destinasi utama pilihan pelancong seterusnya mencapai negara berpendapatan tinggi,

pelancongan pendidikan merupakan produk baru yang berpotensi tinggi bagi memacu transformasi

ekonomi secara dinamik.

Kajian ini merupakan asas pemulaan dalam menilai peranan dan kesan hubungan yang wujud

secara langsung dan tidak langsung pelancongan pendidikan terhadap pendapatan negara melalui

pembentukan model persamaan serentak. Justeru, perancangan menuju negara maju menjelang tahun

2020 memerlukan penelitian mendalam bagi menjamin keupayaan dan impian negara tercapai. Usaha

meningkatkan mutu pengajian tinggi, infrastruktur Institut Pengajian Tinggi (IPT) dan tenaga akademik

bertaraf dunia melalui penelitian terhadap faktor-faktor yang lebih relevan mengikut variasi pelajar

antarabangsa akan memajukan sektor pendidikan dan menggalakkan perkembangan sektor

pelancongan seterusnya sektor perkhidmatan. Kajian ini membuktikan ketiga-tiga sektor iaitu

pelancongan pendidikan, pelancongan dan perkhidmatan memainkan peranan yang signifikan terhadap

pendapatan negara dan mempunyai potensi yang tinggi untuk dikembangkan seiring dalam memacu

transformasi ekonomi negara.

RUJUKAN

Baharun, R. (2004). Identifying needs and wants of university students in Malaysia. Malaysian

Management Review, Vol. 39(2). Diakses pada 17 Jun 2012 dari

http://mgv.mim.edumy/MMR/0412/041208.htm.

Bodycott, P. (2009). Choosing a higher education study abroad destination – What mainland Chinese

parents and students rates as important. Journal of Research in International Education, Vol.

http://mgv.mim.edumy/MMR/0412/041208.htm


8(3), 349-373.

Bohm, A., Davis, D., Meares, D. & Pearce, D. (2002). The Global Student Mobility 2025 Report:

Forecasts of the Global Demand for International Education. Canberra: IDP.

Cheung, A.C.K. et al., (2011). Strategies and policies for Hong Kong's higher education in Asian

markets: Lessons from the United Kingdom, Australia and Singapore. International Journal of

Educational Management, Vol. 25(2), 144-163.

Fadli et al. (2011). Modelling Education Tourism Using Gravity Model in Malaysia Public Higher

Education Institutions. Australian Journal of Basic and Applied Science,Vol 5(5), 1257-1274.

Gibson, H. (1998). The Educational Tourist. Journal of Physical Education, Recreation and Dance,

69(4), 32-34.

Holdnak, A. dan Holland, S. (1996). Edutourism: Vacationing to Learn: Parks and Recreation, 72-75.

Ishak Yussof dan Zainizam Zakariya. (2009). Pertumbuhan Ekonomi dan Keperluan Pendidikan Tinggi

di Malaysia. Jurnal Ekonomi Malaysia, 43, 85-105.

Laporan Program Transformasi Ekonomi, Bab 14: Pendidikan. Diakses pada 13 Mac 2012 dari

http://www.fkm.utm.my/~istaz/etp_roadmap/bab14.pdf.

Lin, T.C. (2004). The Role of Higher Education in Economic Development: An Empirical Study of

Taiwan Case. Journal of Asian Economics, 15, 355-371.

Mazzarol, T., Soutar, G.N., dan Sim, M.Y.S. (2003). The third wave: future trends in international

education. International Journal of Educational Management, Vol. 17(3), 90-99.

Michael, I., Armstrong, A. dan King, B. (2004). The Travel Behaviour of International Students: The

Relationship Between Studying Abroad and Their Choice of Tourist Destinations. Journal of

Vacation Marketing, 10,57.

Molly, N.N.Lee. (2004). Restructuring Higher Education in Malaysia. Monograph Series No:4/2004,

Penang: School of Education Studies, Universiti Sains Malaysia.

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2010). Education at a Glance 2010:

OECD Indicators. Paris: OECD Institution for Statistics.

Othman, R. dan Salleh, N. H. M. (2008). Relationship Between Tourism Industry Development and

Economic Growth in Major ASEAN Countries Munich Personal RePec Archive, (1-13).

Diakses pada 20 Januari 2013 dari http://www.mpra.ub.muenchen.de/224457/.

Perangkaan Pengajian Tinggi Malaysia. (2010). Diakses pada 12 Mac 2012 dari

http://www.mohe.gov.my/web_statistik/perangkaan_2010.pdf.

Pertubuhan Pendidikan, Saintifik dan Kebudayaan Bangsa-bangsa Bersatu (UNESCO). (2011). Diakses

pada 10 Mac 2012 dari http://www.unesco.org/new/en/unesco/.

Redzuan, O. et al. (2006). Penentu Utama Permintaan Pelancong Antarabangsa ke Malaysia dari

Pasaran Asia Timur dan Pasifik. IJMS, 13(2), 197-216.

Ritchie, B.W. (2006). Managing Educational Tourism. India: Viva Books Private Limited.

Sarmidi, T. dan Salleh, N. H. M. (2011). Dynamic Inter-relationship between Trade, Economic Growth

and Tourism in Malaysia. Int. Journal of Economics and Management, 5(1), 38-52.

Sidin, et al. (2003). An exploratory study of factors influencing the college choice decision of

undergraduate students in Malaysia. Asia Pacific Management Review, Vol. 8(3), 259-280.

Sim, C.L. (2007). Pelancongan Pendidikan dan Pelancongan dalam MICE: Edu Quest.

Wen, M. dan Born, P. (2005). Firm-Level Data Analysis of the Effects of Net Investment Income on

Underwriting Cycles : An Application of Simultaneous Equations. Journal of Insurance Issue,

1(28), 14–32.

Yet, M.L., et al. (2011). Destination choice, service quality, satisfaction and consumerism :

International students in Malaysian institutions of higher education, 5(5), 1691-1702.

http://www.fkm.utm.my/~istaz/etp_roadmap/bab14.pdf

http://www.mpra.ub.muenchen.de/224457/


Sub-sektor Sektor Pertanian

Pelancongan Sektor

Pendidikan Pelancongan

Sektor Perkhidmatan

Sektor Keluaran

Kewangan Sektor Pembuatan Negara Kasar

Malaysia

Sektor Sektor Pembinaan

Sub-sektor Perdagangan

Pelancongan

Kesihatan Sektor Perlombongan

RAJAH 1: Model Persamaan Serentak Di Dalam Pasaran Sub-sektor Pelancongan Pendidikan

JADUAL 1: Perubahan dan Keanjalan Faktor Penentu Keluaran Negara Kasar Mengikut Jenis Sektor

(Kesan Secara Langsung)

Faktor Model Keluaran Negara

Kasar

Perubahan Setiap Pertambahan

Unit

Keanjalan

Sektor Pertanian 6.46 0.550

Sektor Perlombongan -0.43 -0.039

Sektor Pembuatan 0.88 0.275

Sektor Pembinaan -2.53 -0.094

Sektor Perkhidmatan 0.64 0.364

JADUAL 2: Perubahan dan Keanjalan Faktor Penentu Sektor Perkhidmatan Mengikut Jenis Sektor


Faktor Model Sektor

Perkhidmatan


Unit

Keanjalan

Sektor Kewangan 8.50 2.439

Sektor Perdagangan 6.54 1.793

Sektor Pelancongan 0.04 0.206

JADUAL 3: Perubahan dan Keanjalan Faktor Penentu Sektor Pelancongan Mengikut Jenis Sub-sektor


Faktor Model Sektor

Pelancongan


Unit

Keanjalan

Pelancongan Pendidikan 128.46 0.334

Pelancongan Kesihatan 21.53 0.283

JADUAL 4: Perubahan dan Keanjalan Terhadap Keluaran Negara Kasar Mengikut Jenis Sektor

(Kesan Secara Tidak Langsung)

Faktor Terhadap Keluaran

Negara Kasar


Unit

Keanjalan

Sektor Kewangan 5.44 0.888

Sektor Perdagangan 4.18 0.653

Sektor Pelancongan 0.03 0.075




JADUAL 5: Perubahan dan Keanjalan Terhadap Sektor Perkhidmatan Mengikut Jenis Sektor

(Kesan Secara Tidak Langsung)

Faktor Terhadap Sektor

Perkhidmatan


Unit

Keanjalan



peranan pelancongan pendidikan ke atas pendapatan negara · untuk menyelidik bagaimana pemboleh...

Documents