MALAYSIA dari segi SEJARAH

NEGERI MELAYU DAN THAILAND, 1781-1945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

ABDULLAH ZAKARIA BIN GHAZALI*

PENDAHULUAN

Makalah ini akan hanya memberi perhatian kepada dua perkara: hubungan Negeri Kedah, Kelantan, Terengganu dan Perlis dengan Thailand, 178 I -1909 dan Pentadbiran Tentera Thai di Kedah, Perlis, Kelantan dan Terengganu, 1943-1945.

HUBUNGAN NEGERI MELAYU DENGAN THAILAND, 1781-1909

Persoalan yang selalu ditimbulkan mengenai hubungan negeri Melayu dengan Thailand, sarna ada Thailand mempunyai pertuanan ke atas Kedah, Kelantan, Terengganu, Perl is dan Patani atau negeri-negeri ini bebas daripada kedaulatan Thailand. Walaupun tidak dinafikan negeri-negeri ini ada menghantar bunga emas kepada Thailand, tetapi bagi negeri Melayu penghantaran tersebut sebagai tanda persahabatan. Terengganu pertarna kali menghantar bunga emas kepada Thailand pada tahun 1781 di masa pemerintahan Sultan Mansur I ( 1733-1794).

Selain itu perkara lain yang juga turut menjadi perbincangan dalam hubungan negeri Melayu-Thailand ialah bunga emas dan Perak. Memang tidak dinafikan, bagi kerajaan Thailand, bunga emas dan perak yang dihantar oleh kerajaan Melayu, tiga tahun sekaU adalah tanda pertuanan Thailand.'

II< PenuLis adalah Prof. Madya di labatan Sejarab . Universili Malaya. 1 Sharom Ahrnal. "Kedah-Siam Relati ons. 1821 · 1905", Journal of lhe Siam ese Society.

Vol. 59. Pt. I. January 1971. hlm. 98. J.F. Kennedy. History of Mala ya (London: The Macmillan Press Ltd .. 1973), hIm. 68 . Muhammad Yusoff Hashim. Syoir Sulta n Maula na (Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya. 1980). hIm. 73 . Cbayacboke Cbulasiriwongs. Thai -British Relations Concerning The Southern Mala y Slates. 1880· /899, Ph.D. lhesis.

88

NEGERI MEUrU DAN THAIUND, 1781 -1945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

I(edah menghantar bunga emas dan perak ke Thailand tiga talmn sekali, Selain daripada bunga emas dan perak, kerajaan Thailand menuntut bekalan maJcanan dan senjata ketika berperang, misalnya apabila meletus perang dengan Burma.' Malah dinyatakan juga, kuasa Thailand ke atas Kedah boleh diperhatikan melalui nama Saiburi menggantikan Kedah dan gelaran Phraya Saiburi kepada Sultan Kedah. Namun begitu perlu diambil perhatian bahawa panggilan dan gelaran inj adalah dibuat oleh kerajaan Thailand. Persoalan yang boleh ditimbulkan di sinj, sejauh manakah terbukti kuasa Thailand ke ataS Kedah melalui panggilan Saiburi kepada Kedah dan Phraya Saiburi kepada Sultan Kedah.' Oinyatakan demikian kerana tuntutan inj dibuat oleh kerajaan Thailand, Misalnya Menten Oalam Negen, Kromphraya Oarnrong Rajanubhad menyatakan bahawa Kedah adalah jajahan Thailand sejak dahulu lagi.' Namun begitu bagi kerajaan Kedah pula, penghantaran bunga emas dan perak adalah sebagai tanda pakatan dan persahabatan dengan negen yang kuat. '

Kerajaan Kedah mengsifatkan penghantaran bunga emas dan perak ke Thailand adaiah sebagai hadiah kepada putera raja Thailand yang lahir, Ia juga bermaksud untuk menjalinkan ikatan persahabatan di antara dua buah negen' Oalam usaha menyatakan hubungan Kedah-Thailand, James Low mengemukakan Hikaya/ Merong Mahawangsa' yang salinannya beliau dapati dalipada Sultan Ahmad Tajuddin Halim Syah, Mengikut Low, naskah inj dicatatkan hilang oleh John Anderson ketika Thailand menyerang Kedah

Oilio Univer.;ity, 1980, him. 4. LA. Mills, British Malaya, 1824-1867 (Kuala Lumpur: Oxford (Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya. 1980). hlm. University Press, 1966. him. 31.

2 Cbayachoke Cbulasiriwongs. Thai-British Relalion Concernjng The Southern Malay States, 1880- I 899, him . 7.

3 Ibid., him. 17. 4 Ibid., him. 4. 5 J.F. Kennedy, History of Malaya, him. 69. 6 "Oan lagi perbamba [Raja Ligor] dengan segala menteri2 sangat besar bali suka bendak

memandang lagi bari yang ka badapan bunga emas bunga petak. hantaran Seri Paduka Maharaja tiap2 tiga tabun sakali. supaya liada berkeputusan kaseb berkaseban dan liada boleh lupa sampai ka-anak chucbu chichit turun-temurun memandang bunga emas bunga petak Qalba itu". Mubammad Hassan bin Dalo' Kerani Mubammad Assbad, Tarikh Salasilah Negeri Kedllh (Kuala Lumpur: Dewan Babasa dan Pustaka, 1968), him. 23.

7 James Low. "A Retrospect of British Policy in the Straits of Malacca from the period of tbe r",t Establisbment of Penang (17 July 1786), and combining Historical details respecting at tbe Straits Settlements and neigbbo uring Natives States", The Burney Papers, Vol. V, Pt. 1 (Bangkok: The Vajiranana National Library 191 ), him. 24; 51-61.

8 Ibid., him. 3

89

MALAYSIA dar; seg; SEJARAH

pada tahun 1821.' Walaupun Hikayat Merong Mahawangsa menggambarkaa hubungan yang rapat di antara Thailand dengan Kedah, iaitu mereka Pilda mulanya bersaudara; tetapi di dalamnya menyatakan bunga emas dan peralt pertama kali dihantar sebagai hadiah kepada saudaranya yang mendapat putera9 Dalam Tarikh Salasilah Negeri Kedah, bunga emas dihantar Ice Ligor oleh Kedah sebagai membalas jasa di alas bantuan Raja Ligor menentaog angkatan Tenangsari yang menyerang Kedah.1O Hanya bagi kerajaan Thai­land bunga emas dan perak yang dihantar oleh Kedah, tiga tahun seka!i adalah sebagai tanda pertuanan Thailand ke atas Kedah-" Oleh itu sebelum 1821, Thailand tidak mempunyai ikatan yang kuat atau hak ke atas K~ Perkara ini diperteguhkan lagi dengan tidak ada undang-undang atau ada! Thai dilaksanakan dalam pentadbiran Kedah. Kedah juga tidak mematuhj dan melayani semua kehendak dan tuntutan kerajaan Thailand. Malah dengan tujuan persahabatan bagi mengelakkan serangan Burma, Kedah menghantar bunga emas dan perak kepada Raja Burma. 12 Penghantaran bunga emas dan perak ini adalah persembahan daripada negeri kecil kepada negeri besar untuk menjamin kemerdekaan dan perlindungan daripada serangan musuh.13 Jadi je1as di sini, Sultan Kedah menghantar bunga emas dan perak sarna ada kepada Thailand, ~urma atau juga Aceh adalah sebagai langkah mengelakkan daripada serangan kuasa-kuasa tersebut ke atas Kedah. lni sangat bersesuaian sekali dengan dasar suai-faedah. Sebelum tahun 1821 , dasar hubungan diplomatik, suai-faedah yang diarnalkan oleh Kedah dapat mengelakkan serangan Thai atau Burma. Sebagai sebuah negeri yang bersahabat, adalah

9 Siti Hawa Salleh (penyelenggara). Hikayol Merong Mahawangsa (Kuala Lumpur: Uni­versity of Malaya Press. 1970), hIm. 41 -42. Abdullah Haji Musa Lubis. Kesah Raja

Merong Maho Wangsa (Kuala Lumpur: Penerbitan Pustaka Antara, 1965), hlm. 95-97. Dalam bikayat ini dinyatakan yang Raja Seri Mahawangsa mendapat berita yang kekandanya. Raja Siam beroleh anak lelaki: serta badjab untuk anak lelakinya yang baru tahir. Oleh itu Raja Sen Mabawangsa Kcdah mengambil keputusan membuat bunga cmas untuk dibantar sebagai balasan hadiah kepada anak saudaranya di Siam. Bunga emas ini dihantar ke Siam.

10 Mubammad Hassan bin Dato' Kerani Muhammad Arshad, Tarikh Salasilah Negeri Kedah, him. 21 -22,

11 Kobkua Suwannatbat-Pian. Sejarah TluJi Zaman Bangkok (KuaJa Lumpur: Dewan 'Bahasa dan Pustaka, 1991). blm. 77: Thai-Malay Relations: TradiJjonal In/ra-regional Rela­tions from the Seventeenth to the Early Twen/ielh Centuries (Singapore: Odord Univer­sity Press. 1988). him. 79.

12 PJ. Begbie. The Malayan Peninsula. (KuaJa Lumpur: OJ;ford Universiry Press. 1967). him. 120.

13 G.A. Hodgson. "An Introduction to Kedah History". Kedoh Dari Segi Sejaroh, Jilid 1, Bilangan I. Jun 1966. him. 10.

90

NEGERI MEIAYU DAN THAIlAND, 1781·1945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

wajar bagi Kedah memberi bantuan kepada Thailand atau Burma. Apa lagi, bantuan itu untuk mengelakkan daripada serangan kuasa-kuasa tersebut.

Dakwaan Kedah ini bukanlah sesuatu yang tidak berasas: malah terdapat pegawai British yang mengakui perkara ini. John Anderson, perterjemah Melayu Syarikat Hindia TImur Inggeris, menerbitkan tulisannya pada tahun 1824, yang mendasarkan kepada Sir Francis Light," menyatakan bahawa tidak ada sebarang bukti, sama ada daripada segi tulisan atau tradisi yang Kedah ditadbirkan oleh Undang-Undang atau Adat Thai. Penghantaran bunga emas dan perak sebagai tanda penghormatan untuk mengekalkan hubungan baik." Walaupun begitu Henry Burney menyatakan bahawa Thailand mempunyai kedaulatan ke atas Kedah dan British tidak terlibat dalam sebarang janji akan membantu Kedah sekiranya diserang oleh Thailand. I

' Dengan berdasarkan kepada Sejarah Me/ayu yang diusahakan oleh D. Leyden dan diterbitkan oleh Sir Stamford Raffles pada tahun 1821, yang menyatakan bahasa Thai dipertuturkan di Tanah Melayu hingga ke Johor; Henry Burney cuba mengaitkan pengaruh Thai bukan sahaja ke Kedah, tetapi seluruh Tanah Melayu. J7 Begitu juga dengan James Low mengemukakan Sejarah Me/ayu uotuk menyatakan pengaruh Thai ke atas Kedah dan Tanah Melayu.18 Padahal dalam Sejarah Me/ayu yang digunakan itu ada mencatatkan angkatan Thai yang cuba menyerang Melaka telah dikaJahkan dalam pertempuran di Pahang. Apakah setelah kalah, kuasa Thai masih lagi ada ke atas negeri-negeri Melayu? Suatu perkara mustahak dan perlu dinyatakan, negeri-negeri di Tanah Melayu pada masa tersebut adalah sebahagian daripada empayar Melaka.

P.J. Begbie, pegawai tentera British tahun 1830-an sealiran dengan dakwaan John Anderson, menyatakan penghantaran bunga emas dan perak yang dilakukan oleh Kedah adalah sebagai sebuah oegeri lemah kepada negeri yang kuat, seperti Thailand; bukan sebagai tanda menjadi tributari kepada

14 Untuk keterangan mengenai Francis Light. sila lihat John Bastin. "Francis Light and the Malay Princess", Malaysia in History, Vol. 8, No.2, April 1964, him. 3-8.

15 "It does not appear. either by writing or tradition. that Quedah {Kedab] was ever gov­erned by Siamese Laws or Customs .... The King (of Kedah] sent every third year a Gold

and Silver Tree. as a token of homage to Ligare [Ligor) . This was done to preserve a good correspondence .. :' (John Anderson. Political and Commercial Considerations Rela­tive co The MaJayan Peninsula, and the British SealemenIs in the StrailS o[ MaJacca (Kuala Lumpur: Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society. 1965). him. 45.

16 C.O. 273/1. Henry Burney kepada James C. Melvill. Julai 1846. 17 Henry Burney menggunakan tulisan dan catilan pengembara barat menyimpulkan yang

Kedab di bawab naungan Siam. (C.O. 27311. Leftenam Henry Burney kepada James C. MelviU, Julai 1846).

18 James Low. "A Retrospect of British Policy ... ". hlm. 10-16.

91

MALAYSIA dari segi SEJARAH

Thailand, Beliau menghujah, sekiranya penghantaran bunga emas dan perak oleh Kedah kepada Thailand ini sebagai tanda pertuanan Thailand ke atas Kedah, bagaimana pula dengan Thailand yang pemah menghantar bunga emas dan perak kepada negeri China, " Jika sekiranya pendekatan ini diarnbil, maka boleh disifatkan yang Thailand adalah tributari China, Perkara lain yang juga boleh dikemukakan di sini ialah pendudukan British di Pulau Pinang pada tahun 1786, Pendudukan ini menunjukkan British manafikan pertuanan Thailand ke atas Kedah, Sekiranya British mengakui pertuanan Thailand ke atas Kedah, British akan terlebih dahulu merujuk kepada Thai­land atau memulangkan kembali Pulau Pinang kepada Thailand setelah menyedari hakikat ini , kerana Sultan Kedah tidak berhak menyerahkan pulau tersebut 'O

Walaupun begitu berlaku perkembangan lain dalam hubungan Kedah­Thai pada tahun 1821. Pada tahun ini angkatan tentera Ugor yang diperintah oleh Chao Phya Ugor (Chao Nakorn Sri Thammarat atau Raja Ligor) melancarkan serangan dan menakluki Kedah, Seterusnya Perjanjian British­Thai 20 Jun 1826 mengakui Kedah adalah di bawah naungan Thailand, Serangan ini disifatkan sebagai tindakan kerajaan Thailand untuk menjalankan kawalan langsung di Kedah'l Seolah-olahnya sebelum 1821 telah wujUd kawalan tidak langsung Thailand di Kedah atau yang dipanggil sebagai hubungan tributari, Pendudukan Thai di Kedah ini mencetuskan gerakan pembebasan di bawah pimpinan Thnku Kudin dan Thnku Muhammad Saad, Alchirnya kerajaan Thailand di bawah Rama III (Phra Nang K1ao) menyerahkan semula takhta kerajaan Kedah kepada Sultan Ahmad Tajuddin Halim Syah,

Setelah Sultan Ahmad Tajuddin Halim Syah kembali ke Kedah, Kedah dibahagikan kepada cmpat jajahan: Kedah di bawah Sultan Ahmad Tajuddin Halim Syah; Perlis, Syed Husin Jamalullail; Kubang Pasu, Thnku Anum Paduka Raja Jambangan dan Setul, Thnku Bisnu, Dalam perkembangan seterusnya, Kubang Pasu diserahkan oleh pemerintahnya kepada Sultan Kedah, Manakala Setul menjadi jajahan Thailand dan Perlis pula kekal di bawah pemerintahan keluarga diraja JamaiullaiL Hubungan Kedah-Thailand berterusan dan bunga emas dihantar ke Thailand di masa pemerintahan Raja Mongkut (1851 - 1868) dan Raja Chulalongkom (1868-1910), Pada tahun 1874, Raja

19 L.A. Mills. British Malaya, 1824-1867, him . 32. 20 PJ . Bcgbie. The Malayan Peninsula. him. 94-95. 21 Kobkua Suwannalhal-Pian, Thai-Malay Relations . .. , Wm. 82. 22 Haji Ibrahim Ismail. Sejarah Kedah Sepintas lAlu (Kedah: Universili Utara Malaysia.

1987), hlm, 108,

92

NEGERI MEUrU DAN THAIlAND, 1781 -1945: HUBUNGAN DAN PENTADB1RAN

Mongkut datang selama enam hari ke Kedah." Begitu juga apabiJa Sultan Zainal Rashid a1-Muazam Syah mangkat pada tahun 1881, utusan Kedah dihantar ke Bangkok memaklumkan kemangkatan sultan dan perlantikan Sultan Abdul Hamid sebagai pengganti ."

Ketika pemerintahan Sultan Hamid, pada tahun 1897 kerajaan Thailand menyerahkan Perlis yang diperintah oleh Syed Ahmad Jamalullail ibn Syed Husin Jamalullail kepada Kedah. Pada tahun 1905 kerajaan Kedah menerima pegawai British, WI.J. Williamson sebagai Penasihat Kewangan dilantik oleh kerajaan Thailand." Kemudiannya pada tahun yang sarna jawatan ini digantikan oleh J.e. Hart. Pegawai British ini menjadi ahIi Majlis Mesyuarat Negeri. Pada tahun 1899 British dan Thailand menandatangani perjanjian mengenai sempadan: antara Kedah dengan Perak; Perak dengan Reman; Perak dengan Pahang dan Pahang dengan Terengganu." Hubungan ini berterusan sehinggalah pada tahun 1909, berkuatkuasa Perjanjian Bangkok; Thailand menyerahkan Kedah kepada Oreat Britain dan Sir WO. Maxwell dilantik sebagai Penasihat British di Kedah. Beliau datang dan disambut oleh pegawai Kedah pada tahun 1909.

Hubungan Kelantan-Thai sebelum pemerintahan Sultan Muhammad I (1801-1837) tidak begitu jelas, kerana Kelantan di bawah Long Yunus masih di bawah pengaruh Terengganu. Setelah Long Muhammad ibn Long Yunus bersarna saudaranya. misalnya Long Zainal, Long Tan dan Long Ismail berjaya mengalahkan saudara iparnya. Yang Dipertuan Kelantan Tengku Muhammad ibn Sultan Mansur Terengganu dia menduduki takhta kerajaan bergelar Sultan Muhammad I. Sebagai usaha menjamin keteguhan kedudukan dan tidak dicabar oleh Terengganu, Sultan Muhammad I membuat hubungan dengan Thailand. DaIam hal ini Sultan Muhammad bennesyuarat dengan pembesar dan kerabat diraja sebelum keputusan diambiJ untuk menghantar utusan ke Bangkok. Dengan itu Wan Mahmud mengetuai rombongan Kelantan menghadap Raja Ligor (Nakorn Sri Thammarat) dan seterusnya ke Bangkok. Raja Thailand pula menyatakan " ... apa kesusahan Kelantan kita boleh tOlong dan tanggung seperti kesusahan kita juga ... ". Selain itu membalas warkah Raja Kelantan. Setelah menerima surat ini. Kelantan menghebahkan ke seluruh negeri dengan menyatakan yang " .. . kerajaan Kelantan telah 23 Ibid .. him. 109. 24 Ibid .. hIm. 141. 25 e.o. 273/275 . Francis Bertie(?) kepada Pejabat Tanah Jajahan. 24 Januari 1901. terlampir

"Draft of proposed annCJ;e to Anglo-Siamese Agreement of November 29tb 1899" , 26 Nik Mahmud bin Ismail. Rengkasan Cetera Kelantan (Kelantan: The Al-Asasiyah Com­

pany. 1934), him. 35.

93

MAUrSJA dari segi SEJARAH

bersetia dengan kerajaan Siam . . . . ".26

Langkah Sultan Muhammad I menjalin hubungan ini lebih kepada ' menjamin keselamatan Kelantan daripada serangan Terengganu. Pada masa ini Thailand adalah sebuah negara yang besar, maka sudah menjadi sifat negeri yang kecil seperti Kelantan mendapatkan jaminan keselamatan. NamuQ begitu langkah Thailand mengawal dan mengakui Kelanlan sebagai naungannya menimbulkan rasa tidak puas hati Sultan Muhammad. Baginda menyalakan ingin berlindung dengan pihak British pada tahun 1822 dan menawarkan separuh hasil Kelantan. Tawaran Sultan Muhammad tidak mendapal layanan British.27 Walaupun British tidak melibalkan diri di Kelantan, letapi ketika menandalangani Perjanjian Burney 1826, dinyalakan Thailand tidak boleh datang dan menghalangi atau mengganggui perdagangan dalan negeri Terengganu dan Kelanlan. 21 Mengenai artikel ini, Henry Burney menyalakan adalah tidak mungkin bagi Thailand melibalkan dalam negeri Kelanlan lanpa menghalang alau mengganggui perdagangan."

Campur lang an Thailand dalam kerajaan Kelantan hanya berlaku pada tahun 1839, perang merebUI lakhla kerajaan Kelanlan di anlara Long Senik Mulul Merah ibn Temenggung Aria Pahlawan Long Tan dengan Yang ))jpertuan Kelantan Long Zainal. Oleh kerana Sultan Muhammad I mangkat pada lahun 1837 lanpa zurial pengganti dan Engku KOla ibn Long Yunus menolak pencalonan Majlis Mesyuaral dan Muafakal sebagai Yang Dipertuan Kelantan; Long Zainal adinda Engku Kala dilantik oleh Majlis Mesyuarat Negeri sebagai Yang Dipertuan Kelantan'O Kenaikkan Long Zainal di alas takhla ini tidak disenangi oleh anak saudaranya, Long Senik. Akhirnya perang melelus di antara kedua pihak pada tahun 1838. Thailand campur tangan dalam persengkelaan ini di mana Raja Senggora menghantar angkalan di bawah pimpinan Phraya Chaiya menyokong Long Senik. Long Zainal dikalahkan pada tahun 1839 dan takhta kerajaan diduduki oleh Long Senik dengan gelaran Sultan Muhammad II. Pada tahun 1840 berlaku pula pergaduhan di antara Than Besar, Raja Kampung Laut dengan Sullan

27 Rahmat Saripan, Perkembangan Pofitik Melayu Tradisionai Kelanlan 1776·1842 (KuaJa Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.. 1979). hIm. 81·82.

28 C.O. 2731210. Hugh Clifford kepada H.T. Wilson. Pejabat Tanah Jajahan, 13 Discmber 1895. terlampir "Memorandum on British and Siamese Relations in the Unprotected Malay States of Kelantan and Trengganu fTercngganu)". seterusnya diringkaskan sebagai C.O. 273/2\0. "MBSKT'. him. 4.

29 e.O. 27311. Henry Burney kepada James C. Melvill. JulOO 1846. 30 Rahmat Saripan, Perkembangan Polirik Me/o yu Tradisional Kelanran 1776· 1842. hLm.

90-91 ; 93-94.

94

NEGERI MElArU DAN THAIlAND. 1781-1945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

Muhammad II. Kali ini Than Besar mendapat sokongan Sultan Dewa yang l.elah pun disingkirkan oleh Sultan Muhammad II sebelum ini . Dalam persengketaan ini sekali lagi Sultan Muhammad II dibantu oleh angkatan Thailand di bawah Phraya Chaiya. Than Besar gagal dipindahkan ke Patani dan menjadi Sultan Patani pada tabun 1842 bergelar Sultan Muhammad. Sultan Dewa dibawa ke Ligor, tinggal di sini hingga tabun 1853. Seterusnya dilantik sebagai Raja Jering dan mangkat pada tabun 1854'1 Namun begitu ketika menerima menghadap Gabenor Sir H. Ord pada tabun 1872, Sultan Muhammad II menyatakan yang baginda tidak terikat kepada Thailand. Pada tahun 1870-1890, kerajaan Thailand tidak mengambil langkah menguatkan kedudukan dan pengaruhnya di Kelantan. Tetapi apabila Sultan Muhammad mangkat, kerajaan Thailand menyatakan dia berhak melantik Raja. Dakwaan ini dinafikan oleh pegawai Kelantan dengan menyatakan yang mereka sudah melantik Raja dan perlantikan itu adalah berdasarkan adat istiadat Kelantan."

Ketika pemerintaban Sultan Muhammad ill, adinda baginda yang tidak puas hati mengadu ke Bangkok. Seterusnya apabila Sultan Mansur menduduld takhta kerajaan pada tabun 1891. menggantikan saudaranya, Sultan Muhammad III mendapat pengiktirafan Raja Thailand.33 Persoalan takhta masih timbul selepas kemangkatan Sultan Mansur 1899. Long Senik meminta bantuan Thailand. Dengan itu Pesuruhjaya Thai bersama kapal perang serta tentera tiba di Kota Bharu. Long Senik menduduld takhta kerajaan Kelantan dengan gelaran Sultan Muhammad IV.34 Seramai seratus orang tentera ditempatkan di Kelantan." Kehadiran pasukan Thailand ini menimbulkan ketegangan dengan Sultan Muhammad IV. Pada tabun 1901 baginda berangkat ke Bangkok membuat aduan: sikap buruk Pesuruhjaya 1bai mengganggui penduduk Kelantan dan menuntut dia dan pasukannya dipanggil balik. Aduan ini membawa kedatangan pegawai Thai dan Timbalan Menteri Thailand. Phraya Sri Sahadheb di Kota Bharu pada tabun 1901. Dalam perbincangan Sultan Kelantan diingatkan supaya melalui Raja Thailand sebelum berunding dengan 31 Ibrahim Sukri. Sejarah Kerajaan Melayu Palani (Pasic Puteb: tanpa rabun), hlm. 115.

Rahmat Saripan. Perkembangan Politik. Meloyu Tradisional Kelantan 1776..,1842, hlm. 144. Ni.k: Mahmud bin £Smail, Ring,",san Cetera Kelantan, hIm. 42.

32 C.O. 273/282. F. Swettenham kepada 1. Chamberlain. 3 Februari 1909, terlampir "Memo­randum on Siamese relations with Malay States and recent communications concerning this subject" .

33 Shabril Talib. Hislory of Kelantan 1890-1940 (Kuala Lumpur: The Malaysian Branch of 1he Royal Asiatic Society. 1995). him. 42-43.

34 Shabril Talib. History of KelanJan 1890-1940. him. 47->18. 35 C.O. 273/284. F. Swettenham kepada 1. Chamberlain. 7 Oktober 1902. 36 Shabril Talib. History of Kelantan 1890-194. him. 54.

95

MALAYSIA dari segi SEJARAH

kuasa luar." Kemudian jumlah tentera Thai ini dikurangkan ke 50 orang dan mereka hanya dirugaskan mengawaJ kediaman Pesuruhjaya Thai.37 Akhirnya perjanjian ThaiJand-Kelantan ditandatangani pada tahun 1902 oleh Sultan KeJantan dan disaksikan oleh Raja Muda. Perjanjian ini bertarikh 16 OJctober 1902." Pegawai British. W.A. Graham dilantikoleh kerajaan Thailand sebagai Pesuruhjaya Thai di KeJantan." Seterusnya Thailand menandatangani perjanjian dengan British pada tahun 1909. Berkuatkuasa perjanjian ini Kelantan diserahkan oleh kerajaan Thailand kepada Great Britain.

DaJam hubungan Terengganu-Thai perkara yang juga seringkaJi dikaitkan iaJah mengenai bunga emas dan bunga perak. Berdasarkan catatan yang ada sememangnya Terengganu ada' menghantar bunga emas. Idra-kira 3 kaki tingginya kepada kerajaan ThaiJand tiap-tiap tiga tahun sekali. Sekiranya Terengganu mengingkari penghantaran ini ia dianggap sebagai menentang Bangkok.40 Penghantaran bunga emas ini seJaJunya dikaitkan dengan adanya perruanan Thai ke atas Terengganu. Oleh kerana adanya penghantaran bunga emas dan perak serta Jain-lain hadiah ke istana Bangkok. maka hubungan Terengganu-Thailand disifatkan sebagai hubungan upti. Terengganu yang didakwa sebagai sebuah negeri naungan Thailand. di letak bawah pentadbiran Senggora. Namun begiru dalam perlaksanaannya. Senggora tidak pula campur tang an daJam pentadbiran Terengganu.'1 Persoalan yang juga boleh dibangkitkan di sini iaJah mengenai kedudukan bunga emas dan perak daJam hubungan Terengganu-Thailand. Sememangnya tidak dinafikan bahawa bagi kerajaan Thailand bunga emas dan perak yang dihantar oJeh kerajaan Terengganu tiap-tiap tiga tahun sekaJi sebagai bukti Terengganu di bawah nauangannya. lni berbeza puJa dengan kerajaan Terengganu. yang mengsifatkan penghantaran bunga emas dan perak sebagai tanda persahabatan dari sebuah negeri yang kedJ kepada negeri yang Jebih besar dan kuat daripadanya.

37 C.O. 273/284. F. Swettenham kepada J. Chamberlain. 7 Oktober 1902 38 C.O. 273/284. F. Swettenbam kepada J. Chamberlain. 20 Oktober 1902. 39 C.O. 273/296. Ralp Paget kepada Marques of Lansdowne.!O Oktober 1903; WA. Gra­

bam kepada Ralp Paget. 18 September 1903. terJampir " ... letters between the Siamese Government and Kelantan on {Graham] appointment".-

40 Muhammad Yusoff Hashim. Terengganu Dand [man (Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. 1991). him. 91. G.P. Dartford, A Shorr History of Malaya, (Hong Kong: Longmans of Malaya. 1963), him. 112. CN. Parkinson. British Inlervenrion in Malaya 1867-1877. (Singapore: University of Malaya Press. 1960). him. 209. E. Sadka. The Protected Malay Stales 1874-1895. (Kuala Lumpur: University of Malaya Press, 1968), hIm. 2. Kobkua Suwannathat-Pian. Thai .Malay Relations. blm. 120.

41 Kobkua Suwannathat-Pian. Thai-Malay Relations ... Wm. 118. 42 Ada juga mencatitkan pada tahun 1776. C.O. 2731210. ··MBSKT".

96

NEGERI MEIAYU DAN THAIlAND, 1781·1945: HUBUNGAN DAN PENTADBIRAN

Terengganu pertama kali menghantar bunga emas pada tahun 1781," di masa pemerintahan Sultan Mansur Syah I. Dalam keterangan tersebut dinyatakan bahawa penghantaran bunga emas ini sebagai tanda balasan hadiah yang diberikan oleh angkatan Thailand kepada Sultan Mansur Syah I, kerana membantu angkatan Thailand menyerang dan mengalahkan Legor pada tahun 1766.43 Kalau diperhatikan jarak masa di antara penghantaran bunga emas dengan bantuan serangan, kira-kira lima belas tahun.

Bunga emas ini dibuat di istana oleh tukang-tukang Melayu, perbelanjaannya pula didapati melalui kutipan cukai banci yang dikenakan ke atas penduduk negeri ." TIap-tiap seorang dewasa dikenakan bayaran sebanyak satu ringgit setahun," Bunga emas yang siap ini akan diarak mengelilingi bandar Kuala Terengganu sebelum dimasukkan ke dalarn peti untuk dibawa dengan perahu ke Thailand. Penghantaran bunga emas ini akan diiringi oleh beberapa orang pembesar Terengganu. Pada lazimnya Raja Jbailand akan membalas hantaran bunga emas ini dengan ·kadar hadiah biasanya tidak kurang daripada nilai bunga emas yang dihantar itu. Hadiah Raja Thailand ini dibawa pulang ke Kuala Threngganu dan ditempatkan di rumah Dato' Penghulu Balai sebelum diarak ke istana.46 Dengan adanya balasan hadiah kerajaan Thailand ini menyebahkan dakwaan penghantaran bunga emas sebagai pertuanan Thailand ke atas Terengganu boleh dipersoalkan.

Bunga emas yang dihantar oleh Terengganu untuk menjalin persahabatan dengan negeri yang lebih besar bagi mengekalkan kearnanan Terengganu, Sultan dan pembesar Threngganu tidak menganggap yang bunga emas ini sebagai pertuanan Thailand ke atas 1erengganu." Sultan Zainal Abidin III (1881-1918) pemah menjelaskan kepada Gahenor Sir Frederick Weld yang melawat Terengganu pada tahun 1886 dan 1887, bunga emas yang dihantar

43 Haji Mohd. Salleh bin Haji Awang. Dato' dan Mobd. Yusof bin Abdullah. "Sunga Emas Terengganu Suatu Penyelidikan dan Perbandingannya Dengan Sunga Emas Kedah", Pesakll IV (Kuala Terengganu: Lembaga Muzium Negeri Terengganu. 1987), hIm. 65. what juga Haji Muhammad Saleh bin Haji Awang. Dato', Sejarah Darul [man Hingga 1361H=1942M. hlm. 141. Mubd. Shukri Hanafl, Hubungan Terengganu-Thai di masa pemerintahan Baginda Umar (1839-1876) dan Sultan Zainal Abidin III (1881-1918), tatihan Ilmiah. Jabatan Sejarah, Universiti Malaya, Kuala Lumpur, 1990/1991. hlm. 21. mencatatkan tabun 1765.

44 Mengenai Sistem Banci ini sila lihat Hugh Clifford, "Expedition to Trengganu and Ke1antan", JMBRAS, Vol. 34, Pt. I, 1961, him. 72·73.-

45 Haji Buyong Adil. Sejarah Trengganu (Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. 1974), him. 144.

46 Haji Muhammad Saleh bin Haji Awang, Dato', Sejarah DaruJ fman, hIm. 141·142. 47 C.O. 2731210. "MBSKT', him. 2.

97

MALA YSIA dar; seg; SEJARAH

ke Thailand sebagai tanda persahabatan; bukan sebagai upti . Perkara yang sarna juga dinyatakan oleh Sultan Zainal Abidin III kepada Hugh CliffDr\l. Hugh Clifford menyatakan Terengganu adalah negeri yang bebas. Kebebasannya diakui oleh Britain dan kerajaan Thailand dalarn Perjanjian Burney. 20 Jun 1826. yang menyatakan Thailand tidak boleh datang dan menghalang atau mengganggu perdagangan dalarn negeri Terengganu dan Kelantan."

Pada tahun 1869. Baginda Omar menghantar Tengku Muhammad Ariffin ke England menghadap Baginda Queen:' Langkah Terengganu ini dianggap oleh kerajaan Thailand sebagai langkah senyap Baginda Omar menginglcarinya. Pihak British pula yang bimbang akan dituduh membantu Terengganu melepaskan diri daripada kekuasaan Thailand serta perakuan Gabenor Harry Ord supaya London tidak menerima utusan tersebut menyatakan Terengganu tidak boleh berhubung terus dengan kuasa lain kecuali melalui Bangkok.'" Sehubungan dengan ini kerajaan British menghantar surat dan hadiah kepada Baginda Omar melalui Bangkok. Langkah kerajaan British ini menimbulkan rasa tidak puas hati rakyat dan Sultan Terengganu. Dalarn hal ini Hugh Clifford menyatakan perkara ini terjadi kerana gabenor baru Harry Ord tidak menyedari Artikel 12. Perjanjian Burney. Pada hal kemerdekaan penuh Terengganu dan berterusan diakui oleh wakil kerajaan British. Negeri-Negeri Selat. Malah gabenor berhubung terus dengan Sultan dan sering kali melawat Terengganu"

Kerajaan Thailand menjalankan usaha untuk membuktikan yang Terengganu di bawah kekuasaannya." Misalannya pada 8 April 1882 (19 Jarnadil Awal 1299). kapal perang Thailand membawa wakil Raja Thailand tiba di Kuala Terengganu membawa titah rajanya menggelarkan Sultan Zainal

48 C.O. 273/210, "MBSKT', him. 4. C.O. 27311. Henry Burney kepada James C. Melvill, Julai 1846.

49 C.O. 2731210. "MBSKT'. hlm. 5. Kobkua SuwannalhabPian. Thai·Malay Relation.., him. 133 .

50 Kobkua Suwannatbat·Pian. Thai.Malay Relations ... hIm. 133.py 51 C.O. 273/210, "MBSKT'. him. 5. 52 C.O. 273/155. C. Smith kepada Lord Knutsford. 30 Oktober 1888. Beliau mendapal

laporan ini daripada pegawai yang bertugas di Bangkok. C.O. 273/118. 1. Paneefote kepada Pejaba. Tanab Jajaban, 19 Jun 1882. terlampir W.G. Palgrave kepada The Earl of Granville, 26 April 1882.

53 Midab Mamal. Satu Kajian Tentang Manuskrip Tarikh Sultan Zainal Abidin lfl Trengganu Sebaga; Sumber Sejarah. Latihan Ilmiab. labatan Sejarah, Universiti Malaya, Kuala Lumpur. 1977/1978. bJrn. 100.

98

NEGERI MElAYU DAN THAIlAND, 1781·1945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

Abidin III sebagai Sultan." Selain itu kerajaan Thailand juga membuat bendera untuk dikibarkan oleh Sultan Terengganu di atas kenaikan perahu baginda." MaJah kerajaan Thailand memanggil Sultan Threngganu sebagai gabenor serta menganggapkan Terengganu jajahannya. Dalam soaJ ini Sultan ZainaJ Abidin III ada menyatakan kepada Gabenor C.C. Smith, Terengganu adaJah negeri yang bebas, Begitu juga dengan Yang Dipertuan Muda Threngganu, ketika datang ke Singapura menyatakan kepada gabenor yang Terengganu adaJah negeri bebas daripada naungan Thailand. Penghantaran bunga emas tidak boleh dielakkan kerana Terengganu adaJah sebuah negeri yang keeil dan Thailand pula negeri yang besar"

Kerajaan Thailand muJai bersungguh menuntut Terengganu sebagai negeri di bawah kekuasaannya mulai tabun 1890. Hugh Clifford menyatakan kerajaan British tidak mengakuinya, Sementara itu tuntutan ini ditolak oleh Sultan Terengganu. Lawatan Raja Chulalongkom ke Terengganu pada tabun 1890 dianggap oleh Hugh Clifford sebagai langkah kerajaan Thailand untuk menguatkan kedudukannya di Terengganu, Pada tahun 1892, kerajaan Thai­land gagaJ memujuk Sultan Terengganu membuka pejabat pos di Kuala Terengganu dengan setem Raja Thailand. Sultan Terengganu menuntut supaya setem tersebut menggunakan gam bar baginda," Percubaan Thailand menubuhkan pejabat pos ini dianggap sebagai langkah yang sangat pintar" untuk mengukuhkan kedudukannya di Terengganu" Menyedari Thailand menjaJankan usaha meluaskan pengaruhnya di Kelantan dan Terengganu, kerajaan British disyorkan meletakkan kedua-dua negeri tersebut di bawah lindungan kuasa British. Amaran juga hendaklah diberikan kepada kerajaan Thailand supaya jangan terlibat daJam negeri Kelantan dan Terengganu serta mengakui kedaulatan kedua-dua negeri tersebut; juga menyatakan yang Terengganu telah diletakkan di bawah lindungan British, Oleh itu hendaklah mengambil kira Artikel 12 Perjanjian 20 Mei 1826 yang telah disahkan lagi pada 13 Mei 1856." Lord Knutsford mencadangkan kepada Lord Salisbury

54 e.o. 273/155, C. Smith kepada Lord Knutsford. 30 Oktober 1888. Beliau mendapat laporan ini daripada pegawai yang bertugas di Bangkok.

55 C.O. 2731155, C.C. Smith <epada Lord Knutsford, 6 Oktober 1888. 56 C.O. 2731210. "MBSKT", him. 6. 57 C.O. 2731183, Smith <epada The Marquis of Ripon, 9 September 1892. 58 C.O. 273/174. Smith kepada Lord Knutsford, 25 Ogos 1891. Pegawai Siam berada di

Singapura untuk menubuhkan Pejabat Pos di Terengganu.

59 C.O. 2731163, Pejabat Luar <epada Pejabat Tanab Jajaban, 29 Mac 1889. "Siam sball not go and obstruct or interupt commerce in the states of Tringano [Terengganu] and Calantan [Ke1antan]".

99

MAUYSIA dari segi SEJARAH

meluaskan pengaruh di Terengganu.60

Oi masa pemerintahan Baginda Omar (1839-1876)," hubungan <Ii antara Terengganu-Thailand masih berterusan. Misalnya Raja Thailand memenuhi permohonan pinjaman sebanyak 6,000 ringgit Sepanyol pada UhUR

1852. Bantuan ini menunjukkan tentang bagaimana hubungan persahabatan di antara Terengganu-Thailand. Pcnghantaran bunga emas ini diteruskan oleh Sultan Zainal Abidin III (1881-1918). Ketika pemerintahan baginda, pacta tahun 1883 kerajaan Thailand membantu Terengganu yang mengalarni kerugian akibat kebakaran bandar Kuala Terengganu. Juga pada tahun 1904, Raja Thailand memenuhi permintaan Sultan Terengganu mendapatkan kayu jati untuk membina istana di Terengganu. Sekali lagi bantuan ini bolch dilihat sebagai penerusan hubungan persahabatan di antara Terengganu-Thailand. Pada tahun 1896 Sultan Zainal Abidin III diiringi oleh rombongan yang terdiri daripada kira-kira 77 orang berangkat ke Bangkok dengan kapal Thai­land Mukut. Sultan Zainal Abidin III disambut dengan meriahnya oleh Raja Chulalongkorn. Raja Thailand menghadiahkan kepada Sultan Zainal Abidin Ill, 2,000 ringgit Thai, sebilah pedang emas, sebuah perahu sekuci, dan kira­kira 20 biji manik emas" Penghantaran terakhir bunga emas ke Thailand pada tahun 1909." Ketika pemerintahan Sultan Zainal Abidin 111, mereka yang ditugaskan menghantar bunga emas ke Thailand ialah Long Mamat, Oato' Balai Salim bin Vmat, Nakhoda Che Ali dan Megat Ahmad."

Pada tahun 1902 kerajaan British berusaha mendapatkan persctujuan Sultan Zainal Abidin III ke atas Perjanjian British-Thailand 1902 yang di antara syaratnya menyatakan seorang pegawai British, waldl kerajaan Thai­land akan ditempatkan di Terengganu. Sultan Zainal Abidin III menolak perjanjian ini . Oalam alasannya, Sultan Zainal Abidin III menyatakan Terengganu tidak peroah mengikat sebarang perjanjian dengan Thai land dan Thailand tidak peroah campur tangan di Terengganu. Oleh itu tidak ada

60 C.O. 2731163. Pejaba' Luar kepada Pejaba, Tanab Jajaban. 3 Jun 1889. 61 Mengenai Baginda Omar, sila liliat Haji Mubin Sheppard, "Baginda Qmar the Con­

queror", Malaysia in History, Vol. 12. No. I, October 1968. hlm. 34-37 . Haji Buyong Adil. Sejarab Trengganu. hlm. 107 .

62 Kobkua Suwanna(bal· Pian, Thai ·Malay Relarions .. . hlm. 120-121. 63 Midah binti Mamat. Satu Kajian Tcnrang Manuskrip Tarikh Sultan Zaino! Abidin ill

Tll!ngganu sebaga; Sumber Sejarah. Latiban llmiah. Jabalan Sejarab. Uni versiti Malaya. Kuala Lumpur, 1977/1978, him. 64-67.

64 Haji Mobd. Salleb bin Awang, Sejarah Trengganu (Kuala Trengganu: Mansur Printing Press. 1966). him . 100.

65 Haji Buyong Adil, Sejarah Tnmgganu, him. 159.

100

NEGERI MliLAYU DAN THAIlAND, 1781-1945: HUBUNGAN DAN PENTADBIRAN

sebab bagi Terengganu membuat perjanjian dengan Thailand," Begitu juga Sultan Zainal Abidin III menolak penyerahan Terengganu kepada Great Britain melalw Perjanjian 1909 dan perjanjian ini, Baginda mengakw Terengganu ada menghantar bunga emas ke Thailand telapi tidak ada wakil Thailand ditempatkan di Terengganu_ Penolakan ini bukan bermakna bahawa Terengganu sengaja tidak mengakW pertuanan Thailand, telapi sebenarnya ia adaIab sebuab negeri yang bebas dan tidak di bawab pertuanan Thailand,"

PerJis sebelum 1839 adalab sebalJagian daripada negeri Kedab. Pada lazimnya Raja Muda Kedab akan bersemayam di PerJis (Iebih dikenali sebagai Kayang pada masa itu). Setelab Thailand menguasai Kedab selama 18 tabun, sejak tabun 1821, dua orang pegawai Thai yang ditugaskan menjaga Kedab; Chao Phraya Yomraj dan Phraya Sri Phipat membabagikan Kedab kepada empat babagian: PerJis, Kedab, Kubang Pasu dan Setul. PerJis di bawab Syed Husin Jamallullail berpusat di Arau ; Kedab, Sultan Ahmad Tajuddin Halim Syab II; Kubang Pasu, Thnku Anum Pangiran Jambangan berpusat di Pulau Pisang dan Setul, Thnku Bisnu berpusat di Mambang Segara"

Kemudiannya pada tabun 1864 Kubang Pasu diserabkan kembali kepada Kedab. Setul terus kekal dan menjadi sebabagian jajaban Thailand. Manakala Perlis dituntut oleh Sultan Kedab. Pada masa pemerintaban Sultan Abdul Hamid (1881-1943), baginda menghantarWan MuhanJrnad Saman ke Bangkok menyatakan hasrat baginda itu. Dalam a1asan yang dikemukakan, raja Perlis bukan berasal daripada keluarga pemerintab, Seterusnya apahila raja Perlis Syed Ahmad Jamalul\ail mangkat pada tabun 1897, Sultan Abdul Hamid mengutuskan utusan di bawab Raja Muda Abdul Aziz ke Bangkok menuntut negeri Perlis. Sementara itu Raja Thailand, Chulalongkom melantik Syed Saffi ibn Syed Alwi JamaIul\ail sebagai pengganti. Sultan Abdul Hamid berjanji akan menjaga dengan baik keluarga diraja Perlis, Raja Perlis dan pegawainya akan dikekalkan mentadbir Perlis; tetapi hendaklab melalui Kedab, Sebaliknya penghantaran bunga emas, hendakJab disedia dan dihantar oleh

66 C.O. 273/284, F. Swettenbalil kepada J. Chamberlain, 20 Oktober 1902. 67 e.O. 273/351 . John Anderson kepada Pejabat Tanah Jajaban. 22 Februari 1909. terlampir.

Laporan W.L.Conlay. "E~tracts from Journal of lbe British Agent Trengganu ITerengganu) for the period 11th July to 31st August 1909", 8 September 1909.

68 F. Swettentam. British Malaya.(London: 1929). hlm. 323. Arnold Wright and Thomas H. Reid. The Malay Peninsula , him. 146: 150.

69 Sbarom Ahmat. Tradition and CluJnge in a Malay State: A Study of the Economic and Political Development 1878-1923 (Kuala Lumpur: Malaysian Brancb of the Royal Asiatic Society. 1984). blm. 14. Mobammad Jsa Othman. Polilik Tradisional Kedah 1681-1942, him. 33 .

101

MALAYSIA dari segi SEJARAH

Pedis sendiri.'O Apabila Raja Pedis Syed Saffi mangkat, putera sulung baginda Syed Alwi ditabalkan di Bangkok." Seperti juga Kedah, berkuatkuasa PeIjanjian Bangkok 1909 Perlis diserahkan kepada kerajaan British.

PENTADBIRAN THAI DI NEGERI MELAYU

Dalam perbincangan pentadbiran Thai di negeri Melayu dua perkara diben perhatian. Pertama pentadbiran Thai di Kedah, 1821-1842 dan pentadbiran Thntera Thai di Pedis, Kedah, Kelantan dan Terengganu pada tabun 1943-1945.

Pentadbiran Thai di Kedah, 1821-1842

Pentadbiran Thai di Kedah bennula setelab tentera Thai menyerang dan menduduki Kedah pada bulan November 1821. Thailand menggunakan alasan Sultan Kedah telah bersahabat dengan Burma untuk menyerang Kedah. Serangan dan penaklukan Thailand ini, sebenarnya bukan untuk menjalankan pentadbiran langsung di Kedah tetapi adalah penjajahan Thai di Kedah. Sekiranya Kedah sudah menjadi naungan Thailand, kenapa pula perlu melancarkan serangan ke atas Kedah. Dalam hal ini Maier cuba menyoa! apakah serangan dan pendudukan Thai di Kedah adalah untuk memulihkan keamanan dan menegakkan peraturan di Kedah?12 Setelah menguasai Kedah, Chao Phya Ligor (Raja Ligor) melantik anaknya; Phya Purl Saknuton sebagai gabenor dan Phya Sina Nunchit sebagai timbalan gabenOf. Walaupun begitu jawatan ini hanya disahkan oleh Rama III (phra Nang Klao) selepas tabun 1826.13 Pentadbiran gabenor ini dibantu oleh pasukan tentera.14

Kedah diletakkan secara langsung di bawah kawalan Chao Phya Ligor. Apabila beliau meninggal dunia pada tabun 1839, tempatnya diganti o\eh pemimpin tentera, Phya Si Phiphat. Memandangkan Kedah seringkali me\ancarkan gerakan untuk membebaskan diri daripada pendudukan tentera Thai, Phya Si Phiphat dan Chao Phya Yommarat mengesyorkan pentadbiran

70 Ibid. 71 Haji Ibrahim Ismail. Sejarah Kedah SepinIas Lal". hIm. 137. 72 " .... had Siam come southwards in 1821 to call a vassal to orderT' Hendrik M.1. Maier.

[n The Centre of Authority: The Malay Hikayal Merong Mahawangsa (New York: Cornell University. 1988). hIm. 15.

73 W.F. Vella, Siam Under Rama III 1824·1851 (New York: I.l. Augustin Incorporated Publisher Locust Valley 1957). hIm. 67.

74 Kobkua-Suwannatbat-Pian. Sejarah Thai Zaman Bangkok, hIm. 83.

102

NEGERI MEUlYU DAN THAIUlND, 1781·1945: HUBUNGAN DAN PENTADBIRAN

f(edah memilih sama ada diperintah secara langsung seperti pentadbiran yang sedia ada atau menyerahkan takhta kerajaan Thailand kepada Sultan Ahmad Tajuddin Halim Syah yang berada dalam buangan di Melaka. Kemudiannya kerajaan Thailand mengambil keputusan melantik pegawai Melayu yang boleh bekerjasama dengan mereka. Oengan itu Thnku Anom Raja Jambangan dilantik sebagai gabenor Kedah; Thnku Hasan sebagai timbalan gabenor dan berkuasa di Kubang Pasu; Thnku Bisnu (Thnku Seraja Wang) berkuasa di Setul dan Syed Husin sebagai pentadbir Perlis."

Pentadbiran Thai di Kedah, 1821-1842 telah mencetuskan beberapa siri gerakan tentangan terhadapnya. Serangan tersebut tidak munasabah dikaitkan dengan kelemahan pentadbiran Thailand dan sokongan rakyat kepada Sultan Ahmad Thjuddin Halim Syah.76 Tambahan pula dalam perjuangan 1838-1839, seman gat jihad ditanam dalam gerakan tersebut. Selain itu perjuangan tersebut adalah membebaskan Kedah. Oleh itu tidak boleh disifatkan sebagai pemberontakan. Oengan itu Thnku Kudin, Thnku Muhammad Saad, Sultan Ahmad Tajuddin Halim Syah, Thnku Abdullah, Thnku Muhammad Akib, Thnku Muhammad Taib dan Oato' Wan Muhammad Ali bukan pemberontak tetapi adalah pejuang negeri Kedah. Mereka juga tidak boleh disifatkan sebagai lanun77 kerana lanun bergiat di lautan luas tanpa tauliah politik."

Pada tahun 1842, kira-kira tiga tahun selepas kebangkitan Thnku Muhammad Saad, Rama III atau Phra Nang f(Jao mengambil keputusan menyerahkan kembali takhta kerajaan Kedah kepada Sultan Ahmad Tajuddin Halim Syah. Penyerahan ini dikatakan dibuat setelah Rama III menyedari kegagalan pemerintahan langsung Thailand di Kedah, kematian Raja Ligor yang lemah serta terlibat dalam rasuah dan berlaku persaingan kuasa di antara Ligor dengan Senggora ke atas negeri-negeri Melayu. Ka1aulah diperincikan, berlakunya kegagalan pentadbiran Thai di Kedah adalah kerana kebangkitan menentang Thailand yang berlaku, terutamanya pada tahun 1830-1831 dan 1838-1839. Kebangkitan Thnku Kudin berjaya pada peringkat awal menawan semula Kota Kuala dan berjaya menumpaskan pasukan tentera Thai di sini. Pasukan tentera Thai mengambil masa kira-kira lima bulan

75 Mobammad lsa Othman, Polilik Tradisional Kedah 1681-1942, Wm. 32. 76 Kobkua Suwannatbat-Pian. Sejarah Tho.i Zaman Bangkok, hlm. 83. 77 Misalnya R. Ibbetson menyatakan Tunku Kudin adalab pemimpin lanun melancarkan

serangan ke atas Kedab. SSR. Y.5: GMLO, R. Ibbetson kepada Chao Phra Prab-Klang Chao Kun Kasa, 3 Mei 1831.

78 Alfred P. Rubin, Piracy Paramountcy and Protectorales (Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya. 1974). him. 6;11.

103

MALAYSIA dar; seg; SEJARAH

untuk menawan semula Kota Kuala dartpada Thnku Kudin." Kejayaan itu pun kerana bantuan dartpada angkatan yang lebih besar dart Ligor. Kebangkitan 1838-1839 telah berjaya menyapu bersih pasukan tentcra Thai dart Kedah. Angkatan Kedah bukan sahaja menduduki kembali Kota Kuala tetapi menduduki kubu pertahanan tentera Thai di A1ur Ganu. Pasukan tentera Thai tcrpaksa dikumpulkan kembati di bawah pimpinan Raja Ligor dan Senggora, dengan bantuan tambahan dart Bangkok. Kejayaan Thnku Muhammad Saact ini disifatkan telah "menghancurkan nama dan maruah Siam"' o Rama IU juga menyedart hantuan Tentcra Laut British yang mengepung perairan Kedah tidak boleh diperkecilkan dalam memabantu kejayaan tcntera Thai di Kedah. Oleh sebab itulah pada tahun 1842 takhta kerajaan Kedah diserahkan kembati oleh Rama 111 kepada Sultan Ahamd Tajuddin Hatim Syah.

Pentadbiran Tentera Thai Di Perlis, Kedah, Ke1antan Dan Terengganu, 1943-1945

Tcntera Thai mentadbir Kedah, Perlis, Kelantan dan Tercngganu pada tahun 1943-1945, setelah kerajaan Jepun memindahkan pentadbiran negeri Melayu tcrsebut kepada kerajaan Thailand pada tahun 1943. Pcmindahan pentadbiran ini berkait rapat dengan pertolongan dan kerjasama kerajaan Thailand kepada tentcra Jepun melancarkan serangan ke atas Tanah Mclayu pada akhir tahun 1941. Jepun telah mcmbuat pakatan dengan kerajaan Thailand sebelum mclancarkan scrangan ke atas Tanah Melayu. Pakatan kedua-dua ncgara ini bermula sejak tahun 1938" Pcrdana Menteri Thailand, Phibun Songkram yang mendapat sokongan pcnuh dartpada Parlimcn" percaya kerjasama dcngan Jepun amat perlu bagi mendapatkan semula tanah jajahan Thai yang diserahkan kepada Indo China" Dengan itu secara rahsia pada Oktober 1940, Phibun membenarkan Jepun menyerang Tanah Melayu melalui Thailand. Keputusan Phibun ini dipengaruhi oleh kekalahan Perancis di tang an Jerman dalam

79 c.o. 273/1. ··WKID". 80 Kobkua Suwannatbal· Pian. Sejarah TluJi loman Bangkok. him. 84. 81 E. Tbadeus. Rood. "The 1940 Franco-Thai Border Dispute and Pbibuun Sonkhram's

Commitment to Japan" , lSEAH. Yol. X. NO. 2. September 1969. blm. 316. 82 Thamsook Numnonda, "Pibu!songkram's Tba.i Nation-Building Programme during the

Japanese Military Presence, 1941 -1945", JSEAH. VoL IX. No.2. September 1978. him. 243.

83 E. Tbadeus. 1-10od, "The 1940 Franco-Thai Border Disp ute and Phibuun Sonkhram's Commitment to Japan", hIm. 313.

104

NEGERI MEUlYU DAN THAIlAND, 1781,1945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

pertempuran'4 Hasil daripada pakatan ini. pada bulan Mac 1941. pejabat konsular Jepun dibuka di Songkhla,8S Berikutnya pada Julai 194 L Jepun roemasuki Indo China dan menguasainya pada Disember 1941. 86

Setelah mengisytiharkan perang ke atas pihak Berikat pada 8 Disember 1941. Jepun melancarkan serangan ke atas Kota Bahru melalui Thailand. Kemudiannya memasuki Terengganu dan Kedah pada 10 Disember 1941. British yang gagal mempertahankan Tanah Melayu menyerah kalah kepada tentera Jepun di Singapura pada 15 Februari 1942. Dokumen penyerahan ditandatangani oleh Leftenan General Percival pada pukul 6.10 petang. 15 Februari 1942.87 TenteraJepun menguasai Kelantan pada awal Januari 1942. Mereka mengambil alih Residensi Penasihat British sebagai pejabat tentera Jepun di Kelantan. Buat sementara pejabat ini di bawah jagaan Major Misuma." Tentera Jepun menguasai Kedah setelah tentera British mengundurkan diri dari Kedah mulai 16 Disember 1941. Setelah mentadbir beberapa tahun. pada tahun 1943 kerajaan tentera Jepun mengambillangkah memindahkan pentadbiran Perlis. Kedah. Kelantan dan Terengganu kepada kerajaan Thai. Pada 5 Julai. 1943. Perdana Menteri Tojo yang melawat Bangkok dan Perdana Menteri Thailand. Phibun Songkhram telah membuat pengisytiharan bersama bahawa kerajaan Jepun akan menyerahkan kembali wilayah Thai yang hilang dahulu." Pihak Thailand menubuhlcanjawatankuasa yang terdiri daripada berbagai kementerian yang diketuai oleh Menleri Luar Vichitra Vadhakarn untuk membincangkan mengenai perpindahan negeri-negeri tersebut. 84 Bruce. E. Reynolds, "Aftermath of Allice: The Wartime Legacy in Thai-Japanese Rela­

tions". JSEAH. Vol. XXI. No. I, March 1990. him. 85. 85 Yuen Choy Leng, F..xpansion of Japanese inleresJ in Malaya, /900-/941. M.A. Thesis.

University of Malaya. Kuala Lumpur, 1973. him. 142. 86 Ralph B. Smith, "The Japanese Period in Indochina and the Coup of 9 March 1945",

JSEAH, Vol. lX, No.2. September 1978, him. 276. Yuen Choy Leng. Expansion of Japanese interest in Malaya, /900-1941. hlm. 134. George sanford. Kanahele. The Japanese Occupation of Indonesia: Prelude to Independence. Ph. D. Thesis. Cornell University. June 1967. him. 21.

87 S. Woodhurn. Kirby (Mejar General), Singapore: The Chain of Disaster (London: Cassell, 1971). hIm. 250. Stanley L. Falk:. Seventy Days to Singapore: The Malayan Campaign 1941 -1942 (London: Robert Hale, 1975), him. 257.

88 Nik Anuar bin Nik Mabmud. "Kelantan di bawah Pentadbiran tentera Jepun dan Pentadbiran Tentcra Thai, 1941~45 : Suatu Kajian Sepintas Lalu", Malaysia: Sejarah dan Proses Pembangunan (Ku~a Lumpur: Persatuan Sejarab Malaysia. 1979). hIm. 136.

89 Malai Sinpo, Vol. 3. No. 158,6 Julai 2603 (1943); Vol. 3. No. 160.8 Julai 2603 (1943). Fisol Haji Hussain, Perkembangan Parti-Parti PoUlik Tempatan Di Kedah Pada Tahun /940 -an. tesis M.A. , Universiti Malaya. Kuala Lumpur, 1988, him. 25.

105

MAlAYSIA dari segi SEJARAH

Pada II Ogos 1943 (II Ogos 2603), Kabinet Thailand meluluskan Perjanjian Thai-Nippon mengenai perpindahan empat negeri Melayu dan dua negen Shan.'o Begitu juga dengan Privy Council Jepun meluluskan Perjanjian Thai-Nippon pada 18 Ogos 1943 (18 Ogos 2603)" Dengan iru pada 20 Ogos 1943 (20 Haci Gitsu 2603) kerajaan Thailand dan kerajaan Jepun menandatangani perjanjian di Bangkok; Thailand diwakili oleh Phi bun Songkram dan Jepun oleh Teiji Tasubokami , duta besar Jepun di Thailand." Perjanjian ini meneatalkan bahawa kerajaan Jepun akan menyerahkan Ke<Iah. Perlis, Kelantan, Terengganu dan kawasan Kentong dan Mongpan dalam wilayah Shan di Burma kepada Thailand." Tentang kenapa Jepun menyerahkan Kedah, Periis, Kelantan dan Terengganu dapat dilihat daripada Pembentahu Kerajaan Terengganu bi langan 12, benarikh 7 Julai 2603 yang berbunyi :

Sebabnya itu semata2 menurul penkatan persahabatan yang baik di antara Ncgeri Dai Nippon dan Negeri Thail and, dan supaya membalas budi kepadanya yang berushakan [berusahakan] dinnya kepada pekerjaan pendinan Lengkongan Kema'moran Bersama Asia TImor Raya, dan lagi menurut semangat supahan Nippon supaya mengualkan lagi di atas asas pekerjaan pendinan Lengkongan Kema'moran Bersama Asia Raya."

AJasan tersebut menunjukkan kerajaan Jepun memenuhi janji tahUIl 1941 dan sebagai tanda ucapan terima kasih kepada kerajaan Thailand kerana membenar memben kerjasama kepada Jepun keUka mereka melancarkatl serangan ke alaS Tanah Melayu. Namun demikian kuasa tentera masih di

90 Malai Sinpo. Vol. 3. No. 190. 12 Og05 2603 (1943). 9 1 Malai Sinpo. Vol. 3. No. 196. 19 Ogo, 2603 (1943) . 92 Malai Sinpo. Vo l. 3. No. 198. 21 Og05 2603 ( 1943) SUK. Tr .. 5112603. "Cabu","

daripada berita MaJai , 21 Og05 2603. Fisol Haji Hussain. Perkembangan Parti·Parli Po/ilik lempalan Oi Kedah Pada Tahun J940·an. blm . 26. Mobd. Na1Ii bin Ismail . Keadaan Ekonomi Padi dan Beras Negeri kedah Sewaklu Pentadbj,-an Jepun dan TluJ i

(1941-1945), Lalman llmiab. Jabatan Sejarab .. Universiti Malaya. KuaJa Lu~pur. 1987/ 1988. hlm. ix-xi . Zainuddin bin Zakarian. PendudL4kan Jepun dj Machang. blm. 35.

93 Muda Mobd. Taib A. Rahman. "Pendudukan Jep un Di Terengganu", Kboo Kay Kim (edito r). Masyarakal Melayu Moden (Kuala Lumpur: Jabalan Penerbitan Unive~il i

Malaya. 1985). blm. 182. 94 SUK. Tr .. 5112603, "Pemberitabu Khas Kerajaan Terengganu", bilangan 12. 7 baribulan

7 tabun 2603. Sural pengisytibaran ini ditandatangani oleb Kuji Manabu , Syucokan Terengganu. Lihal juga SUK. Tr .. 5112603 . 'Terengganu Syubo Tambaban Kbas '. bilangan 14. Sbichigastsu. 7. Koki 2603. Syowa 18. 7 haribuJan 7 tabun 2603.

106

NEGERI MEUYU DAN THAIlAND, 1781-1945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

tangan kerajaan Nippon. Dalam perjanjian ini Thailand dan Jepun ". . . bel'azarn dengan sekuat-kuatnya hendak bekerjasama dengan rapat menjalankan peperangan yang sarna melawan Amerika Syarikat dan Empayar British hingga jaya dan menubuhkan lingkungan kemakmuran bersama Asia TImur Raya yang berasaskan keadilan telah semuanya bersetuju atas perkara-perkara

... " di antaranya;

Fasal pertama Nippon mengiktiraf persatuan negeri-negeri Kelantan, Terengganu, Kedah dan Periis serta pulau-pulau yang di bawah perintah negeri-negeri itu ke dalam sempadan Thai.

Fasal kedua, Nippon mengiktiraf persatuan kawasan-kawasan Kintong dan Mongpan dalam negeri Siam ke dalam sempadan Thai."

Pada 7 Julai 1943 (7 Julai 2603), Kuji Manabu, Syucokan, 'Jl:rengganu mengeluarkan surat pengisytiharan memaklumkan kepada penduduk Threngganu, kerajaan Dai Nippon telah menyatakan pada 5 Julai 1943 (5 Julai 2603), negeri Kedah, Perlis, Kelantan dan Terengganu akan dipindahkan kepada kerajaan Thailand. Walaupun pel]lindahan dilakukan tetapi negeri­negeri ini masih lagi di dalam Lingkungan Kemakmuran Bersama Asia Raya dan kerajaan Jepun masih lagi menjadi 'Pertua' dan rakyat diingatkan supaya terus berusaha dalam pekerjaan masing-masing serta menyempurnakan Peperangan TImur Asia Raya.96

Perpindahan pentadbiran Terengganu ini dibantah oleh sekumpulan rakyat. Mereka beI]Jendapat yang mereka sesuai dengan perjalanan dan pemerintahan Jepun; buruh-buruh pula bel]lendapat bahawa mudah mendapatkan pekerjaan dan wang kerana peluang pekerjaan banyak; adajuga yang beI]Jendapat sementara peperangan, dan negeri belum aman adalah lebih sesuai negeri Terengganu diletakkan di bawah pentadbiran Jepun, pegawai­pegawai Melayu sudah memahami perjalanan pentadbiran Jepun serta sudah dapat membantu pegawai Jepun menjalankan pekerjaan dan pihak Jepun memberi kebebasan kepada agama dan adat-adat Melayu.97

95 SUK. Tr .. 5112603. "Cabutan daripada Benta Malai''' 21 Ogos 2603. 96 SUK. Tr., 51/2603. "Pemberitahu Khas Kerajaan Terengganu", bilangan 12. 7 baribulan

7 tabun 2603. Sural pengisytibaran ini ditandatangani olch Kuji Manabu, Syucokan Terengganu. Libat juga UK. Tr., 5112603. 'Terengganu Syuho Tambaban Khas', bilangan 14, Shichigaslu, 7, Koki 2603, Syowa 18, 7 haribulan 7 tabuo 2603 .

. 97 SUK. Te., 5112603. "Pindahan pentadbiran Negeri Terengganu dari kerajaan Dai Nippon kepada kerajaan Thailand". 17.7.2603. SUK. Tr .. 5812603, "Memo Rasmi Pejabat Sul­tan". (1.1.) .

107

MAUlYSIA dur; .<eg; SEJARAH

Mufti kerajaan Terengganu juga mengajukan surat kcpada Sultan Ali bertarilch 18 Julai 1943 (18 Julai 2603) menyatakan adanya perasaan kurang senang dengan perpindahan negeri Terengganu kepada pentadbiran Thailand. Mufti menyatakan yang rarnai berpendapat Terengganu akan kerugian besar akibat perpindahan pentadbiran tersebut, kerana pentadbiran tentera Jepun membantu yang daif dan mewujudkan Kemakmuran Dalarn Lingkungan limur Asia Raya. Selain pentadbiran tentera Jepun tidak menyekat pertumbuhan sekolah agarna di Terengganu." Persoalan ini dibawa ke dalam mesyuarat diadakan di Telaga Panchur, pukul 11.00 malam 2[ Ju[ai 1943 (2 [ Julai 2603) diketuai o[ch Sultan Ali dan dihadiri oleh Tengku Seriwa Raja, Dato' Nara Diraja, Dalo' Sangsuran, Dato' Bentara Rakna, Dato' Purba Wangsa, Dato' Balai, Haji Ali (Setiausaha Sulit Sultan) dan Tengku Bentara Dalarn. Mesyuarat ini mengambil keputusan akan mengajukan surat rayuan Udak puas hati rakyat terhadap perpindahan pentadbiran Terengganu ini kepada kerajaan pentadbiran Jepun . Walaupun begitu langkah ini akan diarnbil sekiranya negeri Kedah, Pe.rlis dan Kelantan mengarnbil tindakan yang sarna"

Pada [5 September 1943, seiling dengan perlantikan ketua dan pentadbir tiap-tiap negeri, kerl\jaan Thai mengeluarkan pengisytiharan pentadbiran negeri Kedah, Perlis, Kelantan dan Terengganu. Pentadbiran empat buah negeri akan dikendalikan oleh tentera Thai . Hal chwal pentadbiran tiap-tiap negeri akan dikendalikan oleh pentadbir. Ketua pentadbir akan menasihati secara langsung pentadbir tiap-tiap negeri . Pentadbiran tiap-tiap negeri pula akan dikendalikan oleh pegawai tentera. Setiap pegawai tentera boleh mernilih cara yang difikirkan sesuai dengan kehendak penduduk tempatan dan keadaan setempat. Penasihat pentadbiran dikehendaki menasihati ketua pentadbir dalarn hal ehwal pentadbiran awam dan ketua poliS pula membantu ketua pentadbir mengenai hal yang berkaitan dasar umum. Mereka yang dilantik ialah: ketua bagi empat buah negeri, Mejar Jeneral Kamol Srabhaisiradhikaran Jotikasathien; Kedah, Mejar Polis Chong Charaen; Penasihatnya, Kapten Momrajuorgse Chalermlarf Thasenog; Pemerintah Pasukan Polis, Kol onel Polis Chaiarn Limjal dan Ketua Pesuruhjaya Pedagangan ialah Tavil Kuptarak. liap-tiap buah negcri pula dilantik kelua pentadbir masing-masing; Perlis, Cham Na Songkhrma; Kelantan First Lieutenant Cham Charanchaichakar dan Terengganu, Kolonel Prayoon Ratanakich. tOO Dewan Rakyat Thai yang 98 SUK. Tr., 5112603, Mufti Kerajaan Terengganu kepada Sultan Ali ibni al·marhum Sull3Il

Sulaiman. Pejabat Agama Terengganu. 18 .7,2603 . 99 SUK. Tr .. 51 /2603 . "lngaJan". 21.7.2603. 100 Mala; Sinpo. Vol. 3. No. 221. 17 September 2603 (1943): Vol. 4. 248. 19 Oklob.r 2603

(1943).

108

NEGERI MEUrU DAN THAIUND. 1781-1945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

bersidang rneluluskan usul bahawa kerajaan Thai rnernpunyai kuasa rnelantik pegawai pentadbir ernpat buah negeri Melayu daripada anak lernpatan. Langkah ini diarnbil untuk rnengelakkan daripada berlakunya kekecuhan dalarn pentadbiran kerana penduduk lernpatan tidak biasa dengan pentadbiran Thai. 10 1

Pada IS Oktober 1943 (15 Oktober 2603), gabenor dan pegawai-pegawai Thai tiba di Terengganu untuk rnengarnbil alih leraju pentadbiran. 102 Pada 18 Oktober 1943 Terengganu, Kedah, Perlis dan Kelantan diletakkan di bawah pentadbiran Thailand. Pentadbiran lenlera Thai di Kedah, Periis, Kelantan dan Terengganu di bawah gabenor general dan tiap-tiap buah negeri, rnasing­masing di bawah gabenor Thai. 103 Kerajaan Thailand tidak akan rnengganggu agarna dan adat istiadat Melayu.

Negeri Terengganu diserahkan oleh kerajaan Dai Nippon kepada kerajaan Thai pada pukul 11.50 pagi, 18 Oktober 1943 (18 Oktober 2486). Pejabat kerajaan Terengganu rnengeluarkan surat pengisytiharan bilangan 112486, bertarikh 18 Oktober 2486 yang ditandatangani oleh Kolonel Prayoon Ratanakich, gabenor Thai, Threngganu rnenyatakan penyerahan tersebut, dan menyeru sernua kakitangan kerajaan rneneruskan pekerjaan rnasing-rnasing seperti sedia kala dan taat kepada segala arahan pihak berkuasa Thai. Jaminan diberikan bahawa kerajaan Thai tidak akan rnernecat rnereka tetapi akan mengarnbil berat ke atas kebajikan rnereka. 104 Pernerintah lenlera Thai, P. Na Badalung, pernangku gabenor Terengganu rnengeluarkan arahan pada 19 Oktober 1943 (19 Oktober 2486) supaya bendera Thai dinaikkan di tiap-tiap pejabat kerajaan dari pukul 8.00 pagi hingga pukul 6.00 petang waktu Thai. lOS

Begitu juga dengan Kelantan, kerajaan Thailand rnenghantar pegawai dan lenlera ke Kota Bharu. Mereka tinggal di Sekolah Melayu Merbau dan Sekolah Cina Chung Hwa. lo, Pentadbiran tenlera Thai berkuatkuasa di Kelantan pada 21 Oktober 1943. Pesuruhjaya tentera Thai yang pertarna First

101 SUK. Tr .. 5112603. "Cabutan berila Malai. 4 Ku GalSu 2603 (4.9.1362)". 102 SUK. Tr .. 5112603 . "Prognun Peringatan Peke~aan". 3.10.2603 . 103 SUK. Te. . 109/1361. "Pemberitabu Kerajaan", bilangan 512486. Pejabat Maklumal,

1.11 .2486. Pemberilahu ini ditandatangani oleh P. Na BadaIung. Pemangku Pesurubjaya Tenlera Thai Terengganu. Malai Sinpo. Vol. 4. No .. 248. 19 Oklober 2603 (1943).

104 SUK . Te .. 109/ 1361. "Pemberitabu Kerajaan". bilangan 112486. Pejabat Kerajaan Terengganu. 18 Oktober 2486.

105 SUK. Tr., 109/1361, "Perintah bilangan 1 . Waktu menaik dan menurunkan bendera Thai bagi tiap-tiap pejabat kerajaan", Pejabat Maklumat. Kuala Terengganu. 19.10.2486.

106 Nik Mohamed bin Nik Mohd. Salleh, "Penduduk dan Pentadbiran Tentera Jepun dan Tentera Thai di Kelantan 1941·1945", Warisan Kelanlan N (Kota Bharu: Perbadanan Muzium Negeri Kelantan. 1987). hlm. 95-96.

109

MALAYSIA dari segi SEJARAH

Lt. Cham Charan Chaichan; berkhidmat hingga 30 Mac 1943. Dia digantikat oleh R. T. Thavin Rawang Phu."" I

Walaupun pentadbiran diambiJ alih oleh tentera Thai dan berpusat d AJor Setar, tetapi kuasa tentera Jepun masih berterusan. Misalnya JepDl masih mengawal kereta api Kedah dan Perlis; Thailand mengawal Kelanla/ sahaja. Sementara itu Jepun masih mengawal telefon dan poS.IOS Pada I! Oktober 1943 (19 Oktober 2486) juga Pesuruhjaya TInggi Tentera mengeluar· kan peraturan menetapkan kekuasaan negeri dan rakyat negeri Kedah, Perlis Kelantan dan Terengganu. Peraturan diedarkan dengan alasan untul mewujudkan perjalanan pentadbiran dengan sempurna dan member kesenangan kepada rakyat dengan kadar seberapa segera. Peraturan ini d antaranya menetapkan:

Perkara (1) Military High Commissioner yang berkuasa memerintah tiap-tiap cawangan pekerjaan kerajaan Kedah, Perlis, Kelantan dan Terengganu. Mana-mana kekuasaan menjalankan pemerintahan yang ada atau duduk dijalan di empat buah negeri itu mengutamakan (sic) pada tarikh yang dimulai adakan tentera Darat Thai di masing-masing negeri tersebut.

Perkara (2) Di Dalam perkara mengguna kuasa menjalan pemerintah mengikut perkara (I) boleh juga Military High Commissioner timbang serahkan perkara mengguna kuasa di atas mana-mana pekerjaan kepada raja negeri atau pun siapa­siapa lain gunakannya. Atau pun boleh jugajika hendak diberi raja negeri ada bahagian di dalam perkara mengguna mana­mana kuasa 109

Ketika pentadbiran tentera Thai, waktu pejabat telah diubab. Misalny: waktu pejabat Terengganu kini: waktu masuk pejabat hari Sabtu hingga Ram pada pukuJ 9.00 pagi; keluar pada 12.00 tengah hari; masuk bekerja semul: pada pukul 14.00 (2.00) petang dan tarnal pejabat pada pukuJ 16.00 (4.00 petang waktu Thai. Pada hari Kharnis waktu masuk kerja, pukuJ 8.00 pag

107 Nik Anuar b. Nik Mahmud. "Kelantan di b.wah Pentadbiran Tenter. Jepun d. Pentadbiran Tentera Thai. 1941·1945: ...... him. 142·143.

108 Mobamad !sa Othman. Pendudukan lepun di Tanah Melayu 1942·1945 .... him. 5( 109 SUK. Tr .• 78/1362. "Kenyataan Military Higb Commissioner Tentera Darat Thai Pcrkar

Me(nglbadkan Kelruasaan pemerinlah dan Rakyal.Raky.t negen Threngganu". Mili ....

Higb Commissioner. 19 Thlakum sanat 2486.

110

NEGERI MEUYU DAN THAIUND, 1781-1945: HUSUNGAN DAN PENTADSlRAN

daD tarnat pejabat pada pulrul 12.00 tengah hari waktu Thai. Hari Jumaat kekal sebagai hari kelepasan umum."O Pentadbiran tentera Thai membenar sultan mengibar bendera negeri masing-masing. Sebagaimana dijanjikan. gabenor Terengganu membenarkan bendera kerajaan Terengganu dikibarkan semula di perkarangan istana. Mahkota serta bendera boleh dipakai di kereta

sultan.llJ Kerajaan tentera Thai menuntut penduduk tempatan memanggil negen

Thai. Misalnya pada 30 Oktober 1943 (30 Oktober 2486) pentadbiran tentera Thai mengeluarkan arahan menuntut penduduk tempatan memanggil Degen daD orang Thai. 112 Kemudiannya pada 1 November 1943 (I November 2486) kerajaan Thailand menukar gelaran Gabenor General kepada Pesuruhjaya TInggi Tentera Thai Bagi Empat Buah Negen (The Military High Commis­sioner of Four States). Pada tiap-tiap negen. jawatan gabenor ditukar kepada pesuruhjaya tentera. 1l3 Dengan itu empat buah negen. Kedah. Perlis. Kelantan daD Terengganu diletakkan di bawah pentadbiran Pesuruhjaya TInggi Tentera (Khaluang Thahan Besar). Mejar General Kamol Srabhausuradhikaran Jotikasathien; penasihatnya pula ialah KapteD Momrajuorgse Chalermlarf Tharenog."4 Di tiap-tiap buah negeri dilantik Pesuruhjaya Tentera (Khalung Thahan Pracharm Rath) untuk menguruskan pentadbiran negen bagi membantu Pesuruhjaya TInggi Tentera. Pentadbiran Kedah. Perlis. Kelantan dan Threngganu ini di bawah jagaan Phibun Songkhrarn."S

Kemudiannya pemenntah tentera Thai mengarnbil keputusan memulang­kan kembali pentadbiran kepada sultan dan pegawainya. Pesuruhjaya Tentera Thai bagi tiap-tiap negeri bertugas sebagai penasihat kepada sultan. Malah

110 SUK. Tr .. 109/1361. "Perinrah bilangan 2 - Waktu-waktu peke~aan bagi tiap-tiap pejabal kerajaan", Pejabat Maldumat. Kuala Terengganu. 20.10.2486.

III SUK. Tr .. 5112603. minil, 30.10.2486. 112 SUK. Tr .. 109/1361. "Pemberilabu Kerajaan - Tuntutan gelaran oegeri dan orang Thai",

bilangan 412486. Pejabal Maklumat. 30.102486. Dalam sural pengisytibacan dicalalkan bilangan 5186: bilangan ini diakui salab. dan yang betulnya ialab 4186. (Su](. Tr .• 109/ 1361. "Pembetulan", Ketua Pejabat Maklumat. 1.11.2486.

113 SUK. Tr .. 109/1361. "Pemberilabu Kerajaan". bilangan 512486. Pejabal Maklumal. 1.11.2486. Pemberitahu ini ditandatangani oleb P. Na Badalung. Pemangku Pesurubjaya Tentera Thai Terengganu.

114 Nama-nama ini didasarkan kepada ejaan dalam Mala; Sinpo, Vol. 4. No. 248. 19 Oktober 2603 (1943).

115 Fisol Haji Hussain, Perkembangan Parti-Parti Polilik Tempatan Di Kedah pada Tahun 1940-an, hIm. 26-27. Nik Anuar bin Nit: Mabmud, "Kelantan d.i bawab pentadbiran Tentera Jepun dan Pentadbiran Tentera Thai, 1941-1945: ... " hlm. 142. Nit: Mobamed bin Nik Mobd. Salleh. "Pendudukan dan Pentadbiran Jepun dan Tentera Thai d.i Negeri Kelantan 1941-1945". him. 95.

111

MAUlYSIA dar; seg; SEJARAH

Pesuruhjaya Thntera Thai tidale menjadi ahIi majlis yang akan dipulihkan kembali n 6 Pada tahun 1943, Pesuruhjaya TInggi Tenlera Thai membenar kerajaan negeri memulihkan kembaJi Majlis Mesyuarat Negeri. Pada 27 November 1943 (27 November 2486) Pesuruhjaya Tentera Thai bersetuju membenarkan penubuhan Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri Terengganu. l17

Dengan itu pada 28 November 1943 (28 November 2486) Sultan Ali melantik Che Da bin Omar, Dato' Jaya Perkasa sebagai Menteri Besar mulai 28 November 1943 (1 ZU1hijah (362)118 Pada tarikh yang sarna 28 November 1943, Sultan Ali melantik ahIi jamaah menteri yang terdiri daripada Dato' Jaya Perkasa, Thngku Pekerma Wira, Tengku Paduka Raja dan Tengku Jaya Pekerma.l19 Seterusnya pada 29 November 1943 (29 November 2486/2

Zulhijah 1362), dengan persetujuan pesuruhjaya TInggi Thai, Sultan Ali melantik ahIi mesyuarat Terengganu.

Dengan itu Majlis Mesyuarat Kerajaan Terengganu dibentuk semula pada 14 Disember 1943 (14 Disember 2486)"° dan mengadakan mesyuarat pada hari tersebut. Kini perjaJanan pentadbiran negeri Terengganu adaJaIJ berlandaskan keputusan terbanyale daJarn Montri Sapha. Presiden pula akan menurut keputusan suara terbanyale yang dicapai daJarn keputusan Montri Sapha. "I Sebagai memperingati pemulihan majlis ini kerajaan Terengganu mengisytiharkan cuti arn pada tiap-tiap 14 Disember supaya menjadi kenang-

116 Mobamad Isa Othman. Pendudukan Jepun di Tanah Me/oyu J942 ·J945 .. "' hlm. 53. 117 SUK. Te .. 7111362. Pesuruhjaya tentera Terengganu P. Na Badalung kepada Sultan Ali

ibn Sultan Sulaiman Badrul Alam Shah. 27 November 2486. Di negeri-negen MeJayu lain (tidak tennasuk Kedah. Perlis dan Kelantan). Majlis Mesyuarat Negeri ditubuhkan pada Disember 1943 . Pengerusi Majlis ini ialab Gabenor atau Mayor Jepun dan dilantik l dengan kelulusan Pentadbir Tentera Jepun di Singapura. Sultan sebagai Timbalan Penegrusi; ahlinya pula ialah Orang Besar dan Kerabat Diraja. (Halinah Bamacibaj, T~ Impacr 0/ rhe Japanese Occuparion of Malaya on Malay Society and Poliries (1941· 1945). M.A. Thesis. Un iversilY of Auckland. 1975. him. 154) .

118 SUK . Tr., 71/1362, Sullan Ali kepada Pesurubjaya Tentera Terengganu, 30 November 2486, terlampir "Kerajaan Terengganu - Pemasyubaran Dalam", bilangan 1/1362, Pejabat Sultan. Kuala Terengganu. 1.12.1362 (28. 11.2486). SUK. Tr .. 7611362. "Kerajaan Terengganu - Pemasyhuran Dalam", bilangan 1/1362. Pejabat Sultan. Kuala Terengganu. 1 Zulhijab 1362 (28 November 2486).

119 SUK . Tr., 7511362, "Surat Tauliab Perlantikan Jumaah Menteri", Pejabat Sultan Terengganu, 1 Zulhijah 1362 (28 November 2486). Surat tauliah ini ditandatangani dan dicop moborkan oleh Sultan Ali.

120 SUK. Tr .. 10911361. "Pemberitahu Kerl\iaan Terengganu". bilangan In486. pejabat Setiausaha Kerajaan Terengganu, 14 Disember 2486.

121 SUK. Tr .. 16/1364. Dalo' Jaya Perkasa kepada Sultan Ali. 10.3.2488 .

112

NEGER! MElAYU DAN THAIlAND. 178/-/945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

kenangan kepada Terengganu. 122

Montri Sapha Kelantan mula bertugas pada I Januari 1944. Di antara ahIinya: Sultan Ismail ibni Sultan Mohamed IV sebagai Yang Dipertua; Raja Kelantan (Tengku Ibrahim) sebagai Naib Yang Dipertua; Thngku Muhammad Harnzah bin Tengku Zainal Abidin (Setiausaha Kerajaan) sebagai Seliausaha; Datuk Nik Mahmud bin Haji Ismail (Menteri Besar). Nik Ahmad Kamil bin Nik Mahmud (limbalan Menteri Besar), Thngku Indera Petra bin Thngku Ibrahim (l1mbalan kepada l1mbalan Menteri Besar), Tengku Mohamed bin Tengku Idris Petra (Thngku Sri Utama Raja) dan Thngku Abdul Rahman bin Sultan Ahmad (Tengku Sri Amar Raja).12. Begitu juga dengaD Kedah, MODtri Sapha juga dibentuk. Di antara anggotanya: Sultan Brullishah sebagai PresideD, Tunku Yaakob sebagai Naib PresideD, Haji MoM. Sarif Osman sebagai Setiausaha dan Che Kassim biD Che Ismail sebagai peDulis. AhIi Montri Sapha yang dilantik UDtuk tempoh empat tahoo sahaja Sekiranya perkhidmatan mereka diperlukan mereka akan dilantik semula 124

Pada 17 Disember 1943, kerajaan Thai membuat persiapan untuk menyerahkan pentadbiran negeri Kedah, Perlis, Kelantan dan ThreDgganu kepada sultan masing-masiDg. Sultan akan meDjadi ketua Degeri dan Pesuruhjaya Tentera Thai sebagai peDasihat. Kerajan Thai juga akan membentuk Sistem Perbandaran (Municipal System) dalam bandar besar liap­liap negeri. 125 Dalam masa pemerintah Tentera Thai Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri dikenali sebagai Montri Sapha

Ketika pemerintahan teDtera Thai ini, sesiapa yang heDdak keluar dari sesebuah negeri dikeheDdaki meDgambii passport_ Misalnya sesiapa yang hendak keluar negeri Threngganu diwajibkan meDgambii surat kebenaran atau passport. Syarat ini adalah lanjutan daripada peraturan yang telah dijalankan selama ini di masa peDtadbiran Dai Nippon. Passport yang mereka guDakan adalah di dalam tulisan JepuD dan bahasa Malaysia. Ianya pula ditandatangani dan dicop oleh Malai Gunseikanbu ThreDgganu Renral<:usho. Dalarn surat kebenaran atau passport ini seseorang itu dikeheDdaki memeDuhi

122 SUK. Tr .. 109/1361. "Pemberitahu Kerajaan Terengganu". bilangan 112486. Pejahal Seliausaba Kerajaan Terengganu. 14 Dismeber 2486.

123 Nil< Anuar b. Nil< Mahmud, "Ketantan di bawah pentadbiran Tenlera Jepun dan Penladbiran Tenter. Thai, 1941-45: ...... blm. 143. Nil< Mobamed bin Nil< Mobd. SaUeb. "Pendudukan dan Pentadbiran tentera Thai di Negeri Kelantan 1941-1945", blm. 96-97.

124 Mobamad 1sa Otbman. Pendutlukan Jepun di Tanah Melay" 1942-/945 ...• blm. 53-54.

125 Malai Sinpo. Vol. 4, No. 300, \8 Disember 2603 (1943).

113

MALAYSIA dari segi SEJARAH

maklumat seperti tempat tinggal, pekerjaan, nama dan umur. Selain itu di dalam surat ini perlu dinyatakan tujuan perjalanan, tempat berlepas, jalan yang akan dilalui, tempat yang dituju, tempoh, kenyataan dan tankh, '"

Di masa pentadbiran tentera Thai, masing-masing negeri diwajibkan menyambut hari kebesaran negeri Thailand. Misalnya Terengganu merayakan han jadi Raja Thai, 20 September 1944 (20 September 2487). Dalam hal ini arahan dikeluarkan supaya mengibarkan bendera Thailand selama dua hart; 20 dan 21 September 1944 (20 dan 21 September 2487).127 Begitu juga pada 28 Disember 1944 (28 Tanawakhom 2487), pejabat Pesuruhjaya Tcntcra Thai Terengganu mengeluarkan atur cara sambutan tahun baru 2488 (1945). Pesuruhjaya tentera meminta supaya semua bangunan pejabat kerajaan, rumah pegawai, perniagaan dan orang ramai mengibarkan bendera Thai selama tiga hari, 31 Disember 1944, 1-2 Januari 1945 (31 Tanawakhom 2487, 1-2 Mokarakhom 2488). Sempena menyambut tahun barn ini culi umum diisytiharkan pada tiga han tersebut. Segal a surau dan masjid dimima memukul beduk, pukulan biasa sebanyak tiga kali pada 31 Disember 1944 (31 Tanawakhom 2487), tepat pukul 24.00 (12.00) tengah malam. Pada 1 Januart 1945 (I Mokarakhom 2488), pukul 8.00-10.00 pagi Pesuruhjaya Tentera Thai akan menerima kedatangan dif-dif melawat dan mendengar ucapan di kediamannya. Pada pukul 10.00 pagi Sarni Thai akan membaca doa dan jamuan diadakan untuk pegawai Thai sahaja. Dengan itu pada 30 Disember 1944 (30 Tanawakhom 2487) pejabat Setiausaha Kerajaan Terengganu mengeluarkan pengisytiharan bilangan 20/2487 yang menyatakan pada 31 Disember 1944 (31 Tanawakhom 2487) dan 1-2 Januari 1945 (1-2 Mokarakhom 2488) sebagai han kelepasan umum. Pada tiga han kelepasan itu semua bangunan pejabat kerajaan, rumah pegawai, rumah pcrniagaan dan rumah orang ramai dikehendaki menaikkan bendera Thai. Selain itu pada 31 Disember 1944 (31 Tanawakhom 2487), tepat pukul 12.00 malam, surau­surau dan masjid-masjid dikehendaki memukul beduk, pukulan biasa sebanyak tiga kali. '28

Pentadbiran Thai di Perlis, Kedah, Kelantan dan Terengganu berakhir setclah Jepun menyerah kalah kepada pihak Berikat pada 15 Ogos 1945.

126 SUK. Tr .. 2011363. "Passport", 127 SUK . Tr .. 34/1363. "Pemberitahu Kerajaan·'. bilangan 10/2487. Pcjabat Sctiausaba

Kerajaan Terengganu. 14 September 2487. 128 SUK . Tr .. 3/1364, "Pemberilabu Kerajaan Terengganu Kerana Menyamt'lul TaJlUU Baru

2488", bilangan 2012487. Pejabat Sctiausaha Kerajaan Terengganu. JO Tanawakbom 2487.

114

NEGERI MEUYU DAN THAIUND, 1781 ·1945: HUBUNGAN DAN PENTADBlRAN

~ngganu diletakkan dalam Region 8 dan ditadbirkan oleh Leftenan Kolonel Headley. Kelantan diletakkan dalam Region 7 di bawah Leftenan Kolonel D. SommerviIIe. Kedah dan Perlis pula diletalckan dalam Region I.

PENILAIAN

Di antara perkara utama dalam hubungan negeri Melayu dengan Thailand ialah penghantaran bunga emas dan perak. Walaupun kerajaan Thailand rnenuntut penghantaran bunga tersebut sebagai tanda pertuanan; tetapi bagi negeri-negeri Melayu ia hanya sebagai tanda persahabatan. Apahila tentera Thai mengambil a1ih teraju pentadbiran Perlis, Kedah, Kelantan dan 'Threngganu pada tabun 1943, mereka menyerahkan kuasa pentadbiran negeri kepada sultan dan Majlis Mesyuarat Negeri yang di panggil Montri Sapha. Pesuruhjaya Tentera Thai bertugas sebagai penasihat. Pentadbiran Thai berakhir setelah Jepun menyerah kalah pada tahun 1945.

SINGKATAN

C.O. GMLO

. MBSK

JMBRAS

JSEAH SCAO. Tr. SSR SUK. Tr. !.t.

WKTD WMM

Colonial Office Governor Miscellaneous Letters Out Memorandum on British and Siamese Relations in the Unprotected Malay States of Kelantan and Terengganu Journal of the Malayan Branch, Royal Asiatic Society Journal Southeast Asian History Senior Civil Affairs Officer Terengganu Straits Settlements Record Setiausaha Kerajaan Terengganu tanpa tarikh War of Kedah and Thanku Din's Proceedings An Account of the War between the Malays and Siamese in 1838 commonly called the war of Thanku Mahomad Saad

115