pengenalan - maruwiah ahmat | bekas pensyarah … semulajadi tanpa ada paksaan. keterbukaan...

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 1

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

MARUWIAH AHMAT

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PENGENALAN

2.1

KANDUNGAN BAB 2

2.2

2.3

2.4

2.5

Hasil Pembelajaran

• Menjelaskan pembentukan pluraliti Alam Melayu

• Menyatakan kesan penjajahan dan pembentukan masyarakat pluralistik

• Menghuraikan pembentukan masyarakat pluralistik selepas era penjajahan

2

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 2

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PENGENALAN

3

• Konsep pluraliti alam Melayu perlu difahami sbg asas utk memahami masyarakat plural.

• Kewujudan pelbagai etnik di alam Melayu telah memberi sumbangan terhadap pembentukan masyarakat plural yang dapat hidup secara bersama dalam kepelbagaian.

• Asia Tenggara semasa pra-Eropah merupakan tempat pertemuan pelbagai tamadun dan budaya utama dunia yang didorong oleh serampang tiga mata iaitu: • Ketuhanan (God/ Gospel) • Kekayaan (Gold) • Kemenangan (Glory)

• Masyarakat pelbagai bangsa pada zaman sebelum kedatangan orang Eropah terbentuk melalui proses semula jadi tanpa sebarang rancangan pemaksaan di sebaliknya.

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PENGENALAN

4

• Kerajaan Majapahit dan Srivijaya yang mengamalkan Buddha bertapak di Nusantara sejak tahun 700m.

• Kerajaan Maritim Asia Tenggara menjadi pusat pertemuan pelbagai bangsa pada era “Zaman Perdagangan” sejak abad ke-5 M.

• Melibatkan interaksi pelbagai budaya seperti Arab pra-Islam, Hinduisme, Buddhisme, Arab Islam, dan Eropah.

• Kesultanan Melayu Melaka diasaskan pada 1400m dengan kedatangan Parameswara dari Srivijaya.

• Melaka menjadi pusat kemasyarakatan dan perkembangan Islam di Alam Melayu

• Islam membawa idealogi yang rasional, radikal dan progresif dalam aspek kehidupan – pemerintahan dan pentadbiran –di Alam Melayu

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 3

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PLURALITI & MASYARAKAT PLURALISTIK

2 konsep utama ciri-ciri masyarakat Asia Tenggara:

Pluraliti

• Bercirikan semula jadi, tanpa paksaan dan fleksibel

Masyarakat Pluralisti

• Bercirikan pemaksaan dan perbezaan

Pluraliti budaya di Tanah Melayu merupakan hasil pertemuan dan pertembungan budaya besar dunia yang melahirkan fenomena sosial yang Istimewa di

Alam Melayu

5

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PERBANDINGAN PLURALITI & PLURALISTIK

PERSAMAAN

Mewujudkan masyarakat pelbagai bangsa seperti Melayu, Cina, India, Eropah dll

Pluraliti

• Semula jadi tanpa paksaan

• Sukarela mencari kehidupan dan kekayaan

• Disertai ahli keluarga

• Menjamin ketenangan pemikiran dan perasaan

Pluralistik

• Secara paksaan

• Demi kepentingan ekonomi dan politik Inggeris

• Tidak disertai keluarga

• Tidak pernah melupakan negara asal 6

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 4

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

KESAN PLURALITI & PLURALISTIK

PLURALITI

Mewujudkan interaksi yang harmoni dengan penduduk, alam

sekitar dan sistem

Sanggup berkahwin dengan penduduk tempatan

Mengamalkan budaya seharian orang Melayu

Amalan dan adat resam pendatang diterima oleh penduduk tempatan

PLURALISTIK

Gagal berasimilasi dengan penduduk, alam sekitar dan sistem

Mewujudkan kelompok masyarakat dengan sistem tersendiri

Terasing dengan kelompok lain walaupun di tempat yang sama

Gagal mengenali antara satu sama lain

7

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

GARIS MASA MASYARAKAT

Pluraliti

• Abad 13M-15M

• Kesultanan Melaka

• Tanpa Paksaan

Masyarakat Plural

• 1824M-1957M

• Penjajahan Inggeris

• Paksaan

Masyarakat Pluralistik

• 1957

• Kemerdekaan

• Pluraliti Baru

8

Kedatangan Penjajah

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 5

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

KONSEP MASYARAKAT

Pluraliti

• Kemajmukan atau pun kepelbagaian & berasimilasi

Masyarakat Plural

• Mereka bergaul tetapi tidak bergabung

• Setiap kelompok mempunyai agama, kebudayaan, bahasa, pemikiran dan cara hidup masing-masing. Sebagai individu mereka bertemu tetapi hanya di pasar iaitu semasa berjual beli

• Masyarakat majmuk wujud dengan komuniti yang berlainan, tinggal sebelah menyebelah tetapi berasingan dalam unit politik yang sama. Malahan dalam bidang ekonomi terdapat pembahagian buruh mengikut bangsa (J.S.Furnivall 1948)


• Kemajmukan yang bersifat paksaan

9

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PENJAJAHAN EROPAH & INGGERIS

Portugis & Belanda

• Kuasa-kuasa Eropah seperti Portugis dan Belanda menekankan penjajahan berbentuk Imperialisme di dalam misi-misi kedatangan mereka

Inggeris

• Titik pemisah di antara pluraliti dan masyarakat plural ialah dengan ketibaan penjajah Inggeris ke Asia Tenggara khususnya Tanah Melayu.

• Inggeris pula menggunakan ‘senjata’ serampang dua mata di dalam misi-misi kedatangan mereka iaitu penjajahan berbetuk Imperialisme dan Kolonialisme.

10

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 6

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

IMPERIALISME & KOLONIALISME

Menjajah secara fizikal

Kekayaan muka bumi spt bijih timah dan emas diambil demi kepentingan ekonomi negara mereka sendiri

Menjajah secara fizikal & mental

Memperkenalkan sistem sosial, politik dan agama mereka kepada penduduk tempatan

IMP

ERIA

LISM

E

KOLO

NIA

LISME

11

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

IMPERIALISME & KOLONIALISME INGGERIS

Bernard Cohn, pengkaji British-India berpendapat kolonialism:

• Bukan hanya melibatkan penaklukan ruang, tetapi juga epistemologi atau sistem pemikiran penduduk peribumi.

Melibatkan proses penggantian sistem pemikiran tempatan dengan sistem pemikiran sistematik ‘modus penyiasatan’

Kolonialisme British memberi impak sangat besar terhadap masyarakat negeri di Malaysia sama ada dalam bentuk material mahu pun non-material.

Al-Attas:

• Kehadiran kolonialisme Barat membawa dasar memisahkan orang Islam daripada agama mereka 12

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 7

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

IMPERIALISME & KOLONIALISME INGGERIS

British mula bertapak kukuh menerusi satu campurtangan secara tidak langsung pada tahun 1786 apabila Pulau Pinang diperolehi dari Kedah.

Bagi memastikan penaklukkan mereka berjalan lebih tersusun dan sistematik penasihat British kemudiannya turut di tempatkan di Negeri Melayu Tidak Bersekutu (NMTB).

Perjanjian Pangkor pada tahun 1874 merupakan titik permulaan penguasaan British di Tanah Melayu.

Imperialisme British membawa masuk buruh dari China dan India untuk mengusahakan lombong dan ladang getah

Kolonialisme British menjajah dan mengawal kehidupan masyarakat peribumi yang ramai dengan jumlah mereka yang sedikit

13

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PLURALITI ALAM MELAYU

Masyarakat

• Berlaku hasil penghijrahan dari dalam wilayah (dalam kalangan etnik Melayu sendiri) dan juga dari luar yang melibatkan etnik lain spt Cina, Arab,India & berlaku asimilasi.

• Menetap di Kepulauan Melayu atau Nusantara dan berpindah-randah dari satu pulau ke pulau yang lain dengan bebasnya untuk berniaga, berperang, berkahwin dan sebagainya

• Mewujudkan unsur akomodasi dalam kehidupan bermasyarakat.

Diplomatik

• Wujud hubungan peradaban antara Alam Melayu dan China serta India

• Mencapai zaman kemuncaknya pada waktu pemerintahan Kesultanan Melayu Melaka

14

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 8

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


Keagamaan

• Menurut al-Attas, pengaruh Hindu-Buddha tidaklah begitu mendominasi masyarakat di Alam Melayu berbanding dengan kekuatan pengaruh ajaran Islam.

• Antara bukti bagi perkara ini, tiada kitab-kitab klasik mereka yang membincangkan secara meluas dan mendalam aspek-aspek falsafah, metafizik, sistem sosial dan sebagainya.

• Namun, dalam beberapa aspek pengaruhnya agak jelas, seperti dalam aspek kesusasteraan dan pemerintahan

Ilmu & Pemikiran

• Perubahan konsep ilmu (epistemologi)

• Sebelum penjajahan, berasaskan metafizik (ilmu bersumberkan alam ghaib, di luar pengalaman pancaindera manusia- bomoh, dukun, jampi, dll.)

• Penjajahan British membawa konsep ilmu berteraskan kaedah rasional dan saintifik (boleh dibuktikan menerusi pancaindera manusia- statistik, peta, dll.)

15

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


Perdagangan

• Faktor perdagangan menjadi punca wujud hubungan dua hala antara Cina dan India.

• Alam Melayu telah menjadi tempat utama persinggahan bagi kedua-dua pihak.

• Keadaan ini tanpa disengajakan telah mewujudkan pluraliti di Alam Melayu.

• Kemuncaknya, Alam Melayu pada abad ke 7M, telah menjadi pusat pengajian dan perkembangan ilmu pengetahuan

16

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 9

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PLURALITI ZAMAN KESULTANAN MELAYU MELAKA

PEMERINTAHAN PERDAGANGAN

Perlembagaan Melaka dilaksana berdasarkan Islam (Kanun Melaka & Undang-undang Laut Melaka)

Perdagangan rancak hasil sistem pemerintahan terbuka dan pentadbiran pelabuhan yang sangat cekap.

Zaman keemasan dan kemuncak keagungan kerajaan Melayu.

Panglima dan laksamana Melaka proaktif mengawal keselamatan dari ancaman perompak dan lanun.

Tempat pertemuan pedagang (The Venice of The East).

Tahap keselamatan yang tinggi di Selat Melaka.

Pemerintahan diplomasi & terbuka. Kepulauan Melayu terkenal dengan rempah ratus yang dianggap barang mewah.

Sultan/pembesar mempunyai misi & visi yang hebat.

17

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PLURALITI ZAMAN KESULTANAN MELAYU MELAKA

KEPENDUDUKAN KEBUDAYAAN

Proses penghijrahan berlaku secara alamiah/ semulajadi tanpa ada paksaan.

Keterbukaan pemerintah empayar Melaka

Para pedagang tidak memerlukan pasport & visa sebagai pengenalan diri.

Melaka maju sbg pelabuhan utama dunia, hasil rempah ratus sebagai daya tarikan, keselamatan Selat Melaka

Interaksi aktif di kalangan pelbagai bangsa dan kaum di Melaka.

Melaka menjadi kota metropolitan serta kota multi budaya

18

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 10

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

MASYARAKAT PLURAL ZAMAN PENJAJAHAN

19

Masyarakat Asia Tenggara secara semula jadinya hidup dalam kepluralitian - tanpa paksaan oleh mana-mana kuasa.

Kuasa kolonial memusnahkan ciri pluraliti dan keharmonian etnik

Penjajah memperkenalkan sistem baru yang memperkukuhkan satu komuniti yang dikenali sebagai masyarakat plural dalam peristilahan Furnivall.

Pembentukan masyarakat terjadi secara paksaan dan perbezaan fungsi ekonomi.

• Melayu - terlibat dalam sektor pentadbiran di bawah British dan menjalankan pertanian saradiri di luar bandar mengikut keselesaan masyarakat tersebut.

• Masyarakat migran China & India, dibawa masuk untuk tujuan ekonomi penjajah

Pengasingan yang terancang menyebabkan ketiga-tiga masyarakat ini lebih selesa menjalani hidup mengikut adat resam dan tradisi etnik masing-masing.

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


Perdebatan ilmu di Eropah, membawa kepada pemisahan besar antara ilmu dan sains moden

Stephen Jay Goul dalam bukunya ‘Rocks of Ages: Science and Religion’- masyarakt terbahagi kepada dua

• Menyokong agama

• Menyokong sains moden (diterima Eropah)

Kedatangan Inggeris ke Alam Melayu membawa konsep pemikiran pemisahan negara dan agama, ‘negara kolonial sekular’

Agama dianggap penyumbang kepada perselisihan, manakala sains dianggap penyumbang kepada kemajuan.

20

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 11

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


PRINSIP

Pemisahan negara dari agama • Pentadbiran negara oleh penjajah • Hal ehwal Islam dan adat istiadat Melayu diletakkan di bawah Sultan. • Ini berbeza dengan sistem di zaman sebelum Inggeris di mana tiada

pengasingan kuasa berlaku kerana Raja dan Sultan mempunyai kuasa mutlak.

Pengagihan kuasa • Kehakiman, Eksekutif dan Perundangan • Setiap pihak hanya menjalankan bidang kuasa masing-masing dan tidak

boleh bercampuraduk.

Sistem Federalisme • Wujud sistem persekutuan berlapis • Persekutuan Tanah Melayu dan Persekutuan Malaysia

21

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


DASAR

Ilmu • Kerangka ilmu berasaskan metodologi nasionalisme iaitu proses pembinaan ilmu

berasaskan wilayah sesebuah negara. • Ilmu kolonial yang berasaskan sains moden yang bersifat rasional dan saintifik telah

mencorakkan dasar pentadbiran, ekonomi dan pendidikan penjajah

Pentadbiran • Sistem pentadbiran yang memisahkan di antara negara dan agama.

Ekonomi • Berubah dari pertanian sara diri kepada sistem ekonomi perindustrian dan

perdagangan (sistem ekonomi kapitalis).

Pendidikan • Dwi-sistem iaitu pendidikan agama dan pendidikan sekular. 22

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 12

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


SISTEM DAN STRUKTUR

SEBELUM PENJAJAHAN SELEPAS PENJAJAHAN

Struktur kerajaan yang mencantumkan aspek agama dan negara

Pemisahan di antara agama dan negara

Raja merujuk kepada penasihat agama untuk membuat keputusan penting negara.

Negara ditadbir oleh pentadbir sekular

Agamawan dan raja saling berperanan di dalam sistem kerajaan tersebut.

Hal ehwal agama diletakkan di bawah kuasa Sultan-Sultan Melayu

Kerajaan yang peranan agama dan negara saling bertautan (KERAJAAN)

Kerajaan yang telah memisahkan di antara negara dan agama (kerajaan) 23

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

MASYARAKAT PLURALISTIK PASCA MERDEKA


Masyarakat yg terdiri daripada pelbagai etnik,

bahasa, kebudayaan, kepercayaan, adat, istiadat, tempat tinggal

dan sebagainya.

Kesinambungan masyarakat

plural zaman penjajah

Merupakan satu fenomena

sosial yang terhasil selepas

kedatangan Eropah ke

Tanah Melayu

24

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 13

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


• Malaysia dianggap sebagai sebuah negara yang berupaya melaksanakan sistem demokrasi dengan berkesan.

• Demokrasi di negara ini telah berjalan lancar terutamanya semenjak pilihan raya umum pertama tahun 1955, di mana tiga kumpulan etnik utama, iaitu Melayu, Cina dan India telah bersatu untuk mendesak British memberikan kemerdekaan

• Selepas era 1960an perjalanan politik terus berkembang dinamik. Kerjasama parti-parti politik dalam pakatan parti pemerintah telah berkembang dengan peningkatan keahliannya, cth penubuhan Barisan Nasional 1974.

• Dasar-dasar kerajaan berkaitan HE melalui formula tolak ansur telah berjaya mengekalkan keharmonian masyarakat di Malaysia.

Politik

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


• Kontrak sosial merupakan satu kesepakatan yang telah dirunding,pembentukan parti-parti politik etnik dan “coalition” sebagai model permuafakatan politik (Parti Perikatan, Barisan Sosialis, Barisan Nasional, Barisan Alternatif).

• Perlembagaan merupakan panduan asas kepada perlaksanaan sistem politik di negara ini.

• Perlembagaan mencatatkan kontrak sosial dipersetujui bersama antara kaum di negara ini.

Perlembagaan

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 14

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


• Dari segi sejarah terdapat dua peringkat kontrak sosial di Alam Melayu.

• Pertama, berlaku pada zaman pluraliti iaitu janji taat setia dan saling menghormati antara rakyat dan raja. Janji taat setia dan saling menghormati ini diistilahkan sebagai wa’ad.

• Sosial kedua berlaku dalam konteks masyarakat plural hasil daripada syarat dikenakan oleh pihak British untuk memberikan kemerdekaan kepada Malaysia.

• Kontrak sosial pertama- Demang Lebar Daun mewakili rakyat, Sang Sapurba mewakili raja atau pemerintah.

• Kontrak sosial kedua- hasil daripada syarat British untuk kemerdekaan Tanah Melayu:

• Orang Melayu bersetuju memberi taraf kerakyatan kepada orang bukan Melayu

• Orang bukan Melayu bersetuju ke atas peruntukan hak-hak istimewa orang Melayu

• Setiap etnik mempunyai wakil dalam bentuk parti politik dan mencapai persepakatan untuk hidup dalam aman dan damai.

• Dengan itu terbentuklah CLC (Communities Liaison Committee/Perhubungan Antara Kaum) pada tahun 1949, usaha Tan Cheng Lock dan Dato’ Onn Jaafar.

Perlembagaan

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


• Sebelum Penyata Razak, ada 4 aliran sistem pendidikan, iaitu aliran-aliran IMCI.

• Semasa penjajahan dibahagikan kepada 3 peringkat:

• Pendidikan British rendah dan menengah (elit MCI)

• Sekolah Melayu peringkat rendah (dibantu oleh British, untuk jadi ‘petani yang pandai sikit’. Terdapat juga sekolah agama/Quran

• Sekolah vernakular Cina dan India.

• Sistem pendidikan kebangsaan telah dibentuk berasaskan keseragaman kurikulum, sukatan mata pelajaran dan orientasi.

• Laporan Razak 1956

• Laporan Rahman Talib 1960.

• Matlamat utama dasar pendidikan menurut kedua-dua laporan tersebut ialah untuk menyatukan kanak-kanak daripada berbilang etnik di bawah satu sistem pendidikan kebangsaan dengan menggunakan satu bahasa pengantar tunggal iaitu bahasa Melayu (Wan Hashim, 1983).

• Bahasa Melayu dijadikan bahasa kebangsaan dalam Perlembagaan 1957, BI masih bahasa rasmi.

Pendidikan

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 15

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


• Pucuk pimpinan Parti Perikatan telah mencapai kesepakatan pada tahun 1956 dan bersetuju dengan Akta Pendidikan 1957 di atas prinsip:

• Sekolah berbagai aliran dibenarkan dan pengajaran dalam bahasa ibunda masing-masing dibenarkan

• Oleh kerana Bahasa Melayu adalah merupakan bahasa kebangsaan, maka sekolah Cina dan Tamil wajib mengajar Bahasa Melayu sebagai salah satu daripada mata pelajaran

• Pendekatan dalam mata pelajaran sejarah, geografi dan buku-buku teks yang lain mestilah berteraskan Malaysia, dan bukan lagi berteraskan negara Cina dan India

Akta Pendidikan 1957

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


• Pada tahun 1957 kerajaan telah menggiatkan usaha untuk mengatasi pelbagai masalah sosio-ekonomi dan sosio-politik. Rancangan pembangunan ekonomi negara dibahagikan kepada empat peringkat;

• Rancangan pramerdeka iaitu meliputi Rangka Pembangunan Persekutuan Tanah Melayu (1950-1955) dan Rancangan Persekutuan Tanah Melayu Pertama (1956-1960)

• Perancangan selepas merdeka, merangkumi Rancangan Persekutuan Tanah Melayu Kedua (1961-1965) dan sebahagian daripada Rancangan Malaysia Pertama (1966-1970)

• Perancangan dalam era Dasar Ekonomi Baru.

• Dasar Pembangunan Negara

Ekonomi

CTU553/555

MARUWIAH AHMAT 16

ACIS, UiTM

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K


• Sistem ekonomi dualisme ini merujuk kepada dua orientasi dan tumpuan yang berbeza namun bergerak seiringan dengan garis etnik:

• Pertama, sistem ekonomi moden yang mendominasi keseluruhan organisasi pengeluaran (cth getah, bijih timah).

• Kedua, sistem ekonomi tradisional yang diidentifikasikan dengan sektor ekonomi pertanian. Komoditi utamanya ialah padi dan perikanan. Teknik pengeluarannya, pemasaran, tenaga kerja serta modal adalah didominasi oleh etnik Melayu. Ia bercirikan budaya luar bandar (Ness, 1967).

• Isu yang berkaitan dengan ekonomi memerlukan iltizam yang kuat daripada semua pihak untuk merapatkan jurang yang sedia ada.

• Keperluan untuk memperbetulkan kedudukan dimensi ekonomi ini amat mendesak kerana ia menjadi sebagai salah satu asas utama dalam memupuk kerjasama antara etnik.

• Ketidakseimbangan kedudukan ekonomi berdasarkan etnik juga harus diatasi kerana ia dapat menjadi sumber pencetus konflik (cth peristiwa 13 Mei 1969).

Ekonomi

HU

BU

NG

AN

ET

NI

K

PENGUKUHAN

• Jelaskan TIGA (3) bentuk proses asimilasi pelbagai etnik dalam masyarakat Melayu Islam di Melaka.

• Bincangkan TIGA (3) faktor utama menjadikan Melaka sebagai kota metropolitan.

• Huraikan EMPAT (4) elemen utama yang membuktikan Kerajaan Melayu Melaka sebagai sebuah kerajaan Islam.

• Huraikan EMPAT (4) elemen penting yang berkait rapat dengan pembentukan masyarakat pluralistik selepas merdeka.

• Huraikan EMPAT (4) faktor penyumbang kepada pluraliti di Zaman Kesultanan Melayu Melaka pada abad ke-15M.

• Jelaskan TIGA (3) faktor pembentukan pluraliti di Malaysia.

• Huraikan TIGA (3) bentuk asimililasi antara golongan imigran dengan masyarakat Malaysia.

• Bincangkan EMPAT (4) langkah yang perlu diambil bagi menangani krisis masyrakat pluralistik di Malaysia

32

pengenalan - maruwiah ahmat | bekas pensyarah … semulajadi tanpa ada paksaan. keterbukaan...

Documents