pengendalian selamat bahan saintifik dan bahan kimia_2

SCE3112 : Pengurusan Makmal Sains dan Sumber

5

TAJUK 1 Pengendalian Selamat Bahan Saintifik dan Bahan Kimia

1.0 SINOPSIS

Tajuk ini membincangkan pengendalian secara selamat bahan saintifik dan

bahan kimia. Aspek yang diberi perhatian termasuk cara pengendalian bahan

kimia, bahan radioaktif dan bahan biologi, penyimpanan bahan kimia,

pengendalian peralatan elektrik, dan penyimpanan peralatan sains dengan betul

dan selamat.

1.1 HASIL PEMBELAJARAN

Di akhir tajuk ini anda seharusnya dapat

1. mengendalikan bahan kimia, bahan radioaktif, bahan biologi, dan peralatan

elektrik di makmal sains dengan betul dan selamat.

2. menyimpan bahan kimia dan peralatan sains di makmal sains dengan betul

dan selamat.


6

1.2 KERANGKA TAJUK-TAJUK

1.3 PENGENALAN

Bahan saintifik dan bahan kimia dalam makmal hendaklah dikendalikan dengan

betul dan selamat supaya tidak mengakibatkan risiko yang berikut:

Kebakaran dan letupan disebabkan oleh bahan reaktif.

Melecur disebabkan oleh bahan kimia yang mengkakis.

Alahan kepada bahan sains.

Kecederaan disebabkan oleh tumpahan dan percikan bahan kimia.

Pencemaran kepada alam sekitar.

Keracunan disebabkan terhidu gas beracun.

Kemudaratan disebabkan oleh pendedahan kepada sinaran radioaktif.

(Kementerian Pendidikan Malaysia, 1999)

Pengendalian Selamat Bahan Saintifik dan Bahan Kimia

Bahan Kimia

Bahan Radioaktif

Bahan Biologi

Penyimpanan Peralatan Elektrik

Peralatan Sains

Bahan Kimia


7

1.4 PENGENDALIAN BAHAN KIMIA

Bahan kimia selamat digunakan jika dikendalikan dengan betul. Beberapa bahan

kimia mempunyai cirri-ciri tertentu seperti mudah terbakar dan meletup,

mengkakis, beracun dan merengsa. Beberapa perkara yang perlu

dipertimbangkan semasa mengendalikan bahan kimia adalah seperti berikut:

Guna kukus air untuk memanaskan bahan kimia dan elakkannya

daripada terdedah secara terus dengan api.

Mengendalikan pelarut mudah terbakar dalam hud ekzos atau

kawasan yang mempunyai pengudaraan yang baik.

Pelarut yang tidak kehendaki haruslah dikembalikan kepada stor

pelarut atau segera dilupuskan dengan betul.

Bekas yang mengandungi cecair mudah terbakar tidak perlu diisi lebih

daripada satu setengah kapasitinya.

Apabila membuat ekstrak pelarut atau mengoncang cecair meruap,

tekanan dalam bekas harus kerap dilepaskan/dikurangkan.

Jangan tuangkan cecair mudah terbakar ke dalam singki.

Elakkan tumpahan dan serta-merta membasuh tangan dengan sabun

dan air jika tersentuh tumpahan tersebut.

Sentiasa menuangkan asid ke dalam air.

Jangan sekali-kali menggunakan spatula yang sama untuk

mengeluarkan bahan kimia daripada dua bekas yang berbeza.


8

Berikut adalah symbol bahan kimia berbahaya:

Mudah terbakar Bahan beracun

Agen pengoksida Bahan mudah meletup

X Bahan mengkakis Bahan merbahaya


9

Teknik menuang bahan kimia

Menuang bahan kimia dari botol reagen.


10

Bolehkah anda meninggalkan penutup botol reagen di atas meja

semasa menuang larutan daripadanya?

Memindahkan cecair kimia menggunakan penitis


11

Menggunakan kaca rod untuk menuang cecair kimia

Terangkan bagaimana anda boleh mengelakkan tumpahan semasa memindahkan bahan kimia.

1.5 PENGENDALIAN BAHAN RADIOAKTIF

Elakkan bahan-bahan radioaktif daripada menyentuh kulit.

Barangan kaca yang khas digunakan bersama bahan radioaktif perlu

disimpan secara berasingan.

Tangan dan bahagian lain badan yang telah tercemar dengan bahan-

bahan radioaktif mestilah dibasuh sabun dan air dengan teliti.


12

Semua bahan radioaktif hendaklah dilupuskan pada akhir kelas amali.

1.6 PENGENDALIAN BAHAN BIOLOGI

Elakkan menyentuh mulut dengan tangan ketika mengendalikan

bahan-bahan biologi.

Kultur bakteria dan kulat hendaklah direndam dalam disinfektan

sebelum pelupusan.

Visor keselamatan harus dipakai apabila menggunakan picagari untuk

menyuntik metanol kerana kemungkinan terpisahnya jarum daripada

picagari tersebut.

Segala luka mestilah dibalut sebelum melakukan kerja yang

melibatkan haiwan.

Haiwan liar perlu diperkenalkan ke sekolah dengan berhati-hati dan

mengikut budi bicara kerana ia boleh membawa parasit serta risiko

kepada jangkitan

Elak mengendalikan kulit haiwan yang telah diawet kerana ia mungkin

telah diproses dengan sebatian arsenical dan merkurik klorida.

1.7 PENYIMPANAN BAHAN KIMIA

a. Bahan kimia tak organik

Biasanya disimpan berasingan daripada bahan kimia organik.

Botol-botol bahan kimia disusun mengikut abjad dan disimpan dalam

almari yang bertutup.

Bahan kimia yang boleh menyerap wap air dari udara mesti disimpan

berasingan dengan bahan kimia yang bersifat peroi (menghilangkan

air habluran kepada udara).


13

Beri contoh beberapa bahan kimia yang boleh menyerap wap air

dari udara, dan bahan kimia yang boleh menghilangkan habluran

ke udara.

b. Bahan kimia organik

Kebanyakannya adalah cecair yang meruap dan beracun.

Disusun mengikut abjad dan disimpan di tempat yang berasingan dari

bahan-bahan lain.

Bilik stor/tempat penyimpanan dilarangkan penggunaan api dan

mempunyai pengaliran udara yang baik.

Beberapa contoh bahan kimia organik yang amat mudah terbakar ialah

aseton, benzene, karbon disulfide, etanol, toluene, propanol dan

kloroform.

Bagaimanakah bahan kimia berikut disimpan?

a. bahan kimia cecair yang menghakis

b. logam alkali

1.8 PENGENDALIAN PERALATAN ELEKTRIK

Kemalangan mungkin berlaku jika alat elektrik tidak diguna dengan betul atau

tidak disenggarakan dengan baik. Langkah-langkah berikut perlu diambil untuk

mencegah kemalangan yang disebabkan oleh pengendalian alat elektrik yang

tidak betul:

pastikan suis tidak dipasang dengan tangan yang basah.

Jangan bekerja dengan tangan yang basah atau berdiri di atas lantai yang

lembap apabila menggunakan peralatan elektrik.


14

Tutup suis sumber kuasa dan tanggalkan palam sebelum membuat

sambungan atau sebarang perubahan pada litar atau peralatan.

Semua sambungan wayar hendaklah dibuat dengan betul dan baik serta

menggunakan wayar yang bertebat.

Jangan melebihi beban kuasa dengan menggunakan lebih daripada satu

peralatan pada setiap satu punca kuasa.

Soket atau palam yang retak atau rosak hendaklah d iganti dengan

segera.

Pastikan wayar disambung dengan mengikut kod warna yang betul.

Pastikan wayar dan kabel dalam keadaan yang baik.

Peralatan elektrik hanya boleh disambung kepada soket tiga pin.

Sebarang kerosakan pendawaian elektrik hendaklah dibaiki oleh juru

elektrik yang bertauliah.

Sebarang peraturan keselamatan penggunaan elektrik hendaklah

dipatuhi.

(Kementerian Pendidikan Malaysia, 1999)

Mengendalikan Voltmeter

Keupayaan di antara dua titik di dalam satu litar diukur dengan voltmeter.

Terminal +5V digunakan jika julat voltmeter ialah antara 0-5V, manakala

terminal +10V diguna untuk julat antara 0-15V.

Terminal mesti disambung dengan polariti yang betul

Simbol-simbol bersesuaian juga digunakan untuk menunjukkan jenis

voltmeter (A atau mA) dan jenis arus -

])


15

Mengendalikan Ammeter

Terminal +1A digunakan jika julat ammeter ialah antara 0-1A, manakala

terminal +5A diguna untuk julat antara 0-5A.

Terminal mesti disambung dengan polariti yang betul

Ammeter mempunyai dua terminal; terminal berwarna merah adalah

positif dan terminal berwarna hitam negative.

Ammeter disambung secara siri dalam litar elektrik. Terminal positif

ammeter disambung kepada terminal positif bateri, manakala terminal

negative ammeter disambung kepada terminal negative bekalan kuasa.


16

Tutorial

1. Kumpul maklumat tentang bagaimana bahan-bahan kimia dan peralatan

sains disimpan dalam bilik/makmal sains sekolah anda. Cadangkan

penambahbaikan yang boleh dilakukan untuk menyempurnakan lagi

penyimpanan bahan dan peralatan tersebut.

1.9 PENYIMPANAN PERALATAN SAINS

Peralatan sains perlu disimpan dengan cara yang teratur dan selamat supaya ia

mudah dikesan serta mengelakkan kemalangan. Bahan dan peralatan sains

yang perlu disimpan dengan cermat termasuk radas kaca, radas optik, radas

elektrik, dan bahan kimia.

Radas kaca

Semua radas kaca perlu dibersihkan sebelum disimpan dalam almari

tertutup.

Untuk menjamin keselamatan semasa menyimpan atau mengeluar radas

dari almari, elak simpan radas kaca tersebut pada tempat yang terlalu

tinggi.

Radas yang sama saiz hendaklah disusun di tempat yang sama.

Radas yang tinggi hendaklah ditempatkan di bahagian belakang

manakala yang rendah di bahagian hadapan.

Radas-radas yang kecil seperti tabung, tiub specimen, piring petri, dan

slaid mikroskop boleh disimpan dalam dulang, kotak atau laci yang

tertutup dan dilabel.


17

Tiub dan rod kaca panjang hendaklah diletakkan secara mengufuk bagi

mengelakkannya daripada melentur. Tiub kaca berlubang hendaklah

ditutup di kedua-dua hujung bagi mengelakkan habuk masuk.

Biuret dan pipet hendaklah disimpan dalam keadaan menegak di rak

khas.

Radas optik

Radas optik pada amnya perlu disimpan dengan baik supaya tidak

senang tergores.

Radas-radas optik yang kecil seperti prisma, kanta optik dan kanta

pembesar elok disimpan dalam kepingan stirofoam yang mempunyai

ruang yang sepadan atau dalam kotak asal supaya senang dipindah.

Mikroskop dan binocular perlu disimpan dalam kotak atau almari yang

kering supaya mencegah pertumbuhan kulat pada permukaan optik.

Teleskop perlu disimpan dalam kotak yang kering untuk mengelakkan

kantanya daripada berkulat.

Radas elektrik

Alat elektrik mesti disimpan di tempat yang kering.

Sambungan wayar penyambung pada alat dan palam hendaklah sentiasa

kemas untuk memastikan tiada wayar yang terdedah untuk mengelakkan

daripada litar pintas berlaku.

Bahan kimia

Penyimpanan bahan kimia hendaklah mengikut peraturan-peraturan berikut:

Bahan kimia stok mestilah disimpan dalam stor bahan kimia yang

mempunyai edaran udara yang baik.


18

Rak penyimpanan bahan ini mestilah bertubir untuk menahan botol

daripada jatuh.

Cecair meruap dan cecair yang berbahaya hendaklah disimpan dalam

kebuk wasap.

Bahan beracun hendaklah disimpan dalam almari yang berkunci dan

d b B h B c .

Penggunaan bahan beracun mesti direkodkan.

Bahan kimia yang tidak boleh digunakan lagi mestilah dilupuskan dengan

cara yang betul.

Label pada botol reagen bagi bahan kimia yang pekat atau mengkakis

mestilah dicetak dengan warna merah.

Semua botol reagen bahan kimia mestilah dilabel dengan jelas.

Apakah butiran yang sepatutnya ada dalam label tersebut?

pengendalian selamat bahan saintifik dan bahan kimia_2

Documents