kristian tlangau 1 - · pdf filemizorama chanchinbu khaihlak lova chhuak zînga upa ber...

68
1 Kristian Tlangau www.mizoramsynod.org

Upload: dangthien

Post on 26-Feb-2018

302 views

Category:

Documents


22 download

TRANSCRIPT

1Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

2Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Kum khat lâk man : Rs. 50.00A man pe leh a bu la duh chuan Business Manager, Synod Office First

Floor, Mission Vêng, Aizâwl hriattîr tûr.

Thu chhuahte hi Editor ngaih dân a ni vek kher lo.

A CHHÛNGA THU AWMTE

1. Editorial 12 . Chibai bûkna 23. Mizoram Synod 64. Lâwrkhâwm 165. Zawhna leh Chhânna 216. Sermon: (1) Ram chu Lalpa ta a ni 28

(2) Kraws - Pathian thiltihtheihna 33(3) Khenbeh nun 36

7. Ringtute leh ram rorêlna 418. Mizo Kristiante leh hun hman thiam 439. Ram hmasawn nan kan value system thlak 4910. Union Biblical Seminary chanchin 5311. Sûnna 58

Synod PuipateModerator : Rev. LalzuithangaSecretaries : Rev. Lianhmingthanga Sailo (Sr.)

Upa R. Dêngzîkpuia (Jr.)Finance Officers : Rev. P.C. Pachhûnga

Rev. H. RemthangaStatistician : Upa Dr. H. VânlalhlunaSr. Executive Secretary : Rev. Lalramliana PachuauExecutive Secretary : Rev. B. Sângthanga

The Organ of the Presbyterian Church, Mizoram

Kum 107-na October 2017 Bu 1,261-na

Editor : Rev. Dr. C. Chawnghmingliana Ph. 2316411(R)Joint Editors : Rev. P.C. Pachhûnga

Upa H. RonghâkaUpa Prof. R.L. ThanmawiaRev. P.B. Mankima

Business Manager : Upa C. LalbiaktluangaSynod Office, First FloorMission Vêng, Aizâwl – 796 001

Office Phone 2324590; e-mail: [email protected]

3Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Editorial

HMASÂWNNA KAILÂWN

Mizo zia leh nunphunga bet tlat chu Tlângau hi a ni. Computerkhawvêla kan chên tawh hnu pawh hian Tlângau tel lo chuan kanawm thiam lo chu a ni ta ber âwm e. Tlângau zîngah chuan KristianTlângau hi a dam rei ber âwm asin! Tûnah hian a kum 107-na kanlo thleng leh ta dêr mai. Kristian Tlângau pian champhaphâk a lothlen apiangin a bul lo \antu Pu R. Dâla leh a \hiante kha rilruah anlo lang lian \hîn a ni. An fakawm thlâwt mai.

Ram leh hnamin hma a sâwn zêl ang bawk hian Kristian Tlângaupawh hian hma a sâwn chho ve zêl a. Kohhran chhûl chhuak a nihchiah loh vâng pawh a ni mai thei, a chhuah tirh lamah chuan kohhranthil chauh ni lovin khawtlâng thil chi hrang hrang chhuah \hin a ni a.1935-a YLA (YMA) lo din tâkah phei chuan YMA chanchin bu ani nghâl a, khaw tina hruaitu thar thlan leh YMA chanchin eng emawzât chhuah \hin a ni. Infiamna lam thil te, sipai bâng inzawm khâwmpâwl thlengin Kristian Tlângau bu hi an hmang \angkai a, mipui mitleh beng a ni ber mai. Kum 1951 a\angin Zawhna leh Chhânnamumal takin chhuah \hin a ni a. Kum 1953 a\angin Sûnna telh a nileh a. A tîrah 350 copies tihchhuah a ni a, tûnah chuan 38,000copies tihchhuah a ni ta. Kawng hrang hrangin hma a sâwn zêl a.Hma a sâwn dân te kan sawi vek sêng lo vang.

Winston Churchill-an, “Hmasâwn tûr chuan danglam a ngaia, \ha famkima awm tûr chuan danglam reng a ngai” a tih ang deuhinKristian Tlângau pawh hi a chhuah tirh ai chuan a bu chhûng thuawm hrang hrang te, a phêk zât, copy zât te, a kâwm leh hmêlhmangte a danglam viau tawh a. Hetianga danglam ngamna hianhmasâwnna kailâwn a rahtîr thei chauh a ni.

4Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

CHIBAI BÛKNA

Hei le, Kristian Tlângau chuan kum 106 a lotling ta, a va lâwmawm êm! Kristian Tlângau hiMizorama chanchinbu khaihlak lova chhuak zîngaupa ber leh darh zau ber a ni a, Foreign thlengin atlângau zêl hi a ropui a ni.

Kristian Tlângau hi a tîr lamah chuan ‘KristaTlângau’ tih a ni a, kum 106 chhûng Krista tân\hahnemngai takin Kristiante tâna kan hriat tûr min hrilhin a latlângau chhunzawm zêl thei hi a thawktute inpêkna leh Pathianthiltih mak (miracle) ni hialin ka hria!

Hrâng hlui Pastor Sêlkhûma fapa ka ni a, ka pain KristianTlângau thla kipa a lâk chu lehkha ka chhiar thiam tirh a\anga kalo hmêl hriat ve tawh a nih avângin vawiin thleng hian ka thlaraunun châwmtu ni hialin ka hria.

‘Thuziak chu \awngtîr rawh’ tih thupui hi Kristian Tlângauhian a hmang dik hle mai. Hun lâwmawm leh harsa kârah pawhtha thlah lovin Pathian thu hriatna kawngah thinlung a tiêng a,lei leh vân chanchin leh kohhran leh a rawngbâwl hna min hriatchiantîrtu leh nun kawng dika min kaihruaitu, kal sualna lakaringtute vêng himtu ka ti hial teh ang.

Rinna kawnga nghehna nun min siamsaka, min sawh nghettu,Pathian thutak hriat leh zâwma nunpui kawnga min kaihruaitu ani a. Taksa, rilru leh thlarau chhandamna, CHHANDAMNA FAMKIMpuangtu a ni.

Aw, tlângau duhawm, i kum lo tam ta hle tawh mah se, ihrisêlin i la chak \ha a, ram lâk tûr i la ngahzia hi theihnghilh hauhsuh aw! “I thu hrilhfiah hian mite a tiêng a, mi mâwlte chu a hriatthiamtîr \hîn,” (Sam 119:30)

Editorial Board-a lo awm tawh zawng zawng leh tûna thawkmêkte leh Kristian Tlângau ngainatu zawng zawng chibai bûkinduhsakna ka hlân a. He tlângau hna ropui hi chhunzawm zêl a nihtheih nân Lalpan malsâwm che u rawh se.

Rev. LalthanglianaRamhlun North

Aizawl

5Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

CHIBAI BÛKNA

Kristian Tlângau chanchinbu pian champhaphâk October thlaa chibai bûkna ziak ve tûra kanhotuten kawng min han hawnsak ve hi ka lâwmtak meuh va, Kristian Tlângau pawimawhna lehhlutna hi sawi tam ngai lovin kan hre \heuh a;chuvângin, chibai han bûk ve leh lâwmthu tlêm talhan sawi ve hi a \ûl a ni. Kristian Tlângau bu hi hunrei tak a\ang tawh khân ka lo chhiar ve tawh \hîn a. Thla tina a lochhuah leh hlân hi nghâkhlel takin ka lo thlîr \hîn a ni.

Kristian Tlângau bu hi ringtute tân Thlarau lam nun châwmtuhlu tak leh ropui tak kan dawnna a ni a. Mahnia kan hriat chhuahphâk loh thu hlu kan nun khawih thar theitu Bible-a thuchahpawimawh tak tak te kan lo dawn \hinna a ni a; chuvângin,chhiartute tân Thlarau lam nun hlâwkna kan dawn thar zêlna,min tiharh thartu pawimawh tak a ni.

Hetiang chanchinbu, Kristian Tlângau bu hlu tak mai hmasânga\anga tûn thlenga buaipuitute hi an fakawmin, rawngbâwlnahlu leh pawimawh tak mai an thawhrimna hian rah \ha lehduhawm tam tak a chhuah mêk zêl a ni a, thawktu zawng zawngtechungah lâwmthu kan sawi a ni. Kristian Tlângau bu hi mi zawngzawng hian chhiar ila, kan nun kaihruaitu \angkai tak a ni zêl dâwna ni. Kristian Tlângau buaipuitu zawng zawngte Lalpan \anpuiinmalsâwm zêl rawh se.

Rev. C. LalêngzauvaLuangmual West

Aizawl

6Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

LAWMPUINA LEH DUHSAKNA CHIBAI

Kristian Tlângau chanchinbuin kum 106hmêl a lo hmu ta reng mai hi ropui ka tiin hehun hruai thlengtu Pathian hnênah lâwmthu awmrawh se.

Tling lo tak chungin Pathian khawngaihnaazârah kum 41 zet chu rawngbâwlpuite hnungzuiin Kohhran Upa niin rawng ka lo bâwl ve ta a. Ka hun kaltawha ka thil hriat lâr berte zînga mi leh ka nun atânapawimawh tak mai chu Kristian Tlângau Chanchinbu hi a ni.A thu min hnutchhiah leh min kaihhruaina te, bengvârna lehfinna min pêk zawng zawng te kha ka tân a hlu tak zet a; a lothlen hun nghâkhlel takin ka lo thlîr \hîn a. Ka chhiar chhuahhma chuan hmabâk neiah ka inngai deuh tlat \hîn.

Keimah ang bawka thlahlel taka lo thlîr \hîntu tam tak anawm ang tih ka ring a. Chutianga beiseitu zawng zawngte lehhmun hrang hranga kohhran unaute tân rohlu ni zêl tûrinduhsakna ka hlân a, a chhiartu zawng zawngte kan Lalpa IsuaKristaah chuan chibai ka bûk a. Tin, a enkawltute pawh tisaleh thlarau lamah Lalpan tichak zêl rawh se.

Kristian Tlângau chanchinbu Lalpan malsâwm zêlrawh se.

Upa ChhunkhûmaRamthar Tlângvêng

Aizâwl

7Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

KUM 2017 CHHÛNGA KRISTIAN TLÂNGAU COPY LA TAM ZUAL (TOP 20)-TE

S/No. Kohhran hming Lak zat Dan zawhkim zat1. Chanmari 487 30382. Tuikual 411 20743. Bâwngkâwn 407 24844. Durtlâng 405 25435. Bethlehem 393 18616. Electric Vêng 369 27577. Ramthar Vêng 330 22898. Khatla 329 17469. Vênghlui 307 143510. Kanan 301 176411. Ramhlun North 286 292812. Mission Vêngthlang 285 227413. Chhînga Vêng 275 1757

Mission Vêng 275 317014. Zotlâng 273 138015. Vaivakâwn 265 131116. Zârkawt 250 131117. Dâwrpui 243 148018. Kulikâwn West 241 94719. Armed Vêng South 240 208420. Republic Vêng 232 2438

LAWMPUINA LEH DUHSAKNA CHIBAI

Mizorama chanchinbu upa ber leh darh zauber Kristian Tlângau hi 1911 October thlaachhuah \an a ni a. Tûnah copies 38000 chhuaha lo ni ta. He chanchinbu hian thla tinchhûngkaw sîng thum chuang hnênah Sermonte, Ramthar chanchin te, Zawhna leh Chhânnate, rawngbâwltu nghet Pastor leh Upa thi sûnnaleh an rawngbâwl dân leh an thih chhan te thla tina min hrilhtua ni. Pathianin he chanchinbu hi malsâwm zêl rawh se.

Upa LalsângaKulikâwn West

8Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

– Executive Secretaryi/c Publicity, etc.

1. Financew August 2-3, 2017 khânJohn Williams Hospital, LungleiAccount enpuiin Tv. Zaihming-thanga Fanai, Synod OfficeAccountant leh Pu V.L.Zonuntluanga, Synod HospitalAccountant te an kal.w August 19-20, 2017 khânTlungvêl Vêngthar BialahFinance Campaign leh sumvawn dân training neihpuiinT.Upa David Lalnunfela;Cashier, Upa P.C. Vânlalrova;O/A, Rev. K. Rolungmuana,Revival Director leh Rev. R.Lalêngzauva te an kal.w September 2-3, 2017khân Phûllên Bialah FinanceCampaign neihpuiin Rev. P.C.Pachhûnga, Exe. Secretary lehUpa. P.C. Vânlalrova te an kal.2. Mission Boardw July 2017 thla chhûngaring thar neih zât hetiang hi a ni:

1. Tripura - 1072. Calcutta - 953. Nepal - 124. Arunachal West - 20w August 31–Sept 3, 2017khân Champhai Kahrawt BialahRamthar Campaign neihpuiin Dr.Robert S. Halliday, Coordinator,SMB leh Pu LâwmnakimaHmâr, Ramthar ChanchinbuCirculation Manager te an kal.3. MSSUw August 5, 2017 khânKhawzâwl Venglai leh RabungKohhranah Sunday Schoolzirtîrtu training neihpuiin hêngmite hi an kal: KhawzâwlVênglai Kohhranah UpaLalrosânga Kawlni, MSSUOffice leh Upa F. Lalênghlun,Ramhlun Vêngthar, MSSUTrainer. Rabung Kohhranah Rev.Zoramsânga, MSSU Office lehUpa K. Zoremsânga, Kulikâwn,MSSU Trainer.w August 11, 2017 zân khânDâwrpui Kohhranah SundaySchool zirtîrtu training neihpuiinPu John Lalhruaitluanga, MSSUAsst. Coordinator, Pu Lalro-sânga Kâwlni leh Upa B.Lalhmunliana, BethlehemVênglai, MSSU Trainer te an kala. August 12, 2017 khân UpperRepublic Kohhranah Pu John

9Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Lalhruaitluanga, Rev. Zoram-sânga leh Pu Lalthanchhûnga,Bûngkâwn, MSSU Trainer te an kal.w August 12, 2017 khânHimali Bial, Chanmari-ah SundaySchool zirtîrtu training neihpuiin Nl.Vânlalsâwmi, MSSU Co-ordinator, Upa Lal\hahluna Ralte,MSSU Asst. Coordinator lehUpa F. Lalênghluna, RamhlunVêngthar te an kal.w August 19-20, 2017 khânVairêngte Chhimvêng Bial lehVairêngte Bialah Sunday Schoolzirtîrtu training neihpuiin Nl.Vânlalsâwmi, Upa B. Lalhmun-liana, Bethlehem Vênglai, UpaK. Zoremsânga, Kulikawn lehUpa S. Kâpzathanga, ArmedVêng South, MSSU Trainer tean kal a. Hemi chhûng vêk hianKolasib Diakkâwn leh KolasibVênglai Bialah Upa Lal\hahlunaRalte, Upa Lalchhuanawma,Zuangtui, MSSU Trainer, UpaK. Vânlalnghâka; RamhlunEast, MSSU Trainer leh Upa H.Lalvulliana; Ramhlun Vênglai,MSSU Trainer te an kal.4. Worshipw August 2-3, 2017 chhûngkhân Tuipângah khuangvuaktraining neihpuiin Pu Lalromawia,Senior Instructor a kal.

w August 12-13, 2017 khânNew Delhi-ah zai hruai trainingneihpuiin Tv. H. Lal\hazuala,Music instructor a kal.5. Kohhran Hmeichhiaw August 4–6, 2017 khânTuidu Bialah LeadershipTraining leh KristianChhûngkaw Campaign neihpuiinCentral Kohhran Hmeichhehruaitu Pi Lalnuntluangi, PiLalsângluaii leh Pi Lalremruatite an kal.w August 11–13, 2017 khânRengdîl Bialah LeadershipTraining leh Kristian ChhûngkawCampaign neihpuiin CentralKohhran Hmeichhe Hruaitu PiK. Lalliantluangi, Pi Vânlalpâri,Pi Zangêni leh Pi Dênghminglianite an kal.w August 24-25, 2017 khânShillong-ah PWF StandingCommittee-ah Pi H. Lalpian-thangi, Pi Sailûti, Pi Lalmuan-zuali, Pi P.C. Lalhmangaihi lehPi C. Lalneihthangi te an tel.6. Kristian |halai Pâwlw August 16–18, 2017 khânHyderabad-ah India MissionAssociation (IMA) prog-ramme-in India Youth Summitneihnaah CK|P hruaitu Dr.Lalrotluanga leh Tv. Robert

10Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Lalduhzuala te an kal a, annibâkah hian Aizâwl Brancha\angin Tv. Lal\huamluaia lehKulikâwn Vêngthlang Brancha\angin Nl. Rita Lalmuankimi tean kal bawk.w K|P Rorêl Inkhâwm 2017Thurêl General No. 5 ‘Kum2017 chhûngin ram pumhuapa member hlate leh 2018MLA Election neih tûr pualinchawngheia \awng\ai ni rawhse,’ tih chu Central K|PCommittee-in ruahmanna a siamangin August 21, 2017 zân khânBranch tinah urhsûn takin bul \ana ni a, August 22–Sept. 7, 2017chhûng khân Presbytery hranghrangten a inchhâwkinchawnghei \awng\ai rualna hunhi an hmang a, Sept 9, 2017 zânkhân khâr a ni.w September 2-3, 2017khân kum 2018 K|P GeneralConference thlenna tûrinbuatsaihna enpuiin WestPhailêngah Upa Zonunmawia,CK|P Gen. Secretary, T. UpaNgûrhmingliana, CK|P Asst.Leader, Upa Rosângliana leh T.Upa Ricky Lalrammawia Râlte,Comt. Member-te an kal.7. Revivalw August thla chhûng khânAizâwl khaw pâwn Pastor Bial

70-ah Revival Beihpui neihchhunzawm a ni a, RevivalSpeaker \ang lai leh châwltawhten hun an hmang a ni.w August 8–12, 2017 khânSynod Revival Camping Centre-ah a duh apiangte tân campingbuatsaih a ni a, speaker PuLalthanmawia, KristaHmangaihte Team a ni. Camp-a lût zawng zawng hi mipa 204leh hmeichhia 24, an vaiin 228an ni a, kohhran dang mi 43 anlût bawk. Camp chhûngamawhphurhna hrang hrang hiChawnpui Pastor Bialten anbuaipui a ni.8. SL&PBw August 11–13, 2017 khânSialhâwk Bial chhûnga Kohhranhrang hrangah LiteratureSeminar leh Campaign neihpuiinRev. Dr. C. Chawnghmingliana;Editor, Upa H. Ronghâka; Addl.Editor, Upa Dr. C. Vânlalhruaia,SL&PB member leh UpaLalrammawia Ngênte, BECMember te an kal.w August 19-20, 2017 khânKawrthah Pastor Bialah LiteratureSeminar neihpuiin Rev. P.C.Pachhûnga; Executive Secretary,Rev. Dr. C. Chawnghmingliana lehTv. K. Lalrinzuala, SL&PB Officete an kal.

11Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

w August 26, 2017 khânVênghnuai Pastor Bial LiteratureSeminar neihpuiin Rev. Dr. C.Chawnghmingliana leh Upa H.Ronghâka te an kal.9. Social Frontw August 13, 2017 khânKhawlailung BûnghmunKohhranah Political Educationneiin Dr. Lalnunthara a kal.w August 19-20, 2017 khânChamphai Vêngthlang PastorBialah Synod Social FrontProgramme-in Intodelh Seminarneihpuiin Dr. Saithantluanga lehUpa Zothanmawia te an kal.10. Aizawl TheologicalCollege (ATC)w Senate of Seramporechuan M.Th Results a tichhuaka, Aizawl Theological Collegea\anga M.Th 2017 Final Exampawhin \ha takin an pass vek a,hetiang hi an dinhmun a ni.1st Class Grade A- = 32nd Class Grade B = 52nd Class Grade B+ = 13Total = 21w August 9-10, 2017 khânATC Principal Rev. Prof. C.Lalhlîra chu United TheologicalCollege (UTC) Society,Bengaluru, Annual Gen. Meeting-ah Mizoram Presbyterian

Kohhran aiawhin a tel a. AnnualGeneral meeting-ah hian UTCPrincipal Rev. Dr. J.R. JohnSamuel Raj chu a term a tâwpa, a aiawhtu tûra nikum 2016AGM-in a thlan Rev. Dr.Chilkuri Vasantha Rao chu Sept.29, 2017-ah dah nghehna a ni.w August 12–15, 2017 khânSenate of Serampore College(University) Course pakhatScience and Religionschungchâng zir hona SeramporeCollege-a neihah Rev. AndrewH. Lalthanliana a tel.w August 13, 2017 khânChennai-ah NCCI buatsaihSeminar on Gender Equalityneihah Prof. Lalnghâk\huami akal a ‘Human Sexuality chung-chânga Calvina zirtîrna’ tih asawi a ni.w August 18, 2017 khân PCIGeneral Assembly TheologicalSub-Committee-ah Rev. ProfC. Lalhlîra leh Rev. Prof. K.Lallâwmzuala te an tel. PCIhnuaia Theological Collegepahnih - Aizawl TheologicalCollege leh John RobertsTheological Seminary te thawhdun dân tûr ruahmanna an siam a,hei hi PCI Theological Commt-ina la ngaihtuah leh tûr a ni.

12Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

11. Zinw August 2-3, 2017 khânShillong-ah PCI ExecutiveCommittee-ah Rev. Lalzuithanga;Moderator, Rev. LalramlianaPachuau; Senior ExecutiveSecretary, Rev. Dr. Lalchhuanliana,Rev. H. Remthanga, Rev. C.Rosiama, Rev. Rualthankhumaleh Rev. Zosângliana Colney,Committee member te an kal.w August 4–17, 2017 khânMission Field hrang hrangahField Committee-in Rev. B.Sângthanga; Exe. Secretary, Dr.Robert S. Halliday; Coordinator,SMB, Rev. Lalchhuanmawia lehUpa Dênghmingthanga, BECMember-te an kal.w August 5-6, 2017 khânTlungvêl Vêngthar Bialah Rev.P.C. Pachhûnga, ExecutiveSecretary-in hun a hmang.w August 10–12, 2017 khânSilchar-a Kabuganj Kohhrantlawhin Rev. P.C. Pachhûnga,Executive Secretary a kal.w August 14–23, 2017 khânMission Field hrang hrang -Jharkhand, Patna, Lucknow lehDelhi-ah te Field Committee-inRev. K. Lalrinmawia; Secretary,SMB, Rev. Lalremruata Ralteleh Upa F. Lalfakzuala, BECmember te an kal.

w August 19, 2017 khânHlimen Pastor BialahRawngbawltu Seminar neihpuiinRev. Lalramliana Pachuau,Senior Exe. Secretary a kal.w August 20, 2017 khânDurtlâng Kohhranah PoliticalEducation Campaign-in Rev. B.Sângthanga, Exe. Secy. a kal.w August 21–27, 2017 khânLunglei, Saiha leh LawngtlaiahPrison Ministry Programme-inRev. R. Lalvulluaia i/c PrisonMinistry a kal.w August 26–27, 2017 khânSêrchhîp Vêngchung PastorBialah Revival Beihpu neih a nia, Rev. K. Rolungmuana;Revival Director, Rev. Dr.Tlanghmingthanga; ATC, Rev.V.L. Krawschhuanmawia; ATC,Rev. Dr. K. Lalrinkima, MTCleh Upa F. Lalremthanga,Bûngkâwn te an kal.w August 28–Sept. 1, 2017khân Shillong-ah Dânpui en\hatuSub-Committee leh PCIWorking Committee-ah Rev.Lalramliana Pachuau, SeniorExecutive Secretary a kal.12. Chhawmdâwlna pe

Tûn hnaia harsatna hranghrang tâwkte hnênah SynodRelief Fund a\angin hetiang hian

13Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

chhawmdâwlna pêk a ni: Lung\ha lo chhûngkaw pathumhnênah `28,000, damlochhûngkaw paruk hnênah`42,000, tuilian tuar chhûngkaw9 hnênah ̀ 72,000, leimin tuarchhûngkaw paruk hnênah`68,000, khawsak harsachhûngkaw pahnih hnênah`13,000, inhliam chhûngkawpakhat hnênah `6,000, dâwrkâng chhûngkaw pakhat hnênah`6,000, a vaiin ̀ 2,45,000.13. PES Principals’ Meet

August 17, 2017 khân PiZaii Hall, Synod ConferenceCentre-ah Presbyterian EnglishSchool (PES) Principals’ Meethman a ni a, PES 136 a\anginPrincipal 125 an tel a ni.

PES Principals’ Meet hiRev. B. Sângthanga, ExecutiveSecretary i/c Education-in akaihruai a, Pu P.C. Vânlalhruaia,Supervisor-in inhmêlhriattîrnahun a hmang. Upa Zochung-nunga, Director, Higher &Technical (Rtd) leh Pu LalvênaHnamte, Principal, SynodHigher Secondary School paperbuatsaih zir ho a ni a, tlai lamahgeneral discussion hun hman ani a, PES inkaihhruaina \ha zâwkneih dân tûr te, hmasâwnna tûrkawng hrang hrangte leh quality

education bâkah zirlainungchang \ha tak leh rin tlâkchher chhuah dân tûr kawnghrang hrang sawi ho a ni.14. PES Teachers’ training

August 24, 2017 khânAizâwl leh a chhehvêlaPresbyterian English School(PES) te pualin Teachers’Training Programme, SynodConference Centre-ah buatsaiha ni. He training hi Session li-ah\hen a ni a, Session 1-ah UpaDr. H. Lalthanzâra ziah ‘Co-operation’ zir ho a ni a, Session2-ah Upa Lalthianghlimna ziah‘Scheme of Examination andQuestion Design,’ Session 3-ahPu Lalvêna Hnamte ziah‘Teaching Method’ te zir ho a nia, Session 4-na chu generaldiscussion atân hman a ni.15. Synod Hospitalw Dr. Lalrinkimi (ENT) chuanSynod Hospital, Durtlângah ahna a zawm tawh a, Thawhlehni,Zirtâwpni leh Inrinni-ah te SynodHospital, Durtlâng OPD-ah a\hu ang.w Synod Hospital AwarenessCampaign tluang taka kalpui zêla ni a, kohhran hoten hun hlu takan lo pêk avângin Hospital lamathawktute an lâwm hle a ni.

14Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

16. Campus Ministryw Aug. 10, 2017 khân Govt.Aizawl West College-ah hun anhmang a. August 18, 2017chawhmaah Mary MountSchool, Tlângnuamah hun anhmang leh a. August 18-19,2017 khân Keifang PastorBialah Yoga leh Cyber CrimeSeminar an neihpui bawk.w August 22, 2017 khânApollo School of Nursing,Luangmualah hun an hmang a,August 30, 2017 khân LêngpuiPresbyterian English School-ahAwareness neiin hun an hmang.w August 30, 2017 khânPES, Lêngpuiah AwarenessCampaign neiin Director Rev.Lalchungnunga leh CounsellorTv. Lalhmunzauva Tlau te an kal.17. Mission Seminar

Interserve (India) chuanSynod Mission Board hriatpuiinAugust 23, 2017 khân SynodConference Centre-ah \halaitepual Mission Seminar a buatsaiha, session li-ah \henin, Sessionkhatnaah ‘What on Earth am Idoing?’ tih zir ho a ni a, Sessionhnihnaah ‘What's getting in myway?’ Session thumnaah‘Wholistic Mission,’ Session li-naah ‘My Compass’ tih te zir hoa ni a, zawhna leh chhânna hun

hman a ni bawk. He Seminar-ah hian Interserve (India), Punelam a\angin an hruaitute CyrilGeorgeson te, Binu Varghese teleh Pu John Lalremruata te anlo kal a, Aizawl TheologicalCollege leh Misssionary TrainingCollege te, khawpui chhûng BialK|P hrang hrangte leh mi sâwmbîkte an tel a ni. Interserve Indiahi NGO niin \anpui ngaite\anpuitu leh Kristian missionlamah pawh \angkai tak a ni.18. FG & CC CounsellingTraining khâr

Mizoram Synod, FamilyGuidance & Counselling Centre(FG&CC)-in Kohhran hruaitutepuala August 9, 2017 a\angaSynod Conference Centre-aChurch Leaders’ IntensiveResidential Pastoral Care &Counselling Training vawi 27-naa buatsaih chu August 22, 2017(Thawhlehni) zân khan ‘FinalEvaluation & GraduationService’ neiin khâr a ni.

Training khârna hi Rev. P.C.Pachhûnga, Exe. Secretary-in akaihhruai a, Moderator Rev.Lalzuithangan training chhuaktehnênah Certificate semin thuchaha sawi. He Counselling Training-ah hian kohhran aiawh 27 an tela ni.

15Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

FG&CC hian Pastor-tepualin Pastoral Care &Counselling Training hi vawi 26a buatsaih tawh a, Pastor 440an training tawh a. Kohhranhruaitute puala kum 2002 a\angatraining a neihpui tawhah, tûn\uma mite nên hian 558 antraining tawh a ni.

Synod hian CounsellingCentre paruk - Mission Vêng,Bâwngkâwn, Vaivakâwn lehChamphai, Kolasib lehSerchhîpah te a nei a. HêngCounselling Centre parukah hiantûn thlenga pantu (client) an neihtawh zât chu mi 19,039 an ni.19. SHSS Crusade

August 25, 2017 khânSynod Higher SecondarySchool chuan MissionVêngthlang Kohhran Biak InahRev. Zoramsânga, Synod Officespeaker-a hmangin crusade anbuatsaih a, thupuiah ‘|halaiteleh tûnlai khawvêl’ tih hman ani. Crusade hi session thumah\hen a ni a, session tinah hianthuchah ngaihthlâk a ni. SHSShian kum tin crusade hi anbuatsaih \hîn a, thawktute lehzirlaiten an hlâwkpui \hin hle.20. Bookroomw August 21, 2017 zân khânKhawzâwl Vêngthar Branch

Literature Week hawnnahmanpuiin Synod BookroomHqrs. a\angin Pu Lalniliana,Manager leh Upa Lalzârmawia,Sales Promoter te an kal. Weekhawnna hun hman a nih bâkahLiterature Campaign hun hmanzui nghâl a ni. Literature Weekpual hian Synod Bookroomchuan an bungruate kâr khatchhûng 10%-in an tihniam a ni.w August 21, 2017 zân khânModel Vêng Branch K|PLiterature Nite hmanpuiin PuLalhruaitluanga Ralte, SynodPress Manager a kal a, specialsale neih zui nghâl a ni.w August 28, 2017 khânSynod Bookroom Bulding thar,Bâwngkâwn Biak In hnuaia michu Rev. P.C. Pachhûnga,Executive Secretary-in a hawng.

Bookroom rawngbâwlnalo \hang zêlah Synod BookroomBâwngkâwn Branch chu ahmunin a zawh tawh loh avânginoffice lam leh BâwngkâwnKohhran Committee te remtihnainBâwngkâwn Kohhran Biak Inhnuai pum pui hi SynodBookroom luah tûrin ruahman ani a. April 2017 a\angin a sakhna \an a ni a, ni 140 hnuah luahtheiha peih fel a ni a, ̀ 14,00,000sênga sak a ni.

16Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

21. Lehkhabu tlangzarhAugust 28, 2017 khân Pi

Zaii Hall, Synod ConferenceCentre-ah Synod Social Frontlehkhabu pahnih - ‘Zuin Mizotemin nghawng dân zir chianna’tih leh ‘Political EducationSeminar paper’ chu SynodModerator Rev. Lalzuithangan atlângzarh.

Tlângzarh inkhâwm hi Rev.B. Sângthanga, ExecutiveSecretary i/c Social Front-in akaihruai a ni. Kum 2015 khânSynod Social Front hian zu lehruihhlovin Mizote min nghawngdân zir chian a lo ni tawh a.Kohhran 267 a\ang chauhachhânna dawn a nih avângin hezir chianna hi tihchhuah a ni talo. Committee chuan hma tharla lehin belhchian dâwl leh rin tlâkneih tumin hma a la leh a. StudyTeam, Investigator lehTabulator te inruatin ResearchForm mumal taka an siamhnuah hma lâk zui a ni a, anpeih fel hnuah Synod SocialFront Exe. Committee-in loennawn lehin, June 2017 khânpeih fel a ni ta a ni.22. Farewell and Dedication

August 25, 2017 khânPresbyterian Bible School chuan40 th Batch Farewell &

Dedication Programme, Pi ZaiiHall, Synod Conference Centre-ah an hmang.

Programme hi SynodModerator Rev. Lalzuithangan akaihruai a, Rev. B. Sângthanga,Exe. Secretary-in zir chhuaktehnênah certificate a hlân a. Zirlaiti \hate leh class kal kimte hnênahRev. H. Remthanga, SynodFinance Officer-in lâwmman asem a, Pu C. Awithanga Awardpawh Pu C. Awithangachhûngten an hlân bawk.

PBS-ah hian a din tirha\anga tûn thlengin zirlai 1942-ah 1635 an passed tawh a.Tûnah hian zirlai 67 awmin 61-in an passed a ni. Exam-a ti \hazual pathumna thlengin lâwmman`1000, ̀ 700, ̀ 500 hlan an ni a,chûngte chu:1st - Henry Lalrinliana

s/o C. Zohmingthanga,Hmar Vêng Kohhran,Kolasib

2nd - Imanuel Lalrinhluis/o R. Engmawia,East Lungdâr VênghlunKohhran

3rd - Vanlalhmangaihzualid/o Rohmingthanga,Reiek Kohhran

17Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Session 40-na zirlai zîngahhian kal kim 23 lai an awm a,`500 \heuh hlan an ni. Kum2014 a\ang khân Final Exam-aChristian Theology leh KohhranInrelbâwlna (Church Admtn) &PCI Dânpui (PCI Constitution)subject-a mark hmu sâng bertehnênah Pu C. Awithanga Awardhlan \hin an ni a, award hianpawisa fai ̀ 1000 a keng tel.

Award dawngtute chu–1. Kristian Theology

Andrew Thanglianzêlas/o R. Lalhriattira,Zemabâwk N Kohhran

2. Kohhran Inrêlbâwlna &PCI DânpuiImanuel Lalrinhluid/o R. Êngmawia,East Lungdâr VênghlunKohhran

23. Moderator ProgrammeAugust 5, 2017 (Inrinni zân)Zemabâwk Field VêngAugust 6, 2017 (Pathianni)Chawhma: Zemabâwk SouthKohhranChawhnu: Zemabâwk EastKohhranZân: Zemabâwk NorthKohhran

August 12, 2017 (Inrinni zân)Maubâwk Vêngthar KohhranTuipang BialAugust 13, 2017 (Pathianni)Chawhma: Laki KohhranTuipang Bial

Chawhnu & zânTuipang Kohhran, Tuipang Bial

August 19, 2017 (Inrinni zân)Falkâwn Kohhran

August 20, 2017 (Pathianni)Chawhma: Mêlriat KohhranChawhnu: Kêlsih Kohhran

Zân: Muallungthu KohhranAugust 27, 2017 (Pathianni)Chawhnu & zânSaron Vêng KohhranDawrpui Bial

Sept. 2, 2017 (Inrinni)Chawhma: Khawhai VênglaiKohhranZân: Khawhai VêngchungKohhranSept. 3, 2017 (Pathianni)Chawhma: Khawhai VênglaiKohhranZân: Khawhai South Kohhran

18Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

India ramah Kristiantihduhna a hluar zêlIndian Kristiante chuan

nikum, kum 2016 chhûngasakhaw dangte kut an tawrh aiinkumin 2017 kum laihâwl thlengasakhaw dang kut an tawrhna hia nasa zâwk. OrganizationOpen Doors sawi dâninkuminah hian Kristiante beihnavawi 410 report a awm tawh a,nikum lam khân vawi 409 reporta awm a ni.

Vawi riat hi tharum hmangamihring beihna a ni a, vawi 84 hiin leh bungrua vêl tihchhiat a nia; mi 32 lai a hun takah enkawlni lo se thi ngei tûra ngaih anawm bawk. Open Doors-in achhinchhiah dânin hêng thil sualtitute hi sawrkâr chuan hremlohin a chhuah a, tharumthawhna rêng rêngah hianKristiante chu tum deuh bîk anni zêl bawk.

Firfiaka che \hîntenKristiante an beihnaah hian a

tlângpuiin an lu-ah emaw antaksa pawimawh khawi laiahemaw na takin an hliam deuh zêla, hmun pakhatah phei chuan alu-ah na taka sah niin, a hliamtuar lovin a thih phah nghe nghea ni. A sattu hian a mi sah hi athih leh thih loh lam a buaipui zuivak lo, thi pawh ni se pawi a tilo. A chhan chu hêng pawikhawihtute hian hremna an hmudâwn lo tih an inhre chiang a,sawrkâr hi an lamah a \ang tihtheih khawpin hrem an tâwkmang lo a ni.

Hmun \henkhatah chuanKristiante hi tharuma beih an nilo na a, Kristian an nih avânginchhiah tam tak chawitîr an ni vethung a. Hmun dangah thungchuan ensante an ni a, a \hentechuan kut tawrh an hlauh avânginan in leh lo pawh an luah lumngam lo a ni.

Hetianga a mei zang hlaptuberte hi Hindu firfiak an ni a.Secular state, sakhaw zalênnaram kan ni ti mah ila, RashtriyaSwayamsevak Sangh (RSS) tea fawng chelhtu an ni tlat si a;sakhaw zalênna chu nêk chêpina awm mêk a ni.

19Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

The National Council ofChurches in India (NCCI)chuan Prime Minister NarendraModi hnênah open letter a thawntawh nghe nghe a, hetah hiansakhaw nêk chêp demna thuchhuah tûrin an phût a; mahse,tûn thlengin chhânna a la awmlo a ni.

- CBNNEWS

MYA intiamkamna nêninhnukdawk

Muslim Youth Associations(MYA), Nigeria hmâr lama mitechuan kumin ni 1, Octobera\angin Igbo hnam zîngahtharum thawhna chu bânsan tûrinan intiam. Igbo hnamte hiKristian deuh vek, Nigeria hmârlama chêng an ni a. MuslimYouth Associations chuanTranscorp Hilton Hotel, Abuja-ah August 25 khân pressconference an neinaah he thu hirêlin, thu chhuah an siam nghâla ni.

Ram chhûng leh ram pâwna\anga nawrna leh an ramasakhaw hrang hrangin an thil tihhi an thlâwp loh êm avângin lohtheih lohin an inhnuhdawh a ngaita a ni. A bîk takin Nigeria khaw

thlang lam leh hmâr lam a\anginhe tharum thawhna an duh lohzianasa takin an aupui.

Abdulazeez Sulaiman, MYAaiawha thu puangtu chuan Igbohnam laka tharum thawhna chuan bânsan tûr thu a sawi a, ramchhûng leh pâwna polititicalparty hrang hrang hruaitu te,hnam bil hruaitu te leh ramhruaitute nawrna avânga bânsantûr an nih thu a sawi. MYAchuan invauna, inhmuhsittawnna, tharum thawhna lehindona avângin hnam pakhatinan lo tuar nasa deuh bîk a, chubâkah chuan miin hei hiremchângah lain an sawi punlunniin a sawi. Igbo hnamte hianlei leh hralhah te, ei leh bârah teharsatna eng mah an nei lo va,mi dangte ang bawkin zalêntakin eng kim an ti ve thei vekniin a sawi bawk.

Sulaiman chuan thu delhkilhawmin an inhnûkdawk a, Igbohnam hian Nigerian nge Biafranan nih an tihchian vat an phût,Nigerian ni lo va, Biafra an nihchuan an inhnuhdawk hi an lo kîrleh dâwn a, October ni 1 thlenghun an pe. Biafra lam âwn hiIgbo-ho zîngah an tam zâwk nia

20Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

an hriat thu a sawi bawk. Hênghi tihchian a nih loh chuan tûnaboruak muanawm ang hi a awmreng thei lo vang, indo tûrin aninpuahchah thuai dâwn a. Engpawh ni se khawi hmunah pawh,eng hunah pawh indo hi kan duhngai lo va, indona chawk chhuakthei thil titute hi kan dem tak zeta ni tiin a sawi.

Indigenous People of Biafra(IPOB) erawh chuan MYA thuchhuah hi pawm har an ti hle a;IPOB, Comrade EmmaPowerful, Media and PublicitySecretary chuan thu chhuah aawm emaw, a awm lo emaw anmahniah danglaman a awm lo,Biafra din leh tûr hian hma laman pan zêl dâwn tih a sawi. Igbote chu nghet taka ding tûr lehhêng an thu chhuah hianintihbuaitîr lo tûrin a ti. Hêng anthil tiam avânga an zâm maichuan zahawmna an nei lo a nitiin a sawi bawk.

Nigeria hmun hrang hrangachêngte pawh hun tiam chhûnghian anmahni ram ngeiah lêt tûrinan hriattîr a, Igbo te tânthawnthu hlui chu ziah nawn a niang a ti bawk.

- CHRISTIANTODAY

CSI chu KeralaChurches Council

a\angin an inhnûkdawkChurch of South India (CSI)

chu Kerala Council of Churches(KCC) a\angin an inhnukdawkta, KCC hian Believers Churchchu member atân a pawm a, heihi Protestant kohhran hranghrang chuan duh lovin lungawilohna an lantîr a, CSI chuaninhnuhdawh an thlang ta a ni. Thulêng vêl pakhatah chuanBelievers Church hotu K.P.Yohannan chu CSI Kohhranin anemhngehna an pawmpui niasawi a awm a; mahse, hei hi CSIlam chuan thu belh chian dâwllo a nih thu an sawi ve thung.

CSI Moderator, BishopThomas K. Oommen chuanCSI Synod member-te chuanKCC leh an thil tih rêng rêngahtel tawh loh an rêl tih The Hindupalai hnênah a hrilh.

CSI hian Believers Churchhi kohhran tak tak niin a pawmngai lo va, an hruaitu K.P.Yohannan pawh bishop-ah angai lo, layman angin a en rengzâwk niin a sawi, the KCC-inCSI thu tlûkna ngai pawimawh

21Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

lova thu an titlu mai chuvânduaithlâk a tih thu bishopchuan a sawi. Bishop chu CSIhotu ber a ni a, Synod executivechuan Moderator, bishopa\angin a ruat a. CSI Synodexecutive hian Moderator hiK.P. Yohannan ordination emawbishop anga pawm tûrin emawa ruat ngai lo tiin a sawi bawk.

- CHRISTIANMESSENGER

Pawngsual vânginHindu puithiam thiam

loh chantîr a niSpecial CBI court,

Panchkula chuan August ni 25,2017 khân Dera Sacha Saudahotupa ber, Gurmeet RamRahim Singh chu pâwngsualvângin thiam loh a chantîr. Ni 28,August, 2017 khân kum 20chhûng jail tâng tûra a chungthurêl a ni. Singh-a zui \hîntu chuanDera campus, Sirsa bul,Haryana state-ah vawi tak taka pâwngsual niin a puh. Hei hikum 1999-a thil thleng kha a nia, kum 2002 khân thubuai thehluh a ni ta a ni.

CBI chuan a hnu kum ngavêl, July 2007 khân, the Dera

head chungchâng an chhuina chuAmbala court-ah an theh lût.

Ram Rahim Singh-achanchin an hriat ve leh, a zuitutechuan Punjab, Haryana lehChandigarh-ah te buaina an siama, pung khâwmin kawng anzawh bawk. Hetah hian mi 30aia tlêm lo an thi a, mi 250Panchkula leh Haryana hmundangah hliam tuar an awm.Panchkula-ah chuan thuneitutencurfew an puang nghâl a.Punjab-ah pawh Ferozpur,Muktsar, Bathinda and Mansa-ah te chuan curfew puan nghâl ani bawk. Dera zuitute chuanMuktsar district-a Rail stationMalout, Balluana lehGidderbaha te chu hâl tumin anbei bawk. Rajasthan leh Delhi-ah te pawh he thil avânga buainahi a awm a, Anand Vihar railwaystation-ah rail pindan ruakpahnih chu hâl a ni.

Political party hrang hrangtechuan Haryana-a BJP sawrkâr,Manohar Lal Khattarkaihhruaite chu tharum thawhnaan hmeh mih zawh loh avânginbâng tûrin an phût. Union HomeMinister, Rajnath Singh erawh

22Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

chuan State sawrkâr chuan atheih tâwp a chhuah a, demnatûr a awm lo tiin a sawi ve thung.

- CHRISTIANMESSENGER

Nigeria jihad-tenKristian naupang rûk

bo an chîngNigeria rama Kristian

hmeiche naupang rûk bo, Islam-a inleh luihtîr leh pasal neih luttîra pung zêl chuan Kristian pâwlhrang hrangte lu a tihai hle.

Kristian hmeiche naupangtehi neih atân leh nawmchen nânan la hmang \hîn niin zirchiangtute chuan an sawi a, hêngnaupangte zînga Kristiannaupang chu tum bîk an ni hiNigeria rama Kristianna tihbo antum vâng nia sawi a ni. Hetiangachêtna hi Islam culture leh shariadân piah lam thil a ni a. Hei hijihad chi khat a ni, tiin Muslim\henkhat chuan an sawi.

Kristian hmeichhe naupangrûk bova nupuia neih hi thil thlengmakah pawh an ngai tawh lo va,Islam hruaitu challangten an chîn\hîn langsâr tak a ni tawh zâwk.

Hêng thil thleng chungchângahhian sawrkâr leh police te chuanan beng an chi reng a; dân chuannupui pasal nei tûrte hi kum 18leh a chung lam an ni ngei tûr ani tiin phût mah se Sharia dânchuan kum ruk a\anga kum 10-a upa Muslim chuan nupui a neiha phalsak thung. Mi danghriatpui kher lohin inneih hi kalpuitheih a ni. Hetih lai hian Nigeria-a Kristian inneihnaah chuanhmeichhia kum 18 a tlin chauhinBiak Inah an inneihtîr \hîn.

Global Christian News-inMaiduguri-a hmeiche naupangrûk bo chhûngte an biaknaahnaupang hi an ru bo va, naupangnu leh pa hriat lohin Islam-ah aninlehtîr a, pasal an neihtîr mai\hîn a ni. Kristian nu leh pa hianan lo sawisêl a nih chuan Islama ni tawh a, ring lo mi nu leh parâwn kher a ngai lo tiin an lo hrilh\hîn tiin an sawi.

A tlângpuiin heng naupangruk bote hi school kal rual vekan ni a, an hmakhua an tichhevek \hîn a ni.

- GLOBALCHRISTIANNEWS

23Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

R. Laldika, Champhai,Kahrawt zawhna

Z. MSSU lamin a phute hnênapêk tûra ‘MEDAL’ anbuatsaih, Pi Zaii Medal lehZalawra Medal-ah te hian, PiZaii Medal tiin ‘Pi’ dah a ni a.Zalawra Medal-ah hianengati nge ‘Pu’ dah a nih veloh? Pu Zalawra Medal tih vemai âwm tak?Ch. Pi Zaii Medal tih a nih laiaPu Zalawra Medal tia dah vemai a nih lohna chhan chu kanhre ve phâk ta hauh lo mai. Zêldin thu bâwlin chhâng ta che ila,i lungawi tâwk a tling thei angemaw chu le? Kan Zosâphmeichhiate kha pasal nei an niemaw, nula hnah khat an niemaw ‘Pi’ nihna kan pe deuh zêla, entîr nân: Pi Puii, Pi Tei, PiZaii, etc. Chu vâng chuan amahhriat reng nân leh chawimawi nânPi Zaii Medal kan ti ta mai emmaw ni dâwn le? P.C. GirlsSchool pawh hi Pi Tei Schooltih \hin a nih kha.

Upa C. Dârlâwma, Kei\umzawhna

Z.1. Synod thu chhuah PastorBial hmuitute Bialtu Pastor-achhiar tûr chungchângahkhân ngaih dân a rual lo theiina lang a. Bial tam takah chuanan Bialtu Pastor-te hming lehthlalâk leh an awm hunchhûngte an târ lang \hîn a.Hetiangah hian an hmuiBialte tân Bialtu Pastor-a lochhiara an hming, thlalâk lehan Bial (hmui) hun chhûngtetâr ve chi a ni nge ni lo, minhan hrilh fiah teh.Ch. Synod thu chhuahah khân,“Pastor-in Bial a hmuiin BialtuPastor-ah chhiar tûr a ni e kanti. Statistics-ah erawh chuanchhiar tûr a ni lo” tih a ni a, achiang viau a ni lo’m ni? Statisticstih lohvah chuan Bialtu Pastordang dinhmun chang pha vektûra ngaih a ni.Z.2. Kan kohhran inneihtîrtuahhian Pastor \henkhat Biak Inchang lova inneite suih (inneihtîr)duh lo an awm nual niin a lang a.Hei hi engtia ngaih tûr nge minhan hrilhfiah teh.Ch. Inneihna hmun hi chi hnihkan nei a, Baik In leh hmun dang

24Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

tih a ni. A inneihtîrtute erawh chili kan nei, hetiang hian: (1)Minister-te, (2) ProbationaryPastor-te, (3)Kohhran Upa,inneihtîr theihna kawltute, (4)|ûl bîkna avânga inneihtîrtheihna kawltîrte an ni.

Hêng inneihtîrtute hian inneitûrte chu an dinhmun azir zêlinBiak Inah emaw, hmun dangahemaw an inneihtîr thei vek a, aninneihtîr duh vek tûra ngaih anni bawk. Biak Ina inneihtîrtu tûrruat bîk an awm lo va, hmundanga inneitîrtu tûr ruat bîk anawm nahek lo. Biak In ni lo,hmun danga inneihtîr duh lo anlo awm palh hlauh a nih chuan\hahnemngaihna vâng leh Biak Inhawnga inneite chawimawi duhvâng pawh a ni mai thei. Tin,inneihtîr theihna kawltu dangduhsakna avângin ‘hmun dangainnei tûrte chu Pro. Pastoremaw, Upain emaw lo inneihtîrve thung rawh se’ a ti pawh a nithei bawk. Eng pawh ni se la,chutianga mi dang duhsaknarilru a nei a nih pawhin mi rilrutina lo zâwnga tih dân a awmngei ang.

Upa P.C. Thangdûla,Saitual Vênglai zawhnate

Z.1.“Nupa Chungchâng Dân

Bu” thar ber, 2017-achhuakah PCI emblem dahnalai a tihlan phêk 50-58-a mileh, a bu kâwm hma lama PCIemblem a dahna lai hi a inanglo si a, hman tûr zâwk in rawnsawi fiah deuh thei em?Ch. Nupa Chungchâng Dân Buthar ber kâwma mi ang khahman tûr a ni e (SEC 267:38 ofFebruary 21-23, 2017).Z.2.Kristian Tlângau bu,August 2017 chhuakah hiankohhrante inhriattîrna, thupawimawh tak takte a phêkhrang hrangah tihlan a ni a;hei hi hmun khatah dahkhâwm dân a awm lo’m ni?Chhuak leh tûrah informationthute hi hmun khatah tihlantheih ni se a harsa ang em?Ch. Kohhran hriat tûr pawimawhhi Kristian Tlângau Bu-ahRegular Features-ah a tel lo va.Kristian Tlângau Bu-ah hian thlatinin kohhran inhriattîr tûr chi hi aawm lo bawk a. Kohhraninhriattîr tûr pawimawh a awmchângin a phêk awl khawi mawlaiah zeh mai \hin a ni a. Chu vângchuan i rawtna hi a zahawm viaunaa tûna kan kalpui dân hi a la\ha tâwkah ngai phawt mai anghmiang.

25Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Chuauhnûna, Khatla Eastzawhnate

Z.1.Genesis 4:17-ah Enokapa chu Kaina niin a sawi a;mahse, Genesis 5:18-ahchuan Enoka pa chu Jaredaniin a sawi a, a eng zâwk ngedika pawm tûr ni ang?Z.2.Genesis 4:18-ah Enokafapa chu Irada a ti a, Genesis5:21-ah chuan Enoka fapachu Methusela a ti si a, a engnge dik zâwk?Z.3. Genesis 4:18-ah Mehujaelafapa Methusela leh Genesis5:25-a Enoka fapa Methuselate pahnih hi engtin ngeLameka pa an nih ve vetheih?Z.4.Genesis 4:17-18-ah Lamekahi Kaina thlah niin a sawi a,Genesis 5:25-ah chuan Sethathlah niin a sawi si a.Chanchin |ha ziaktu Dr. Lukahi chuan Methusela fa niin aziak a, Genesis 5:25-a mizâwk hi a ziak chhâwng niina rinawm. Lameka hi Kainathlah nge Setha thlah? A vainkalh hlawm ve, han sawirem teh.Ch. I zawhna hi a rualin chhanka’n tum ang e. I zawhna hi

Pathian thu zirna huangah pawha harsa lai tak an ni hlawm. Zirmite chuan Mosia lehkhabupanga kan tihte hi mi pakhat kutchhuak vek niin an ring lo va. Mituten emaw thu lâkna hranghrang (sources) a\anga lakhâwmin an phuah rem ta a niang tih hi tûnlai mi thiamte pawmdân tlângpui chu a ni ta a. Chûngan thu lâknate chu JEDP an ti a.Genesis bung 4 thu hi J thuziaka\anga lâk niin an ring a. Genesisbung 5 hi P thuziak a\anga an lâkniin an ring. Chu vâng chuanGenesis bung 4 leh bung 5 thuhi inmil lo deuh hret hret a awmniin an ngai.

Lalthankima, Vairêngtezawhnate

Z.1.Kumin Nilai leh BeihrualThupui kan zirlai March 8-ami, Lal Isua thusawi,Kristiante chu lei chi nên atehkhin a, lei chi ni lo, da theilo chi kan ei lai nên a\angkaina hriat tam vâng nge,chi mihring ei lai a rawn sawivak hi a dik lovin ka hria.Bible-ah chi hi a dâk tawhchuan a ti a, Isua sawi kha chuda thei a ni. Mi hlim da leh chuâr vêng atân pawh an tlâk lote pawh an ti, Kristian da ‘Zo

26Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

sakhua,’ ‘Judaism,’ ‘Sakhawdangah’ a tîra nihna nei da, abâng la awm hi Isua hian asawi duh a ni lo maw, chi takakan sawi dâwn chuan Bible hiziah \hat a ngai lo maw?Ch. Kan zirlai bu buatsaihtuin“Lal Isuan ‘lei chi’ a tih hi leitih\hatna (fertilizer) ni lovin kanei \hin chi (salt) sawina niin alang” a tih hi a pawmawmkhawp mai, a bâk chu sawi fiahngaihna a awm chuang lo.Tehkhin thu a ni tih hre reng ila.Tehkhin thu rêng rêng hi chuansawi lan duh an nei a, chumitihfiah nân chuan tehkhin thuatân a remchâng ang ang anhmang mai \hîn a, a tehkhin thuathu chi hrang hrang kha luhchilhvek tûra ngaih a ni lo. He laia‘lei chi’ tehkhin thuah pawh hianIsuan sawi lan a duh chu ‘ringtutechu al reng tûra siam an nihavângin an da ve mai mai tûr ani lo’ tih hi niin a lang e.

Chhuanliana, BethlehemVengthlang zawhna

Z.1.Kum 2017 Nilai lehBeihrual Thupui bu, phêk 140naah khan “Messia nia anhriat avângin kraws-ah pawhkhenbeh a ni,” tih kha Juda-ho chu Messia lo kal leh

nghâkhlel êm êm nia sawi niinka hria a. Messia a nih hretachênga engati nge ankhenbeh lawi si?Ch. I zawhna hi zawhna âwmtak pawh a ni a. Mahse, i lungawitâwkin kan chhâng thiam angemaw chu. A thu awmzia nialang chu hei hi a ni. Mipui tamtak chuan Isua kha Messia ningeiin an ring a, an zui ta rêngbawk a. Mahse, Juda sakhawhruaitute leh mipui tam takinMessia a nih an ring thei lo.Messia a nih hretute kha chuani-he lovin an ring a, zui pawh anzui ta mai rêng a, chu chuanMessia a nih ring lote a tithinurve ta thung a, kraws-ah ankhêng bet ta a ni.

Upa Lalnuntluanga,Lêngpui zawhnate

Z.1.Evi leh Adama te khânPathian thupêk zâwm lovinthingrah kha an ei a, chhia leh\ha hriatna thingrah kha an laei hman lo va, eng rilru puinnge an ei?Ch. Mi rilru va inhriatsak hi thilawl ai a ni hauh lo mai. Eng rilrupuin nge Evi leh Adama te khânthei rah kha an ei tih hi kan Biblehian a sawi loh avângin kan hre

27Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

bîk lo a ni e. Evi leh Adam lehPathian chauhvin an hria ang.Z.2.Thuthlung Hluiah,Methusela kum 782, Enoka385, Adama 930 an dam a,Thuthlung Hlui vêkah kum120, 70, 80 an dam tûr thu aawm bawk a, eng nge aawmzia, a sawi fiah theih em?Ch. Tuilêt hmaa mite kum tamtak tak, âwihawm lo khawpa reian dam thuah hian zawhna tamtak a awm thei a. Mi \henkhatchuan, hnam dangten thlahtuhmasate an thawnthua rei tak takan dam angin Genesis bung 5-amite pawh hi ziak ve an ni angan ti a. Mi \henkhat erawh chuantuilêt hma kha chuan leilung lehboruak a la thiang \ha a, mihringan hrisêlin dam pawh an dam reihrim hrim a nih an ring.

Ngaih dân dang lehahchuan, hmânlai mite chu boruakleh leilung thianghlim leh \hatvângin tûnlai khawvêl hrisêl tawhlova chêngte ai chuan dam reideuh tûrah pawh dah ta ila, kum900 chuang chuang dam hi chuâwih a harsa viau mai. Thillangsâr tak pakhat chu hêngGenesis bu ziaktute hianinnghahna thurochhiah emaw, thuziak hlâwm hnih J leh P kan tih

emawte hi an nei ang a. Mahse,chûng chu a tawia a famkim lohhle laiin, a bîk takin P ziaktutechuan tlêma kimchang leh chiangdeuhva thlahtu chhâwng sâwma neihte chu ziah hrâm an duh sia. Chutih laiin khawvêl hun kaltawh, Adama a\anga Novathleng chu kum 1656 leh 2000vêl niin an hria a. Tichuan, hênghun an neih leh thlahtute chhawngsâwm an neihte ruahmanna feltak neia dah remin hetiang hianziakin kan lo nei ta ni berin a lang.Tin, a bu chhûng thu ziah dân hingun taka enin, kalhmang lehruahmanna fel tak awma ziah ani tih a hriat theih bawk avânginhe ngaih dân hi pawm a nuamber mai âwm e.Z.3.Mizoramah zu zawrhphalna nei eng emaw zât lehin phalna nei mi 35311 anawm a, kohhranin engtin ngea ngaih, action a la em?Ch. Hêng mite chunga kut thlâkleh thlâk loh chu tualchhûngkohhran thu thu a ni e.Z.4. Synod hi PresbyterianKohhran Inkhâwmpui hmingkohna a ni a, hêng - SynodPress, Synod Bookroom,Synod Hospital, Synod News,etc. te hian engati nge

28Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

kohhran hming pu lova,inkhâwmpui hming a putzâwk tlat?Ch. I sawi ang hian Synod chuPresbyterian kohhran inkhâwm-pui hming chu a ni ngei mai.Mahse, PCI hnuaia Synod-te hichuan Synod Inkhâwmpui thilneih sawi nân kan hmang fo maizawng a nih hi maw le. Kan unauKhasi-ho pawh khuan an chîngkhawp mai, Synod Collegepawh an nei.Z.5.Thuthlung Thara 1Johana lehkhathawn hi tuhnêna thawn nge?Ch. Tu hnêna thawn nge tih hriathi a har khawp mai. Ngaih dânhrang hrang a awm. Kan sawivek sêng lo vang. Asia ramaEphesi Kohhran hnêna thawn anih rin a ni.Z.6.Presbyterian Kohhran hiengtia din nge a nih?Ch. Presbyterian Kohhran lo dinchhuah dân hi tawi tea sawi maitheih pawh a ni lo. I zahawm hlenaa i zawhnaho hi zawhna âwmtak tak an nih rualin Kohhran Upa,kohhran enkawl mêk tân chuanhetiang lam lehkhabu hi Mizo\awng pawhin chhiar tûr kan neinual tawh a. Mahnia lo inchhiarzau ve deuh pawh a \ha ang e.

P.B. Romawia, |umpuiVêng, Kolasib zawhnate

Z.1. Hebrai 10:23-ah, “Kanbeisei thurin hi a nghîn lohnatûrin i pawm tlat ang u,” kanbeisei thurin tiamtu hi chatuanPa, nghîng thei lo a ni si a. Apawmtu tûr a zirtîra te hi anghîng thei zâwk kan ni si a,a \awngkamah hi chuan kanthurin hi nghîng thei zâwkasawi angin a lang thei em? Alehlin dân leh a \awngkamahhian, “Kan beisei thurin hi,kan nghîn loh nân i pawm tlatang u,” tih ni zâwk se, a hriatthiam theih zâwk ang em?Ch. Rilru leh ngaihtuahna i losêng nasa a, a lâwmawm hlemai. He lai chângah hian Hebrailehkhathawn ziaktu hian HebraiKristiante chu dodâlna kârahpawh nghet taka ding tûr lehnghîng mai mai lo tûrin an beiseithurin chu pawm tlat tûrin a fuiha ni. A lehlin dân tûr \awngkam irawn rawt pawh hi a pawmnahawm viau tho nain, “Nghîngmai lovin beiseina thurin kanpawm hi i chelh tlat ang u”tiin dah ta zâwk ila a fiah deuhzâwk ang em?Z.2. 1 Johana 5:16-17 thuah,‘Thihna khawp sual’ tih leh

29Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

5:17 ‘thihna khawp ni lo sual’hi engti anga thliar hran tûrnge ni ang?Ch. I zawhna hi i lungawi tâwkinchhân a harsa deuh mai thei e.Lung a awi zân loh pawhin a hriatthiam theih \âwk \âwk chuanchhân i’n tum dâwn ang hmiang.1 Johana 5:16-17-ah hian‘in\awng\aisakna’ leh ‘thihnakhawp sual’ leh ‘thihna khawpni lo sual’ chungchâng kan hmua. In\awngtaisak tawn sâwtzia hiKristiante thu uar tak a ni fo va.Mi dang ngaihsakna hi Pathianzepui pakhat a ni ve rêng rênga. Thihna khawp sual a tih hianIsua mihrinna phat (rin lohna) hia kâwkin a lang. A tum ni âwmhi rin thua sawi a tam hle.Mahse, Johana thu kalpui dântam tak leh a beih mêk zirtîrnadik lo ngaihtuah hian ngaihdamdîlpui sâwt lo tûr thihna khawpsual chu Isua tisa channa pawmduh lohna hi niin a lang. Chumini lo, tihsual palh leh mihringchak lohna dang vânga thiltihpalh hi chu ngaihdam indîlsak/indîlpui tawn a sâwt a ti a ni.

Upa Siliana, RepublicVêngthlang zawhna

Z. Pathian Biak Inkhâwm

Hruaina Bu, 11 th Edition,2014 phêk 105-naa Presbyterythar hawn inkhâwm hruaitu\awng\ai hla chham, “AwPathian Engkimtithei, ikhawngaihna chu ihnathawhah te i lantîr a, imalsâwmnate avângin kan faka che; i kohhran thianghlimhmanga i ram i zauh zêlavângin lâwmthu kan hrilh ache. He inkhâwm leh keimahnihi i kut ropuiah kan hlân e,Lalpa Isua Krista hmingin kandîl e. Amen,” tiin.

He \awng\ai hlaah hianthil dîl awmin a lang lo va.Chuti chung chuan, ‘dîlin’ a titâwp a. |awng\ai hrim hrimhian ‘dîl’ tih a hauh nge he\awng\ai hlaah hian dîlnachham kim loh a awm palh emni zâwk le? Khawngaihin minhan hrilhfiah teh.Ch. Mi thil chîk mi tak i ni tih ahriat theih a, a lâwmawm hle mai.|awng\aina hi Pathian nêna kaninpâwlna a ni a. Kan kohhranahhi chuan \awng\ai a nih hrim hrimtawh chuan dîlnain kan titâwptlângpui chu a nih hi maw le.Chumi rilru chuan he \awng\ainapawh hi buatsaih a ni ang e.

30Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

RAM CHU LALPA TA A NI1 Chronicles 29:11–12; Sam 22:28

– Rev. LalzuithangaModerator

Mizoram SynodAmerica ram a lo din chhuah dân an sawi kanhre \hîn âwm e. Tûnlaia khawvêl ram ropui an

ni tih chu tu mahin kan hai lo va, ram ropui an nihna kawnga sûlsutute chu Europe a\anga lût hmasaho, sakhuana kawnga mi duhtuileh fîr tak, ‘Puritan’ (Piu-ri-tan) an tihhote an ni. Tihduhdahna avângaEurope a\anga tlânchhia te pawh an ni. America ram an luah tirha\angin an innghahna lungphûm chu Bible a ni. Andrew Jackson-a,an President pawh khân a thih dâwn khân amah enkawltu doctorhnênah, “Ka pu kha laia lehkhabu hlui tawh tak kha kan ram roinrêlna Republic innghahna chu a ni e,” a ti e, an ti. Puritan-hotenAmerica ram an luah tirh khân ram dân (constitution) tak tak anneih hma chuan vântlâng rorêlnaa an nghenchhan ber chu ‘Bible-inengtin nge a tih?’ tih hi a ni.

Vawi khat chu BrazilPresident a zin \umin Americaneconomist Roger Babson-ahnênah, “North America hiSouth America aiin leilunghausaknaah in pachhe zâwk sia, a ram lah a chhe zâwk bawknên, nangni hi engati nge hetitaka in hausaka, ram ropui lehthiltithei in niha keini khuti takakan retheih si le?” tiin a zâwt a.Roger Babson-a chhânna chu,“Keini North America chuPathian zawngtuten an luahchhuah a ni a, nangni SouthAmerica chu rangkachak

zawngtuten an luah chhuah a nihvâng a ni ang,” tiin a chhâng a.Brazil ram President pawhin apawm hle a ni.

French Statesman, Alexis-a America rama a zin \uminAmerica ram hausakna te,ropuina te, chungnunna chhantechu hmuh chhuah tumin a zawngkual a. An lawng chawlh hmunahte a kal a, an industry hmunah tea kal a, an leilet phaizâwl te atlawh; mahse, France rama anlawng chawlhna te, an industry te,an leilet phaizâwl te aia

31Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

danglamna a hmu chuang miahlo. A thil hmuh dân a sawi chuhetiang hi a ni: “...chûngah chuandanglamna ka hmu chuang lo va;mahse, an Biak Ina ka luh chuan,an pulpit chu Thlarau Thianghlimaa lo alh ka hmu a ni,” a ti. Americaram ropuina innghahna hi achhûnga chêng mihringah ainnghat mai lo va, an politics-aha innghat mai lo va, an ram dânleh a ram leilungah pawh a innghathek lo; a innghahna chu Pathianaha ni a, chu vânga khawvêl ramropui ni thei an ni.

Keini pawh kum 100 zetzawt kal ta lek kha han thlîr kîrila. Hnam mâwl leh bâl tak kanni \hîn. Ramhuai te, thinglubûl te,zâwng lu ro te, lui têa thing zungkai te, leiruangtuam te hlauvinthiang lo tam tak kan nei a. Îtsîkzâwngte khawhring neia puhakhua a\anga hnawt chhuak \hînhnam kan ni. Tlâng hranghrangah rorêltu lal an awm a, anmil loh zâwngte thah mai theihnathu an nei a. Mahni hnampui ngeinên pawha inrûna, hnehna hladonên, râl thah lu te khai hâwngaai mai \hîn hnam kan ni. Chumithimna leh mâwlna a\anga minhruai chhuaktu chu eng thil dangmah a ni lo va, Chanchin |hachiah a ni. Vawiinah hian Bengali

hawrawpa kan Bible ziah a ni lote hi Chanchin |ha avâng a ni.Kan fin, kan thiam, kan sânna lehvawiina in chhâwng \ha leh nalhtak tak leh kan in bul vêla car \hatak tak, changkâng pui pui awmtehi Chanchin |ha vâng bawk a nia. Kan lungphûm chu Lal Isua leha Chanchin |ha a ni.

Hun thar kan chuang kai a,politics kan han ti ve \an dêk dêka, Mizo Union leh lalho anintâwng nghâl ringawt a. Chutiangchuan politics kan hmêlhriat a,politics khêltu Kristian vek kanni chungin politics khelhna chudâwt sawi pawisak lohnaah kanchantîr a. Chu mai a la ni lo,politics lam thu neihna tin zâwnainthlan kan hmachhawn tawhrêng rêng chuan rawngbâwltukan nihna lam kan hre chang ta\hîn lo va, kan party chu a hmasaberah kan dah \hîn. Pathian thunêna inrem lo pawh kan sawi tîmhek lo. Chutiang a nih avângchuan khawvêl tih dân zirnakawngah hi chuan hma kan sâwnkhawp mai.

Kan incheinaah te, inchhûng bungruaah te lehkhawsak nawmna thil neihlamah te hi chuan hma kan sâwn.Amaherawhchu, kan chhûngrillam nun hi thlîr ila, kan political

32Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

party kalphung fel lo leh achhûnga party rilru kan put dânfuh lo hian dik kan tehna rilru puthmang (moral) a tichhe nasa tahle tih a hmuh theih. Mizo hnamhi hnam taima, hnam rinawm,dikna ngaina leh hnamtlâwmngai niin kan inchhâl \hînkha a ni a. Chutiang chu YMAthil tih nikhuaah la lang tho mahse, politics lam nêna inkûngkaihthilah chuan ram leh hnam lehkhawtlâng hmakhaw ngaiarinawm leh dik taka thil ti mi chutih dân tûr ni lova thil tiah kanngai ta tlat a. Chu chu ni 100inhlawhna kan thawh dânah tehian a lang chiang khawp mai.Sum kan hmuh phawt chuanmahni ta tûr ngei pawh \ha lotaka tih kan pawisa ta miah lomai te hi engtizia nge ni le? Mitam tak hi chuan sawrkâr sumtel lova hna thawh kan tum tawhlo emaw chu aw tih tûr a ni.Chutiang taka rilru put hmang lehngaihtuah dân hrisêl lo chu kanpolitics khelh dân dik lo hrin a ni.

Ka rilrua lian tak chu kanchhuahna Chanchin |halungpuiah kîr leh a ngai tih a ni.Kan ram inthlan pui lo awmtûrah hian eng nge kan chhuandâwn? Political party zawngzawngte hian eng nge No.1-ah

an dah dâwn? Lal \hutthlênga\hut theihna tûr a nih chuan puanhnuai thil pawisa lovin, vote leiduh mai tâwk an awm leh angem? A nih loh leh mipuite ngeipawhin kan vote kan hralh lehduh dâwn em? Chutiang a nihchuan he ram hi a damlo mai ani lo vang, he ramah hian i tu ifate an rûm ang. Ram rorêltuthlannaah hial pawh dik lo leh fello taka Pathian duh loh zâwngathil kan ti zêl a nih chuan heramah hian kan tu, kan fate hibâwih angin, chhiahhlawh anginan la awm ngei ngei ang tih hi karilruah a fiah ve tlat a ni.

Kan ram mipui sûkthlêkhian ka rilru a tina \hîn a ni. Mi\henkhatin, ‘Hei vote thlâk tûrinka hâwng dâwn bus chuan manmin pe rawh,’ ‘Keini club kanding thar a, ui talhna tûr emaw,ruai \hehna tûr emaw min perawh,’ tia candidate-te kan dîl\hîn te hi thil dik lo in\anna a niasin. Kan rilru hi hetiang a nihchuan rorêltu \ha kan nei theingai lo vang. Bial pakhata kaawm laiin Kohhran HruaituteCommittee kan indin ve a,inthlan laiin a vên hna kan thawkve \hîn a. Kum 1993 leh 1998inthlan velah khân kan vên khaBengali emaw, Hindu tlangvâl

33Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

emaw, Mosolman tlangvâlemaw an ni lo. Kristian tlangvâlleh nu leh pa, \henkhat phei churawngbâwltute an ni. Cooker ankeng a, zan rehah an vâk kualtih report kan dawng a, kan hanûm a, kan han zawng a, chutiangmite chu mi in hnuaiah te an lobiru a ni. MPF te pawhin kanvên tûr hi mahni rawngbâwlpui,kohhran khata kan lawipui tho;amaherawhchu, political partyruih chilhhote an ni leh mai thei.Kan ramin kawng zawh tûrpahnih kan nei – pakhat chuchhiatna leh boralna kawng a nia, chu chu he hnam ralna tûrkawng hi a ni; pakhat zâwkerawh chu kan din chhuah lehnatûr kawng a ni. Eng kawng hinge zawh tûra kan thlan tih hitûnah kan tihchian a ngai.

Kan kohhranin a duh berchu, “He ramah hian Lal Isua lalleh rawh se,” tih hi a ni. Kanpolitics chêt vêlna hmunah te hianLal Isua lal se kan duh. Chuti anih loh chuan in hre vek tho va,corruption, ruih hlo, zu, HIV/AIDS lo hluar chho te hi chhiartûr a tam lutuk. Tual thihna lehaccident te, chhiatna chi hranghrang hriat tûr a va tam ta êm!Min hum him \hîntu, vawiin minhruai thlengtu, he rama remna leh

muanna thlentîrtu Pathian hitheihnghilha, kan party hi kanâtchilh a nih chuan, hêng lakahhian tu mah kan him reng lo vang.

Kan ram innghahnalungphûm chu Lalpa a ni, he ramhi Lalpa ta a ni, Lalpa min pêk ani. Mizo hnam khat, \awng khathmanga min siamtu pawh hiPathian a ni, a dang a awm lorêng rêng. Missionary te lo kalhma kha chuan, khawthlang lamaMizote chuan Bengali \awnginlehkha an zir \an tawh a ni. A huntakah Lalpan missionary hmanginChanchin |ha min pe a;chutichuan, hawrawp hran neiin\awng khat kan hman theih phaha nih hi. Inthlan lo awm tûr atânaau hla tûr nia ka hriat chu“Chanchin |haah i kîr leh ang u,”tih hi a ni a, chu chu he ram lehhnam damna tûr chu a ni.Mipuiten rinawm taka Lalpa tânapolitics kan khelha, vote kanthlâk chuan he ramah hian Lalpanro a rêl leh ang a, he ram hi adam leh ang. Chuti ni lova kanparty kan dah len bera, thuneihnachan theihna tûra pawisak nei lokhawpa kan chêt chuan,vawiinah hian nangni leh keinichauh hi a tuar tûr kan ni lo,lalthutthlênga \hute ngei pawhinan tuar tho vang.

34Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Hetianga kan sawi hian tumah politics-ah inhnamhnawihloh tûr kan ti miah lo va, politicshi a \ha, Pathian hmanrua a ni.Amaherawhchu, a buaipuitutenkan thiam loh erawh chuan kanhnam a \hen hrang thei a,chhûngkua a vaw phel thei a,kohhran thlengin inmihranna athlen thei si a ni. Politics hiChanchin |ha nêna inremapolitician-te leh party mipuitenan kalpui chuan he ram tân hianmalsâwmna hnâr a tling ang.Mahse, chu chu kan rampolitical party-ah hian hmuh tûra tam lo va, chu chuan rilru a tinaa ni. Tûnlaia thil mak tak chupolitical party-te hian kohhrantehi zuk ngai pawimawh tawhmang hauh lo va! Hnawk an tizâwk emaw ni chu aw tih tûr ani. Kohhran hi he ram a\ang hianlâk bovin awm ta sela, kan ramhi thui tak a kal thei ang em tih hilo ngaihtuah ve chhin teh u. Tûnakan nun kawng kal mêk a\anghian thil thui tak a lang theiin kahria. Chuvângin, kan politicalparty te hian kohhran hawiher tehi he rama Pathian lalna tung dingleh tûrin ngaichâng sela, a \ûlnahmunah kohhran thurâwn anginke pawh pên ngam rawh se. Anlal lo a nih pawhin chawimawina

te, ropuina te, thiltihtheihna te hiLalpa ta a nih avângin chûngchuan a kalsan chuang lo vang.Ram neitu lal duh dân hi i dahpawimawh hmasa ang u.

John Calvina hnung zuitutekan ni bawk a, a ngaihpawimawh ‘Pathian chungnunaa lal berna’ hian a tlâng kâwmdâwn ila. Kohhran a ni emaw,ram rorêlna a ni emaw, eng thilahpawh Pathian lal berna hi ahmasa ber reng tûr a ni a, Pathianlal berna hnuaiah hian engkim aawm tûr a ni. Pathian lalna hretuchuan, “...thiltihtheihna lehchakna i kutah a awm a, i kutahhian mi zawng zawng tihropuinaleh chakna pêk theihna a awm,”a lo ti a (1 Chr 29:12). He ramropuina, chakna, hausakna lehthiltihtheihna hi a neitu Lalpakuta awm a ni. Amah kantihlâwma, a thu anga ram rorêlnahi kan din chuan he ram hi a damleh ang tih hi Pathian thuin mintiam a ni. Hawh u, chutiang rilruchu puin, kan hmaa inthlan puilo awm tûrah hian Lal Isua lalnatung ding tûrin, ‘Ram chu Lalpata a ni’ tih hi mi tin i hriattîr angu. Chu chu kohhranhomawhphurhna hi a ni. Lalpanmalsâwm rawh se. Amen.

35Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

KRAWS - PATHIAN THILTIHTHEIHNA

Rev. P.B. MankimaVênghnuai

Kraws thu chu boral mêkte tân chuan âtna a ni si a; keinichhandam mêkte tân erawh chuan Pathian thiltihtheihna a nizâwk e (1 Kor 1:18).

Thuhma: Kan tûnlai khawvêl nunphung leh kohhranho dinhmun hingun takin han bih chiang ila, sualna tinrêng a lo pung mêk a, kannun a him lo va, kan hlim hek lo. Thawmhnaw \et ha mai ni lo, suithain rûk an ru a, Pathian Biak Inah mipui hmaa din an tim chuangsi lo. Nuho lah Basan tlânga sebâwng châwm thau ang mai an ni(Cf. Amos 4:1). Dikna chu khawlaiah a let reng a, mahni ngaihinkan inti fing si.

Chutiang khawvêlah chuan lei chi kan nihna hi a dal tial tialem? Khawvêl êng kan nihna hi a êng a chuai mêk em ni? Ring takinkan sawi a, an hre thei lo; huai takin kan puang a, nghawng a neihek lo. Engati nge kan thusawiin awmzia a neih theih loh fo? Kanhrilha te an ngawng zo nge kan chem a bil zâwk le?

Khawvêl ram zawng zawng hi kan Lalpa leh a Krista lalnaram a nih theihna atâna thawk tûrin KOH kan ni. Chu hna thawktûr chuan kraws thiltihtheihna chauh a \angkai. Chiin chawhmeh atitui ang leh thil a vawng \ha anga kan vêng, kan khua leh kan ramtituia vawng \ha tûrin kraws thiltihtheihna i hmang ang u. Khawvêlêng kan nihna ên chhuahtîr tûrin kraws thiltihtheihna i hmang ang u.Kraws chu

Phoenician-hovin mi sual,leiah pawh thi tlâk lo, vânahpawh thi tlâk lo tihhlum nân anhmang. Chu chu Rome hovin anlo chhawm leh a, Phoenician-hohman dân angin mi sual, sual

râpthlâk bîk tihhlum nân anhmang. Isua khenbeh nân anhman hnuah erawh chuan mi, antih dân leh awm dân mi danginan entawn loh nân râpthlâk takatihhlum nân an hmang zui ta.

36Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Kraws an siam dân pawhhi design chi thum lâr deuh bîka awm.

1. Isua kraws - Tûna a lem kanhmuh lâr ber ang chi hi a ni.

2. Petera kraws - Petera chu aletlinga khenbeh a ni a, akawkalh (a ban) hi hnuai lamaha awm.

3. Andria kraws - X anga siama ni thung. Isua zirtîr Andria khachutianga siam kraws-ah chuankhenbeh a nih avângin Andriakraws tiin an sawi.

Kraws-ah chuan hêngte hikan hmu1. Tlâwmna/mualphona: Isuaan khenbeh kha a tlâwm, amualpho bawk, keimahni tân ani. Khati kauva a tlâwm lehmualpho ang khân kan Lalpatân kan mualpho ve ngam emle? Kraws nun chu mualphonaleh tlâwmna a ni tlat mai - thikhawp hialin.

2. Tlâkchhamna: A tui a hâlpawhin deuna uain thûr bâk anpe lo. A thla a phâng a,thlamuantu an awm lo. A veilama mi phei chuan deu takin a\awng el khum leh nghâl. Keini

zawng, kan tuar a chhel lo deuh\hîn a ni. Tlâkchhamna kraws-ah hian kan kîr ngam dâwn em?

3. Hmangaihna: Hmangaihnahi thiltiha a lan loh chuan enganga nasa pawh a hmuh theihloh. Kan Lalpa hmangaihna chua tâwp \hak thlenga inpêknaahchiang takin kan hmu. Zawng\ahkûng pawh lâwn thei ûk si lovin‘I tân si-âr lâk ka huam e’ tihang mai mai a ni lo. A takatawrhsaknaah a lang fiah si.

4. Mahni tan eng mah a tithei lo: Isua chuan ama tân engmah a ti thei lo. Keini zawng,keimahni tân kan nung a,keimahni tân thil kan ti thei mahmah a ni lo maw?

Tawrhsaknain thinlung ahneh.Hmangainhnain a tidanglamzo ta.

Boral mêkte tân âtnaIsua ringlote tân chuan

kraws thu chu thuhril âtthlâka ni.

Dikna, felna, thianghlimnahi khawvêlin hnawk a ti.

Nunna petu chu an tithi,thawhlehna ropui an phûm.

37Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Amahah leilung a her laiinleilungah amah an zalh.

Khawvêl chhiarkawpin achawk dik thei lo.

Hmangaihtuin hmangaihna adawng lo.

Hmangaih lêt hi mihringin aphût.

Chhandam fate tân - PathianthiltihtheihnaChhandam mêkte tân Pathianthiltihtheihna -

Pathianin an nunah lalna achan tawh avângin anmahnihmangin Pathianin thil a ti thei.

Nun tidanglamtu, nunthlâkthlengtu a ni.

An nunin Pathian lam ahawi tawh avângin an duh zâwnga lo danglam a, an thil tih \hin alo inthlâkthleng \hîn.

Rinna leh beiseina nungsiamtu a ni.

Beisei tûr a awm tawh lohhnuah pawh beiseina a siamsak.eg : Abrahama.

I pianna ramah chuan haw lehtawh rawh

Kristiante kan pianna ram

chu khawi nge ni a, eng hmunnge ni le? Kan pianna hmun chuKRAWS a ni. Chutah chuankan kîr a ngai. Thuthlung TharKohhran pianna hmun chukhawi dang ni lovin kan LalpaIsua Krista kraws hi a ni. Hetahlo chuan nihna kan nei lova,hetah lo chuan kan mawi hek lo.Kraws thiltihtheihna chauh lo chukohhranhoten thiltihtheihna kannei lo.

Tlâwmnain a phur chhuak zoTuifinriat chu lui zawng

zawng aiin a hniam avângin tuizawng zawng a luang lût.

Isua hmangaihna avângatlâwmna, mualphona,tlâkchhamna, mahni tâna engmah ti thei si lo ram chu kankîrna tûr kraws chu a ni ang.Kan Lalpa chu khatiangin awmmah se a vui si lo. Chumi avângchuan ‘Keiin khawvêl ka ngamta’ a ti.

Chu chu amah zuitutepawhin khawvêl kan ngam vetheihna, Pathian thiltihtheihna kan\âwmpui tûr chu a ni.

Kan Lalpa tâna chutiangtaka ding tûrin Lalpan a ko a che,engtin nge i chhân dâwn le?

38Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

KHENBEH NUN(Gal 2:20)

- Upa H. Zoliana,Durtlâng

Kan hotuten ‘Khenbeh Nun’ ngaihtuah ho tûra an rawn thlanghian thil min ngaihtuah thuitîr hle mai. Ama fapa meuh pawh zuahlova, khenbeh tûra a rawn tîr hian sual hua Pathian a nihzia min hriattîra. Chutih laiin Chanchin |ha hril tûra a buatsaih Zoram Kristiantehian sual kan huat phal tawh loh sizia chu ram inrêlbâwlna kan kalpuidânah te, politics kan khelh dânah te, ni tin eizawnna hna kan thawhdânah te, sum leh pai kan ûm dân te, zu, drugs leh sex a hluar tâk dânte en hian a hriat theih a. Kan nun kilkhâwr ber thlenga min hriatsaktuhmaa rorêlsak tûra min dintîr hma, hun \ha kan la neih lai hian kanringtu nun hi inen fiah thar leh ila a \ha âwm e.1. Khenbeh awmzia: Rom-hote chuan sal te, ram dang miteleh Rom mi nihna zahawm taknêna inmawi lova khawsa, misual chungchuangte hrem nânkhenbeh hi an hmang \hîn niin ansawi. Hrem tûr mi sual chuthinga phuar betin emaw, kilhbetin emaw an tihlum \hîn.Kraws kan tih hi Latin \awngchuan crux, sâp tawngin crossan ti a. Keinin khêngbet kan tihhi Hebrai \awngin talah(khaikâng) tih leh Stauroo(khêngbet) tih an hmang ve veâwm e. Pathian thua khenbehnun chu - a chak zâwkin a chaklo zâwk chu che thei hauh lo tûraa tukzal dêr ang hi niin a lang lova, engti zâwng maha che

chhuak thei tawh lo tûra bettlawk tlawk ang hi a ni ve lo vang.Eden pum chhuak, sual ânchhedawnga khawvêla vâkvai,mihring hlui nun zia chhe pui puiavânga hahchawlhna rêng rêngnei lo mihring chuan a dinhmunchhiatzia hriain chawlhna Kristaa pan a. A nun hlui ze chhe puipui chu khêngbeta kalsanin nunthar Kristaah a lo nung ta zâwkhi khenbeh nun kan sawi tûr chua ni ber ang a. Khawvêlah a kîrleh thei tawh lo a ni lo va, nunthar Krista nêna nun dunna chu atân a \hat zâwk êm avângin achâkna chawpa boral mêkkhawvêl pâr mawinaten a hîpnachu a lo hawisan thei ta zâwk \hînhi khenbeh nun chu niin a lang.

39Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

2. Mihring hlui khenbeh: Kanramah hian tûna puitling chin chupiangthar vek tawha ngaiinkhenbeh thu hi sawi zui kan tumdâwn a ni. Rom 6:6-ah chuanPaulan ‘Kan mihring hlui chu ahnênah khenbehin a awm ve ta,sual pu taksa chu tihborala aawm theih nân, tûn achinah sualbâwiha kan awm lohna tûrin’ alo ti a. Lal Isua ringa mi an lopianthar veleh hian a thihna lehthawhlehna chu \âwmpuiin mithar a lo ni a. A mihring hlui chukraws-ah Krista ruala khenbeha lo ni tawh tih chu a pawm ta ani. Camping/campaign-ah te kanhan piangthar a, ringtu nun kaldân tûr nia kan hriat chu -chhûngkhat laina te lehrawngbâwltute duhsak hlawhin,chhandam hlimna chenin tluangtakin rinna nun kawng kan zawhtawh dâwn emaw kan ti niin alang \hîn. Mahse, thinlung hrechiangtu kan Pathian chuanpianthar mai piah lamah, ‘I neihzawng zawng hralh la, pachhiatehnênah hralh la; tin, lo kal la, mizui ang che’ a tih ang khân kanpiangthar nun ngei hi \hiah rala,thin \ilha, a thu âwih bâwiha zawrhnâp tûra a hnêna intulût tûrinbuatsaih leh hrual a lo la tum si.Mihring chhûngrilah hian‘Mahnia duh dân nei ve ngat

mai, kan nun dân tûr kawnga thuneih tum tlat, kana taksa ngeithununa, khawvêl dâna minawmtîrtu, mize nung kan nei\heuh tih kan Lalpa hian a hmuchiang a. He kan pianpui rilru,Ismaela, keimahnia Esauva, fa uzâwk hian mahni \hatna tûrchauh a ngaihtuah a, mahni hmachauh a sial ngâk mai \hîn. Churilru chuan duhsakna dawngtunih a duh a, nawmsak a châk a,ropui a duh a, fing, thiam, hria,fel leh \ha nih a duh \hîn, chu ngeichu \hiah rala, khenbeh tûr chua ni. He mihring hlui zia hianmahni thiam lohnaah pawhinhum mawi \âng \âng a duh a.Mi dangte hmaa thiam thu sawiparh parh mai, mi dangte \hatlohna lai leh fel lohna lai hmu fuhthei riau, mahni mita khanchhukhmuh kâna, mi dangte mitahmawlhte awm hmu thei.Kohhrana rawngbâwlna pênghrang hrangah te \hahnemngaihbîk êm avânga mahnirawngbâwlpuite rêl zat zat thei.Mahni inhai vûrna tûr leh chan\hatna tûrah chuan zah nachânghre map lova mahni tâna a \ha\ha thlang zat zat ngamrawngbâwltu, mahni ngaiharingtu \ha tak a nih ve theih thosi. Hêng mahni intâr lanna lehmahni hma kan sialna rilru zawng

40Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

zawng hi, chhûngrila mahnia\anga lo chhuak, kohhranaringtuten sual ni êm êma kan hriatsi loh, a rûka kan nun ei chhetuchu a ni. Hei ngei hi mahniah chethei lova siam a, khenbeh tlat anih loh chuan kan nunah Kristahmêl a lang thei lo vang.Pathianin a huat nun, khenbehleh tihboral a tum nun ngei chupiangthar tawhin a thihsan taktak theihna tûrin zirtîrtu thiamber kan Pathian chuan zirlaihrang hrang a rawn thlansakdâwn che a ni. I thinlung chhûngasual tawm kûk zawng zawng chuphîn darh vek a rawn tum dâwna - mahni hmasialna inphûm rute, ropui duhna, lansarh duhna,mi ngaihsân nih hlawh duhna,nawmsak duhna zawng zawngchu Thlarau Thianghlimin a rawnchhun êng ang a. Chûng chuPathian ngaiha thil \ha a nih lohzianangmah ngeiin i hriat chian theihnân leh i hnâwl theih nân a rawnhmuh fiahtîr dâwn che a ni.Mahni chhûngril nunbawlhhlawhzia inhmuh chian hipiangthar nuna thil pawimawhleh \ûl berte zînga mi a ni. Chunun bawlhhlawh tihhlumakhenbehna atân chuan kanLalpa hian hmanrua a thlangthiam khawp mai. Hmêlmate minvuak chu thil nih dân tûr pângngai

a ni a, a tuar a la ziaawm viaumai thei. Chutih laiin minhmangaih bertu nia kan lo hriat\hinte ngei khân khenbehnachem zum an rawn lek a phaltawh ang. Khenbeh nun chu athi chiang nge chiang lo fiah tûrai nâka chhun tûrin nangmahhmangaihtu tûra i beiseite ngeikha fei kibâr rawn lek tûrin arawn tîr tawh ang. Kan chênpuichhûngte ngei emaw, minhmangaih bertu nia kan lo hriat\hin, kan rawngbâwlpuite ngeikha min tihhlumna hmanrua lektûrin a rawn thlang chhuak dâwna ni. Chûng a hmanruate chuhmêlma ena lo ena, râlpui phiarakan lo phiar mai chuan kan ti fuhdâwn lo a nia aw. Kanchhûngrila mahni induh nun, nunchapo chu khenbeha tihhlum dêra nih hma loh chuan châwl hauhlovin harsatna chi hrang hrang -dinhmun harsa zet zet te, mitawhkhirh pui pui te, fiahnameipui sa zet zet te chu kanpaltlang a ngai dâwn a ni. Mitenan ngaih dân lunga min denhunah te, sawichhiat leh rêl kanphurh hunah te, thiam thu pawhsawi thei lova khenbeh kan nihhunah te engtia awm tûr nge?Berâmno a hmul mêttu hmaa angawi reng ang maia, thiam thusawi lova kan tuar a \ûl hun a lo

41Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

thleng dâwn a ni. Chutih hunahchuan dam chhûng min hmuakapiang i tirh ni se, a nuam nge ahrehawm, eng pawh ni se kantih theih ve hi a \ûl dâwn a ni.Mahnia nun chapo khenbeh lehtihhlum hi \um khata tling tlâk maichi a ni ve lo va. Ni tina kannunah, thil chi hrang hrang kantawn chawp ang zêlin mahniaKrista hmêl târ lanna hunremchâng, mihring hlui thihsantûra fiahna thil harsa, khenbehnun chu a lo thleng zêl dâwn ani. Camping, campaign lehharhna lo thlengah te hian kanpiangthar lo pawh a ni lo, sualkalsanin felna kawng zawhin kanpiang thar alawm! Mahse, hemihring hlui zia, keimahnia fa uzâwk, Esauva nun chu khenbeha nih theih nân fiahna hrang hrangmi mal nunah a lo thleng a. Chuthil lo thleng chu hre thiam lovin,piangthar nun pangchang, miduat hlawh beisei chuan paltlangpeih lovin rei lo teah kan hnungtawlhsan leh hum hum mai \hînni berin a lang. He mihring hluinun khenbeha awm, mahnitihhluma awmna, hrehawmtuarna, mahni nun nên lampawha huatna hi a takakeimahnia a thlen chauhvin a niKrista chu kan thinlunga a lo laltheih dâwn ni. KHB No. 254‘Min hruainaah chuan ka kal

ang, Amah chu ka rin avângin,Kalvariah chuan a thi a, Ka tâna thi tih ka hria a’ tih hla ang khânPathian Thlarau hruaia awmapiangte chu Pathian fate an nisi a. Khenbeh nunah chuan achhehvêl boruak, amah nêktuleh thil awm dânin a nun akaihruai ber lo va, ama mihringngaih dân leh duh dân a dah lalber ngai bawk hek lo. Chhûngrillama aw nêm dam diai, ThlarauThianghlim aw chu zui tûrin\awng\aina nên khenbeh tûrakraws kawng hi zawh ve tûr ani a. Khenbehna tel lovinthawhlehna a awm thei lo va,mihring hlui ze ken zawng zawngtihhlum hmasak a nih loh chuankeimahniah Lal Isua a lal tak takthei hek lo. Krista hmêl, tholehnun chu kan taksa thi theiah hiana lan theih nân mahni hrehawmpawisa lovin Krista hnung chu zuitûrin i inpe thar leh \heuh ang u.3. Kristaa khenbeh nun:Mihring hlui khenbeh a nihtheihna tûra fiahna hau tak zetzet tâwktu chuan a tâwpah chuanRom 7:24-a kan hmuh angin ‘Mirethei ka va ni tehlul êm! Hethihna taksa lakah hian tuin ngemin chhan chhuak ang’ tiin puihngai, kaih ngai, a nihzia leh engmah tih theih rêng a neih lohziainhriaa Isuaah rinnaa a intukluh

42Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

veleh Rom bung 8:1-a ‘Tûnahzawng Krista Isuaa awmte tânchuan thiam loh chantîrna rênga awm tawh lo, Krista Isua mitechuan tisa chu, a sualngaihtuahna leh a châknatechawpin an khêngbet ta’ tih angkhân chu piangthar nunah chuanIsua a lo tawng ta a, thlamuanini thu a khat fuihin min tichak theifo tih hla te chu a nunah a lothleng dik ta zat zat mai a ni. Apianthar nun hmasaa leilungawrawl leh tisa khawvêl hîpnathlipui na takin a nuai avângaboral mai dâwna inhriat avângathlamuanna zawng \hin khân, athinlung chhûngah Isuan lalna achan hnu chuan ‘bâng rawh u’tih thupêk dawng thar hlim angmaiin a thinlunga sual thlipui lehsual tuipui fâwn vêl te chu a lobâng ta \hup mai a ni. Khenbeha nih laia ‘Ka Pathian engah ngemi kalsan’ tia a auh a auh pawhareh vung vung \hîn Pathian ngeikha tûnah chuan ‘Mangan laia\anpui vartu hnai reng’ a lo nidâwn ta. Pathian hi a nung a,thiltihtheihna nên hna a la thawkmêk zêl tih chu a nunin a rawntem ve \an ta a ni. He khawvêlhriat ngai loh muanna chuan athinlung a luah khat \an ta a. Churingtu nunah chuan Isua chu amapual ngeia khenbeh, thihna

hnehna tholeh, engkima a nunhruai tûra rin tlâk Isua a lo ni tiha hmu fiah ta. A pianthar nun chuJeremia 17:8-a ‘Tui kianga thingphun, lui kama zungkai, khawlum lo thleng pawh hlau lo, ahnahte hring reng si’ tih angaLalpaa phun ngheh a lo ni tawhang. Mahni nun inen fiahinchhelna leh tuar huamna nênkhenbeh nun kawng hi zawh ila,Krista avânga tuar ngam, retheingam, chân ngam, mite hmuhsitphur ngam ni ila, Krista avânginmi â ni ngam ila. Tichuan, Kristanêna nun dunna, khenbeh nunahchuan he lei hrehawmah hian vânnun tem lâwkna hlu tak chu ringtuina lo chang tawh ang a. Kristaakhenbeha awm Tirhkoh Paulan‘Tlâwm taka awm dân ka thiama, hausaa awm dân pawh kathiam bawk a, thil tinrêngah leh thilzawng zawngah tlai leh ril\âmaawm dân, hausa leh tlachhamaawm dân thurûk chu ka hrechhuak tawh. Mi tichaktuah chuanengkim ka ti thei a ni’ (Phil 4:12-13) a lo tih nun kha kan \âwm vedâwn a lo ni. Kristaa khenbeh nunchuan vân hausakna hai buain ‘Thil\ha kan hmuh ang hi tu man anhmu thei lo, kan pa ram thil a ni,khawvêlin an hmu lo’ tih hla te hinunin kan sa dik thiam ve tawhdâwn a lo ni.

43Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

RINGTUTE LEH RAM RORĘLNA

Upa Dr. H. VânlalhlunaDinthar

Kolosa 1:16: Amahah chuan engkim siam a ni a, vâna awmte,leia awmte nên, hmuh theihte hmuh theih lohte nên,lal\hutphahte pawh, rorêlnate pawh, lalna te pawh, thuneihnapawh; engkim ama siam a ni, ama ta tûr bawka siam a ni.

Mizoramah kum 70 lai mai democracy kan hmang ve ta rengmai. Kan hun kal taa kan ram politics-a siam \hat ngai tlêm a zawngchauh han târ lan ka tum a ni.Politics Pathian ta

Kan hriat fuh tâwk loh nifova lang chu politics hi Pathianta a ni a, Pathian ta angin en tûra ni tih hi a ni. Leia kan awmchhûnga kan tisa châkkhaimamawh ngaihtuahna leh rêlnaa ni. Hei hi Setana ta a ni lo va,Pathian siam, ama ropuina tûrabuatsaih a ni tih hi hriat phawttûr a ni. Pathian ropuina hliahzâwnga thiltih chu a rem lo a ni.

Kan duh emaw, duh loemaw, kan vêlah thing leh mautea awm ang tlat hian eng laipawhin politics chuan min tuamreng a, kan tlân bosan thei lo.Tihthianghlim, tihthlarau, tih-krista chu ringtute mawhphurhna a ni.

Kristian state ti khawpahriat Mizorama rorêlna hi a

danglamin a thianghlim tûr a nidâwn lawm ni?

Kan hun kal taa insiam \hatkan ngaihna lai tlêm tê chauh lotâr lang ila.(1) Hleih neihna: Kan rampolitics-in a hri vei reh hlei thei lochu hleih neihna hi a ni. Sawrkârhna lâkah te, contract hna semahte, development sum semah te,party mi leh sa leh chhûngkhatlaina duhsakna, mawi leh mawilo pawh dâwn zo lo khawpa hleihneihna hi a reh hlei thei lo. Heihian nasa takin kan ram politicsa tibawlhhlawh. A tling leh \haapiangte lâk mai hi kan tih dântûr a ni.(2) Party ruihchilh: SynodSocial Front-in kum 20 dâwnPolitical Education a buaipuitawh. Heti chung hian party

44Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

ruihchilh hi a reh tak tak thei lo.Pathian aia mahni party dah lalzâwk kan tam mai. Party dangtechu mi sual, kan party mite chumi \ha, tia ngai tawp mai te pawhkan la tam mai. Mi \ha leh felzâwk pawh ni se kan party mian nih loh chuan kan vote theilo. Mi \ha lo nia kan hriat chiantechu hnâwl ngam ila, kan ramrorêltute chu mi \ha thlan khâwman ni mai tûr.(3) Vote lei leh hralh: Partycandidate zîngah vote lei chîngan awm a, vote hralh duh anawm bawk. A tam thei ang bercandidate te sum lâksak tumtâwk lah bo lo. MPF te pawhinhei hi an vên ber pakhat a ni. Anvêng hneh lo deuh mai pawh a.A reh lo mai ni lovin a zual tualtual a ni lawm ni tih hi hre chianginti \henkhat ngaih dân a ni.Engkim teh nâna sum kan hmangdâwn a nih chuan mi rethei tânchuan a lungngaihthlâk hle a ni.

|henkhat chuan “Kha lehchen kan inthlang tawh a,hlâwkna eng mah ka la hmu lo,pawisa min pe thei an awmchuan engah nge ka vote lohang?” an ti hmiah mai. Rorêlna,Lalpa ta a ni tih hriat chu khawilamah! Sim a hun e.

(4) Corruption: Mipuiten kanchanvo pawimawh tak churorêlna thianghlim leh fai neih hia ni. Corruption avângin kan nihtûr ang kan ni phâk lo va, kanneih tûr ang kan nei phâk heklo. Kan budget te hi dik taka anih tûr anga hman chu ni se khiakhi-ah kan awm tawh tûr.Chuvângin, ni tinin tih tak zetakan do a ngai a ni.

A tâwp berah chuan hei hihria ila. Kan ram politics hi achhe zâwng hlîr chuan a kal bîklêm lo a ni tih hi. Kohhranin theihtâwp a chhuahna avânginthianghlim lam a pan ve hret hreta ni lawm ni a tih theih. Tûnahchuan party-ten candidate \haneih hrâm an tum. Mipuiinrorêltu tûr an duh uluk tial tial. Asosâng zâwng leh a pâwngpawrh zâwnga party kalpuipawh an bân hret hret. Uchuaklutuka hla inphuah elte, partyruihchilh te pawh a reh ve tial tialchuan a lang. Zâwlnei inti an rehtual tual bawk. Party avânga mimal inhuatna te pawhin ziaawmlam a pan hret hret chuan a lang.

Chuvângin, ringtuten kanram siam \ha tûr hian beidawngmai lovin i bel zêl ang. Kan hnehhun a la thleng ngei ang.

45Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

MIZO KRISTIANTE LEH HUNHMAN THIAM

Dr. H. LalthlanglianaBûngkâwn Vêngthar

Khawvêla mihring lo piang chhuak tawh phawtin angkhat\hapa kan dawn theih awm chhun chu ‘Hun’ chauh hi a ni âwme. ‘Hun ka nei lo’ kan tih pawh hian hun kan nei lo ni lovin thildang tih nâna kan hman vâng mai a ni.

Mizote hi hun hmang thiam hnam kan ni em?Hnam changkâng apiangin hun pawimawhzia an hria a, an

ren thiam bawk.An che vêl pawh a rang a, \ûl lovah hun ankhawhral mai mai hman ve lo. Khawvêla hruaitu ropui sawrkârchangkâng hruaitu ho che vêl te hi an muangchâng lo hle, an kalvâwk vâwk a, an tek liam zung zung a, an ri fua fua a ni ber.

Mizote hi hnam hmanhmawh lo tak kan ni âwm e. Kan\awng a muang a, kan che pawh hi a muang. TV vêla interviewte pawh hi a lo ngaihthlatu tân chuan a nghahlelhawm châng aawm fo. Kan khawlai kal vêl pawh hi kan muang êm êm a, athlunna hrui hnûk ang delh delh kan ni. Kal paha titi siam siam\hîn hnam kan ni bawk. A hnama teh râlah pawh hun hmangthiam tak hnam kan ni lo mai thei. Hman thiam dân sawi dawnchuan hman thiam loh dân sawi a \ûl \hîn. Kan chêtna hmunhrang hrang thlîr thuak ila:

Biak In chhûngah(1) Chairman, thupuangtu lehthusawitute hun hman dânah:Biak Ina kan hun hman dânahhian hmasâwnna tûr kan nei.|antu hi chuan thubelh an nei lotlangpui a, Chairman, thupuangtuleh Pulpita thusawitute hian hun

hlutna kan hriat tâwk loh chânga awm fo.

Chairman thu nawi ngahleh peh hêl kual vak vak chîngte, kohhran ziaktu thu puan pahathil dang hâwl zau kual viaute hi,‘ngaihthlatu tân a nuam lo’ a nisatliah lo va, inkhâwm boruak

46Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

tizahawm lo thei, hun hmanthiam lohna chi khat a ni.Pulpit-a thusawitu \henkhatinkan inbuatsaih \hat loh thu,sermon thupui kan thlâk kualdân, mipui laka phatna lehinsitna nêna thuhmahruai kanhan chheh kual hmasak hianminute nga chu a ral thuai mai,a aia a rei châng a awm fo. Mi200 inkhâwm awm ta se,minute nga lek kan hêl kualkhân a ngaithlatute minute1000 (200 X 5), dârkâr 17dâwn lai, ho mai maiah kanpaihsak dêr tihna a lo ni rengmai. Pulpit hi Pathian thutaksawina hmun tûr a ni a, fîmkhurtak, zah tak leh thiam takahman kan zir a ngai.

(2) Zaipâwl leh special itemneite tân: Hma kan sâwn chhozêl chungin zaipâwl te pawhin aurinna (mike) hmaa zai kher kantum tâk vâng hi nge ni zai maithei lovin mipui kan innghahtîr\hup châng a awm ta fo mai.K|P Bial Conference pakhatngun taka ka lo chhinchhiahahchuan, zaipâwl vawi 21 zainaah,zai tak tak hun belhkhâwm 72minutes a nih laiin, dinna an siamfel chhûng, au rinna an pawh rem

chhûng neuh neuh belhkhâwmchu 53 minutesl (dârkâr khat\helh) a tling dêr mai. Mi mal zaileh special item dang dangahpawh inbuatsaih lâwk \ha deuhila, inkhâwm boruak a zahawmzâwk ngei ang. Hmun lehhmanraw neih dân a inchen lohavângin harsatna chu a awm maithei; mahse, tûn ai hian hma kansâwn thei em? Rei tak tak dinnaleh au rinna siam rem kher lohian zai mai \hîn ta ila kanchawimawi tum ber Pathian hi aropui tho ang a! |halai hla zirnavêlah pawh a zir hun chhûng aiininhui khâwm chhûng, thingpui inchhûng etc. a rei zâwk em? Heihian hman lo chung chunga rawninhmang tûrte a hnar thei a, \anlâk a ngai hle.

(3) Committee leh a chhehvêl:Committee-naah pawh hiansawi tûr tak sawi lova pehhêlkual vak vak leh agenda pâwnlama kual vak kan chîn hianhun tam tak a paih a, agendauluk taka ngaihtuahna hun atitlêm \hîn. Agenda taka luhnghâl chat chuan dârkâr khatchhûng hian thil tam tak a rêlfel hman. Thiam dân a inchenloh avângin chutiang taka tih tûr

47Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

tih sawi har mah se chairman-in agenda lama khalh luh hrâmhrâm nachâng an hriat chuanhun rei lutuk lovah pawh thiltam tak a rêl fel theih. Agendatam zual bîk riau châng ni silova committee-na atânadârkâr 2/3 aia rei hun hmang\hîn kan nih chuan inbih chiandeuh kan ngai tihna ani mai thei.

Ni tin hna \heuhahKut hnathawka ei zawngte

leh sumdâwngte chuan hunhlutzia hi an hre tlângpui a, a \ûllova hun khawhral pawh an neitlêm deuh. Office-a hnathawktam ber hun hman dân erawh hichu Kristian rilru dik tak pua dêkchian kan dâwl lêm lo hle.Mizoramah chuan pisa kai hunhi nipui laiin zîng dâr 9 a\angatlai dâr 5, thlasikah zîng dâr 9:30a\anga tlai dâr 4 a ni \hîn a. Zîngdâr 9-a office \an a nih lai pawhinsawrkâr office tam takah zîngdâr 10-ah dâwr tûr an awmmang lo va, tlai dâr 4:30-ahdâwr tûr an awm lo fo bawk anti. Ni tin dârkâr 1 leh a chanvevêl kan paih ziah (chhûn thingpuiin vêl chhiar tel lo pawhin) hi kârkhatah dârkâr 7 leh a chanve zet,nilêng hun a tling dêr mai.

Zîng dâr 10-a hnathawk\an hman lo, tlai dâr 4.30 vêlahaw leh \hîn zawng zawng hiankan hnathawh hun chhûng tûrkan kal tlai leh bân hma avângakan bawhchhiat (corrupt)-nazawng hi kum khat chhûngbelh khâwm phei chuan kanthla hnih hlawh a tling thuakâwm asin. Hei phei hi chu hunhman thiam loh ai mahin eirûkna a tling hial! Hetiangzîngah hian kohhrana inkhâwm\hîn, rawngbâwltu pawimawhtak tak Pathiannia huai takathusawi \hîn kan tel em? Kantel lo hrâm tûrah ngai ila. Kanlo tel hlauh a nih phei chuanrinawm taka a hnung zuituKristian, kan êng, mi mit hmuhaêng tûr kan nihna nên a inhmehlo ngawt ang.

Hun vawn dikHun hmang thiam tûra

pawimawh tak kan tlâkchham sichu hun vawn dik hi a ni âwm e.Biak Inah \an hunah kan la \anthei hrâm tih bâk phei hi chu hetilamah hian kan chhuanawm viaulo. Hnatlânnaah te, kal khâwmnadang dangah \an hun tûra ruata\an nghâl chat thei kan tam lo hle.Hun hmang dik thlap \hînte hun

48Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

tam tak kan paihsak bâkah heihian thil dangah pawh mumallohna lian tak a hring \hîn. |anhuna \an chat chat thei lo Kristiannih hi a inhmeh lo va, \an hunmumal nei thei lo hnam nih hi achhuanawm lêm lo hle. Tumchuan a theih, kan tih \han lohavânga ngaia kan neih zûlin a zuimai a ni zâwk.

Khawtlâng leh kohhranp ro g ra mme k a n n ga hlutuk em?

Mizoram anga kohhran lehtlâwmngai pâwl hrang hranginpâwn lama programme siamhnem hi ram dangah awm ve takang maw? Hei hian kaninlungrualna a tichak a, kanthawh hona pawh a ti \ha viau.Lehlamah mi mala hun hmannanei lo lêka a huho hlîra hun kanhmang tam lutuk hian takna,chhelna leh tlona a tihniam a, hunhman thiam lohna nasa tak a nia, kan hmasâwnna thui tak atichhe thei bawk. Zirna lehhmasâwnna dang chu sawi loh,chhûngkuaa awm ho hun tlêmlutuk hian Kristian chhûngkawdin kawngah nghawng \ha lo anei thei bawk. Engtin nge kan tihtâk ang le?

Inkhâwm hun tihdanglamdân a awm em?

Kohhran inkhâwm a tamlutuk ti zâwngin sawi ila \henkhatchuan an ngai thiam lo mai thei.‘Inkhâwm hun pângngai ringawthi chu a tam lo’ tia kan la \angduh a nih pawhin lohhran huangchhûnga pâwl neuh neuhprogramme nên chuan ‘zan âwl aawm ta meuh lo’ tih chu kan phathei lovang. Hêng zawng zawnghi rawngbâwlna pawimawh veka ni a; mahse, kan siam rem thiamdeuh a ngai em?

K|P inkhâwm, KohhranHmeichhe inkhâwm leh PavalaiPâwl inkhâwm hi zâna ti duatlo hian, Pathianni chawhnuahpe ta hlauh ila, Pathiannichawhnu sermon ai hi SundaySchool inkhâwm mi pui tam laihian zep ta daih ila, a ngaithlatuan tam ang a, a sawitu tân laha nuam zâwk ang. SundaySchool report ruai but takabuaipui lovin inbuatsaihna hunthâwl a awm thei bawk ang a,a tih chi phian ang em le? Zanthum a lo âwl chuan a \hencommittee leh hla zirna atân lohmang pawh ni ta ila,chhûngkaw tân hun âwl a lo

49Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

tam thei zâwk ang a, zirlaite tânpawh zirna hun a awm theizâwk ang. Tûn ang ringawtaprogramme khatah hi chuankan \halaite an inla rem thei lochu a ni ber. Nu leh pa chhuahhnem lutuk lah Krist ianchhûngkaw dinna atân a \halêm bawk si lo. Hei vâng hianMizoramah lehkha a zir taktak theih loh tiin nei nungdeuh fa chuan phai lam kalhrâm an tum phah a, a nei velo fa tân chuan tih ngaihna aawm dêr si lo.

Chhûngkua bâkah kan\halaite hmasâwnna atân engtinnge hun kan hman thiam ang tihKohhran pawh hian uluk takakan ngaihtuah a, kawng \hazâwk kan hmuh chhuah a hun tahle a ni. ‘Kan kal dân ngai hi a\ha e’ kan ti leh mai dâwn nge,uluk zâwkin ngaihtuahna thar kanhmang dâwn?

Mahnia hun insiam remA mihring azirin hun hi kan

inhman thiam hleih hle bawk.Kohhran leh kawtlângah pawhmi buai, kawng tam taka hmanmêk bawk hi an hman tlâk duhfu. Hêng mite hian hun an

hmang thiam a ni mai thei. Kanhun neih chhun te insiam remthiama, hman zai thiama, ahuho nun ringawta inhmang zodêr lova mahni puala hun inpêkthiam a \ûl. Insiam rem thiamchuan zirna leh thil dang tamtak a tih theih dân a awm.

|halai tân pawh pâwlakan inhmang a nih pawhininkhâwm bân, hla zir bân hundârkâr thum tal, zîng thawhhlim dârkâr hnih tal hun fâl pethei ila, zirna leh thil dang atânpawh a \ha hle ang. Mahse,\halai tam ber ‘mut nachânghre lo, thawh nachâng hre logeneration’-ah hian eng chennge kan beisei ngam le?

Hnungtawlh nânhmasâwnna

Technology lamhmasâwnna avângin engkim aawlsam a, hei hi hun hmanthiam loh nân kan hmang nasahle bawk. Bible nge i chhiartam whatsApp message? I fatebulah nge i awm tam in TVbulah? |halaiten computer lehmobile phone an chhiatpui kantih \hin kha a ni bîk ta lo. Nuleh pate pawh hi a hrât hlei hlei

50Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

kan ni tawh em? Nuho awmkhâwm te hian phone an kheuhmelh melh reng tawh mai.Hmasâwnna lâwmawm tak anih rualin hun min hman thiamlohtîrtu pawi tak a tling ta!Lehkha kan chhiar tlêm phaha, tih tûr tam tak kan tih lohphah a, kan mi tin a tuar a,kan rilru thleng pawh a ti-le-lozo ta hial lo maw? Mizo hiintihhmuha thil tih vak chîngkan ni a, tûnah pawh hian kankal thui lutuk tawh mah mahem? Inen lêta chin tâwk kanneih deuh a \ûl tawh viau lomaw?

Ka hman lo?Tûnlai khawvêl buai tak

kârah, thil tih tûr chi hrang hrangtam êm êm kârah hian Kristiantehi \awng\ai hman lo khawpinkan buai em? Chhûng inkhâwmpawt chhe khawpin kan hmanlo em? Rilru leh thinlung taka mimala Pathian be hman lokhawpin kan buai ta em le? Hunmin petu, kan buaina zawngzawng ching fel theitu, engkimmin rêl felsaktu hnêna \awng\aihman lo khawpa kan lo awm a

nih chuan kan inngaihtuah hle angai ang. Max Lucado chuan‘Hna kan thawh chuankeimahnin kan thawk a, kan\awng\ai chuan Pathianin athawk thung \hîn’ a lo tih anginhun hman thiamna atâna \ha berchu \awng\ai a ni fo. Chuvângin,\awng\ai hman lo khawpa kanbuai a nih chuan hun min hmanthiamtîrtu lamah tlân vat \hin apawimawh.

TûnHun hmang thiam tûra

pawimawh ber leh harsa berpakhat chu ‘Tûn’ hun dahpawimawh bera hman thiamzêl hi a ni âwm e. Hmân chutûn ni tawh hnu a ni a, tûn hi ahmasa ber a, hmânin a dawt a,nakin hian a zui \hîn. Tûn kandah pawimawh hmasak bera,hmâna thil kal tawh intihbuaitîrlova nakin hun atâna inbuatsaiha \ûl. Nakin atâna khek lovaengkim tûna tih theih apiang, a\ha thei ang bera kan tih nghâlzêl hi hun hman thiam dân \hatak pakhat a ni. Bible pawhin‘Tûn’ hi hun lâwmawm chu ani a, tûn hi chhandamna ni chua ni’ a tih hial kha (2 Kor 6:2)

51Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

RAM HMASAWN NÂN KANVALUE SYSTEM THLÂK

- Rev. Dr. C. ChawnghminglianaEditor, Kristian Tlângau

1. Value system chu eng tihna nge ni?: Value tih chu ‘kan thilngaihhlut zâwng emaw, kan thil ngaihsân zawng’ tihna emaw a ni a.System tih chu tehna emaw, tehfung tihna emaw a ni. Tichuan, valuesystem tih chu ‘Kan thil ngaihhlut zâwng emaw, ngaihsân zâwngtehna’ tih emaw hi a ni ber mai âwm e. A nih chiah loh pawhin chutilam hawi chu a ni âwm e. Hnam tin mai hian ngaihsân zâwng lehngaihhlut zâwng ka nei \heuh mai. Entîr nân- incheina thuah Scottist-ten mipa pawnfên fêng mawi leh nalh an tih êm êm laiin Mizoteerawh chuan mipa pawnfên fêng chu kan ngaisâng leh hauh si lo.Mizote pawhin mi tlâwmngai ngaihsân hun, sipai ngaihsân hun, driverngaihsân hun, ruih theih thil ti ngaihsân hun, sakhaw mi ngaihsânhun kan neih lai a awm \hîn.

Ram leh hnamin hma a sêwnzêl a, siam \hat ngai leh siam \hattûr a la awm cheu em ni tih hingaih dân awm thei tak a ni a.Thil rêng rêng hian pang hnih anei zêl a. Hmasâwnna pawh hianpang lehlam - hnufualna emawtlâk balna a nei ve zêl a ni. Raminhma a sâwn zêl avângin siam \hattûr a awm ta lo tihna erawh chua ni lo. Khua leh tui nihna neitutehian ram siam \hatah mawh kanphur hle a. Mawhphurhna neiakan inhriat loh chuan tuin nge minrawn siam \hatsak ta ang le? Ramsiam \hat hi khua leh tui \hatemawhphurhna a ni a. Khawvêlinhma a sâwn zêl a, kan in leh lo te,silh leh fên te, kan thil neih chi

hrang hrang te a \hain achangkâng tial tial a, kannunphung erawh a tla bal tial tialemaw tih tûr a ni thung. Kan ramhian hma a sâwnin kan \ha viautawh e kan tih mêk lai hian, ramhian \hat luat hun rêng a nei theitak tak lo. Mipui te pawhin felluat hun rêng kan nei thei tak takbawk hek lo. Siam \hat ngai chua awm chho zêl dâwn. Chûngsiam \hat ngai chu mi tin mai hiankan mawhphurhnaah ngaiin kanlo bitum chat chat zêl a ngaidâwn a ni.2. Kan value system thlâkngaite: Kan value system kan tihhian Mizo mipuiten kan thilngaihhlut zâwng, kan ngaihsân

52Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

zâwng kan kawhtîr ber ang.Chûng kan thil ngaihhlut zâwngchu thil tam tak sawi tûr a awm,kan sawi vek sêng dâwn lo va, apâwng zual tlêm azâwng siam \hatngai bawk si chauh sawi ta ila:

Sum leh pai, hausakna:Sum leh pai hian thil a ti thei êmmai a, ngaisâng lo pawh kanawm tak tak lo a nih hi. KanBible meuh pawhin, ‘Tangkainengkim a si thlu’ a lo ti hial rênga. George Bernard Shawpawhin, “Khawvêla thilpawimawh ber chu sum hi a ni.Hrisêlna te, chakna te, inpêknate, zahawmna te, mawina te lehhmêl\hatna te hi sum vânga awmvek a ni’ a lo ti hmiah bawk.Mihausa te hi kan va ngaisângtak êm! Ngaihnâp ngawt tûrerawh chu an ni hauh si lo. Dâwtbill leh corruption avânga hausate pawh a tâwpah chuan kanintlawnsiak a, an hnuhma pawrkan sawi mâmpui mai a nih tâkhi. Dik lo tak leh pamham takati \hin pawh ni se, sum a ngahmiau chuan zah leh ngaihsân anhlawh leh tlat \hin te hi ngaihtuahchian deuh a ngai khawp mai.Hmêlchhe deuh pawh ni se, suma ngah phawt chuan hmêl\ha kanti leh tlat \hîn, ‘Sum ngah ngahhmêl\ha’ tih hla pawh ‘Sem semdam dam, ei bil thi thi’ tihna kan

ram ngeiah hian tlêm lai deuhkhân a lâr viau nghe nghe kha!Sumin chutiang taka thil a tihtheih avâng chuan sum leh paiûmin kan tlân a, mamawh tâwkbâk neih tum rânin, a dik a dawkpawh thlu lovin, a mawi leh mawilo pawh dâwn lovin khâmchhâwl ang maiin kan che rengmai zawng a nih tâk hi! Sum lehpai duh luat avângin kan chhialeh \ha hriatna hlu tak pawhhmang hlei thei lovin kan awmchu a nih tâk ber hi! Tûn hmaakan la hriat ngai loh ‘vote lei lehhralh’ tih thâwm kan hre ta nawkmai te hi a va lungchhiatthlâktehlul êm! Vote hralh tih hi a dika nih ngat chuan kan hlutna lehzahawmna kan hralh tihna a niang. Thuthlung Hlui hunah khân‘fa u’ nihna kha mihringzahawmnaa ngaih a ni a. Essauakhân ‘fa u’ a nihna kha chaw vawikhat lek eiah a hralh a, a damchhûngin Pathian malsâwmnakhân a \însan ta a nih kha, arâpthlâk khawp mai. Dik takathawka, rim taka thawkten anthawhrim rah an seng hi chu kanngaihlu hle tûr a ni a, kan fakngam bawk tûr a ni. Anmahnia\angin thil tam tak pawh kan zirtûr a ni. Amaherawhchu, mipuitechanvo ei zotu, mipui te thausâwka lo hausa ta te leh, dikna

53Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

hnâwla dik lo taka sum hai lûttutekan ngaisâng leh tlat \hîn hi chukan tidik chiah em aw?Ngaihtuah chian ngai tak a ni.Sum leh pai, hausakna kanngaihsân lutukna hian corruptionkhurah min hnûk lût \hîn, a pawitak zet a ni. Dikna palzûta lohausa tate chu kan ngainêp tûra ni dâwn lo’m ni? Corruption-a inhampuar te hi ngaisâng longam tawh ila. Dikna lehtaihmâkna avânga hausa te lehdikna avânga rethei ngam te hingaisâng thung tawh ila, kan ramtlu chhe mêk hi kan siam \ha lehthei dâwn a ni. Kan ram siam\hat nân sum leh pai, hausaknachungchânga kan value systemhi thlâk a ngai ta hle a ni.

In leh lo, hmun lo ram: Inleh lo, hmun lo ram ngaihhlutnahian kan ram min ei na ta hle mai.Ram feet hnih khat lek inchuhininsual kan ngam titih nghâl ta zêlmai. In leh lo \ha neih kan duhluat avângin sum hai luhnakawngah khua kan hmu lo mai.Sum kan lâk luh tama, in leh lo\ha kan din theihna tûr a nih dâwnphawt chuan dâwt han sawi maite, kut tling lo deuh pawha chêtmai te kan pawisa vak ta lo niin alang. Sumdâwng pawhin kan hlêptama, in leh lo \ha kan din theihnatûr a nih dâwn phawt chuan a \ha

lo deuh pawh a nih bâk bâkasawi mawi chiam kan chîng ta. Alo a luata thil man chhiar sân vakte, dâwt han sawi kual mai te hikan pawiti teh chiam ta lo niin alang. Hêng thil hian ramhmasâwnna aiin chhiatnaah minhnûk lût mêk a ni. Hetianga in lehlo \ha kan ngaihhlut lutukna hiankan Mizo rilru \ha tak \hin kha ahruai sual nasa ta hle mai. Rilruber a dik tawh loh chuan kanhmabâk chu tlâk chhiat a niringawt mai. Tin, hmun lo ramngaihhlut luatna hian ramhmasâwnna a tibahlah hle bawk.Ram hmasâwn nân hian in leh lo\ha, hmun lo ram chungchângakan value system kan thlâkdanglam chu a va ngai êm!

Zirna (Education): Zirnalamah hmasâwn kan duh a, rualkan el a, a lâwmawm hle mai.Naupang zir nân chuan neihthinglung khâwngin kan chengam a. Neih bâk bâk pawhinpûk chawp thlengin kan kalngam, a \ha e. Mahse, ngaihtuahtel tûr tam tak a awm. Kan statehi literacy-ah kan sâng hle maia. Mahse, lehkha thiam hna hmulo, lehkha thiam thawh tûr hrelo kan tam ta hle hi eng vâng ngeni ta ang le? A chhan sawi tûrtam tak a awm ang. A chhan chueng pawh lo ni ta se, ka han sawi

54Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

duh tak chu lehkha thiam kan tihte quality hi a \ha tâwk lo em niang aw tih hi ngaihtuah tham taka ni. Quantity aiin quality apawimawh zâwk. Mi thiamtenEducation is all round develop-ment an ti \hîn. Education-in atum, mi thiamte pawhin an ziah\hin chu- mi puitling, chhûngkua,khawtlâng, ram leh mahni tânpawha hman tlâk chher chhuahhi a ni a. Mihring nun pum puitihhmasâwn hi Education-in atum bulpui ber chu niin a lang.Zirnaah hian degree sâng pui puineiha, sâp \awnga nâl taka\awng theih ringawt ngaihsânnahi thlâk a hun tawh khawp mai.Kan lehkha thiamna hian kanmizia hi a chawi kâng tâwk lo ani mai em a tih theih. Kan lehkhathiamna hi All round develop-ment ni ta sela chuan sawrkârhna hmu kher lo mah ila,eizawnna mumal tak chu kandap chhuak thei tho dâwn lo’mni? Chutiang tûr chuan zirtîrtutepawh hian kan zir laite hi hankaihruai ta ila a va \ha dâwn êm!Tûna kan kal dân hi chu examresult oriented a ang khawp mai.Chutiang ringawta kan kal chuankan naupangte hi result \ha taktak neiin an kal zêl ang a, qualityerawh a chhe tial tial ang. Hêngchungchângah hian zirtîrtu

chauhin mawh an phur lo va, nuleh pa te leh zirlai te pawhinmawh kan phur khawp mai.Exam result nei \ha thei deuhschool ringawt kan thlîr loh a hunta. Zir laite pawhin result \ha neihchauh tum lova, hmasâwnnatinrêng paw chhuak tûra kanzirlai kan beih a pawimawh takmeuh meuh mai. Chu vâng chuankan ram hmasâwnna tûr hianzirna chungchânga kan valuesystem hi kan thlâk danglam angai ta hle a nih hi.Tlângkawmna: Aw le, sum lehpai, hausakna chungchânga kanrilru put zia te, in leh lo, hmun loram chungchânga kan rilru putzia te, zirna chungchânga kanrilru put dân te hi ngun taka kanbihchian chuan thlâk danglamngai leh siam \hat tûr tam tak aawm a ni tih kan hre thei ang.Hetiang chungchânga kan valuesystem hi kan thlâk danglam theilo a nih ngat chuan kan hmabâkchu a thim hle ang. Kan thlâkdanglam thei a nih erawh chuanmi mal rilru leh nun siam \hatin aawm ang a, chhûngkaw nunphung a lo danglam ang a, tûn aichuan kan ram hian kawng hranghrangin hma a sâwn ngei ang.Kan ram hian lei rem a raha,hma kan sâwn zêl theih nân \an ila ang u.

55Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

UNION BIBLICAL SEMINARY (UBS) CHANCHINRev. Dr. Vânlalchhuanawma

Kumin February thla tâwp lamah khân Rev. Lalchhuanmawian,“UBS-ah hun khaihlaka Principal hna thawk tûr an duh a. I kalremchâng ang em?” tiin min rawn phone teh thut a. “Ngaihtuah tûra va tam duh âwm ve?” tiin ka chhâng liam deuh mai a. Loinngaihtuah zui tûra min chah pawh chu ngaihtuah zui ngaihna kahre chuang lêm lo va. March thla chawhma lam deuhvah Shillonga\angin Rev. Kiston Nongpluh-an, “Mawia nên in inbia em? Iremchâng dâwn em tih UBS Board lam hian hriat an nghâkhlel hlemai. Mawia nên lo inbe zui teh u,” a rawn ti ve leh ta mai a. Kaninbiak zui hnuah Rev. Lalchhuanmawia chuan UBS Board hotutenêna inbiakna hun min ruatsak a. ‘Conference Call’-in min interviewchawpchilh chu a ni ta ber a. Mahse, Synod mi rawih zui lai ka nihthu te, kan Synod leh TEB hotute thu lo chuan kal thei ka nih lohziatechiang takin ka hrilh a. Anni chuan kan Synod leh TEB hotute chulehkha hmanhmawh e-mail-in UBS-a Principal hna thawk lailâwktûra min phalsak tûrin an dîl ta rum rum a. Kan hotute pawhin anhmanhmawh dân hriatpui leh kan kohhran rawngbâwlna zau zêlatân \angkai tûra ngaiin min chhuah theih thu an hrilh ve ta a.

UBS Governing Boardinterview tûr leh Seminaryhmêlhriat tûrin \um hnih lai minkoh thlâk hnuah kum khat awmtûra inremsiamin, May 11,2017-ah chhûngkuain UBS chukan thleng thla ta râwih a. Rilruinsiamna hun tam nei lova kalmai kan ni a, ngaihtuahna a kâknasa duh hle. Kum 1980-ahYavatmal-a a la awm laiin BDka zir zo va, chumi hnuahcampus-a awm tûra ka luh lehvawi khatna a ni. Kum 1983-ah a awmna hi Pune-ah sawn a

lo ni tawh a. Kan program lehthil tawn apiang tawn hmasak ani zêl mai a. India ram state 25vêl a\anga zirlai 300 rual lehzirtîrtu 32 te hi \awng chi hrang30 chuang lai hmang awmkhâwm an ni a. ATC nên a inanglo khawp mai!

UBS hi tlâwm taka bul \ana ni a. A dintu Rev. Dr. Frank J.Kline hi Marathi \awnga zirnaBible School Principal \hîn a ni.Chu chu Free MethodistKohhran ta niin, Maharashtra

56Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

state-a district khawpui pakhat,Yavatmal-ah a awm a (MizotenUBS aiah ‘Yatmal’ kan ti \hîn).Tualchhûng kohhran hruaitutechher nân hman a ni a. IndopuiII hnu lamah zirtîrna atân Englishhman a ni ta a. Kohhran lehmission pâwl hrang hranganmahni rawngbâwltute chhernatûr School duh an lo pung a.Chutih vêl lai kum 1951-ahEvangelical Fellowship of India(EFI) a lo piang a. Kohhran lehmission-ten rawngbâwltuchherna tûr zirna hmunchangkâng tak siam an veina atizual a. Kum 1953-ah missionleh kohhran pâwl hrang hrangsâwm leh pakhat \angrualinUnion Biblical Seminary hi an lodin ta a. Rev. Dr. Frank Kline-achu a Principal hmasa ber atânthlan a ni.

A dintu kohhran lehmission pâwl zînga langsâr takchu Christian and MissionaryAlliance a ni. He Alliance dintuA.B. Simpson-a hi John Calvinazirtîrna luhchilhtu leh puang zârtuniin, Hamilton khuaa KnoxKohhran enkawltu pastor kumriat a nih hnuah Kentucky-Lousville-a ChesnutPresbyterian Kohhranah pastorhna a thawk a. New York 13th

Street Presbyterian Kohhranpastor a nih leh hnuin revivalspeaker angin a inhmang zui a.Evangelical pâwl pahnih,Christian Alliance leh EvangelicalMissionary Alliance te bul \antuleh hotu niin, hêng pâwl pahnihtehi Christian and MissionaryAlliance tiin an suih fin a. Chuchu UBS dintu pâwl zîngahmahruaitu tak a ni ta a.Alliance-in a chawi lârPresbyterian inkaihhruaina lehthurin chuan UBS inkaihhruainaleh zirtîrna lam pawh a kaihruaithui hle niin a lang.

Thurina kan Kohhran lehUBS inanna hi tlêm han târ langila. UBS enkawltu Board lehCommittee hrang hrang - UBSGoverning Board te, AnnualGeneral Body Meeting te,Education Endowment Trust tean \hut apianga Thurin an puanchhuah ziah \hin hi kan kohhran,Presbyterian Church of IndiaThurin nên a inang vek tih theiha ni. Pakhatna chu, “ThuthlungHlui leh Thuthlung Thar busawmruk leh paruk chuannaPathian Lehkhabu Thianghlim hia tîra Pathian pêk, danglam takathâwk khum, a puma rin tlâk,mihring chunga thuneihna sângber nei, rinna leh thurin/zirtîrna

57Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

atân dik lo thei lo a ni tih kanring,” tih a ni. Pathian pakhatami nung pathum rinna thu a tel a.Isua Krista mihringa a lo pianngei thu te, mihring famkim lehPathian famkim a nih thu te, athi a, a tho leh a, chhandamtuawm chhun leh mihringterorêlsakna thu tâwp neitu a nihthu te a awm bawk a. Mihringchu Pathian anpuia siam, sualatlu, simna leh Krista rinna zârathiamchantîrna leh siamtharnachan ngai a nih thu te a tel bawk.Thlarau Thianghlimtihthianghlimna leh chênchilhnazârah ringtute chuan nunthianghlim neiin khawvêlah hianLal Isua Krista hriatpuitu leh atâna thawktu an ni thei tih apawm a. Krista ringtute chuthlarauva pumkhat niin Kristataksa, kohhranah insiamin,Pathian biakna, inpâwlkhâwmna leh vântlângrawngbâwlnaah te a inlâr chhuak\hîn niin a sawi bawk. IsuaKrista chu a hringhrânathuneihna leh ropuina nên a lokal leh tûr te, chatuan nunnaemaw chatuan boralna emawchang tûra mi zawng zawng anthawh leh tûr thu te a chuangkiau bawk a. Kan kohhranngainat zâwng thlarau mi nihnahi an thupui hle a ni.

Khawvêl puma ‘mission’tih sawi fiahna leh ngaih dân\hang danglam zêlah UBS hian“Thupêk Ropui” (Mt 28:18-20)tia sawi mai \hin hi a la sahuaithing vawn tlut a. “NazarethThupuan” (Lk 4:16-19) ai hiana dah hmasa hret niin a lang.Chuvângin, a hranpa ngatinCenter for Mission Studies(CMS - Mission Zirna Hmun)lian tham tak a din a. Korea mithiamte leh khawvêl hmun danga\anga zirtîrtu \ha tak taktenMissiology an zirtîr a. India ramaM.Th. (Missiology) bul \antu anih hi hriat a hlawhna chhanpakhat a ni. Khawtlâng siam\hatna leh mihring nun chawikânna leh tihhmasâwnna te hiChanchin |hain thu ken a ni tihpawm chungin, thlarau bo zawn,ringthar siam, sakhaw inleh,kohhran din te hi Pathian ramthlentîrna leh zauhna bulpui takaha la ngai zêl a. Mi mal nun uluk auarzia pawh seminary disciplinea\angin a la lang hle a ni. Hêngtehi, Bible thuneihna pawm dânbâkah, kan kohhran leh UBSinzâwl êm êmna niin a lang.

CMS building-ah tho hianCentre for Extension Studies(CES - Râlkhat a\anga ZirnaBuaipuina) a awm a. Ordain loh

58Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

rawngbâwltute tân a ni deuh ber.Bachelor of Theology (B.Th.),Master of Divinity (M.Div.),Diploma in Ministerial Studies(DMS) leh Certificate inChildren Ministry (CCM) zirnate a awm a. Kan la hmêlhriat vakloh CCM te hi MSSU lama kanmi chhawr \angkaite train-naatân a îtawm hle. Hêng zirlai, alu nung chuan 300 (zathum)dâwn lai te hi hun hrang hrangaha hmuna rawn zirna hun te ansiamsak a. UBS zirtîrtuten an lozirtîr \hîn. Hna hrang hrangthawk, thiam chi hrang hrang nei,rawngbâwlna hrang hrangainhmang leh mipui hlawp hranghrang zînga khawsa te an ni a.Mission lama UBS\hahnemngaihna an pu darh kual\hîn a ni.

Serampore-in UBS apawm leh pawm loh hi zawh vefo a ni a. Mizo zîngah pawh kanchhânna a la rual chiah lo. Kum1953-a din niin, NCCITheological EducationCommittee-in March 1964-ahdiploma leh degree a pawm(recognize)-sak a. Chu chuSerampore-in a pawmna chu ani. NCCI-in a pawmna(recognition) chu NCCI

Theological EducationCommittee thlâktu BTESSC(Serampore)-in a chhawm ta zêla ni. Kum 1974-ah a degreecourse zawng zawng SeramporeCommission-in a pawmsak tharleh vek bawk a. Chuvângin,UBS hi a pian a\anga kumsâwmna vêlah Serampore hiana lo pawm daih tawh a. Vawiinthlengin Serampore Senatehnuaia College/Seminary lian berte zînga mi a ni ta zêl a ni. Tlaikhawhnuah theology zirnahmunte inthlun khâwmna lehdegree pêk theihna hlân theitu(accrediting body) thar, AsiaTheological Association (ATA)a lo piang a (1970). UBS hiSerampore leh ATA dualaffiliation neitu awm chhun a niâwm e. ATA hnuaiah hian UBS\hian leh thawhpui para-church/mission \hahnem tak an awmavângin, in\hianna vawn nun nâna hmingin ATA hi a la zawm vedâwr dâwr zêl a. ATA hmingadegree a pêkte pawhSerampore syllabus vek a zirtîra, exam pawh college-in a tivek a ni.

Kan kohhrana kan hruaitupawimawh leh office lama thawktate zîngah UBS-a zir chhuak an

59Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

awm nual a. Ram pâwna kanpastor zirna sânga zir lehten anbawh ber a ni mêk bawk.

A lan dânah chuan UBS hia hlunin a changtlung viau va.Ram pâwn a\angin zirtîrtu lehzirlaite an awm ve reng \hîn.UBS-a zir chhuak \hahnem thamtak chu India ram leh khawvêlhmun hrang hrangah pastor,zirtîrtu, missionary te niin,Chanchin |ha hril, ringthar siam,kohhran din, khawtlâng leh ramleh hnam siam \hat hnaahte anbung mêk a ni. Chutih lai erawhchuan UBS hi kohhran mal ta nilovin, kohhran, pâwl, chhûngkualeh mi \hahnemngaite thilpêkainnghat mai a ni a. Kum tina amamawh leh a dawn chawpanga kal zêl a ni ber. Ramrorêlna inthlâkin khawvêl ramdang \anpuina (foreign aid) ahrêk zêl a. Ram dang \anpuina adawn \hin a tisukuk nasa a. Indiaram chhûnga kohhranhote\awng\aipuina, thawhpuina lehchhawmdâwlna a mamawh zualta viau a.

Degree sâng lam uar vaklova an kal \hin avângin zirtîrtutling (qualified) tak tak nei rengmah se tûn thlengin department

pakhat (OT)-ah chauhdoctorate zirna an la nei a. Chutichungin Serampore D.Th. zirnaSATHRI hian zirlai kaihruai tûrinheta zirtîrtu \ha tak takte hi ahmang rim hle a ni. Kumin hiandepartment pali danga doctoratehawn a tum chu SeramporeCommission-in a rawn en dikdâwn a. Hemi inbuatsaihnaringawt atân hian zirtîrtu 6 lâkbelh a ni a. An hlawh tûr bâkahzirtîrtu leh zirlai chhûngkaw pualtûr quarters eng emawzât sakbelh a ngai dâwn a. Departmenttin tân library budget chêng nuainga aia tlêm lo, kum thumchhûng atân, siam \heuh a ngaibawk a. Kan kohhranin\hahnem ngai taka UBS ngei lehcollege dang a puih \hin dântehre rengin, inthlahrung leh beiseitak siin UBS Governing Boardchuan hêng mamawhte zînga\henkhat hi kan Synod-a thlen arêl nghe nghe a ni. India ramatheology zirna sâng lama kankohhran rawngbâwlna hian hriata hlawh tawh hle a. Chuti lamahma kan lâk zêl nân leh UBSmamawhte pawh kan phuhrûkve zêl theih nân \hahnem ngaitaka \awng\ai tûrin kohhranhotekan sâwm tak meuh a che u.

60Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

UPA VÂNRAMBEISEIAZEMABÂWK EAST

Upa Vânrambeiseia (46),Pu Khuangthuama leh PiLalramthangi te fapa hi ni27.2.1970 khân a lo piang a.Kum 1982-ah Republic VêngAizâwl a\angin Zemabâwkah anlo pêm a. Ni 18.05.2000-ahZonunsângi nên an innei a, fapathum an nei. Eizawnna lamahJt. Secretary hna chelh lai a ni.

Kum 2012-a ZemabâwkEast Branch Church din a nihinCommittee member atân ruat ani a. Kum 2014-ah KohhranUpa atân thlan a ni a. Hemi kumvêk hian Aizâwl HmârchhakPresbytery InkhâwmpuiinZemabâwk East Kohhran Upaatân a nemnghet a. KohhranahChairman, Secretary, SS

Suptd., Fin. Comt. Chairman,Building Comt. Chairmannihnate a chelh tawh. Bialstanding committee member a nitawh a, a thih lai hian BialTreasurer a ni.

Kâwng nâ benvawn a neihchu kum 2015 khân phaiah ainentîr a, chaw kawng cancer ani tih hmuh chhuah a ni. Theihtâwpa enkawl a nih laiin ni13.3.2016 khân Lalpa hnênahmin kalsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hunin lamah Bialtu Pastor, Rev. H.Lallungmuanan a hmang a. BiakInah Aizâwl HmârchhakPresbytery Moderator, Rev.Lalrammawian a vui a, KohhranZaipâwlin thlahna hla an sa a, uitakin kan thlah liam ta a ni.- Upa Dr. V. Lalhmachhuana

Zemabâwk East KohhranZiaktu

UPA Z. DÂRRUMALUNGLEI BAZAR VÊNG

Upa Z. Dârruma (87), PuChawngkûnga leh Pi Zachâni te

61Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

UPA ZAUHMINGTHANGAN. SÊRZÂWL

Upa Zauhmingthanga (73),Pu Lalrâwna leh Pi Lalzîngpuii(Thertawii) te fapa hi May 2,1944 khân N. Sêrzâwlah a lopiang a. October 5, 1970-ahNgûrthangpuii nên an innei a, fapasarih an nei.

Kum 1987-ah Upa atânthlan a ni a. Hemi kum vêk hianHmârphei Presbytery Inkhâwm-puiin Sêrzâwl Kohhran Upa atâna nemnghet. TualchhûngKohhranah chanvo hrang hranga chelh a. Inneihna kawltuah termhnih a \ang tawh. Bial Chairmana ni tawh a, Presbytery thlengin

fapa hi May 7, 1930 khânBûnghmunah a lo piang a. Kum1946-ah Thangruaii nên an inneia, fa paruk an nei.

Kum 1976-ah Lungleiah anlo pêm a, November 24, 1991-ah Upa atân thlan a ni a, a kumleh October 11, 1992 ChhimPresbytery InkhâwmpuiinLunglei Bazar Vêng KohhranUpa atân a nemnghet.

Lunglei Vênglai Biala anawm lai kum 2006-ah BialChairman, Treasurer lehStanding Committee member ani tawh. Kohhranah Chairman,Vice Chairman, Tresurer leh SSSuptd., Asst. Suptd. hna te a lochelh tawh a, Building Comt.Chairman, Kristian ChhûngkawComt. Chairman, RamtharComt. Chairman leh BibleSociety Comt. President te a loni tawh a, BSI Bazar Area,Lungleiah President leh VicePresident a ni tawh bawk.

Kum 2015 a\ang khânchak lohna hrang hrangin a tlâkbuak a, July 20, 2016-ah strokeavângin harsatna a tâwk a, \haleh mai tûra kan ngaih laiin a lochau tial tial a; January 10, 2017khân Lalpa hnênah minchawlhsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hunin lamah Rev. K. Zonunsângana hmang a, Biak Inah BialtuPastor, Rev. Laltharzualan a vuileh a, Kohhran Zaipâwl leh BialZaipâwlin thlahna hla an sa a, uitakin kan thlah liam ta a ni.

- Upa R. VânlalsiamaLunglei Bazar Vêng

Kohhran ziaktu

62Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

chanvo chi hrang hrang a chelhtawh a ni. Synod-ah PastoralCommittee-ah a \ang tawh a,MSSU chawimawina Diplomaaward a dawng tawh bawk. LayLeader Training 1998 khân a zova, Bible Society Patron membera ni bawk.

Kum 2014 Septemberthlaah pumpui cancer a ni tihhriat chhuah a ni a. Hlawhtlingtaka zai a ni a, kum 2014Presbytery-a Upa nemnghehthar fuihna leh \awng\aisakna huna hmang thei a; amah pawh alâwm hle a ni. |ha chho zêl tûrakan beisei laiin a natna chu a lolang leh a, zai ngam a nih tawhloh avângin theih ang angaenkawl a ni a, a natnain zual lama pan zêl a, January 11, 2017khân Lalpa hnênah min kalsanta a ni.

A tûkah amah thlahna hunin lamah Bialtu Pastor, Rev.Lalnuntharan a hmang a, BiakInah Rev. Lalfakawma,Presbytery Moderator-in a vuia, Kohhran Zaipâwlte lehPresbytery Upa tam tak lehkohhranhoten ui takin kan thlahliam ta a ni.

- Upa LalbiakthangaN. Sêrzâwl Kohhran Ziaktu

UPA C. BIAKVÊLATHINGSÛLTHLIAH

Upa C. Biakvêla (82), PuKhuangthangvunga leh PiDârropuii te fapa hi kum 1936khân Thingsulthliah khuaah a lopiang a. Kum 1961-ah Laihnûninên an innei a, fa pariat an nei. Anupui hian ni 9.10 2016 khân athihsan tawh a ni.

Kum 1963-ah Tual Upaatân thlan a ni. Kum 1966-1968chhûng Kohhran Secretary-ah a\ang a. Kum 1968-1970 chhûngPastor Bial ziaktuah a \angbawk. Kum 1978-ah Upa atânthlan a ni a, hemi kum vêk hianChhimchhak PresbyteryInkhâwmpuiin ThingsûlthliahKohhran Upa atân a nemngheta. Kohhranah Vice Chairman,Secretary leh Treasurer, BialahChairman leh Secretary a nitawh. Masihi Sangatirawngbâwlna ngai pawimawhleh sûlsutu ber a ni \hîn. MSSUchawimawina Jubilee award adawng tawh bawk.

63Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Pa hrisêl \ha tak a ni \hin a,kum 2015 kum laihâwl vêla\anga insawisêl \anin thlîngcancer a ni tih hriat chhuah a nia. Kum 2016 Krismas hmangtûrin hruai haw a ni a. In lamahenkawl zui zêl a ni a. A natna hianziaawm lam pan lovin a hniamhret hret a. Ni 11.1.2017 khânLalpa hnênah min kalsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hunin lamah Upa L.Suana KohhranVice-Chairman-in a hmang a.Biak Inah Rev. LalthangpuiaFanai, Tuirini PresbyteryModerator-in a vui leh a.Kohhran Zaipâwl leh BialZaipâwlten thlahna hla an sa a,ui takin kan thlah liam ta a ni.

- Upa ZD ZirsângkhûmaThingsûlthliah Kohhran

ZiaktuUPA L. SAWITHANGA

THAKTHÎNG

Upa L.Sawithanga (95), PuDaia leh Pi Vânchhûngi te fapahi kum 1922 khân Thakthîng

Vêng, Aizâwlah a lo piang a. Apa Pu Daia hi kum 1911-aKristian Tlângau chanchinbuchhuah \an theih nâna `100thawhtu mi pali te zînga mi a ni.

November ni 23, 1945-ahRokungi nên an innei a, fa 10 annei. An inneih a\anga kum 67 zethnuah August, 2012 khân a nupuihian a thihsan a ni.

Thakthîng Vêng Kohhrandintute zînga mi a ni a, kum1963-ah Kohhran Upa atânthlan a ni a, ni 11.10.1964-ahChhimphei PresbyteryInkhâwmpuiin a nemnghet.Kohhran Chairman lehSecretary hna rei tak chelhinThakthîng Vêng Kohhrankhaipa ber a ni \hîn a, chanvopawimawh zawng zawng a chelhkim vek tawh a. Mission VêngPastor Bial Chairman-ah kumthum (3) leh Bial Secretary-ahkum li (4) lai a \ang tawh bawk.

Kohhran bâkah khawtlânglamah a inhmang nasa hle a,tlâwmngai pâwl hrang hrangahtelin Central leh Gen. Hqrs.thlengin hruaitu a ni. CYMApawhin Hruaitu Hlun chawi-mawina a hlân nghe nghe. Tin,Mizoram Civil Pensioner

64Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

UPA R. THANGKIMAKOLASIB TUI|HA VÊNG

Upa R. Thangkima (83), PuC. Rûma leh Lalkhâwmi te fapahi March 15, 1934 khânKolasib Hmâr vêngah a lo pianga. March 17, 1962-ahMângchîni nên an innei a, faparuk an nei. Assam Regiment-ah a lût a, sipai a\anga a lochhuah hnuah pawh hna hranghrang a thawk.

Kum 1997-ah Tui\ha vêngPresbyterian Kohhran a lo dinkhân Chairman hmasa ber a nia. Kum 2003-ah Upa atân thlana ni a, hemi kum vêk hianHmârthlang PresbyteryInkhâwmpuiin a nemnghet a.Kohhran Chairman, Secretaryleh Bial Standing Committeemember nihna te a chelh tawh.Kum 2008 a\angin a insawisêl\an a, zunthlum natna a nei tihhriat a ni a, hemi hnu hian chawkawng cancer a ni tih hriatchhuah a ni leh ta a ni.

Kum 2011 a\ang khân anatnain zual lam a pan a, theih

Association-ah Secretary lehAsst. Secretary hna hun rei takchhûng a chelh tawh a.Thakthîng Vêng Village CouncilMember-ah atân thlan a lo nitawh bawk.

Pa hrisêl tak a ni \hîn a, kum2005 khân thisen tlâkchhamavângin phai lam refer a ni a, ataksaah mahni leh mahni thisensiamtu intihchhiat tawnna a awma ni tih hmuh chhuah a ni a,enkawl zui niin a \hatpui hle a.Kum 2012-ah a natna chu a lochhuak leh a, CMC Vellore-ahrefer a ni a, a \ha chho viau a.

December ni 3, 2016-a zînga thawh hnuah a thaw a rawnhah thut a, damdawi inah dah ani a, theihtâwp chhuaha enkawla nih laiin ni 14.1.2017-ah Lalpahnênah min kalsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hunin lamah Bialtu Pastor, Rev. F.Lalrinnungan a hmang a, BiakInah Aizâwl Chhim PresbyteryModerator, Rev. C. Sâpkaian avui a, Kohhran Zaipâwlin thlahnahla an sa a, ui takin kan thlah liamta a ni.

- Upa L.P. LalrinmawiaThakthîng Vêng Kohhran

Ziaktu

65Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

ang anga enkawl a nih laiinJanuary 16, 2017 khân Lalpahnênah min kalsan ta a ni. Hemini vêk hian amah thlahna hun inlamah Upa C. Rohnûna, BialSecretary (Jr.)-in a hmang a,Biak Inah Rev. Biaksailova, BialChairman leh Bialtu Pastor nibawkin a vui leh a, Bial chhungUpate leh Kohhran hoten uitakin kan thlah liam ta a ni.

- Upa H. LalsângluaiaKolasib Tui\ha Vêng

Kohhran Ziaktu

UPA H. ROCHHÛNGAKHAWIHAI NORTH

Upa H. Rochhûnga (77),Pu Than\huama leh Pi Ai\huamite fapa hi March 1, 1941 khâna lo piang a, 1968-ahLalawmpuii nên an innei a, faparuk an nei. Middle Schoolzirtîrtu a ni a, Hindi a thiam hlea, rambuai laia sipai \awng lettuber a ni a, sipaiin an man mi\hahnem tak a chhan chhuakbawk.

Tual Upa term hnih a chelhhnuah Upa atân thlan a ni a,1991 khân Tuichâng PresbyteryInkhâwmpuiin Khawhai NorthKohhran Upa atân a nemnghet.

Synod Pastoral Comt.-ah atel tawh a, Presbytery-ahTreasurer a ni tawh a, thlaraulam thupui a sawi tawh bawk.Khawhai Bialah Treasurer,Secretary leh Chairman a nitawh a; Khawhai North Bial apian hnuah \um hnih Chairman ani hman. Kohhran malah chanvopawimawh zawng zawng a chelhkim tawh bawk.

Kum 1999 a\ang khânzunthlum leh thisen sâng natnaina tibuai \an a, hmun hrang hrangaenkawl a nih hnuah January 23,2017 khân Lalpa hnênah minkalsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hunlamah Bialtu Pastor, Rev.Vânlalthlamuanan a hmang a,Biak Inah Pastor J. Lalbiaknia,Tuichângrâl North PresbyteryModerator-in a vui a, BialZaipâwl leh Khawhai NorthKohhran Zaipâwlten thlahna hlaan sa a, ui takin kan thlah liamta a ni.

-Upa Suakhnûna KawlniKhawhai North Kohhran

Ziaktu

66Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

UPA LALRINKIMADÎLKHAN

Upa Lalrinkima (50), PuLaldarha (L) leh Pi Biakmawii(L) te fapa hi November 22,1966 khân Tualbung khuaah apiang a, June 15, 1989-ahRohlupuii nên an innei a, fa pangaan nei.

Kum 1996-ah DîlkhanKohhran Tual Upa atân thlan ani a, kum 2001 TuivawlPresbytery InkhâwmpuiinDîlkhan Kohhran Upa atân anemnghet a. Kohhranah chanvopawimawh a chelh vek tawh ani. Bial Synod sum vawngtu,Standing, Nomination lehSunday School Committee te alo ni tawh a, a thih lai hian BialSum vawngtu a ni.

Zunthlum natnain a tibuai a,a rawngbâwlna erawh a \hulhphah chuang lo va. November15, 2016 a\angin khawsik tlunanga awmin, a zunthlumkaihhnawih a nih ringin a inentîra, ngaih \ha taka in lamah a hawleh hnuin dam lam a pan thei silo va, December 21, 2016-ahSaitual damdawi inah dah luh ani a. A tûkah Aizâwl lamahkalpui leh a ni a, Civil HospitalICU-ah dah luh nghâl a ni a,doctor leh nurse-ten theihtâwpchhuaha an enkawl laiinDecember 24, 2016 khân Lalpahnênah min kalsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hunin lamah Bialtu Pastor, Rev.Lalchungnunga Hnamte-in ahmang a, Biak Inah TuivawlPresbytery Moderator, UpaLaltlinvêlan a vui a, Bial Zaipâwlleh Kohhran Zaipâwlin thlahnahla an sa a,ui takin kan thlah liamta a ni.

- Upa LalremthangaDîlkhan Kohhran Ziaktu

Mi pakhatin, “Ngaihtuahna i sên tawhna zawng zawngah engnge ropui i la tih ber?” tiin Daniel Webster-a a zâwt a; anichuan, “Pathian tâna ka mawhphurhna aia ropui hi ka langaihtuah ngai lo ve,” tiin a chhâng.

67Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

SYNOD BOOKROOM LEHKHABU THAR

8 Clergy Collar: Clergy Collar, hun rei tak Bookroom-in kannghei tawh chu tûn hnaiah a lo thleng thar hlauh mai. A man tûnhma aiin a tlâwm thei hlauh bawk. A mamawh tân Bookroom Branchhrang hrangah a awm e. A man ̀ 150 a ni.8 Kristian Nun Sermon - Rinawmna: Kristian nun tuipuileh vei tak mai Chhâwnmawia chuan a lehkhabu 3-na atânrinawmna lama kan harh thar a \ûlzia târ lanna lehkhabu thara rawn tichhuak leh ta. Rinawmlohnain a hual vêl, corruptionhluar chhoh viauna hmuna chêng nia inhriate tân lehkhabungainatawm tak a ni ngei ang. A man `100.8 Vânramah minute 90 chhûng: Inkhâwmpui an \iak hnuinin lam pana Don piper-a haw chu ke 18 nei truck, a tlânnalama lo tlan kawi thut chuan hneh sawh zet maia rawn suina chîl per nghâl bâwih a. Damdawi lam thiamte chuan carkhaltu Piper-a chu a thih nghâl thu an sawi a. Chutia car chhesawp chhûnga a ruang a leh reng lai chuan Piper-a chuanvânram thleng chhoin chuta vânram ropuizia leh mawizia ahmuh thu a sawi chu âwih lohsak chi rual loh khawpa chianga ni tlat mai. Zothanmawia Khiangte lehlin `200 man a ni e.8 Suangtuah hlimthla: “Thinlung pahnih nei ni la, pakhatzâwkah chuan min chêntîr ve ang a. A nih loh pawhin pakhati neih kha hmun hnihah \henin, lehlamah chuan chêng ve ila- tih thu mai mai te hi ka suangtuahna vâkvaiin a suangtuahngam tâwk a ni tawh...” tia a suangtuahna hlimthla kâwmtuK. Rohmingliana chuan a suangtuahna chu mi tin chhiar theihina rawn phawrh e. A man `200.8 Naupang thawnthu Vol-I: Naupang thawnthu ngaihnawmleh \ha tak tak a chhuah mêk laiin Lalvânsânga Pautu pawhinnaupangte chhiar chi leh lawm zâwng, a lem hmuhnawm taktakte nên a rawn tichhuak ve leh hlauh mai. A man `50

68Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org