laporan penuh central forest spine (cfs)

CENTRAL FOREST SPINE

PELAN INDUK RANGKAIAN EKOLOGI

Laporan Akhir

KANDUNGAN 1.0 Pengenalan

1.1 Latar Belakang 1-1

1.2 Objektif Pelan Induk CFS 1-3

1.3 Kawasan Pelan Induk CFS 1-3

1.4 Visi untuk Pelan Induk CFS 1-5

2.0 Kepentingan Rangkaian Ekologi

2.1 Fragmentasi Habitat Semulajadi 2-1

2.2 Fragmentasi Hutan Semenanjung Malaysia 2-6

2.3 Kepentingan Pergerakan Jarak Jauh Babi Berjanggut dalam kawasan 2-7

Pelan Induk CFS

2.4 Rangkaian Ekologi Penyelesaian untuk Fragmentasi Habitat 2-8

2.5 Contoh dari Negara-negara Lain 2-10

3.0 Rangkaian Ekologi CFS

3.1 Rangkaian Ekologi CFS1 3-1

3.1.1 Rangkaian Utama (PL) 3-8

3.1.2 Rangkaian Sekunder (SL) 3-44

3.1.3 Rangkaian Rentas Sempadan (Trans-Boundary) 3-86

3.1.4 Cadangan 3-88

3.2 Rangkaian Ekologi CFS2 3-89

3.2.1 Rangkaian Utama (PL) 3-89

3.2.2 Rangkaian Sekunder (SL) 3-128

3.3 Kajian Kes 3-164

3.3.1 Kajian Kes CFS1 3-164

1. CFS1 - PL1: HS Tanum (Greater Taman Negara) HS Sg. Yu 3-164

(Main Range)

2. CFS1 - PL2: HS Temenggor (Main Range) Taman Negeri 3-211

Royal Belum (Banjaran Utama)

3. CFS1 - SL2: Rezab Hidupan Liar Krau HS Bencah HS Som 3-265

HS Yong

3.3.2 Kajian Kes CFS2 3-314

1. CFS2 - PL1: HS Labis Timur HS Mersing HS Lenggor 3-314

2. CFS2 - PL2: HS Lesong HS Resak 3-355

3. CFS2 PL4: HS Bukit Ibam HS Sg. Marong - HS Lesong 3-400

4.0 Garis Panduan Umum untuk Rangkaian Ekologi

4.1 Aplikasi Garis Panduan untuk Rangkaian Utama dan Sekunder 4-1

4.2 Lintasan Hidupan Liar 4-1

4.2.1 Latarbelakang 4-1

4.2.2 Aplikasi Garis Panduan 4-2

4.2.3 Rujukan Lain 4-2

4.2.4 Lintasan Sedia Ada dalam Semenanjung Malaysia 4-3

4.2.5 Merancang Lintasan Hidupan Liar 4-3

4.2.6 Pertimbangan Berfungsi dalam Lintasan Hidupan Liar 4-7

4.2.7 Lokasi Lintasan 4-8

4.2.8 Jenis Lintasan Hidupan Liar 4-8

4.2.9 Pemilihan Jenis Lintasan Hidupan Liar 4-13

4.2.10 Pembinaan 4-13

4.2.11 Selepas Pembinaan/Penyelenggaraan 4-14

4.3 Garis Panduan untuk Aktiviti Eko-pelancongan dalam Rangkaian Ekologi 4-15

4.3.1 Latarbelakang 4-15

4.3.2 Kawasan Zon Pelancongan dalam Rangkaian Ekologi 4-15

4.3.3 Garis Panduan Ekopelancongan berdasarkan Kategori Tarikan 4-16

4.3.4 Garis Panduan Bagi tahap Tampungan dan Had Perubahan 4-20

Yang Boleh Diterima

4.3.5 Garis Panduan untuk Penyertaan Komuniti Tempatan 4-21

4.4 Garis Panduan untuk Amalan Pengurusan Pertanian Mampan dalam 4-23

Sektor Perladangan

4.4.1 Objektif Garis Panduan 4-24

4.4.2 Prinsip Pengurusan 4-24

4.5 Garis Panduan untuk Pembangunan Pertanian Mampan Mengelilingi 4-30

Kawsasan 'Wetland'

4.5.1 Tujuan Garis Panduan 4-30

4.5.2 Prinsip Umum 4-30

4.5.3 Garis Panduan 4-30

4.6 Garis Panduan untuk pembangunan Tanah Gambut untuk Pertanian 4-33

4.6.1 Tujuan Garis Panduan 4-33

4.6.2 Prinsip Umum 4-33


4.6.4 Garis Panduan bagi Pemuliharaan 4-36

4.7 Garis Panduan Bagi Perhutanan dan Penghutanan Semula 4-37

4.7.1 Garis Panduan Perhutanan bagi Hubungan dalam Hutan Jenis A 4-38

4.7.2 Garis Panduan Perhutanan bagi Hubungan dalam Hutan Jenis B 4-38

4.7.3 Garis Panduan Perhutanan bagi Hubungan dalam Hutan Jenis C 4-38

4.7.4 Garis Panduan Perhutanan Bagi Kawasan Lain Dalam Rangkaian Kritikal 4-39

4.7.5 Cadangan Spesis untuk Penghutanan Semula 4-40

4.8 Garis Panduan bagi Tanah Sepanjang Rizab Sungai dan Koridor 4-41

Riparian dalam Koridor Ekologi

4.8.1 Objektif 4-41

4.8.2 Definisi 4-41

4.8.3 Pertimbangan bagi Pembangunan Sepanjang Rizab Sungai dan Pengwujudan 4-42

Koridor Riparian

4.9 Penempatan dan Perkampungan 4-44

4.9.1 Penempatan dalam Rangkaian Utama (PL) 4-44

4.9.2 Penempatan Berdekatan dengan Koridor Hidupan Liar dalam 4-44

Rangkaian Utama, Hutan Simpan dan/atau dalam Rangkaian

Sekunder (SL)

4.10 Garis Panduan Bagi Mengurangkan Konflik Hidupan Liar-Manusia 4-45

4.10.1 Objektif 4-45

4.10.2 Latihan Pengurusan Terbaik Bagi Konflik Gajah-Manusia 4-46

4.10.3 Amalan Pengurusan Terbaik Untuk Konflik Harimau-Manusia 4-47

4.10.4 Amalan Pengurusan Terbaik Bagi Konflik Manusia-Hidupan Liar (Umum) 4-48

4.11 Garis Panduan Bagi Anti-Pemburuan Untuk Rangkaian CFS 4-48

4.11.1 Objektif 4-49


5.0 Pelan Pelaksanaan

5.1 Rangka Kerja Institusi secara Keseluruhan 5-1

5.1.1 Aspek Dasar 5-1

5.1.2 Pembentukan Program dan Perancangan 5-4

5.1.3 Pelaksanaan Pelan dan Program 5-4

5.1.4 Pemantauan 5-6

5.2 Strategi Pelaksanaan Rangkaian Ekologi dan Tanggungjawab 5-9

5.2.1 Prinsip Perlaksanaan 5-9

5.2.2 Tanggungjawab untuk Pelaksanaan 5-10

5.3 Tempoh Pelaksanaan 5-62

5.4 Cadangan Model Kewangan untuk Rangkaian Ekologi 5-87

5.4.1 Pembiayaan Persekutuan sebagai Sumber Utama Kewangan 5-89

5.4.2 Geran Khas Persekutuan untuk Negeri 5-91

5.4.3 Inisiatif Swasta dan Derma 5-91

5.4.4 Cadangan Dana Amanah Kebangsaan untuk Biodiversiti 5-92

5.5 Kos dan Mekanisma Pembiayaan untuk Pelaksanaan 5-96

5.5.1 Anggaran Kos, Mekanisma Pembiayaan dan Sumber Pembiayaan 5-96

5.5.2 Analisis Ekonomi Pelaksanaan Rangkaian Ekologi 5-122

Senarai Jadual

Jadual 1.1: Daerah dalam Kawasan CFS 1-4

Jadual 3.3.1: KPI bagi Mencapai Functional Linkages 3-165

Jadual 3.3.2: Kawasan dan Peratusan Bentuk Muka Bumi di PL1:Tanum- Sungai Yu 3-167

Jadual 3.3.3: Kawasan dan Peratusan Cerun di PL1:Tanum- Sungai Yu 3-168

Jadual 3.3.4: Kelas Kesesuaian Tanah Rangkaian Ekologi PL1 3-170

Jadual 3.3.5: Gunatanah Semasa Rangkaian Ekologi PL1 3-172

Jadual 3.3.6: Penerapan ESA untuk PL1 3-178

Jadual 3.3.7: Kuantiti Trafik dan Komposisi di Sepanjang Jalan Persekutuan 08 3-194

Jadual 3.3.8: Anggaran Kos Bagi Tahap 1 3-198

Jadual 3.3.9: Anggaran Kos Bagi Tahap 2 3-198

Jadual 3.3.10: Jumlah Kos PL1 3-203

Jadual 3.3.11: Peranan-peranan Institusi Berkaitan Dengan Rangkaian Ekologi PL1 3-205

Jadual 3.3.12: Implikasi Perundangan Berkaitan Dengan Rangkaian Ekologi PL1 3-207

Jadual 3.3.13: KPI untuk Mencapai Fungsian Rangkaian 3-213

Jadual 3.3.14: Keluasan dan Peratus Bentuk Muka Bumi PL2 3-215

Jadual 3.3.15: Keluasan dan Peratus Kecerunan PL2 3-215

Jadual 3.3.16: Keluasan Kelas Kesesuain Tanah di Koridor PL2 3-217

Jadual 3.3.17: Guna Tanah Semasa, 2006 Bagi Koridor PL2 3-219

Jadual 3.3.18: Aplikasi KSAS untuk Rangkaian Utama (PL2) 3-226

Jadual 3.3.19: Unjuran Penduduk 2002-2015 3-230

Jadual 3.3.20: Cadangan Pembangunan di dalam Koridor PL2 3-232

Jadual 3.3.21: Isipadu dan Komposisi Lalulintas di Hulu Perak 3-246

Jadual 3.3.22: Anggaran Kos Untuk Tahap I 3-251

Jadual 3.3.23: Anggaran Kos Untuk Tahap 2 3-251

Jadual 3.3.24: Kos Keseluruhan PL2 3-256

Jadual 3.3.25: Pengurusan Institusi di Dalam Koridor Ekologi PL2 3-259

Jadual 3.3.26: Strategi Utama 3-260

Jadual 3.3.27: KPI bagi Mencapai Functional Linkages 3-267

Jadual 3.3.28: Kawasan dan Peratusan Terrain 3-269

Jadual 3.3.29: Kawasan dan Peratusan Kecerunan SL2 3-270

Jadual 3.3.30: Kelas Kesesuaian Tanah Rangkaian Ekologi SL2 3-271

Jadual 3.3.31: Gunatanah Semasa, 2006 Rangkaian Ekologi SL2 3-273

Jadual 3.3.32: Penggunaan KSAS untuk SL2 3-280

Jadual 3.3.33: Bilangan Peladang di SL2 3-286

Jadual 3.3.34: Status Kerja Menaiktaraf Jalan Persekutuan 64, Benta-Jerantut 3-299

Jadual 3.3.35: Kos Keseluruhan SL2 3-306

Jadual 3.3.36: Peranan Institusi Berkaitan Dengan Rangkaian Ekologi SL1 3-308

Jadual 3.3.37: Strategi Utama 3-309

Jadual 3.3.38: Profil Penduduk dan Sosioekonomi 3-324

Jadual 3.3.39: Ladang di Dalam dan Sekeliling PL1 3-325

Jadual 3.3.40: Pengagihan Hutan Perlindungan dalam Lingkungan CFS2 3-326

Jadual 3.3.41: Permohonan Bagi KSAS untuk PL1 3-327

Jadual 3.3.42: Kriteria dan Cadangan Penyelesaian Untuk PL1 3-344

Jadual 3.3.43: Kriteria dan Cadangan Penyelesaian Untuk Kawasan Berhampiran PL1 3-345

Jadual 3.3.44: Anggaran Kos Untuk Peringkat 1 3-350

Senarai Jadual

Jadual 3.3.45: Anggaran Kos Untuk Peringkat 2 3-351

Jadual 3.3.46: Spesis Pokok Untuk Penghutanan Semula 3-354

Jadual 3.3.47: Anggaran Kos Untuk PL1 3-354

Jadual 3.3.48: Penduduk dan Profil Sosio Ekonomi 3-361

Jadual 3.3.49: Ladang di Kuala Rompin 3-361

Jadual 3.3.50: Aplikasi Kawasan KSAS Untuk PL2 3-363

Jadual 3.3.51: Cadangan Pembangunan dalam Rancangan Tempatan Daerah Rompin 3-365

Jadual 3.3.53: Anggaran Kos Bagi CFS2-PL2 3-381

Jadual 3.3.54: Anggaran Kos Bagi CFS2-PL2 3-382


Jadual 3.3.56: Anggaran Kos dan Sumber Kewangan Untuk CFS2-PL2 3-386

Jadual 3.3.57: HEC Dalam Daerah Rompin di Pahang, 2006-2007 3-388

Jadual 3.3.58: Nilai-nilai Tanaman Penduduk Kampung Yang Terjejas Berikutan HEC 3-390

Jadual 3.3.59: Sumber Purata Kerugian Ekonomi Ditanggung Oleh Penduduk 3-391

Kampung Berikutan Insiden HEC di Daerah Rompin

Jadual 3.3.60: Kos Bagi Penangkapan dan Penempatan Semula 3-392

Jadual 3.3.61: Nilai-Nilai Ekonomi Berdasarkan Pengalaman Ekopelancongan 3-394

di Taman Negeri Endau-Rompin

Jadual 3.3.62: Tawaran Maksimum, Min dan Median WTP Bagi Non-Value 3-396

pada Rangkaian Ekologi

Jadual 3.3.63: Jumlah Anggaran Nilai Ekonomi Bagi Pengwujudan Rangkaian 3-397

Ekologi dan Pemuliharaan Hutan Di Daerah Rompin

Jadual 3.3.64: Populasi dan Profil Sosio-Ekonomi 3-403

Jadual 3.3.65: Ladang Kelapa Sawit di CFS2-PL4 3-405

Jadual 3.3.66: Aplikasi Kawasan KSAS Untuk PL4 3-406

Jadual 3.3.67: Kriteria Prestasi dan Penyelesaian Bagi Kawasan Bersebelahan PL4 3-418


Jadual 3.3.69: Kos Pelaksanaan 3-422

Jadual 4.1: Kriteria Untuk Pemilihan Kepada Keperluan Lintasan Hidupan Liar 4-4

Jadual 4.2: Pertimbangan, Rekabentuk dan Pembinaan Lintasan Hidupan Liar 4-7

Jadual 4.3: Kelebihan/Keburukan Lintasan Hidupan Liar pada Gred 4-9

Jadual 4.4: Garis Panduan Rekabentuk Jalan dengan Lintasan Hidupan Liar 4-9

(Pada Gred)

Jadual 4.5: Kelebihan/Kekurangan Laluan Bawah 4-11

Jadual 4.6: Ciri-ciri Lintasan Bawah untuk Memudahkan Lintasan Hidupan Liar 4-11

Jadual 4.7: Ciri-ciri Jambatan Laluan Atas 4-12

Jadual 4.8: Kelebihan/kekurangan Lintasan Atas 4-13

Jadual 4.9: Ringkasan Pilihan 4-13

Jadual 4.10: Zon Pengurusan Pelancongan dalam Rangkaian Ekologi 4-15

Jadual 4.11: Garis Panduan Ekopelancongan berdasarkan Kategori Tarikan 4-16

Jadual 4.12: Faktor Anggaran Tahap Tampungan 4-20

Jadual 4.13: Garis panduan untuk Penyertaan Penduduk Tempatan 4-22

Jadual 4.14: Garis Panduan Amalan Pengurusan Pertanian Mampan dalam Ladang 4-24

Jadual 4.15: Garis Panduan Pembangunan Pertanian Mampan di Kawasan Wetland 4-30

Jadual 4.16: Garis Panduan untuk Pembangunan Tanah Gambut untuk Pertanian 4-33

Senarai Jadual

Jadual 4.17: Garis Panduan Pembangunan Sepanjang Rizab Sungai dan 4-42

Pengwujudan Koridor Riparian

Jadual 5.1: Fungsi Tanggungjawab Utama untuk Rangkaian Ekologi 5-8

Jadual 5.2: Strategi Pelaksanaan untuk Rangkaian Utama dan Sekunder CFS1 5-11

Jadual 5.3: Pelaksanaan Strategi untuk Rangkaian Utama dan Sekunder CFS2 5-36

Jadual 5.4: Jangka Masa Pelaksanaan Bagi Rangkaian Ekologi CFS 1 5-64

Jadual 5.5: Jangka Masa Pelaksanaan Bagi Rangkaian Ekologi CFS 2 5-79

Jadual 5.6: Anggaran Jumlah Kos Pembangunan 5-96

Jadual 5.7: Anggaran Jumlah Kos Pembangunan oleh Jenis Rangkaian 5-96

Jadual 5.8: Anggaran Jumlah Kos Pembangunan Rangkaian Prioriti dan 5-97

Bukan-Prioriti

Jadual 5.9: Anggaran Kos Rangkaian Ekologi CFS 1 5-98

Jadual 5.10: Kos Anggaran Rangkaian Ekologi CFS2 5-121

Jadual 5.11: Anggaran Kos dan Faedah Pendapatan daripada Karbon CFS1 5-125

Jadual 5.12: Anggaran Kos dan Keuntungan Pendapatan daripada Karbon CFS2 5-126

Jadual 5.13: Analisis Ekonomi Rangkaian Ekologi 5-132

Jadual 5.14: Analisa Sensitiviti 5-133

Senarai Rajah

Rajah 1.1: Kompleks Hutan CFS Di Semenanjung Malaysia 1-2

Rajah 1.2: Kawasan Pelan Induk CFS 1-4

Rajah 2.1: Kesan Pembasmian Hutan Contoh Singapura 2-2

Rajah 3.1a: Rangkaian Utama 3-1

Rajah 3.1b: Rangkaian sekunder 3-2

Rajah 3.1.1: Rangkaian Utama dan Sekunder Central Forest Spine 3-6

Rajah 3.1.2: Rangkaian Utama dan Sekunder dalam CFS 3-7

Rajah 3.1.3: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL1: HS Tanum 3-11

(Greater Taman Negara) HS Sg. Yu (Main Range)

Rajah 3.1.4: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL2: HS Temenggor (Main Range) 3-15

Taman Negeri Royal Belum (Banjaran Utama)

Rajah 3.1.5: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL3: HS Lojing (Banjaran Utama) 3-18

HS Sg Brok (Banjaran Utama)

Rajah 3.1.6: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL4: HS Padang Chong 3-21

(Bintang Hijau) HS Sg Kuak (Banjaran Utama)

Rajah 3.1.7: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL5: HS Ulu Muda (Ulu Muda) 3-24

HS Gunung Inas (Bintang Hijau)

Rajah 3.1.8: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL6: HS Ulu Jelai (Banjaran Utama) 3-27

HS Hulu Lemoi (Banjaran Utama)

Rajah 3.1.9: Rezab Hidupan Liar Terengganu 3-30

Rajah 3.1.10: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL7: Taman Negara HS Tembat 3-31

(Greater Taman Negara)

Rajah 3.1.11: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL8: HS Kenderong 3-34

(Bintang Hijau) HS Bintang Hijau (Hulu Perak) (Bintang Hijau)

Rajah 3.1.12: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL9: HS Bintang Hijau Larut 3-37

Matang HS Bintang Hijau Kuala Kangsar

Rajah 3.1.13: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 PL 10: HS Bukit Larut HS Bubu 3-40

Rajah 3.1.14: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL 11: HS Jerangau HS Jerangau 3-43

Rajah 3.1.15: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL1: HS Lebir 3-46

HS Relai HS Ulu Temiang HS Jentiang HS Serasa Gunung Stong

Rajah 3.1.16: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL2: Rezab Hidupan Liar Krau 3-50

HS Bencah HS Som HS Yong

Rajah 3.1.17: Status Tanah dan Guna Tanah di CFS1 - SL3 3-53

Rajah 3.1.18: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL3: HS Bintang Hijau (Hulu Perak) 3-54

HS Papulut HS Piah

Rajah 3.1.19: Pembangunan Lebuhraya di CFS1 - SL4 3-57

Rajah 3.1.20: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL4: Kompleks Hutan 3-58

Taman Negara Terengganu Coast

Rajah 3.1.21: Pembangunan Komited di CFS1 -SL5 3-61

Rajah 3.1.22: Pelan Strategi Perlaksanaan CFS1 - SL5: Kompleks Hutan 3-62

Taman Negara Terengganu Coast 2

Rajah 3.1.23: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL6: Taman Negara HS Chiku 3-65

Rajah 3.1.24: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL7: HS Ulu Muda HS Pedu 3-68

HS Chebar

Rajah 3.1.25: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL8: HS Ulu Muda HS Rimba Telui 3-71

Senarai Rajah

Rajah 3.1.26: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL9: HS Jeli HS Sg. Sator 3-74

HS Sokortaku

Rajah 3.1.27: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL10: HS Chabang Tongkat 3-77

HS Ulu Sat HS Temangan

Rajah 3.1.28: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL 11: HS Bukit Kinta 3-80

HS Bujang Melaka

Rajah 3.1.29: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL 12: HS Bubu Hutan Paya 3-83

Bakau Matang

Rajah 3.1.30: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - SL 13: HS Gunung Bongsu 3-85

HS Gunung Inas

Rajah 3.1.31: Rangkaian Rentas Sempadan 3-88

Rajah 3.2.1: Guna Tanah CFS2- PL1: HS Labis Timur HS Mersing HS Lenggor 3-95

Rajah 3.2.2: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - PL1: HS Labis Timur HS Mersing 3- 96

HS Lenggor

Rajah 3.2.3: Guna Tanah CFS2 - PL2: HS Lesong HS Resak 3- 102

Rajah 3.2.4: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 PL2: HS Lesong HS Resak 3-103

Rajah 3.2.5: Guna Tanah CFS2 - PL3: HS Panti HS Ulu Sedili 3-108

Rajah 3.2.6: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 PL: 3 HS Panti HS Ulu Sedili 3-109

Rajah 3.2.7: Guna Tanah CFS2 PL4: HS Bukit Ibam HS Sg. Marong - HS Lesong 3-114

Rajah 3.2.8: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 PL4: HS Bukit Ibam HS Sg. Marong 3- 115

- HS Lesong

Rajah 3.2.9: Guna Tanah CFS2 PL5: HS Kedondong HS Pekan - HS Nenasi 3-120

Rajah 3.2.10: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 PL5: HS Kedondong HS Pekan 3- 121

& HS Nenasi

Rajah 3.2.11: Guna Tanah CFS2 PL6: Rizab Ramsar Bera 3-126

Rajah 3.2.12: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 PL6: Rizab Ramsar Bera 3-127

Rajah 3.2.13: Guna Tanah CFS2 SL1: HS Lepar HS Bekelah 3-132

Rajah 3.2.14: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 SL1: HS Lepar HS Bekelah 3-133

Rajah 3.2.15: Guna Tanah CFS2 - SL2: HS Chini HS Lepar Rajah 3-137

Rajah 3.2.16: Pelan Pelaksanaan Strategi CFS2 - SL2: HS Chini HS Lepar 3-138

Rajah 3.2.17: Guna Tanah CFS2 - SL3: HS Raja Musa HS Bukit Tarek 3-143

HS Bukit Gading

Rajah 3.2.18: Pelan Strategi Pelaksanaan - SL3: HS Raja Musa HS Bukit Tarek 3-144

HS Bukit Gading

Rajah 3.2.19: Guna Tanah CFS2 - SL4: HS Mersing HS Jemaluang 3-148

Rajah 3.2.20: Pelan Strategi Pelaksanaan - SL4: HS Mersing HS Jemaluang 3-149

Rajah 3.2.21: Guna Tanah CFS2 - SL5: HS Panti HS Kuala Sedili 3-153

Rajah 3.2.22: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL5: HS Panti HS Kuala Sedili 3-154

Rajah 3.2.23: Guna Tanah CFS2 - SL6: HS Setul HS Triang 3-158

Rajah 3.2.24: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL6: HS Setul HS Triang 3-159

Rajah 3.2.25: Guna Tanah CFS2 - SL7: HS Angsi HS Berembun 3-162

Rajah 3.2.26: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS2 - SL7: HS Angsi HS Berembun 3-163

Rajah 3.3.1: Kawasan Sediada di CFS1-PL1 3-166

Rajah 3.3.2: Pelan Lokasi 3-168

Rajah 3.3.3: Kecerunan 3-169

Senarai Rajah

Rajah 3.3.4: Tanah 3-171

Rajah 3.3.5: Hidrologi 3-173

Rajah 3.3.6: Gunatanah PL1 3-174

Rajah 3.3.7: Hutan Semasa PL1 3-176

Rajah 3.3.8: Habitat Hidupan Liar 3-177

Rajah 3.3.9: Status Hidupan Liar PL1 3-177

Rajah 3.3.10: Kawasan Sensitif Alam Sekitar Di Negeri Pahang 3-179

Rajah 3.3.11: Pelan Alam Sekitar PL1 3-180

Rajah 3.3.12: Status Tanah PL1 3-183

Rajah 3.3.13: Pertanian 3-184

Rajah 3.3.14: Pelancongan 3-187

Rajah 3.3.15: Kadar Peningkatan Trafik Tahunan 3-195

Rajah 3.3.16: Jalan Raya dalam Kawasan PL 1 3-195

Rajah 3.3.17: Jalan Raya dalam Kawasan PL 1 3-195

Rajah 3.3.18: Cadangan Lokasi Hidupan Liar di PL1 3-197

Rajah 3.3.19: Cadangan Jalan Atas di PL1 3-197

Rajah 3.3.20: Pelan Pembangunan Koridor Bagi PL1 3-202

Rajah 3.3.21: Litupan Kawasan Sediada 3-212

Rajah 3.3.22: Pelan Lokasi PL2 3-216

Rajah 3.3.23: Bentuk Muka Bumi PL2 3-216

Rajah 3.3.24: Kelas Tanah 3-218


Rajah 3.3.26: Gunatanah PL2 3-221

Rajah 3.3.27: Hutan 3-223


Rajah 3.3.29: Binatang Yang Ditemui di Hutan Simpan Berdekatan Koridor PL2 3-224

Rajah 3.3.30: Pengurusan Alam Sekitar Negeri Perak 3-228

Rajah 3.3.31: KSAS 3-229

Rajah 3.3.32: Penduduk Grik, Banding dan Royal Belum dari 2002-2015 3-230

Rajah 3.3.33: Status Tanah PL2 3-233

Rajah 3.3.34: Perancangan Pembangunan Pertanian Sepanjang Lebuhraya Grik-Jeli 3-234



Rajah 3.3.37: Pertumbuhan Lalu-Lintas Tahunan 3-246

Rajah 3.3.38: Cadangan Lintasan Hidupan Liar PL2 Kawasan A 3-248

Rajah 3.3.39: Cadangan Lintasan Hidupan Liar PL2 Kawasan B 3-249

Rajah 3.3.40: Cadangan Lintasan Hidupan Liar PL2 Kawasan C 3-249

Rajah 3.3.41: Lintasan Hidupan Liar Jenis Underpass Viaduct di PL2 3-250

Rajah 3.3.42: Keseluruhan Pembangunan Koridor Untuk PL2 3-255

Rajah 3.3.43: Litupan Tanah Sedia Ada di SL2 3-266

Rajah 3.3.44: Pelan Lokasi 3-269

Rajah 3.3.45: Kecerunan 3-270

Rajah 3.3.46: Tanah 3-272


Rajah 3.3.48: Guna Tanah SL2 3-275

Senarai Rajah

Rajah 3.3.49: Hutan 3-278


Rajah 3.3.51: KSAS 3-282

Rajah 3.3.52: Status Tanah 3-284

Rajah 3.3.52: Jenis Tanah di SL2 3-285

Rajah 3.3.53: Gunatanah Pertanian Bagi SL2 3-286



Rajah 3.3.56: Strategi Pengurusan Untuk SL2 3-298

Rajah 3.3.57: Kerja Menaiktaraf Untuk Jalan Persekutuan 3-300

Rajah 3.3.58: Rekabentuk dan Pembinaan Jalan 3-301

Rajah 3.3.59: Rekabentuk terowong 3-302

Rajah 3.3.60: Pelan Induk Pembangunan Keseluruhan Koridor SL2 3-305

Rajah 3.3.61: Rangkaian Ekologi dalam CFS2-PL1 3-315

Rajah 3.3.62: Guna Tanah Sedia Ada di CFS2-PL1 3-317

Rajah 3.3.64: Cadangan Laluan Atas Sepanjang RF50 Jalan FELDA Nitar 3-352

Rajah 3.3.65: Cadangan Laluan Bawah Sepanjang RF50 Timur Persimpangan 3-353

FELDA Nitar

Rajah 3.3.66: Guna Tanah Sedia Ada CFS2-PL2 3-358

Rajah 3.3.67: Pemuliharaan Hutan Dalam Rancangan Struktur Negeri Pahang 3-362

Rajah 3.3.68: Cadangan Tindakan Pelaksanaan Bagi PL2 3-370

Rajah 3.3.69: Keadaan Semasa Jalan FR63 3-384

Rajah 3.3.70: Cadangan Laluan Bawah Sepanjang Jalan FR63 3-385

Rajah 3.3.71: Rangkaian Ekologi di CFS2-PL4 3-401

Rajah 3.3.72: Kegunaan Tanah 3-403

Rajah 3.3.73: Guna Tanah Sedia Ada di CFS2-PL4 3-404

Rajah 3.3.74: Cadangan Pembangunan Dalam Rancangan Tempatan Daerah Rompin 3-408

Rajah 3.3.75: Cadangan Tindakan Pelaksanaan Bagi CFS2-PL4 3-410

Rajah 4.1: Carta Alir Keputusan 4-5

Rajah 4.2: Pendekatan Landskap Pada Perlindungan Biodiversiti 4-39

Rajah 4.3: Rajah Koridor Riparian 4-42

Rajah 5.1: Rangka kerja Institusi Keseluruhan untuk Koridor Ekologi 5-3

Rajah 5.2: Mekanisma Perlaksanaan di antara Majlis, Agensi Utama 5-5

dan Agensi Sokongan

Rajah 5.3: Cadangan Model Kewangan untuk Rangkaian Ekologi 5-88

Rajah 5.4: Model Indikatif untuk Cadangan Dana Amanah Kebangsaan 5-94

pada Biodiversiti

pengenalan

1-1

1.0 Pengenalan

Pelan Induk Rangkaian Ekologi ini bertujuan untuk membina semula, mengekalkan dan

meningkatkan hubungan di antara baki kawasan hutan utama di Semenanjung Malaysia,

yang membolehkan wujudnya satu rangkaian hutan secara fizikal dan bersambung di

sepanjang kawasan Central Forest Spine (CFS) Semenanjung Malaysia. Pelan Induk ini akan

menjadi rujukan awal kepada pemuliharaan biodiversiti di peringkat asas dan juga sebagai

rujukan utama melibatkan mana-mana perancangan masa hadapan terhadap penggunaan

tanah di kawasan CFS.

1.1 Latar Belakang

Sebahagian besar bahagian tengah Semenanjung Malaysia merupakan kawasan

hutan tropika yang kompleks terdiri daripada hutan pedalaman, hutan paya gambut

dan hutan paya bakau. Hutan-hutan ini bukan sahaja penting dan kaya dari aspek

biologi, tetapi lebih kepada fungsi lain-lain ekologi seperti kawasan tadahan air.

Pada masa ini, habitat hutan semakin terancam kerana kebanyakan kawasan hutan

telah diterokai untuk guna tanah lain dan secara tidak langsung kawasan hutan yang

selebihnya bakal terdedah kepada ancaman dan tekanan pembangunan yang lebih

pesat.

Rancangan Fizikal Negara (RFN) telah mengenalpasti bahawa fragmentasi hutan

mewakili salah satu dari ancaman utama kepada pemuliharaan biodiversiti dan

ekosistem yang baik. Oleh itu, Rancangan Fizikal Negara (RFN) menggariskan

melalui Polisi 19, perlunya kawasan CFS sebagai tulang belakang kepada Kawasan

Sensitif Alam Sekitar (KSAS) ataupun Environmentally Sensitive Area (ESA) di

Semenanjung Malaysia.

Rancangan Fizikal Negara mengenalpasti bahawa pemuliharaan hutan penting dalam

pengurusan tanah negara yang optimum dan juga kepelbagaian penggunaan

kawasan hutan akan lebih dipertingkatkan melalui kawasan CFS yang telah

dikenalpasti beserta strategi dalam mewujudkan jaringan dan koridor ke kawasan

hutan simpan yang lebih terpencil. Maka, penyatuan kawasan hutan yang telah

terpecah ini sangat penting dalam mewujudkan keseimbangan di antara arus

pembangunan dan aktiviti pemuliharaan (Rancangan Fizikal Negara, 2005).

Walaupun Rancangan Fizikal Negara merupakan dokumen polisi di peringkat

nasional tetapi ia tidak memperincikan sempadan spatial dan pengurusan serta

fungsi kawasan kajian CFS, namun jelas sekali bahawa kawasan CFS ini adalah

`green heart yang teramat penting di Semenanjung Malaysia yang merangkumi

rangkaian kawasan hutan utama yang terbesar dan juga habitat kritikal bagi

tumbuh-tumbuhan dan haiwan. Kawasan tumpuan bagi `green heart di

Semenanjung Malaysia adalah merupakan empat kompleks hutan seperti yang telah

dikenalpasti di dalam Rancangan Fizikal Negara (Rujuk Rajah 1.1).

1-2

Rajah 1.1: Kompleks

Hutan CFS Semenanjung

Malaysia

1. Banjaran Titiwangsa-

Banjaran Bintang-

Banjaran Nakawan

2. Taman Negara-Banjaran

Timur

3. Pahang Tenggara, Chini

dan Bera Wetland

4. Taman Endau Rompin

Rizab Hidupan Liar

Kluang

Fakta 1.1:

Polisi Rancangan Fizikal Negara dan Langkah dalam mewujudkan Rangkaian Ekologi

Rancangan Fizikal Negara 19: CFS perlu diwujudkan sebagai tulang belakang kepada

Kawasan Sensitif Alam Sekitar.

Langkah:

Kajian perlu dilakukan untuk menentukan kemungkinan mewujudkan semula integriti

dan sambungan hutan dan paya melalui perlaksanaan rangkaian di antara empat

kompleks hutan utama berikut:

a. Banjaran Titiwangsa-Banjaran Bintang-Banjaran Nakawan,

b. Taman Negara-Banjaran Timur,

c. Pahang Tenggara, Chini dan Bera Wetland,

d. Taman Endau Rompin - Rizab Hidupan Liar Kluang

Sungai boleh digunakan sebagai koridor penghubung untuk mengekalkan integriti dan

sambungan ekosistem hutan. Rancangan Struktur dan Rancangan Tempatan perlu

menerapkan konsep penggunaan sungai dan hutan sebagai tunjang dalam memajukan

rangkaian kawasan rekreasi berjajar bagi mengekalkan keseimbangan ekologi.

Sumber: Rancangan Fizikal Negara, 2005

1-3

1.2 Objektif Pelan Induk CFS

Pelan Induk ini menitikberatkan objektif jangka

panjang dalam membina semula, mengekalkan dan

meningkatkan hubungan di antara baki kawasan hutan

utama di Semenanjung Malaysia. Setelah dibentuk,

kawasan CFS bakal mewujudkan satu rangkaian hutan

secara fizikal dan bersambung dari Johor sehingga ke

kawasan perhutanan di negeri-negeri di sebelah utara

Semenanjung Malaysia.

Manfaat utama Pelan Induk ini adalah bagi mengurangkan kesan negatif

fragmentasi hutan terhadap aspek biodiversiti yang akan dapat memastikan

keseluruhan spesis yang terdapat di dalam hutan akan terpelihara serta

mengekalkan kawasan di mana berlangsungnya proses ekologi tersebut. Manfaat

sampingan pula adalah sebagai stepping stone bagi meningkatkan kesinambungan

untuk sebahagian habitat.

Kawasan sekitar CFS juga turut sensitif terhadap persekitarannya kerana terletak

berhampiran dengan kawasan perlindungan, kawasan tadahan air dan/atau muka

bumi yang berbatu-batan. Rancangan Fizikal Negara mengesyorkan pemuliharaan

kawasan persekitaran sensitif ini dan menyatakan bahawa Kawasan Sensitif Alam

Sekitar(KSAS) perlu diintegrasikan di dalam perancangan dan pengurusan

penggunaan tanah dan sumber alam semulajadi dalam memastikan pembangungan

mampan1. Oleh itu, CFS dapat didefinisikan sebagai mega-KSAS; yang terdiri

daripada hutan tropika dan kawasan bukan hutan.

Maka, Pelan Induk akan menyediakan rangka kerja untuk;

1. Strategi rangkaian dalam menghubungkaitkan pusat perhutanan yang utama

atau kepulauan hutan; di mana rangkaian utama dan sekunder akan

dikenalpasti.

2. Cadangan bagi pencegahan, inisiatif dan tindakan yang diperlukan dalam

strategi rangkaian yang telah dicadangkan, dan

3. Dana dan mekanisma pelaksanaan untuk menggalak kesinambungan koridor

tersebut.

1.3 Kawasan Pelan Induk CFS

Pelan Induk ini meliputi kawasan di selatan Johor sehingga ke kawasan perhutanan

di negeri-negeri di sebelah utara Semenanjung Malaysia melibatkan lapan (8) negeri

iaitu Johor, Negeri Sembilan, Selangor, Kedah, Perak, Kelantan, Terengganu dan

Pahang (Rujuk Rajah 1.2). Daerah yang terlibat dalam kawasan Pelan Induk ini

seperti yang disenaraikan dalam Jadual 1.1.

1 Rancangan Fizikal Negara, 2005-2020, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung Malaysia

Objektif

Membina semula, mengekalkan dan meningkatkan hubungan di antara kawasan liputan hutan CFS di

Semenanjung Malaysia

1-4

Jadual 1.1: Daerah dalam Kawasan CFS

Kedah Perak Kelantan Terengganu

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Kubang Pasu Padang Terap Sik Pendang Baling Kulim

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Hulu Perak Selama Larut dan Matang Kuala Kangsar Kinta Batang Padang

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Jeli Pasir Putih Machang Tanah Merah Kuala Krai Gua Musang

1. 2. 3. 4. 5.

Besut Setiu Hulu Terengganu Dungun Kemaman

Johor Pahang Selangor Negeri Sembilan

1. 2. 3. 4.

Kluang Kota Tinggi Mersing Segamat

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Maran Bentong Kuantan Raub Temerloh Bera Pekan Rompin Lipis Cameron Highlands Jerantut

1. 2. 3.

Gombak Hulu Langat Hulu Selangor

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Jelebu Jempol Kuala Pilah Rembau Seremban Tampin

Rajah 1.2: Kawasan Pelan Induk CFS

Kawasan CFS1

Sempadan CFS2

Banjaran Titiwangsa-

Banjaran Bintang-

Banjaran Nakawan

Taman Negara-Banjaran

Timur

Pahang Tenggara, Chini

dan Bera Wetland

Taman Endau Rompin

Rezab Hidupan Liar Kluang

1-5

Kawasan CFS (seperti yang didefinisikan dalam Rancangan Fizikal Negara) bagi

Pelan Induk ini, lebih tertumpu kepada utara dan selatan rangkaian kompleks hutan

Banjaran Titiwangsa-Banjaran Bintang-Banjaran Nakawan, Taman Negara (Pahang),

Pahang Tenggara-Chini-Bera Wetland dan Endau Rompin-Rezab Hidupan Liar Kluang.

Empat kompleks hutan dalam Pelan Induk CFS ini melibatkan kawasan seluas 5.3

hektar.

1.4 Visi untuk Pelan Induk CFS

Visi Pelan Induk CFS ini adalah supaya pada penghujung jangka masa rancangan

perlaksanaan, kesemua empat kompleks hutan yang penting dalam Pelan Induk ini

(iaitu Banjaran Titiwangsa-Banjaran Bintang-Banjaran Nakawan, Taman Negara

(Pahang), Pahang Tenggara-Chini-Bera Wetland dan Rizab Hidupan Liar Endau

Rompin-Kluang) diharapkan akan menjadi jaringan hutan yang bersambung; terdiri

daripada kawasan hutan yang dilindungi dan dituruti dengan habitat kawasan bukan

hutan yang diurus secara mampan.

Kajian ini sebagai `pembuka mata bagi menunjukkan kepentingan untuk

memelihara dan memulihara koridor ekologi. Pemeliharaan dan Pemuliharan

koridor ekologi amat penting untuk melindungi dan mengekalkan biodiversiti dalam

pembangunan mampan. Ia juga secara tidak langsung membantu agensi-agensi

pelaksana demi kepentingan biodiversiti secara mampan.

Pelan Induk ini juga akan menyumbang kepada keseluruhan visi ke arah pewujudan

kesinambungan atau kawasan pemuliharaan/konservasi yang bersambung meliputi

kawasan hutan dan bukan hutan yang akan dikekalkan sebagai `green heart dalam

Kawasan Sensitif Alam Sekitar di Semenanjung Malaysia.

Ini hanya akan dapat dicapai melalui kewujudan rangkaian ekologi yang akan

membolehkan pergerakan haiwan secara bebas dalam habitat masing-masing, selain

menyediakan eko-habitat semulajadi flora dan fauna yang akhirnya dapat menjamin

pemuliharaan sumber biologi dan alam sekitar. Pada masa yang sama, aktiviti

manusia yang terkawal di sekeliling kawasan kompleks hutan dan rangkaian ekologi

ini akan dapat mengekalkan nilai biodiversiti dan fungsi kompleks hutan,

mengurangkan kesan aktiviti manusia tersebut ke atas alam semulajadi dan

menghalang konflik manusia dan haiwan baik di hutan mahupun di kawasan lain.

Kesan jangka panjang akan menunjukkan bahawa dengan wujudnya rangkaian

ekologi serta pengurusan tanah yang terkawal di sekitarnya, ianya mampu

menyumbang kepada integriti hutan dan ekosistemnya.

Bagi mencapai visi ini, pendekatan yang holistik dalam perancangan dan pengurusan

kompleks hutan dan rangkaian ekologi serta kawasan sekitarnya sangat penting dan

Pelan Induk bagi Rangkaian Ekologi ini akan menyediakan rangka kerja bagi

membolehkan wujudnya rangkaian yang bersambung, melalui pengenalpastian

cadangan koridor yang bakal dilaksanakan dan juga membentuk strategi

perlaksanaan, mekanisma pembiayaan serta garis panduan bagi kawasan rangkaian

ekologi dan kawasan di sekelilingnya.

kepentingan

rangkaian ekologi

2-1

2.0 Kepentingan Rangkaian Ekologi

Rangkaian ekologi merupakan elemen penting dalam Pelan Induk CFS. Ia dikenalpasti sebagai

kawasan di mana penglibatan yang aktif diperlukan untuk mewujudkan semula kesinambungan

(connectivity) di dalam kawasan CFS.

2.1 Fragmentasi Habitat Semulajadi

Fragmentasi habitat adalah pecahan habitat semulajadi kepada kelompok-kelompok

yang terpisah. Ia berlaku secara semulajadi melalui proses iklim dan geologi yang boleh

mengubah lanskap, seperti kenaikan paras laut apabila sungai bertukar laluan atau

tanah runtuh yang boleh membentuk halangan. Walau bagaimanapun, kejadian alam

tersebut berlaku dalam jangka masa yang panjang di mana kebanyakan bentuk

kehidupan mampu mengadaptasinya.

Fragmentasi habitat terjadi disebabkan aktiviti manusia, pada masa yang sama, ia juga

disebabkan oleh aktiviti seperti pembersihan kawasan tanaman asli untuk tujuan guna

tanah selain perhutanan, selalunya melibatkan kawasan yang besar dan berlaku dalam

jangka masa yang singkat.

Fragmentasi hutan dan kesan dari penebangan hutan telah dikenalpasti sebagai proses

yang mampu merebak dengan cepat dan mendatangkan kesan yang paling

memudaratkan terhadap kawasan tropika sekarang1. Kesannya terhadap biodiversiti

amat dramatik, seperti dalam kes berikut (rujuk Rajah 2.1: Kesan Penebangan Hutan di

Singapura).

Fragmentasi habitat memberi kesan berikut:

Pengurangan kadar keseluruhan habitat disebabkan oleh aktiviti pembersihan hutan

di kawasan asal;

Pengurangan saiz purata setiap kelompok habitat dari saiz asalnya, dari kelompok

yang besar kepada kelompok yang lebih kecil disebabkan proses fragmentasi

tersebut;

Habitat asal mempunyai pelbagai kelompok dengan fungsi yang berasingan;

disebabkan oleh ketidakupayaan spesis asli yang asal (bukan semua spesis) untuk

bergerak/berpindah di antara kelompok habitat.

Penambahan jumlah edge habitat berbanding baki kawasan disebabkan nisbah

sempadan/kawasan meningkat apabila saiz kelompok asal berkurang (rujuk Fakta

2.1) dan,

Penurunan mutlak dalam habitat dalaman (rujuk Fakta 2.2).

1 C.Gascon, B.G Williamson and G.A.B da Fonseca (2000), Receding Forest Edges and Vanishing Reserves, Science 288, pp.1356-1358

2-2

Rajah 2.1: Kesan Penebangan Hutan Contoh Singapura

Hutan hujan primer

Hutan paya air tawar

Paya bakau

Hutan sekunder

Kawasan tanaman & bandar

Nota:

Hijau adalah kepupusan (direkodkan) & biru

adalah kepupusan

(dibuat kesimpulan) di

Singapura

Diolah dari buku

Southeast Asian

Biodiversity: An Impending Disaster;

Navjot S. Sodhi et al.,

TRENDS in Ecology and Evolution, Vol. 19,

No.12, Dec. 2004, pp.

654-660.

Singapura 1819 Singapura 1990

Kepupusan di Singapura:

% kepupusan spesis

Mamalia

Burung

Reptilia

Amfibia

Ikan

Rama-rama

Serangga daun & batang

*Decapod Crustaceans

Tumbuhan

Hutan Hujan Primer

Hutan Paya ` Freshwater

Paya Bakau

Hutan Sekunder

Kawasan bandar dan pertanian

2-3

Fakta 2.1:

Pendebungaan dan Penyuraian Biji Benih

Pendebungaan dan penyuraian biji benih adalah dua proses penting dalam memastikan

tumbuhan dapat terus hidup dan bertahan lebih lama. Begitu juga bagi haiwan dan

hutan secara keseluruhannya kerana tumbuhan adalah sumber utama dalam rantai

makanan, serta penting dalam membentuk struktur asas habitat hutan hujan tropika.

Dalam hutan hujan tropika yang tebal di mana tiupan angin adalah terhad,

kebanyakkan tumbuhan bergantung kepada haiwan bagi tujuan pendebungaan dan

penyuraian biji benih. Serangga, burung dan kelawar membantu dalam proses

pendebungaan dengan cara memindahkan debunga dari bunga ke bunga semasa

mencari makanan (nektar dan/atau debunga); manakala haiwan pemakan buah

(frugivor) pula menyuraikan biji benih ke keseluruhan kawasan hutan melalui

najisnya.

Dalam memastikan kesinambungan kitaran hutan, adalah penting bagi haiwan ini

bergerak secara bebas dan selamat di dalam hutan, serta di antara kelompok hutan

yang berbeza. Lebih membimbangkan, kebanyakkan haiwan ini adalah berkeupayaan

iaitu mereka hanya bertindak sebagai agen pendebungaan untuk spesis tertentu.

Perhatian juga perlu diberikan terhadap spesis tertentu sebegini untuk

membolehkannya bergerak merentasi hutan.

Antara kumpulan haiwan yang bertindak sebagai agen pendebungaan adalah:

Serangga termasuklah lebah, rama-rama, kupu-kupu, kumbang

Kelawar terutamanya kelawar buah

Burung termasuklah burung kelicap, burung sepah puteri dan burung kelicap

jantung

Antara kumpulan haiwan yang bertindak sebagai agen penyuraian biji benih adalah:

Kelawar terutamanya kelawar buah

Primates termasuklah lotong, beruk dan ungka

Rodensia termasuklah tikus, tupai dan tupai terbang, landak

Beruang

Musang

Ungulates termasuklah kebanyakkan spesis rusa dan babi hutan

Burung termasuklah burung enggang

2-4

Fakta 2.2:

Edge Effect

Fragmentasi hutan mengakibatkan bertambahnya kawasan baki hutan yang terletak

berhampiran dengan kawasan tepian hutan. Bahaya edge effect ini adalah kerana

kawasan tersebut kini terdedah kepada angin, cahaya matahari dan peningkatan

suhu yang boleh menjangkau sehingga ke kawasan pedalaman hutan dari zon

transisi. Kesan negatifnya terhadap ekosistem meliputi perubahan komposisi

komuniti haiwan dan tumbuhan serta kepelbagaiannya, peningkatan serbuan

pemangsa dan pesaing, meningkatnya perpindahan pasif spesis utama dari habitat

utamanya, meningkatnya kadar kematian pokok, senang terbakar, perubahan iklim

mikro, peningkatan pelepasan karbon terutamanya kerana peningkatan kadar

kematian pokok besar.

Majoriti kesan ini mungkin menjangkau tidak lebih daripada 1 km, namun

sesetengahnya mungkin menjangkau sejauh 510 km ke kawasan hutan yang belum

terjejas.

Maka, tidak dapat dinafikan bahawa fragmentasi habitat juga bermaksud pemusnahan

habitat: iaitu ia mengurangkan jumlah baki habitat tumbuhan dan haiwan. Tumbuhan

dan sebahagian haiwan akan turut terhapus. Spesis yang terhad dari segi taburan

setempat atau jarang ditemui terdedah kepada kepupusan setempat sekiranya habitat

tersebut musnah. Jika ianya tidak hidup di kawasan lain, ini boleh menyumbang kepada

kepupusan global. Contohnya, spesis tertentu tumbuhan dan siput yang diketahui hanya

wujud di satu atau dua kawasan batu kapur di Malaysia. Pembersihan tumbuhan dan

pembakaran hutan di kawasan batu kapur ini lazimnya menjadi penyebab utama

berkurangnya peratusan haiwan dan tumbuhan di kawasan tersebut.

Perluasan

edge

effect

Andaian pergerakan haiwan

Kompleks Hutan Besar Fragmentasi Hutan

2-5

Haiwan yang mudah bergerak (terutamanya burung dan mamalia) berkemungkinan

bergerak ke kawasan sisa kelompok habitat, yang kebiasaannya sudah melebihi kapasiti

dari segi sumber makanan, ruang dan perlindungan. Ini menyebabkan berlakunya

persaingan yang lebih sengit yang akhirnya menjurus kepada penghuni asal habitat itu

disingkirkan bagi membolehkan populasi habitat itu kembali kepada kapasiti asalnya.

Bilangan spesis dalam fragmen habitat dan saiz populasi selalunya berkurang secara

keseluruhannya, atas beberapa sebab:

Bagi kebanyakkan spesis, baki fragmen habitat terlalu kecil bagi menyediakan

sumber yang cukup (seperti makanan, ruang dan salt licks). Spesis yang mudah

bergerak di antara fragmen akan mampu bertahan, manakala spesis yang sebaliknya

akan mati.

Habitat adalah tidak seragam dan kebanyakkan kemusnahan habitat adalah untuk

pertanian yang memerlukan tanah subur untuk penanaman. Baki fragmen habitat

tersebut tidak mewakili keseluruhan alam sekitar. Contohnya, tanah rendah yang

subur akan digunapakai, yang tinggal hanyalah habitat di tanah curam/kurang

subur.

Terdapat kesan asas ke atas kehadiran spesis apabila fragmen terhasil:

kebarangkaliannya ialah lebih kecil fragmen itu, maka lebih kurang spesis yang

wujud. Lagipun, spesis yang diwakili oleh individu yang terhad mungkin akan

terhapus.

Kelompok kecil habitat hanya mampu menampung populasi kecil haiwan dan

tumbuhan, serta lebih terdedah kepada kepupusan. Perubahan kecil dalam

sumbernya, iklim dan faktor lain amat dirasai dan mampu diperbetulkan dalam

populasi besar tetapi ia adalah musibah buat populasi kecil yang terasing.

Sebilangan aspek penting populasi (kecergasan dan produktiviti individu) akan

berkurang apabila saiz populasi berkurang. Dalam konteks fragmen habitat kecil

yang terasing, faktor penyumbang pengurangan tersebut boleh dikaitkan dengan

kesukaran mencari pasangan (terutamanya bagi mamalia besar yang jarang ditemui

seperti harimau dan Sumatran Rhino), kurangnya kebolehan kumpulan haiwan

tersebut mempertahankan diri daripada pemangsa serta kebolehan kumpulan

haiwan dalam mencari makanan (seperti anjing liar), runtuhnya integrasi sosial di

kalangan haiwan yang hidup berkumpulan (seperti primates) dan nisbah jantina

yang tidak seimbang berbanding populasi besar yang tinggal dalam rangkaian hutan.

Kesan ini lebih ketara dalam fragmen hutan yang tidak mampu diselamatkan

melalui perpindahan ke habitat yang hampir sama berhampirannya. Kes ini pernah

berlaku dalam skala kecil (seperti katak untuk beberapa ratus meter) dan juga

jarak jauh (seperti pemangsa besar).

Fragmentasi hutan memberi lebih jalan masuk terhadap gangguan manusia, seperti

pemburuan, penuaian hasil hutan dan sebagainya yang mampu memberi kesan

terhadap haiwan dan tumbuhan.

2-6

Malah, spesis yang mudah bergerak dari satu fragmen ke fragmen lain mungkin

turut terjejas sekiranya kawasan lintasan tersebut didapati membahayakan. Kes ini

mungkin terjadi apabila haiwan perlu merentasi jalanraya, jalan keretapi, ladang

dan sebagainya.

Dalam populasi kecil, pembiakan dalaman (in-breeding) boleh menyebabkan

perubahan genetik (perubahan gene dalam populasi frekuensi disebabkan kejadian

secara kebetulan berbanding adaptasi). Sekiranya berlaku, variasi genetik populasi

itu akan berkurangan dan potensi bagi adaptasi yang berfaedah yang sepatutnya

boleh dikekalkan melalui proses pemilihan semulajadi di dalam populasi besar akan

hilang. Tambahan pula, gene yang merbahaya senang kekal dalam populasi, dan

mampu menjejaskan ketahanan.

Kesimpulannya, saiz kelompok hutan adalah kritikal kepada pertumbuhan biodiversiti

semulajadi (semua peringkat genetik, spesis dan kepelbagaian ekosistem)

2.2 Fragmentasi Hutan Semenanjung Malaysia

Sejarah lampau Semenanjung Malaysia menunjukkan ianya diliputi pelbagai jenis hutan

semulajadi, setiapnya mempunyai spesis tersendiri serta pergerakan semulajadi haiwan

dan tumbuhan (melalui debunga dan biji benih). Walaupun hutan asal tidak sejenis,

hutan campuran dipterokap meliputi 90% kawasan ini, merentangi panjang dan lebar

kawasan semenanjung.

Fragmentasi Kawasan Liputan Hutan Semulajadi di Semenanjung Malaysia (1954-2000)

Sumber:1954, 1969 & 1972 Jomo et al. (2004) after Aitken et al. (1982: 161);

1990 Jomo et al. (2004) after Anon (1992); 2000 Stibig et al. (2002: 11).

1954

9.5m ha

1969

8.0m ha

1972

7.4m ha

1990

6.2m ha

2000

6.0m ha

2-7

Dengan pembangunan kawasan pertanian, jalan dan petempatan terutamanya sejak 50

tahun yang lalu, kawasan liputan hutan semakin berkurang dan bakinya terdedah

kepada fragmentasi hutan. Tren ini ketara di hutan campuran dipterokap tanah rendah

sepanjang pesisiran pantai (terutamanya di bahagian dataran pantai di barat dan

selatan) serta sungai dan jalan utama.

2.3 Kepentingan Pergerakan Jarak Jauh Babi Berjanggut dalam kawasan Pelan Induk CFS

Spesis terancam babi berjanggut

(Sus barbatus) yang mempunyai taburan

terhad di kawasan dipterokap dan hutan

paya gambut di Johor dan selatan

Pahang memainkan peranan ekologi yang

penting ke atas famili pokok dipterokap

dari segi ekonomi, termasuklah spesis

kayu balak berharga di Semenanjung dan

juga untuk harimau.

Famili dipterokap kebiasaannya lebih

dominan di tanah rendah dan hutan

bukit di Semenanjung Malaysia, dan dikenali melalui pengeluaran bunga dan buah

bermusim yang dikaitkan dengan bermulanya El Nino Southern Oscillation (ENSO), yang

berlaku sekali dalam masa empat tahun. Dipterokap adalah sumber kritikal babi

berjanggut dan mereka berpindah dari kawasan paya ke kawasan tanah rendah untuk

mencari makanan daripada buah dipterokap. Babi berjanggut ini adalah agen

penyuraian biji benih utama bagi famili dipterokap, memandangkan mereka

menunjukkan corak migrasi besar-besaran yang tidak seragam dan selalunya seiring

dengan musim pembuahan dipterokap di mana kelibat mereka akan kelihatan dengan

banyaknya di sesuatu tempat, tetapi mungkin tidak pada tahun-tahun berikutnya.

Selain dipterokap, babi berjanggut juga dikatakan memainkan peranan bagi pokok

Rafflesia dengan cara memindahkan benih pokok yang terlekat di tapak kakinya semasa

dalam proses mencari makanan. Begitu juga bagi biji benih durian, iaitu dengan

memakan buah yang gugur dan membuang biji yang tidak dapat dihadamkan ke

bahagian lain hutan melalui najisnya.

Memandangkan haiwan ini adalah agen penyuraian biji benih utama bagi banyak spesis

pokok, perpindahan jarak jauhnya memainkan peranan yang penting terhadap dinamik

dan kestabilan ekosistem hutan dan hutan dipterokap pula banyak bergantung terhadap

babi berjanggut ini.

2-8

Kesan musim bunga dan buah dipterokap ke atas populasi babi berjanggut juga turut

mendatangkan manfaat ke atas manusia dan sektor pertanian di mana populasi babi

berjanggut akan berkurang di luar musim dan juga dapat menyediakan sumber

makanan alternatif selain daripada kawasan pertanian semasa musimnya. Walau

bagaimanapun, degradasi dan fragmentasi hutan ini mampu mengubah laluan migrasi

tersebut dan seterusnya menyebabkan kumpulan babi berjanggut yang besar ini akan

beralih ke kawasan hutan yang dilindungi dan menjejaskan sumber sedia ada yang agak

terhad; ataupun beralih ke kawasan tanah pertanian yang berhampiran. Maka,

pengekalan laluan migrasi asal ini adalah lebih mudah dan menjimatkan berbanding

mencegah konflik manusia-babi.

Gerakan migrasi yang berulang ini berkait rapat dengan hadirnya kawasan yang dapat

menyediakan sumber makanan; di mana spesis ini akan berkumpul dan membiak

secara berkala mengikut musim bunga dan buah dipterokap. Babi hutan adalah mangsa

bagi harimau. Di timur Johor, spesis babi berjanggut lebih banyak berbanding babi

hutan yang biasa dan juga spesis ungulates. Maka, babi berjanggut ini bakal menjadi

mangsa utama bagi harimau dan pemangsa bersaiz sederhana yang lain (seperti

harimau bintang dan harimau dahan). Penjagaan habitat dan habitat khusus serta

laluan migrasi spesis babi berjanggut ini dengan cara mengekalkan lanskap hutan dan

mengecualikan kawasan yang tidak serasi (seperti ladang dan penternakan tenusu) akan

dapat menyediakan sumber spesis mangsa yang stabil bagi populasi harimau. Dengan

cara itu, ia bukan sahaja dapat memulihara spesis babi berjanggut yang banyak

mencirikan negara ini, malah dapat mengurangkan konflik yang tidak diingini terhadap

ladang dan komuniti pedalaman.

2.4 Rangkaian Ekologi Penyelesaian untuk Fragmentasi Habitat

Langkah yang boleh diambil bagi mengurangkan kesan negatif fragmentasi adalah

dengan cara menghubungkan kawasan fragmen hutan utama dengan mewujudkan

rangkaian ekologi. Manfaat yang bakal diperolehi adalah:

Kenaikan kadar migrasi bagi populasi antara fragmen hutan, maka saiz populasi

praktikal akan meningkat;

Lebih kawasan untuk mencari makanan bagi kebanyakkan spesis;

Peningkatan bilangan mangsa yang terselamat daripada banjir, kebakaran dan

pemangsa dan,

Mengekalkan proses ekologi di peringkat asas secara umumnya.

Rangkaian ekologi akan bertindak sebagai koridor bagi hidupan liar, dalam pelbagai

bentuk seperti hutan tanam semula tiruan, kawasan tebing sepanjang sumber air,

susunan campuran kawasan tanah tradisional kampung dan dusun, kawasan rezab

jalanraya dan jalan keretapi, dan hutan yang tumbuh semula di tanah terbiar.

Keberkesanan rangkaian itu banyak bergantung terhadap spesis hidupan liar yang

terlibat. Contohnya, haiwan bersaiz kecil mungkin bergerak sepanjang kawasan rezab

jalan raya dan tidak sesuai untuk haiwan bersaiz besar.

2-9

Kesimpulannya, koridor perlu menyediakan teduhan, makanan, air, perlindungan dari

bahaya dan gangguan minimum bagi spesis yang bakal mengunakannya. Rekabentuk

koridor perlu sesuai dengan spesis yang menggunakannya. Contohnya, ungka tidak boleh

mengunakan terowong atau lintasan bawah tanah, manakala gajah pula tidak boleh

memanjat lintasan atas berdawai.

Fakta 2.3:

Berapa Lebar Yang Diperlukan?

Selebar manakah rangkaian yang diperlukan? Jawapan umum bagi persoalan lazim

ini adalah, lagi lebar, lagi bagus! Kelebaran rangkaian adalah isu yang penting

kerana peranannya berkaitrapat dengan keberkesanan hubungan sesuatu rangkaian.

Khususnya, kerana sebab berikut:

mengurangkan kawasan Edge Effect (rujuk Kotak 2.2)

meningkatkan potensi diversiti habitat, dan diversiti hidupan liar dalam

rangkaian

meningkatkan kebarangkalian spesis muka bumi (seperti gajah dan harimau)

yang memerlukan ruang yang besar untuk menggunakan rangkaian tersebut.

Soalan susulan yang lazim Jadi, seberapa lebar adalah mencukupi? Jawapan

ringkasnya adalah rangkaian dengan lebar yang cukup bagi mencapai tahap

hubungan spesifik yang dimahukan (bagi harimau, atau burung, atau proses ekologi

dll.). Namun, penentuan lebar ini adalah tugas yang sukar, terutamanya dalam

situasi di mana pengetahuan tentang fauna dan ekosistem tempatan sangat terhad,

dan saingan bagi permintaan penggunaan tanah yang lain.

Walaupun lebar optima (dan susun atur) hanya boleh ditentukan melalui maklumat

yang boleh diperolehi melalui kajian kes jangka panjang terhadap ekologi hidupan

liar dalam sesuatu rangkaian tersebut, namun Harris dan Scheck (1991) telah

mencadangkan panduan asas berikut :

Bila pergerakan keseluruhan himpunan sudah dipertimbangkan,

dan/atau tidak banyak yang diketahui tentang biologi spesis yang

terlibat, dan/atau koridor bakal digunakan bagi dekad yang

berikutnya, maka ukuran lebarnya hendaklah dalam unit kilometer.

Ini adalah cara yang sesuai bagi menangani isu dari aspek biodiversiti dan perlu

dimodifikasi dalam mempertimbangkan faktor penggunaan tanah yang lain. Dalam

konteks ini, adalah tidak munasabah bagi hubungan yang sebegitu lebar sepanjang

rangkaian yang dicadangkan. Maka, lebar maksimum yang praktikal akan

dicadangkan dalam setiap kes.

2-10

2.5 Contoh dari Negara-negara Lain

Banyak contoh koridor dan lintasan hidupan liar yang telah berjaya dilaksanakan di

seluruh dunia. Inisiatif awal banyak tertumpu di Eropah dan Amerika, namun

bilangannya semakin meningkat di Asia. Dua kajian kes disertakan seperti Fakta 2.4 dan

2.5.

Paling berkait dengan CFS, iaitu World Conservation Society (WCS) dan Panthera

Foundation (UK) telah mengumumkan cadangan pembinaan koridor yang membolehkan

harimau bergerak bebas di Asia. Koridor tersebut (lebih kurang 8,000 km) akan

merentasi Bhutan melalui Timur Laut India, Myanmar, Thailand, Malaysia, Laos,

Cambodia dan Vietnam. Ia membolehkan harimau bergerak dari satu kawasan ke

kawasan yang lain dan memudahkan pertukaran genetik di antaranya. Jika tidak, ia

mampu menjurus ke arah pengasingan populasi melalui pembiakan dalaman.

Fakta 2.4:

Rekabentuk Rangkaian Gila Bend Sierra Estrella

Pendekatan saintifik digunakan dalam

merekabentuk koridor yang

membolehkan pergerakan hidupan

liar yang lebih baik antara tiga blok

taman hidupan liar yang besar di Eko-

rantau Padang Pasir Sonoran di

Arizona, iaitu Pergunungan Gila Bend,

Monumen Nasional Padang Pasir

Sonoran dan Pergunungan Sierra

Estrella. Laluan 85, Jalan Negeri

Arizona dan laluan trafik yang

berkaitan serta pembangunan bandar

menghalang pergerakan haiwan di

antara tiga blok tersebut.

Pada April 2004, satu bengkel peringkat negeri yang menghimpunkan 100 pegawai

tanah dan ahli biologi daripada agensi negeri dan persekutuan, institusi akademik

dan NGO bagi mengenalpasti rangkaian habitat yang kritikal dalam mengekalkan

biodiversiti negeri. Bengkel tersebut merumuskan bahawa rangkaian yang

mempunyai kepentingan biologi dan berdepan ancaman kepupusan adalah

diutamakan. Lapan rekabentuk rangkaian telah dihasilkan. Dalam tahun 2006-07,

lapan rangkaian tambahan dalam lingkungan 5 batu dari bandar telah dipilih untuk

perancangan rekabentuk rangkaian. Rangkaian Gila Bend Sierra Estrella adalah

salah satu rangkaian (rangkaian bandar ini).

2-11

o

p

u

l

a

s

i

m

e

l

a

l

u

i

p

e

m

b

i

a

k

a

n

Rekabentuk rangkaian dihasilkan dengan cara menghubungkan koridor biologi yang

terbaik bagi setiap spesis utama, dan modifikasi dibuat terhadap kawasan tersebut

bagi mengurangkan laluan berlebihan, mengelak kawasan bandar, termasuklah untuk

kawasan pemuliharaan dan mengurangkan Edge Effect. 24 spesis utama (1 amfibia,

14 reptilia, 3 burung, 1 tumbuhan dan 5 mamalia) telah dikenalpasti. Bakal laluan

bagi pergerakan setiap spesis utama antara blok dikenalpasti menggunakan GIS.

Tujuh model spesis utama direkodkan menggunakan GIS. Saiz dan konfigurasi

kelompok habitat yang sesuai dianalisa bagi memastikan rekabentuk akhir rangkaian

akan dapat menyediakan habitat sebagai tempat tinggal atau lintasan bagi setiap

spesis utama.

Dua rangkaian telah dibina, pertamanya antara pergunungan Gila Bend dan

Monumen Nasional Padang Pasir Sonoran, di mana dua kawasan terusan pertanian,

SR-85 dan aktiviti tanah pertanian mengancam pergerakan hidupan liar. Rangkaian

kedua menghubungkan Monumen Nasional Padang Pasir Sonoran dan Sierra Estrella,

di mana cadangan pembangunan bandar mampu menjejaskan rangkaian.

Rekabentuk rangkaian memberi peluang dalam melindungi tahap hubungan

mukabumi yang praktikal. Ia adalah titik tolak ke arah langkah pemuliharaan. Pelan

ini diharapkan akan digunakan sebagai rujukan bagi pengawas tanah wilayah tersebut

dalam memahami fungsi kritikal mereka terhadap pengekalan proses biodiversiti dan

ekosistem yang berterusan. Hasilnya, pelan ini dapat membantu dalam pembinaan

lintasan hidupan liar, perancangan sumber air, titik tolak perancangan ke arah

membaikpulih habitat, pemuliharaan, pengezonan dan pengambilan balik tanah.

2-12

Fakta 2.5:

Edayargalli-Doddasampige (E-D) koridor di India

Edayargalli-Doddasampige (E-D) di bawah pengurusan Jabatan Perhutanan, E-D adalah tanah

yang sempit (selebar 0.5km dan sepangjang 2km) yang penting terhadap populasi gajah,

kerana ia menghubungkan dua kawasan hutan yang terpisah akibat pembasmian hutan dan

tanah pertanian. Sebuah lebuhraya merentasi koridor tersebut yang menghubungkan

petempatan manusia di selatan dan utara, yang bakal mengancam pergerakan gajah di antara

tempat mereka mencari makanan dan membiak.

Pada 2005, Dana Antarabangsa bagi Kebajikan Haiwan (IFAW) telah membeli kawasan tersebut

secara swasta di mana koridor itu berada (25.5 ekar) bagi memastikan habitat itu tidak

diancam oleh pembangunan masa hadapan. Tanah itu diserahkan oleh IFAW dan Amanah

Hidupan Liar India (WTI) kepada pegawai hutan di Bangalore. Ini adalah satu pembaharuan di

mana organisasi hidupan liar tidak berkepentingan membeli tanah bagi melindungi spesis gajah

Asia yang terancam sebelum menyerahkannya kepada kerajaan India. MOU rasmi telah

ditandatangani antara kerajaan Karnataka. Tanah tersebut yang dikenali pengurusan E-D telah

diletakkan di bawah Jabatan Perhutanan. Tugasnya adalah menyelenggara dan memantau

koridor tersebut sebagai satu laluan yang selamat untuk digunakan oleh gajah sebagai ganti

terhadap hak ke atas tanah tersebut. Perjanjian tersebut secara rasminya meletakkan koridor

tersebut di bawah Kawasan Perlindungan Hidupan Liar Kuil Biligiri Rangaswamy (BRT).

Pekerja lapangan WTI memantau penggunaan koridor oleh hidupan liar dan memastikan

pergerakan gajah tidak terhalang. Koridor E-D di Karnataka juga merupakan rumah bagi

hidupan liar lain termasuklah harimau dan harimau bintang yang juga mendapat manfaat dari

koridor tersebut.

India mempunyai lebih kurang 25,000

gajah liar. Dengan adanya pembangunan

pesat dan penerokaan tanah baru, konflik

manusia-gajah adalah perkara biasa di

sesetengah tempat. Langkah utama telah

diambil bagi melindungi pergerakan gajah

di kawasan matriks tanah yang telah

digunakan. Sebanyak 88 koridor gajah

telah dikenalpasti bagi tujuan ini.

Koridor gajah yang dapat melindungi

laluan bagi gajah liar ini menghubungkan

dua kawasan rezab hutan di Karnataka,

Selatan India. Dinamakan sebagai Koridor

rangkaian ekologi CFS

3-1

3.0 Rangkaian Ekologi CFS

Central Forest Spine (CFS) digambarkan sebagai bentuk landskap hutan yang berhubungan dalam bentuk fizikal dan mempunyai fungsi tertentu merentangi lapan kompleks hutan di Semenanjung Malaysia, daripada Johor sehingga sempadan Thai (dan melangkaui sempadan sehingga sebahagian kawasan dilindungi di Selatan Thailand). Setelah diwujudkan, CFS akan berfungsi sebagai tulang belakang kepada rangkaian Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS) yang memperkuatkan rangkaian kawasan dilindungi dan membantu memelihara kesihatan ekosistem (termasuk populasi hidupan liar) dengan mengurangkan kesan kerosakan fragmentasi. Strategi pelaksanaan telah dicadangkan untuk setiap rangkaian ekologi ini secara umumnya. Cadangan strategi pelaksanaan rangkaian ekologi yang dicadangkan ini adalah yang paling ideal dan perlu disesuaikan dengan lokasi dan isu yang dihadapi memandangkan setiapnya adalah berbeza-beza. Rundingan yang berterusan di antara pelbagai agensi adalah sangat penting dan pelan tindakan terperinci perlu disediakan untuk setiap rangkaian ekologi bagi mencapai matlamat pewujudan Central Forest Spine ini. i. Konsep Rangkaian Ekologi dalam Pelan Induk CFS

Rangkaian ekologi merupakan kawasan yang telah dikenalpasti sebagai penting untuk

dihubungkan dalam usaha untuk membentuk CFS. Terdapat dua jenis rangkaian ekologi

yang berbeza, iaitu rangkaian utama dan sekunder.

a. Rangkaian utama

Rangkaian-rangkaian utama dikenalpasti sebagai kawasan yang sangat penting untuk

menwujudkan semula penghubung hutan dalam usaha untuk mencapai pertalian utama

CFS. Kawasan-kawasan ini terletak diantara blok-blok penting hutan dan kebiasannya

guna tanah bukan hutan mempunyai saiz keluasan yang terhad serta terletak diantara

blok-blok tersebut dan ia merupakan gabungan daripada Hutan Negeri (kawasan-

kawasan ini terletak diantara blok-blok penting hutan; kebiasaannya, di bahagian yang

sempit di mana penggunaan tanah bukan hutan). Kawasan ini juga merupakan koridor

penting bagi pergerakanmamalia yang besar menggunakan kawasan ini untuk bergerak

daripada satu hutan ke hutan yang lain (Rujuk Rajah 3.1a).

Rajah 3.1a: Rangkaian Utama

Rangkaian-rangkaian utama adalah berbentuk koridor yang berjajar, iaitu kawasan

habitat hutan yang tidak terpisah, serta kepulauan hutannya saling bersambung. Dalam

kebanyakan kes, penglibatan aktif atau tindakan khas (dengan kos yang tinggi)

diperlukan seperti pengambil-alihan pemilikan hutan persendirian, mengadakan aktiviti

perhutanan semula dan pembinaan jejambat sepanjang jalanraya untuk membangunkan

koridor-koridor tersebut.

Kepulauan

Hutan A

Kepulauan

Hutan B

3-2

b. Rangkaian Sekunder

Rangkaian sekunder adalah pelengkap kepada rangkaian utama. Rangkaian sekunder

dikenalpasti sebagai kawasan-kawasan yang tidak dapat dilaksanakan ciri rangkaian

utama (cth. disebabkan oleh kawasan bukan hutan yang luas atau jarak yang jauh di

antara hutan-hutan atau populasi manusia yang tinggi), tetapi ia masih lagi penting

untuk mengekalkan kesinambungan (sekalipun lebih lemah) diantara hutan-hutan.

Rangkaian ini tidak melibatkan pergerakan mamalia yang besar, tetapi digunakan oleh

haiwan yang kecil seperti burung dan serangga. Ianya juga akan memberi manfaat

kepada tanaman-tanaman melalui pendebungaan dan penyebaran biji benih (Rujuk

Rajah 3.1b).

Rajah 3.1b: Rangkaian Sekunder

Rangkaian sekunder mengaplikasikan konsep stepping stones, iaitu gabungan beberapa

kumpulan bahagian habitat yang sesuai dan biasanya direka mengikut koridor sungai.

Secara umumnya, ia melibatkan kos yang murah untuk diselenggarakan, tetapi mungkin

memerlukan kerjasama penuh pemilik tanah dan pengurus di kawasan itu bagi

melaksanakan amalan pengurusan guna tanah yang bersesuaian untuk rangkaian

sekunder.

ii. Cadangan Rangkaian Utama dan Sekunder

a. CFS 1

Secara keseluruhannya 26 rangkaian telah dikenalpasti dalam CFS1, iaitu tiga belas (13)

rangkaian utama dan tiga belas (13) rangkaian sekunder (Rajah 3.1). Kombinasi

kesemua rangkaian ini akan dapat mewujudkan CFS yang berkesinambungan seperti

dinyatakan dalam Rancangan Fizikal Negara. Tiga belas (13) Rangkaian Utama yang

dikenalpasti dalam CFS1 adalah:

CFS1-PL1 : HS Tanum (Greater Taman Negara) HS Sg Yu (Main Range)

CFS1-PL2 : HS Temengor (Main Range) Royal Belum State Park (Main

Range)

CFS1-PL3 : HS Lojing (Main Range) HS Sg Brok (Main Range)

CFS1-PL4 : HS Padang Chong (Bintang Hijau) HS Sg Kuak (Main Range)

CFS1-PL5 : HS Ulu Muda (Ulu Muda) HS Gunung Inas (Bintang Hijau)

CFS1-PL6 : HS Ulu Jelai (Main Range) HS Hulu Lemoi (Main Range)

CFS1-PL7 : Taman Negara HS Tembat (Greater Taman Negara)

CFS1-PL8 : HS Kenderong (Bintang Hijau) HS Bintang Hijau (Hulu Perak)

(Bintang Hijau)

Kepulauan

Hutan A

Kepulauan

Hutan B

3-3

CFS1-PL9 : HS Bintang Hijau Larut Matang HS Bintang Hijau Kuala Kangsar

CFS1-PL10 : HS Bukit Larut HS Bubu

CFS1-PL11 : HS Jerangau HS Jerangau

Nota:

Diandaikan bahawa hutan sedia ada di kesemua seksyen kawasan utama rantaian CFS

(di antara dan dalam lingkungan kompleks hutan) mungkin menghadapi bahaya

fragmentasi pada masa depan (contohnya pembangunan jalan raya baru dan perluasan

kawasan pertanian). Walaupun ianya mustahil untuk mengenalpasti kawasan-kawasan

tersebut sebagai perincian utama dalam kajian ini, penekanan yang sama seperti

dinyatakan diperlukan untuk memelihara hubungan hutan di kawasan-kawasan ini.

Tiga Belas (13) Rangkaian Sekunder telah dikenalpasti dalam CFS1:

CFS1-SL1 : HS LebirHS Relai HS Ulu Temiang HS Jentiang HS Serasa

Taman Negeri Gunung Stong

CFS1-SL2 : Rezab Hidupan Liar Krau HS Bencah HS Som HS Yong

CFS1-SL3 : HS Bintang Hijau (Hulu Perak) HS Papulut HS Piah

CFS1-SL4 : Kompleks Hutan Taman Negara Terengganu Coast

CFS1-SL5 : Kompleks Hutan Taman Negara Terengganu Coast 2

CFS1-SL6 : Taman Negara HS Chiku

CFS1-SL7 : HS Ulu Muda HS Pedu HS Chebar

CFS1-SL8 : HS Ulu Muda HS Rimba Telui

CFS1-SL9 : HS Jeli HS Sg. Sator HS Sokortaku

CFS1-SL10 : HS Chabang Tongkat HS Ulu Sat HS Temangan

CFS1-SL11 : HS Bukit Kinta HS Bujang Melaka

CFS1-SL12 : HS Bubu Hutan Paya Bakau Matang

CFS1-SL13 : HS Gunung Bongsu HS Gunung Inas

b. CFS2

Keadaan landskap CFS2 telah melalui banyak perubahan guna tanah, dengan kawasan

tanah rendah di bahagian tengah, selatan dan barat yang telah ditukar kepada

pertanian. Empat kompleks hutan telah dikenalpasti dalam CFS2. Huraian umum

diberikan seperti di bawah:

Endau-Rompin Kompleks hutan Sedili

Kompleks hutan Endau-Rompin Sedili merupakan kawasan habitat paling sesuai bagi

mamalia yang besar mengekalkan kehidupannya di CFS2. Ada beberapa kawasan

diduduki dalam lingkungan kompleks, termasuk Rizab Hidupan Liar Taman Negara

Endau-Rompin, Rizab Hidupan Liar Endau - Kota Tinggi (Timur dan Barat) dan juga Rizab

Hidupan Liar Endau Segamat. Rizab Hutan Panti iaitu kompleks hutan di bahagian

Selatan merupakan kawasan penting bagi burung dan telah dicadangkan sebagai Rizab

Hidupan Liar.

3-4

Walau bagaimanapun, terdapat tekanan pembangunan yang tinggi lebih-lebih lagi di

bahagian barat kompleks hutan. Kompleks ini dibahagikan kepada dua oleh Jalan Kluang

Jemaluang, kawasan pertanian dan perkampungan yang terdapat di sepanjang jalan.

Kompleks Hutan Chini Bera

Kompleks hutan ini termasuklah daripada jenis tanah kering dan tanah lembap dan

ekosistem yang saling berhubungan di sekeliling dua tasik terbesar di Semenanjung

Malaysia iaitu Tasik Chini dan Tasik Bera. yang Komuniti Orang Asli turut tinggal di

sekitar kedua-dua tasik tersebut. Kompleks ini di kelilingi oleh ladang kelapa sawit di

bahagian barat, selatan dan timur Sungai Pahang.

Kompleks Hutan Paya Gambut Pahang Tenggara (SEPPSF)

Kompleks hutan Paya Gambut Pahang Tenggara merupakan blok paya gambut terbesar

dan utuh yang masih tinggal di Asia. Terhasil daripada empat rizab hutan, ia

mengandungi banyak jenis habitat, dan kaya dengan hidupan liar terutamanya burung

dan ikan. Kompleks ini juga memainkan peranan yang penting dalam kawalan banjir dan

rizab `karbon. Perkampungan Orang Asli dan ladang kelapa sawit mengelilingi

kompleks tersebut, terutamanya di sepanjang bahagian barat dan timur.

Kompleks hutan Banjaran Utama

Banjaran Gunung Granit (juga dipanggil Banjaran Titiwangsa) secara umumnya

memanjang ke arah utara-selatan lalu membentuk pembahagi semulajadi antara pantai

timur dan barat Semenanjung Malaysia. Bahagian selatan Banjaran Utama meliputi

kawasan CFS2 di Selangor dan Negeri Sembilan.

Secara keseluruhannya 13 rangkaian telah dikenalpasti dalam CFS2, dimana enam (6)

Rangkaian Utama dan tujuh (7) Rangkaian Sekunder (Rajah 3.1.1). Kombinasi kesemua

rangkaian ini akan mewujudkan CFS yang berkesinambungan dan berhubung seperti

dinyatakan dalam Rancangan Fizikal Negara.

Enam (6) Rangkaian Utama telah dikenalpasti dalam CFS2 adalah:

CFS2-PL1 : HS Labis Timur HS Mersing dan HS Lenggor

CFS2-PL2 : HS Resak HS Lesong

CFS2-PL3 : HS Panti HS Ulu Sedili Selatan

CFS2-PL4 : HS Ibam HS Sg Marong dan Lesong

CFS2-PL5 : HS Ibam HS Kedondong, HS Pekan dan HS Nenasi

CFS2-PL6 : Rizab Ramsar Bera HS Ibam

Pembangunan kesemua Rangkaian Utama akan dapat mewujudkan formasi kawasan

CFS.

3-5

Nota:

Diandaikan bahawa hutan sedia ada di kesemua seksyen kawasan utama rantaian CFS

(di antara dan dalam lingkungan kompleks hutan) mungkin menghadapi bahaya

fragmentasi pada masa depan (contohnya pembangunan jalanraya baru dan perluasan

kawasan pertanian). Walaupun ianya mustahil untuk mengenalpasti kawasan-kawasan

tersebut sebagai perincian utama dalam kajian ini, penekanan yang sama seperti

dinyatakan diperlukan untuk memelihara hubungan hutan di kawasan-kawasan ini.

Tujuh (7) Rangkaian Sekunder telah dikenalpasti dalam CFS2:

CFS2-SL1 : S HLepar HS Berkelah

CFS2-SL2 : HS Chini (Rompin) HS Lepar

CFS2-SL3 : HS Raja Musa HS Bukit Tarek HS Bukit Gading

CFS2-SL4 : HS Mersing HS Jemaluang

CFS2-SL5 : HS Panti HS Kuala Sedili

CFS2-SL6 : HS Setul HS Triang

CFS2-SL7 : HS Angsi HS Berembun

3-6

Rajah 3.1.1 : Rangkaian Utama dan Sekunder Central Forest Spine

1

2

3 4

5

6

7

8

Kota Bharu

Kuala Terengganu

Kuantan

Bandar Melaka

Kuala Lumpur Shah Alam

Ipoh

George Town

Kangar

Alor Setar

Seremban

Johor Bahru

PULAU

PINANG

KEDAH

PERLIS

PERAK

KELANTAN TERENGGANU

PAHANG

JOHOR

NEGERI

SEMBILAN

MELAKA

SELANGOR

THAILAND

SINGAPORE

CFS 1

CFS 2

SL10

SL5

SL4

SL1

SL6

SL9

SL3

SL7

SL8

PL2

PL4 PL5

PL8

PL9

PL7

PL3

PL6

SL2

SL3

SL1

SL2

SL4

SL5

SL7

SL6

PL5

PL6

PL2 PL4

PL1

PL3

PL1

PL10

PL11

SL12

SL13

SL11

1. KEDAH SINGGORA FOREST COMPLEX 2. BINTANG HIJAU FOREST COMPLEX 3. MAIN RANGE FOREST COMPLEX 4. GREATER TAMAN NEGARA FOREST COMPLEX 5. BENOM FOREST COMPLEX

6. CINI-BERA FOREST COMPLEX 7. SOUTH EAST PAHANG FOREST COMPLEX 8. ENDAU ROMPIN SEDILI FOREST COMPLEX

Rangkaian Utama (PL)

Rangkaian Sekunder (SL)

Forest Complex

Forest Cover

State capital

LEGEND

3-7

Rajah 3.1.2 : Rangkaian Utama dan Sekunder dalam CFS

3-8

3.1 Rangkaian Ekologi CFS1

3.1.1 Rangkaian Utama

PL1 : HS Tanum (Greater Taman Negara) HS Sg Yu (Banjaran Utama)

Lokasi

Justifikasi Utama

- Untuk

menghubungkan

Landskap Taman

Negara dan kompleks

hutan Banjaran

Utama.

- Dikenalpasti sebagai

koridor penting bagi

harimau di dalam

Pelan Tindakan

Harimau Kebangsaan

2008-2020

(PERHILITAN).

Huraian

Sg. Yu terletak di sebelah barat Taman Negara. Bandar terdekat adalah

Merapoh di utara dan Lipis di selatan. Kawasan ini terletak di jalan yang

menghubungkan Pahang dan Kelantan di sebelah barat Taman Negara dan

mengambil masa sekitar 45 minit dengan kenderaan dari Bandar Lipis.

Sepanjang jalan ini, terdapat beberapa ladang kelapa sawit dan getah.

Terdapat rel kereta api sejajar dengan jalan ini dimana ia beroperasi dua

kali sehari untuk penumpang dari Jerantut ke Gua Musang dan Jeli. Terdapat

2 hutan simpan bersebelahan kawasan kajian. Terdapat dua batang sungai

yang merintangi kawasan ini iaitu Sungai Yu dan Sg Tanum.

Rizab Hutan Tanum (di dalam Taman Negara) dipisahkan melalui Rizab Hutan

Ulu Jelai dan Rizab Hutan Sungai Yu (bahagian Banjaran Utama) oleh jalan

Kuala Lipis Gua Musang dan rel kereta api. Rizab hutan dipisahkan kira-kira

400 meter dari hutan tanah negeri, semak dan padang rumput.

Negeri Pahang

Daerah Lipis

Mukim Batu Yon

Keluasan 4,382 ha

PELAN

KUNCI

PETUNJUK

3-9

Bahagian yang paling kurang dibangunkan adalah di bahagian yang paling

sempit (bahagian utara dan selatan jambatan Sg. Yu), di mana hutan hanya

dipisahkan oleh jalan dan rel kereta api.

Rangkaian ini terletak dalam jarak 10 kilometer dari destinasi Taman Negara

iaitu destinasi pelancongan utama, yang merupakan jalan masuk utama di

Merapoh.

Ancaman/Halangan

Taman Negara hampir terpisah dari landskap hutan di sebelah barat dan semakin menjadi pulau habitat. Pembersihan hutan dibahagian utara dan barat Taman Negara selama 15 tahun telah menjadi pemisah dan menghalang pergerakan hidupan liar, terutama pemangsa dan mangsa antara Taman Negara dan Banjaran Utama.

Strategi Pelaksanaan

1) Mengazetkan Rizab Hutan (Dilindungi) dan Pengambilan Balik Tanah

i) Pembekuan segera ke atas pemberian tanah persendirian dan

pembangunan di dalam koridor dan tidak dibenarkan pembaharuan bagi

tanah TOL.

ii) Rizab Hutan Tanum didalam Kawasan Utama hendaklah digazetkan

sebagai kawasan hutan yang dilindungi seperti yang terkandung di bawah

Seksyen 10(f) Akta Perhutanan Negara 1984 (sanctuari hidupan liar)

iii) Semua hutan negeri/tanah scrub land yang terletak di dalam Kawasan

Utama hendaklah digazetkan seperti yang terkandung di bawah Seksyen

10(f) Akta Perhutanan Negara 1984.

iv) Gazet Hutan Negeri dalam kawasan penampan (buffer zone) sebagai

Rezab Hutan di bawah Akta Perhutanan Negara, 1984.

v) Strategi Jangka Panjang : Meluaskan sempadan Taman Negara Pahang

supaya meliputi kawasan Utama.

2) Memperkukuhkan Laluan Hidupan Liar

Komponen Peringkat 1

Tambahan papan tanda (jenis gantry) dan advisory signs.

Had Kelajuan tidak melebihi 60km/jam sepanjang 5 km.

Program Pemantauan Hidupan Liar.

Komponen Peringkat 2

Mengesahkan lintasan hidupan liar hasil dari program pemantauan.

Laluan bawah (viaduct) pada 3.5 km ke selatan Jambatan Sg. Yu.

Laluan atas (vehicular box culvert) pada 1.5 km ke selatan Jambatan Sg.

Yu.

Menukar had laju 60km/jam kepada yang asal iaitu 90km/jam setelah

kerja-kerja struktur telah siap.

Menyediakan pagar dan escape structure untuk lintasan hidupan liar

sekiranya perlu.

3) Mewujudkan Koridor Riparian

i) Mewujudkan koridor riparian untuk menggalakkan gajah terus melalui

3-10

ladang kelapa sawit (FELCRA Sungai Temau)di sepanjang Sg. Tanum.

ii) Bagi sungai-sungai yang terletak dalam kawasan utama, rizab riparian

tidak diperlukan (Sg. Yu dan Sg. Jeleteh).

iii) Bagi sungai-sungai yang terletak di dalam kawasan penampan, rizab

riparian perlu disediakan. (Sg. Temau dan Sg. Tanum).

iv) Rizab Riparian merupakan tambahan 50 m dari rizab sungai.

4) Kawalan Pengurusan Guna Tanah

i) Menjalankan program pemantauan.

ii) FELCRA Sg Temau (942 hektar), FELDA Chegar Perah 1(655 hektar getah)

and FELDA Chegar Perah 1 (2,631 hektar kelapa sawit) menggalakkan

untuk menggunakan pendekatan pengurusan ladang mampan seperti yang

dirangka dalam Garis Panduan Pertanian Mampan dan Garis Panduan

RSPO.

iii) Sebarang pembangunan baru bagi aktiviti pertanian tidak dibenarkan di

dalam kawasan utama ekologi koridor.

iv) Koridor hidupan liar harus dipromosikan sebagai sebahagian daripada

destinasi pelancongan ekologi Taman Negara.

Faedah Dijangkakan

Menghubungkan Taman Negara iaitu kawasan perlindungan terbesar dan

sebuah kawasan penting yang mengandungi spesies terancam di

Semenanjung Malaysia, dengan keluasan kawasan hutan bermula dari

Banjaran Utama, hingga ke Royal Belum di utara.

Meningkatkan kelangsungan hidup jangka panjang hidupan liar (khususunya

harimau dan gajah) di Semenanjung.

Meningkatkan kesedaran eko-pelancongan di kalangan para pelancong di

sepanjang jalan Persekutuan 3 dan pengguna kereta api di wilayah timur.

3-11

Rajah 3.1.3: Pelan Strategi Pelaksanaan CFS1 - PL1: HS Tanum (Greater Taman Negara) - HS Sg Yu (Banjaran Utama)

Pelebaran Jalan di dalam

Koridor (rujuk Garis Panduan

Lintasan Binatang).

Tanah negeri digazet sebagai

Hutan Simpan.

Strategi Segera: Memasukkan

Kawasan Hutan Simpan

Tanum Ke dalam Kawasan

Utama. Wartakan Tanah

Negeri & Hutan Simpan

sebagai hutan dilindungi di

bawah Seksyen 10 Akta

Perhutanan Negara (Pusat

Pemeliharaan Hidupan Liar).

Perladangan Kelapa Sawit

Menggunapakai Garis

Panduan Tanaman Mampan

(RSPO).

Ladang Getah menggunapakai

Garispanduan Tanaman

Mampan.

Hutan Negeri diwartakan

sebagai Hutan Simpan.

Mewujudkan Koridor

Riparian

Memperluaskan Taman

Negara untuk dimasukkan ke

dalam kawasan utama.

Fasa 2 : Laluan Atas

Menara Pandang

Fasa 2 : Laluan Bawah

Memasang papan tanda

hidupan liar dan had laju.

Memasang papan tanda

hidupan liar dan had laju.

Petempatan manusia : Tidak

digalakkan perluasan kaasan

petempatan.

Mengubahsuai Taman

Rekreasi Sg. Yu sebagai pusat

penyelidikan dan maklumat /

eko-pelancongan.

3-12

PL2 : CFS1-PL2 : HS Temengor (Main Range) Taman Negeri Royal Belum (Banjaran Utama)

Lokasi

Justifikasi Utama

- Mengekalkan

kesinambungan di

antara Taman Negeri

Royal Belum dengan

sebahagian banjaran

Utama

- Kekerapan gajah

melintas adalah tinggi.

- Dikenalpasti sebagai

koridor utama bagi

harimau dalam Pelan

Tindakan Harimau

Kebangsaan 2008-2020

(DWNP). Kawasan KSAS

1 potensi untuk

melihat kawanan besar

burung enggang yang

terbang di atas jalan.

Huraian

PL 2 terletak di Jalan Persekutuan 4 yang menghubungkan dari Bandar Gerik ke

Jeli di Kelantan. Sepanjang jalan ini, terdapat satu destinasi eko-pelancongan

terkenal (Pulau banding), beberapa penempatan orang asli dan ladang kelapa

sawit.

Royal Belum dan Hutan Simpan Temenggor terdiri daripada sebuah hutan

bersepadu, yang kaya dengan biologi yang melintasi sempadan Thailand. Ianya

dikenali sebagai kawasan mamalia besar dan burung. Kawasan ini unik dengan

jenis hutan campuran Thailand-Burma dan jenis hutan Malaysia yang tidak

dijumpai di bahagian selatan Semenanjung Malaysia. Kawasan Belum diiktiraf di

peringkat antarabangsa sebagai Kawasan Burung Terpenting.

Sebahagian dari hutan simpan dan hutan negeri telah dan sedang dibalak. Selain

itu, pembangunan tersebar di sepanjang koridor Lebuhraya Timur-Barat. Kawasan

Belum juga telah diiktiraf sebagai destinasi eko- pelancongan utama Negara.

Negeri Perak

Daerah Hulu Perak

Mukim Temengor

Kawasan 27,891 hektar

PETUNJUK

PELAN

KUNCI

3-13

Isu

Keseluruhan kawasan yang mengunjur dari Lebuhraya Timur Barat di Perak telah

dikategorikan sebagai hutan (Hutan Darat) di bawah Rancangan Tempatan Hulu

Perak (KSAS Tahap 1 di dalam Rancangan Fizikal Negara) dengan pengecualian

untuk cadangan Herb Garden (Tanaman herba) dan Pulau Banding, yang dizonkan

sebagai kawasan untuk pelancongan.

Pada tahun 2007, EXCO Perak telah meluluskan pelan untuk perkebunan kelapa

sawit di kedua-dua sisi jalan raya, iaitu 962 hektar di bawah SADC dan 1,000 ekar

di bawah RPS Banun. Selanjutnya, pertanian dataran tinggi telah dicadangkan

oleh Jabatan Pertanian berhampiran Herb Garden dilantik di Puncak Baring (800

ha). Perkembangan ini akan berada dalam kawasan yang dilantik sebagai Hutan

Darat dalam Rancangan Tempatan.

Selain itu, terdapat banyak pembangunan telah dicadangkan di sepanjang jalan

ini, seperti kereta api laju antara Penang dan Kota Bahru, laluan paip trans-

semenanjung dari Bachok ke Yan, dan penanaman hutan Acacia mangium.

Secara keseluruhan, rancangan ini tidak sesuai dan akan ia akan memberi kesan

yang sangat buruk pada pemuliharaan alam semulajadi dan pelancongan.

Dalam bentuk yang sekarang, jalan raya bukanlah penghalang utama bagi haiwan

besar (contohnya gajah yang sering menyeberangi jalanraya tersebut). Namun,

pembangunan lebih banyak akan membuat penghalang lebih ketara dan pada

masa kini haiwan liar (khususnya gajah) amat merbahaya kepada pengguna

jalanraya. Namun demikian, kehadiran haiwan liar merupakan sumber yang

penting bagi pelancongan.

Kajian bersama oleh Pihak Berkuasa Thailand dan Malaysia menjumpai tanda-

tanda yang menunjukkan berlakunya perburuan mamalia besar dan dipasarkan di

sempadan kedua-dua Negara.

Strategi Pelaksanaan

Pengwartaan Hutan Simpan dan Pengambilan Balik Tanah

1. Pembangunan dan pemilikan tanah persendirian di dalam koridor dibekukan dengan

kadar segera (dengan pengecualian pembangunan pelancongan di Pulau Banding)

serta pengambilan balik tanah di dalam kawasan utama mengikut keperluan dan

fasa.

2. Meluaskan Taman Negeri Royal Belum ke selatan di seberang jalan raya hingga ke

sempadan Hutan Simpan Temengor (perluasan ini mengunjur di bahagian timur

Tasik Temengor hingga ke sempadan Kelantan). (Rujuk Rajah di dalam kajian kes).

3. Demikian juga di bahagian Hutan Simpan Grik utara dan selatan lebuhraya juga

perlu disambung semula melalui pengwartaan perluasan hutan simpan (termasuk

tanah hutan di sepanjang lebuhraya dari Gerik ke bahagian barat Tasik Temengor).

4. Termasuk tanah negeri di sepanjang laluan Lebuhraya Timur-Barat dalam kawasan

utama (antara Taman Negeri Royal Belum dan Hutan Simpan Temengor) sebagai

sebahagian daripada Taman Negeri Royal Belum .

5. Mengazet kawasan Hutan Simpan Grik sebagai hutan yang dilindungi di bawah S10

(f) Akta Perhutanan Negara (iaitu sebagai tempat perlindungan liar).

3-14

Membangunkan Laluan Hidupan Liar

1. Membangunkan Laluan Hidupan Liar di kawasan ini termasuk pembinaan viaduct

untuk membolehkan laluan binatang liar dan untuk meminimumkan bahaya kepada

pemandu kenderaan.

2. Mewujudkan papan tanda dan had laju bagi memastikan pemandu kenderaan

menyedari bahawa mereka melalui koridor hidupan liar.

Kawalan Pengurusan Guna Tanah

1. Kelulusan bagi pembangunan Taman Herba dan pertanian Tanah Tinggi perlu di

batalkan kerana pembangunan tersebut tidak mampan disebabkan cerun yang

curam dan mempunyai potensi konflik dengan hidupan liar. Walaubagaimanapun,

sekiranya kerajaan membuat keputusan untuk meneruskan pembangunan ini ia

hendaklah mematuhi garis panduan yang digariskan dalam Garis Panduan

Pengurusan Pertanian Mampan untuk peladangan terutama kaitannya dengan

pembangunan tanah curam.

2. Perluasan kawasan pertanian di sepanjang lebuhraya adalah dilarang bertujuan

untuk mengekal dan memulihara eko-pelancongan. Mewujudkan pos-pos

pemeriksaan di pelbagai bahagian lebuhraya bagi mencegah aktiviti perburuan.

3. Pemantauan jangka panjang untuk mengenal pasti kawasan laluan gajah yang

kritikal.

4. Membina menara pandang hidupan liar di dalam kawasan utama dan digabungkan

dengan kemudahan pelancongan di lokasi yang sesuai.

5. Mempromosikan Eko Pelancongan Negara kawasan "Jumbo Trail".

Faedah Dijangkakan

Mengekalkan populasi mamalia besar

laporan penuh central forest spine (cfs)

Documents