kontrlbusl persepsi guru mengenai ikllm kerjasama dl
TRANSCRIPT
LAPORAN PENELITIAN
KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA - Dl SEKOLAH TERHADAP PRESTASI KERJA GURU
---
i MlLlK PEGPUSTAKAAN iKlP PADANG +I
Oleh :
Drs. Syahril, Ketua G ~ e n e l i t i
PENEUTlAN IN1 DlBlAYAI OLEH:
Proyek Opens1 dan Perawatan Fasllitas IKlP Padang
Tahun Anggann 1W1995
Surat Per/an/lan Kerja No : 14O/PT.371H.tVN.1.4.2/1994
Tanggal : 15 Junl 1994
INSTITUT KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN (IKIP) PADANG
AB ST RAK
J u d u l : K o n t r i b u s i P e r s e p s i Guru Kengenai I k l i m Ker ja -
sama d i Seko lah t e r h a d a p P r e s t a s i K e r j a Guru
P e n e l i t i : Drs. S y a h r i l , dkk.
K e b e r h a s i l a n pe laksanaan pend id ikan d i s e k o l a h
s a n g a t d i t e n t u k a n o l e h p r e s t a s i k e r j a guru s e b a g a i p e l a k -
s a n a pend id ikan pada s e k o l a h t e r s e h u t . Oleh k a r e n a i t u
kemampuan g u r u dalam melaksanakan tugasnya p e r l u d i t i n g -
k a t k a n . Banyak f a k t o r yang i k u t ~ e m p e n g a r u h i p r e s t a s i
k e r j a s e s e o r a n g dalaiu melaksmakan t u g a s , k a l a h s a t u n y a
a d a l a h i k l i m k e r j a s a a a d i o r g a n i s a s i t e a p a t t n g a s n y a .
P e n e l i t i a n i n i d i l a k u k a n d i SKP Kodya Padang dengan
maksud u n t u k mengetahui k o n t r i b u s i p e r s e p s i guru mengenai
i k l i m ker jasama d i s e k o l a h t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a g u r u .
P o p u l a s i p e n e l i t i a n a d a l a h guru Pegawai Neger i S i p i l
yang mengajar pada tahun x i a r a n 1993/1994 d i SHP Kodya Pa-
dang, jumlahnya a d a l a h 1725 orang. Pengambilan s a ~ p e l d i -
lakukan s e c a r a p u r p o s i f , dengan ke tensuan guru yang akan
d i p i l i h n e n j a d i s a ~ p e l sekurang-kurangnya t e l a h n e n g a j a r
d i s e k o l a h t e r s e b u t se lama s a t u t a h u n , guru yang t e r p i l i h
menjadi sampel a d a l a h sebanyak 117 o rang .
H i p o t e s i s p e n e l i t i a n i n i a d a l a h i k l i m ker jasama d i
s e k o l a h memberikan k o n t r i b u s i yang b e r a r t i t e r h a d a p p r e s -
t a s i k e r j a guru Seko lah Menengah P e r t a n a . Pengumpulan da ta
p e n e l i t i a n d i l a k u k a n dengan ~ e n g g u n a k a n angke t yang d i s u -
sun b e r d a s a r k a n model s k a l a L i k e r t . Angket yang mengukur
v a r i a b e l i k l i m ker jasama d i s e k o l a h t e r d i r i d a r i 38
b u t i r , dengan r = 0,92 dan a n g k e t u n t u k mengukur v a r i a b e l
p r e s t a s i k e r j a g u r u sebnnyak 52 b u t i r , dengan r 0,92.
Hasil a n a l i s i s d a t a menunjukkan v a r i a b e l i k l i m
ke r j a sama d i s e k o l a h t i d a k mempunyai k o r e l a s i yang b e r a r t i
dengan v a r i a b e l p r e s t a s i k e r j a g u r u d a l a n melaksanakan
t u g a s p a d a taraf kepercayaan 95X , (r = 0,17). O l e h k a r e n a
i . tu k o n t r i b u s i i k l i m ke r jnsama d i s e k o l a h t e r h a d a p p r e s t a -
s i k e r j a guru t i d a k p e r l u d i e a r i .
UCAPAN TERIMA KASIH
Syukur A l h a m d u l i l l a h p e n e l i t i p a n j a t k a n k e h a d i r a t
A l l a h SWT, b e r k a t r ahma t d a n karunia-Nya p e n e l i t i t e l a h
d a p a t m e n y e l e s a i k a n p e n e l i t i a n yang b e r j u d u l "Kontribusi
Iklim Kerjasama di Sekolah terhadap Prestasi Kerja Guru".
P e n e l i t i a n i n i t i d a k akan d i s e l e s a i k a n sebaga imana
y a n g d i r e n c a n a k a n , k a l a u t i d a k d i b a n t u o l e h b e r b a g a i
p i h a k . Sehubungan dengan i t u , maka p a d a kesempatan i n i
p e n e l i t i menyampaikan terima k a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a
kepada :
1. R e k t o r s e l a k u penanggung jawab p e l a k s a n a a n p e n e l i t i a n
d i IKIP Padang.
2. Bapak D r . Kumaid i , MA s e l a k u ketua Lembaga P e n e l i t i a n
IKIP Padnng.
3 . Dekan F a k u l t a s I lmu p e n d i d i k a n IKIP Padang yang t e l a h
memberikan f a s i l i t a s k e p a d a p e n e l i t i da lam p e l a k s a n a a n
p e n e l i t i a n i n i . 4 . K e t u a J u r u s a n A d m i n i s t r a s i P e n d i d i k a n F I P IKIP Padang
f a s i l i t a s d a n do rongan kepada p e n e l i t i da l am menyele-
s a i k a n p e n e l i t i a n i n i .
5. Bnpak D r s . B a s o r i H u k t i s e l a k u pembimbing p a d a p e l a k s a -
n a a n p e n e l i t i a n i n i .
6 . Kakanwi l Depdikbud Sumnte ra B a r a t yang t e l a h memberi
i z i n p e l a k s a n a a n p e n e l i t i a n i n i .
iii f , - ! ' ", .: - .- -'..p:-, .*- - . .. . . : I - ;a:> ~ : ! ( j , p ? ~
7. Kepala SHP d i Kodya Padang yang t e l a h mengizinkan menga-
dakan p e n e l i t i a n d i s e k o l a h yang d ip impinnya dan seka-
l i g u s b e r s e d i a mengis i a n g k e t p e n e l i t i a n .
8 . Bapak dan I b u g u r u SHP d i Kodya Padang yang t e l a h
b e r s e d i a memberikan d a t a yang d i p e r l u k a n dalam p e n e l i -
t i a n i n i .
Semoga ban tuan yang d i b e r i k a n t e r s e b u t , mendapat
imbalan yang s e t i m p a l d a r i A l l a h hendaknya.
Padang, F e b r u a r i 1995
Ketua Tim P e n e l i t i ,
D r s . S y a h r i l
NIP. 131803172
PENGANTAR
Kegiatan penelitian merupakan bagian dari darma perguruan
tinggi, di samping pendidikan dan pengabdian kepada masyarakat.
Kegiatan penelitian ini harus dilaksanakan oleh IKIP Padang yang
dikerjakan nleh staf akademiknya dalam rangka meningkatkan mutu
pendidikan, melalui peningkatan mutu s t a f akademik, baik sebagai.
dosen maupun penel i ti.
Kegiatan nerielitian ini mendukung pengembangan ilmu serta
terapannya. Dalam ha1 ini Lembaga Penelitian IKIP Padang
berusaha mendorong dosen untuk melakukan penelitian sebagai
bagian yang tidak terpisahkan dari kegiatan mengajarnya, baik
yang secara langsung dibiayai oleh dana IKIP Padang maupun dana
dari sumber lain yang relevan atau bekerja sama dengan instansi I
! terkait. O l e t i karena itu, peningkatan mutu tenaqa akademik
peneliti dan hasil penelitiannya dilakukan sesuai dengan
tingkatan serta kewenangan akademik peneliti.
Saya menyambut gembira usaha yang dilakukan peneliti untuk
ffrenjawab berbagai permasalahan pendidikan,, baik yang bersifat
interaksi berbagai faktor yang mempengaruhi praktek kependidikan,
penguasaan materi bidang studi, ataupun proses pengajar-an dalam
kelas yang salah satunya muncul dalam kajian ini. Hasil
penelitian seperti ini jelas menambah wawasan dan pemahaman kita
tentang proses pendidikan. Walaupun hasil penelitian ini mungkin
masih menunjub,kan beberapa kelemahan, namun saya yaL.in hasilnya
dapat dipakai sebagai bagian dari upaya peningkatan mutu
pendidikan pada umumnya. Kami rnengharapkan di masa yanq akan
datang semakin banyak penelitian yang hasilnya dapat langsung
diterapkan dalam peningkatan dan pengembangan teori dan praktek
kependidikan.
Hasil penelitian ini Cclah mengikuti prosedur dan proses
pemeriksaan yang berlaku di Lembaga Penelitian Ii<IP Padang, yaitu
melalui telaah tim pereviu usul dan lapuran penelitian, yang
dilakukan secara "blind reviewing", dan seminar penelitian yang
mel i ba t kan dosen s e n i o r dan t i m K r e d i t P o i n t IKlP Padang. Mudah-
mudahan p e n e l i t i a n i n i j uga bermanfaat bag i pengembangan i l m u
pada umumnya dan peningkat.an m u t u s t a f akademik I K I P Padang.
Pada kesempatan i n i saya i n g i n mengucapkan t e r i m a k a s i h
I kepada berbaga i p ihak yang membantu t e r l aksananya p e n e l i t i a n i n i ,
te ru tama kepada pimpinan lembaga t e r k a i t yang men jad i ob jek
p e n e l i t i a n , responden yang men jad i sampel p e n e l i t i a n , t i m pe rev iu
Lembaga P e n e l i t i a n , Dosen Sen io r dan anggota t i m K r e d i t P o i n t
I K I P Padang yang men jad i pembahas utama dalam seminar p e n e l i t i a n .
Kami y a k i n tanpa d e d i k a s i dan k e r j a sama yang t e r j a l i n selama
i n i , p e n e l i t i a n i n i t i d a k akan dapat d i s e l e s a i k a n sebagaimana
yang.d iharapkan. K e r j a sama yanq b a i k i n i d iharapkan akan
I men jad i l e b i h Saik l a q i di masa yang akan datang.
Terima k a s i h .
Padang , Februar i 1975
embaqa Pene
DAFTAR I S 1
Halaman
ABSTRAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i
KATA PENGANTAR ..........................-............ iii
UCAPAN TERIMA KASIH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I V
DAPTAR I S 1 .............:............................. v i
DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i i i
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i x
BAB I PENDAHULUAN
A . L a t a r Be lakang H a s a l a h .................... 1
B . I d e n t i f i k a s i Masa lah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
C. Pembatasan H a s a l a h ........................ 6
D . Tujunn P e n e l i t i a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
E . Perumusan Masa lah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
F . H i p o t e s i s P e n e l i t i a n ...................... 8
G . Kegunaan P e n e l i t i n n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
BAB I1 TINJAUAN KEPUSTAKAAN
A . D c s k r i p s i Teoritis ........................ 9
B. Kerangka K o n s e p t u a l ....................... 24
BAB I11 HETODOLOGI PENELITIAN
A . Metode P e n e l i t i a n ......................... 2 6
B . P o p u l a s i dan Sampel ....................... 26
v i i
C . Instrumen P e n e l i t i a n ...................... 32
........................ D . U j i Coba Instrumen 34
......... . E A n n l i s i s H n s i l U j i Coba Instrumen 35
F . Prosedur Pengumpulan Data ................. 38
............................. G . A n a l i s i s Data 40
BAB I V HASIL PENELITIAN
A . D e s k r i p s i Data ............................ 43
B . Penguj ian H i p o t e s i s ....................... 47
............... C . Pembahasan H a s i l P e n e l i t i a n 47
BAB V KESIHPULAN DAN SARAN
A . Kesimpulan ................................ 49
B . Saran-saran ............................... 50
DAFTAR KEPUSTAKAAN .................................... 52
LAHPIRAN-LAHPIRAN ..................................... 55
v i i i
I
DAFTAR TABEL
T a b e l lalaman
1. Jumlah Guru PNS yang Mengajar pada SMP Neger i
d i Kodya Padang Tahun Aja ran 1993/1994 ............ 27
2. Jumlah Guru PNS yang Mengajar pada SMP
..... Swasta d i Kodya Padnng Tahun Ajaran 1993/1994 28
3. Jumlah Sampel P e n e l i t i a n d i SMP Neger i
Kodyn Padang ...................................... 30
4 . Jumlah Sampel P e n e l i t i a n d i SMP Swasta Kodya
............................................ Padang 31
5. Ke te randn lan I n d i k a t o r d a n V a r i a b e l ............... 36
6 . K o r e l a s i dan K o e f i s i e n K e t e r a n d a l a n Anta r I n -
d i k a t o r dalam V a r i a b e l P r e s t a s i K e r j a Guru ........ 37
7. K o r e l a s i dan K o e f i s i e n K e t e r a n d a l a n Anta r I n -
d i k a t o r dalam V a r i a b e l I k l i m Kerjasama ............ 38
I 8. D i s t r i b u s i F r e k u e n s i Skor V a r i r i a b e l P r e s t a s i
K e r j a Guru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
9. D i s t r i b u s i F r e k u e n s i Skor V a r i a b e l
I k l i m Kerjasama ................................... 45
10 . Rangkuman H n s i l Pengolahan Data V a r i a b e l -
I v a r i a b e P e n e l i t i a n ................................. 6 3
DAFTAR GAHBAR
Gambar Halaman
1. Histogram Skor Variabel Prestasi Kerja Guru ........ 44
2. Histogram Skor Variabel Iklin Kerjasana d i
Sekolah ........................................... 46
BAB I
PEMDAHULUAN
Guru merupakan f a k t o r p e n t i n g da lam p e n c a p a i a n t u j u -
1 a n p e n d i d i k a n ( H e ~ ~ d e r s o n , 1 9 5 9 ) . Hal i n i d i s e b a b k a n g u r u
merupakan p e l a k s a n a p e n d i d i k a n yang l a n g s u n g be rhubungan
dengan a n a k d i d i k da l am s i t u a s i b e l a j a r m e n g a j a r . S e j a l a n
dengan i t u Surakhmad ( 1 9 8 2 ) mengemukakan bahwa b e r l a n g -
sungnya p r o s e s b e l a j a r m e n g a j a r d i s e k o l a h a k a n m e l i b a t -
kan u n s u r g u r u , s iswa, mater i , me toda , m e d i a , p e n i l a i a n ,
d a n t u j u a n yang akan d i c a p a i . Masing-masing u n s u r t e r s e -
b u t mempunyai f u n g s i s e n d i r i - s e n d i r i da l am p e n c a p a i a n
t u j u a n p e n d i d i k a n . Unsu r -unsu r d i a t a s b a r u akan b e r f u n g -
s i a p a b i l a g u r u s e b a g a i p e l a k s a n a p e n d i d i k a n mampu menge-
l o l a d a n memanf a a t k a n n y a . S e b a l i k n y a a p a b i l a u n s u r - u n s u r
t e r s e b u t belum b e r f u n g s i m e n u r u t s e m e s t i n y a , maka t u j u a n
p e n d i d i k a n m u s t a h i l a k a n t e r c a p a i ( S u y a n t o , 1 9 8 8 ) . Pen-
t i n g n y a p e r a n a n g u r u da l am p e n c a p a i a n t u j u a n p e n d i d i k a n
j u g a d ikemukakan o l e h Achmady ( 1993) yang menya takan
bahwa b e t a p a p u n b a i k d a n l e n g k a p n y a k u r i k u l u m , me toda ,
med ia , sumber , s a r a n a d a n p r a s a r a n a p e n d i d i k a n l a i n n y a ;
nanun k u n c i k e b e r h a s i l a n p e l a k s a n a a n p e n d i d i k a n t e t a p
t e r l e t a k p a d a g u r u . S e l a n j u t n y a Achmady mengemukakan
bahwa u n t u k men ingka tkan mutu p e n d i d i k a n h a r u s d i m u l a i
d a r i p e n i n g k a t a n mutu d a n kemampuan g u r u . Dengan mening-
k a t n y a mutu d a n kemampuan g u r u , maka p r e s t a s i k e r j a g u r u ,
dalam m e n g a j a r j u g a akan l e b i h b a i k . Hasan ( 1 9 8 8 ) menge-
mukakan bahwa p r e s t a s i k e r j a g u r u d a l a m mengaj ar s a n g a t
d i t e n t u k a n o l e h p e n g e t a h u a n dan kernampuan g u r u i t u s e n -
d i r i .
S e i r i n g dengan i t u Bloom (1982) mengemukakan presta-
s i b e l a j a r siswa e ra t k a i t a n n y a dengan p r e s t a s i g u r u
da l am m e n g a j a r . P e n d a p a t i n i menggambarkan bahwa p re s t a s i
b e l a j a r siswa d a p a t d i j a d i k a n i n d i k a s i u n t u k n e n i l a i
p r e s t a s i m e n g a j a r g u r u . K a l a u p res t a s i b e l a j a r siswa
belum memuaskan, i n i menandakan bahwa pres tas i k e r j a g u r u
da l am m e n g a j a r p e r l u d i t i n g k a t k a n . Menyada r i p e n t i n g n y a p e r a n a n g u r u d a l a m men ingka tkan
mutu p e n d i d i k a n , p e m e r i n t a h da l am h a 1 i n i Deper temen
P e n d i d i k a n d a n Kebudayaan (Depd ikbud) t e l a h melakukan
b e r b a g a i u p a y a u n t u k men ingka tkan p r e s t a s i k e r j a g u r u ,
a n t a r a l a i n dengan men ingka tkan kemampuan t e k n i s g u r u
da l am mengaj a r , sepert i m e l a l u i p e n a t a r a n - p e n a t a r a n , se-
m i n a r , d a n l o k a k a r y a . D i s amping i t u , Depdikbud j u g a mem-
b e r i k a n kemudahan-kemudahan b a g i g u r u y a n g a k a n melan j u t -
kan p e n d i d i k a n ke j e n j a n g p e n d i d i k a n y a n g l e b i h t i n g g i .
S e i r i n g dengan i t u p e m e r i n t a h j u g a b e r u p a y a u n t u k me-
n i n g k a t k a n k e s e j a h t e r a a n g u r u a n t a r a l a i n , memberikan ke-
mudahan kepada g u r u u n t u k n a i k p a n g k a t , memperpanjang
u s i a p e n s i u n g u r u ( d a r i 56 menja.di 60 t a h u n ) , memberikan
t u n j a n g a n j a b a t a n / s t r u k t u r a l , d a n memberikan p e n g h a r g a a n
d a l a m b e n t u k S a t i a L e n c a n a p e n d i d i k a n k e p a d a g u r u y a n g
mempunyai d e d i k a s i t i n g g i d a l a m m e l a k s a n a k a n t u g a s
(Achmady, 1 9 9 3 ) . Namun d e m i k i a n u s a h a - u s a h a t e r s e b u t m a -
s i h belum memberikan h a s i l y a n g menggembi rakan , h a 1 i n i
t e r l i h a t d a r i k r i t i k a n - k r i t i k a n yamg d i l o n t a r k a n masya ra -
k a t t e r h a d a p mutu p e n d i d i k a n . D i S u m a t e r a B a r a t k r i t i k a n
t e n t a n g mutu p e n d i d i k a n d ikemukakan o l e h G u b e r n u r Sumate-
r a B a r a t ( H a l u a n , 1 9 9 4 ) y a n g menya t akan bahwa "mutu
p e n d i d i k a n d i S u m a t e r a Bara- t j a u h m e r o s o t d a r i t a h u n -
t a h u n sebe lumnya ." . Khususnya d i t i n g k a t SMP a d a ke-
o e n d e r u n g a n mutu p e n d i d i k a n d i S u m a t e r a B a r a t menurun
d a r i t a h u n k e t a h u n , y a n g t e r l i h a t d a r i r a t a - r a t a n i l a i
e b t a n a s m u r n i (NEM) y a n g d i p e r o l e h siswa, p a d a t a h u n 1 9 9 1
5 , 7 9 , t a h u n 1992 5 , 7 7 , d a n p a d a t a h u n 1 9 9 3 a d a l a h 5 , 7 3 ,
(Kanwi l Depdikbud S u m a t e r a B a r a t 1 9 9 4 ) .
U r a i a n d i a t a s menun j u k k a n bahwa p e n i n g k a t a n kema.m-
puan t e k n i s s a j a t i d a k / b e l u m menjamin k e b e r h a s i l a n g u r u
d a l a m menga j a r . P e n i n g k a t a - n kemampuan t e k n i s hendaknya
d i i r i n g i d e n g a n p e n i n g k a t a n l i n g k u n g a n k e r j a y a n g
k o n d u s i , s e h i n g g a . g u r u t i d a k h a n y a manpu, t e t a p i j u g a nau
d a n sena.ng m e l a k s a n a k a n t u g a s y a n g m e n j a d i t a n g g u n g
j awabnya . S e l a m a i n i , p e r h a t i a n p e m e r i n t a h l e b i h t e r t u j u
p a d a p e n i n g k a t a n kemampuan t e k n i s g u r u , s e d a n g k a n p e n i n g -
k a t a n l i n g k u n g a n k e r j a g u r u k u r a n g mendapa t p e r h a t i a n
y a n g memadai (Kusumaatmaja , 1 9 8 9 ) . S a l a h s a t u f a - k t o r y a n g
menyebabkan h a 1 i n i a d a l a h k u r a n g t e r s e d i a n y a d a t a e m -
p i r i s y a n g menunjukkan k e t e r k a i t a n a n t a r a l i n g k u n g a n
k e r j a i t u t e r h a d a p pres tas i k e r j a g u r u .
B e r d a s a r k a n h a 1 t e r s e b u t d i atas, p e n e l i t i a n i n i
a k a n m e l i h a t k o n t r i b u s i i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h t e r h a -
da.p p res t a s i k e r j a g u r u .
B . Lden t l f - MaJalah . . I 7 C'
Guru merupakan f a k t o r y a n g s a n g a t menen tukan d a l a m
p e n c a p a i a n t u j u a n p e n d i d i k a n ( S i a h a a n , 1 9 9 1 ) . O l e h k a r e n a
i t u g u r u d i t u n t u t u n t u k s e l a l u m e n i n g k a t k a n p e n g e t a h u a n
d a n kemampuannya d a l a m m e n g a j a r . Walaupun p r e s t a s i b e l a -
j a r siswa d i t e n t u k a n o l e h b a n y a k f a k t o r , namun d a l a m h a 1
i n i , g u r u s a n g a t memegang p e r a n a n p e n t i n g . K e b e r h a s i l a n
( p r e t a s i k e r j a ) g u r u d a l a m m e n g a j a r a k a n t e r g a m b a r mela-
l u i p r e s t a s i b e l a j a r siswa, s e b a b g u r u l a h y a n g merancang
d a n m e l a k s a n a k a n p e n g a j a r a n k e p a d a siswa . L u c i o ( 1 9 7 9 )
mengemukakan bahwa h a s i l b e l a j a r y a n g d i p e r o l e h siswa
d a p a t d i j a d i k a n s a l a h s a t u k r i t e r i a u n t u k mengukur e f ek-
t i f i t a s m e n g a j a r d a n p r e s t a s i k e r j a g u r u .
P r e s t a s i s e s e o r a n g dalarn b e k e r j a d i t e n t u k a n o l e h
b a n y a k f a k t o r . S t e e r s ( 1 9 8 0 ) mengemukakan bahwa p re s t a s i
k e r j a s e s e o r a n g d i t e n t u k a n o l e h f a k t o r i n t e r n a l o r a n g
yang b e r s a n g k u t a n s e p e r t i kemampuan, m o t i v a s i d a n p e n e r i -
maannya t e r h a d a p p e k e r j a a n y a n g m e n j a d i t a n g g u n g jawab-
n y a . S e m e n t a r a i t u L e h r e r ( 1 9 5 7 ) mengemukakan p r e s t a s i
k e r j a s e s e o r a n g d i t e n t u k a n o l e h b e b e r a p a f a k t o r a n t a r a
l a i n f a k t o r non-physical working environment ( s u a s a n a
k e r j a ) d a n f a k t o r physical working environment ( l i n g -
kungan t e m p a t k e r j a ) .
Untuk m e n e l i t i semua f a k t o r y a n g d i s e b u t k a n d i a t a s ,
s u l i t d i l a k s a n a k a n p a d a saat s e k a - r a n g , a n t a r a l a i n d i s e -
babkan o l e h k e t e r b a t a s a n w a k t u , b i a y a d a n t e n a g a . O l e h
s e b a b i t u p a d a k e s e m p a t a n i n i f a k t o r y a n g mempengaruhi
p r e s t a s i k e r j a g u r u y a n g a k a n p e n e l i t i t e l i t i d i b a t a s i
p a d a f a k t o r i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h .
P r e s t a s i k e r j a . g u r u merupakan h a s i l y a n g d i c a p a i
g u r u dalarn melaksana.kan t u g a s y a n g m e n j a d i t a n g g u n g ja-
wabnya. P r e s t a s i k e r j a g u r u d a l a m m e n g a j a r a k a n t e r g a m b a r
m e l a l u i h a s i l b e l a j a r y a n g d i p e r o l e h siswa, s e b a b g u r u -
1a.h yang merancang d a n m e l a k s a n a k a n p r o s e s b e l a j a r t e r h a -
d a p siswa. T i n g g i r e n d a h n y a p res t a s i k e r j a g u r u d a l a m
m e n g a j a r d a p a t d i i d e n t i f i k a s i m e l a l u i p e r t a n y a a n b e r i -
k u t : Apakah g u r u m e n g u a s a i b a h a n / m a t e r i p e l a j a r a n y a n g
a k a n d i a j a r k a n n y a ? Apakah g u r u d a p a t m e n y a j i k a n bahan/ma-
t e r i p e l a j a r a n p a d a b i d a n g s t u d i y a n g d i b i n a n y a dengan
b a i k ? Apakah g u r u mampu m e n g e v a l u a s i h a s i l b e l a j a r t e r h a -
d a p siswa? Apakah g u r u memahami k e s u l i t a n - k e s u l i t a n y a n g
d i a l a m i siswa p a d a b i d a n g y a n g d i b i n a n y a ? Apakah g u r u
menyediakan wak tu u n t u k membantu siswa y a n g menga lami
k e s u l i t a n d a l a m b e l a j a r p a d a bida .ng s t u d i y a n g d i b i n a n y a ?
I k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h mungkin b e r p e n g a r u h t e r -
hadap penca -pa i an t u j u a n s e k o l a h . I k l i m k e r j a s a m a y a n g
b a i k d i s e k o l a h a k a n mondorong p e n c a p a i a n t u j u a n , s e b a -
l i k n y a i k l i m k e r j a s a m a y a n g k u r a n g b a i k a k a n d a p a t
menghambat p e n c a p a i a n t u j u a n s e k o l a h . B a i k d a n b u r u k n y a
i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h d a p a t d i i d e n t i f i k a s i m e l a l u i
p e r t a n y a a n b e r i k u t : Apakah g u r u mempunyai s i k a p t e r b u k a
t e r h a d a p k e p a l a s e k o l a h d a n g u r u l a i n d a l a m m e l a k s a n a k a n
t u g a s ? Baga imanakah hubungan a n t a r p r i b a d i g u r u d i s e k o -
l a h ? Baga imanakah s i k a p g u r u t e r h a d a p k e p u t u s a n y a n g d i -
a m b i l s e c a r a be r s ama? Dan, a p a k a h d i a n t a r a sesama g u r u
t e r d a p a t s i k a p s a l i n g m e n g h a r g a i ?
C. Pembatasan Masalah
P r e s t a s i k e r j a s e s e o r a n g d i p e n g a r u h i o l e h b a n y a k n y a
f a k t o r s e p e r t i y a n g d ikemukakan d a l a m i d e n t i f i k a a i masa-
l a h . Melakukan p e n e l i t i a n s e k a l i g u s t e r h a d a p f a k t o r -
f a k t o r t e r s e b u t t i d a k d a p a t d i l a k u k a n p a d a saat s e k a r a n g .
Hal i n i d i s e b a b k a n k a r e n a b e r b a g a i k e t e r b a t a s a n p e n e l i t i .
O l e h s e b a b i t u p a d a k e s e m p a t a n i n i p e n e l i t i l e b i h t e r -
t a r i k u n t u k m e n e l i t i t e n t a n g i k l i r n k e r j a s a m a d a n k o n t r i -
b u s i n y a t e r h a d a p p res t a s i k e r j a g u r u . Pemba t a san i n i
d i d a s a r k a n p a d a p e r t i m b a n g a n bahwa i k l i m k e r j a s a m a d i
s e k o l a h d i d u g a memberikan sumbangan r a n g b e s a r t e r h a d a p
p re s t a s i k e r j a g u r u . V a r i a b e l i n i p a d a d a s a r n y a d a p a t
d i t e l i t i d a l a m l i n g k u p semua j e n j a n g p e n d i d i k a n , namun
d e m i k i a n p e n e l i t i a n i n i d i f o k u s k a n p a d a SMP y a n g b e r a d a
d i Kodya P a d a n g .
P o p u l a s i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h g u r u P e g a w a i N e g e r i
S i p i l (PNS) p a d a SMP N e g e r i d a n S w a s t a d i Kodya P a d a n g
ya-ng t e l a h b e r t u g a s ( m e n g a j a r ) s e k u r a n g n y a selama s a t u
t a h u n d i s e k o l a h tewpat d i a m e n g a j a r s e k a r a n g . P e m b a t a s a n
i n i d i d a s a r k a - n p a d a p e m i k i r a n bahwa g u r u y a n g s u d a h
m e n g a j a r selama s a t u t a h u n p a d a s u a t u s e k o l a h te1a .h d a p a t
memahami s i t u a s i d i s e k o l a h i t u , t e r u t a m a y a n g b e r h u b u n g -
a n d e n g a n i k l i m k e j a sama. P e r s y a r a t a n m e n g a j a r s e k u -
r a n g - k u r a n g n y a s a t u t a h u n d i t e t a p k a n , a g a r k e p a l a s e k o l a h
c u k u p m e n g e n a l i k e p r i b a d i a n , d e d i k a s i , d a n p r e s t a s i k e r j a
g u r u d e n g a n b a i k . Data ulengenai p r e s t a s i k e r j a g u r u
d i p e r o l e h m e l a l u i p e n i l a i a n k e p a l a s e k o l a h d e n g a n memakai
i n s t r u m e n y a n g d i k e w b a n g k a n b e r d a s a r k a n a c u a n d a f t a r
p e n i l a i a n p e l a k s a n a a n p e k e r j a a n ( D P 3 ) . Dengan d e m i k i a n
k e p a l a s e k o l a h d a p a t member ikan p e A i l a i a n t e r h a d a p g u r u
y a n g d i - j a . d i k a n s u b j e k p e n e l i t i a n i n i d e n g a n c e r n a t .
D . T ~ ~ . i u a n P e n e l i t - . .
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n u n t u k m e n g e t a h u i b e s a r n y a
sumbangan i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h t e r h a d a p p r e s t a s i I
I
k e r j a g u r u d a l a m m e l a k s a n a k a n t u g a s y a n g m e n j a d i t a n g g u n g
j awabnya .
E . Per- c. Masalah ,
B e r t i t i k t o l a k d a r i l a t a r b e l a k a n g , i d e n t i f i k a s i ,
d a n p e m b a t a s a n mass-lah, m a s a l a h p a d a p e n e l i t i a n i n i d i -
rumuskan s e b a g a i b e r i k u t : S e b e r a p a b e s a r k a h k o n t r i b u s i
i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h t e r h a d a p pres tas i k e r j a g u r u
SMP d i Kodya P a d a n g .
F . U ~ o t e s i Pen, . . ~ l l t ~
H i p o t e s i s p e n e l i t i a n i n i a d a l a h ; I k l i m k e r j a s a m a d i
s e k o l a h memberikan k o n t r i b u s i t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a
g u r u SMP d i Kodya Padang
G . Redunaan Penelltlan . .
Hasi l p e n e l i t i a n i n i d i h a r a p k a n d a p a t memberikan
sumbangan k e p a d a :
1. Kepala s e k o l a h s e b a g a i b a h a n p e r t i m b a n g a n u n t u k m e -
n i n g k a t k a n p re s t a s i k e r j a g u r u y a n g m e n g a j a r d i s e k o -
l a h y a n g d i p i m p i n n y a .
2 . Guru s e b a g a i bahan masukan u n t u k m e n i n g k a t k a n p r e s t a s i
k e r j a n y a d a l a m m e l a k s a n a k a n t u g a s .
3 . Mahasiswa J u r u s a n A d m i n i s t r a s i P e n d i d i k a n s e b a g a i t a m -
b ahan i n f o r n a s i d a n r u j u k a n d a l a m b e l a j a r .
BAB I1
TIN J A I J A N KEPIJSTAKAAN
Pada b a b i n i akan d ikemukakan d e s k r i p s i t e o r i t i s y a n g
mendukung p e n e l i t i a n , y a i t u t e n t a n g i k l i m k e r j a s a m a d a n
p r e s t a s i k e r j a g u r u .
A . D e . , k r i ~ 1 P s ' T e o r i
1. P r e s t a s i Kerja
P r e s t a s i k e r j a merupakan h a s i l t i n g k a h l a k u
d a l a m p e l a k s a n a a n s u a t u k e g i a t a n ( A n o r a g a , 1 9 9 2 ) . I n i
b e r a r t i bahwa t i n g g i - r e n d a h n y a . p r e s t a s i k e r j a sese-
o r a n g s a n g a t d i t e r ~ t u k a n o l e h t i n g k a h l a k u y a n g d i t a m -
p i l k a n n y a d a l a m me1aksanaka.n p e k e r j a a n . D i p i h a k l a i n ,
Anoraga mengemukakan bahwa t i n g k a h l a k u s e s e o r a n g
merupakan f u n g s i d a r i k e p r i b a d i a n d a n l i n g k u n g a n n y a .
B e r d a s a r k a n k e d u a p e n d a p a t d i a tas d a p a t d ikemukakan
bahwa p r e s t a s i k e r j a merupakan f u n g s i d a r i k e p r i b a d i a n
d a n l i n g k u n g a n . Dengan k a t a l a i n t i n g g i - r e n d a h n y a
p r e s t a s i k e r j a s e s e o r a n g a k a n d i p e n g a r u h i o l e h f a k t o r
i n d i v i d u d a n l i n g k u n g a n n y a . A r i k u n t o ( 1 9 9 0 ) rnenamakan
f a k t o r i n i , s e b a g a i f a k t o r i n t e r n a l d a n f a k t o r e k s t e r -
n a l , L e h r e r ( 1 9 5 7 ) menamakannya dengan f a k t o r pisik
dan psikis.
Adapun y a n g t e r m a s u k f a k t o r i n t e r n a l m e n u r u t
A r i k u n t o ( 1 9 9 0 1 , a n t a r a l a i n s i k a p , x i i n a t , i n t e l i g e n -
s i , k e p r i b a d i a n , d a n m o t i v a s i . F a k t o r e k s t e r n a l a d a l a h
s a r a n a d a n p r a s a r a n a , i n s e n t i f ( u p a h ) , s u a s a n a k e r j a ,
d a n l i n g k u n g a n k e r j a . S e j a l a n d e n g a n i t u , Dharma
(1985) mengemukakan f a k t o r i n t e r n a l y a n g d a p a t m e m -
p e n g a r u h i p r e s t a s i k e r j a a d a l a h kemampuan, s i k a p ,
m i n a t , p e r s e p s i d a n f a k t o r e k s t e r n a l m e l i p u t i s t r u k t u r
t u g a s , i k l i m o r g a n i s a s i , g a y a kepemimpinan d a n s i s t em
i m b a l a n . P e n d a p a t l a i n t e n t a n g f a k t o r y a n g mempengaruh i
p r e s t a s i k e r j a d ikemukakan A n o r a g a . Anoraga ( 1992)
b e r p e n d a p a t bahwa f a k t o r i n i mencakup, p e k e r j a a n y a n g
u ~ e n a r i k , u p a h ( i n s e n t i f ) , keamanan d a n p e r l i n d u n g a n ,
p e n g e t a h u a n , l i n g k u n g a n d a n s u a s a n a k e r j a , pengembang-
an k a r i r , k e t e r l i b a t a n d a l a m k e g i a t a n o r g a n i s a s i ,
p e r h a t i a n d a n kepemimpinan a t a s a n s e r t a d i s i p l i n
k e r j a .
B e r d a s a r k a n p e n d a p a t - p e n d a p a t d i a t a s , d a p a t d i -
s i m p u l k a n bahwa p res t a s i k e r j a g u r u d a l a m menga j ar
d i p e n g a r u h i o l e h f a k t o r - f a k t o r b e r i k u t , ( a ) i n t e l i g e n -
s i , ( b ) s i k a p , ( c ) m i n a t , ( d ) m o t i v a s i , ( e ) p e n g e t a h u -
a n d a n kemampuan, (f) k e a d a a n f i s i o l o g i s , ( g ) i n s e n -
t i f ata.u g a j i, ( h ) keamanan d a n p e r l i n d u n g a n d a l a m
b e k e r j a , ( i ) s a r a n a d a n p r a s a r a n a , (j) s u a s a n a a t a u
i k l i m k e r j a , d a n ( k ) g a y a kepemimpinan a t a s a n . Penga -
r u h f a k t o r - f a k t o r t e r s e b u t t e r h a d a p p re s t a s i k e r j a
d a p a t d ikemukakan d a l a m p r a g r a f - p r a g r a f s e l a n j u t n y a .
I n t e l i g e n s i pada hakekatnya a d a l a h kenampuan un-
t u k menetapkan s e r t a mencapai t u j u a n dan kemampuan
u n t u k memperbaiki /mengoreksi d i r i ( B i n e t d i k u t i p o l e h
Depdikbud, 1981) . Orang yang c e r d a s akan mampu neru-
nuskan t u j u a n b a i k , dan akan b e r u s a h a mencapai t u j u -
an t e r s e b u t dengan segenap kemanpuannya. D i samping
i t u o r a n g yang c e r d a s j u g a akan s e l a l u nengoreksi/mem-
p e r b a i k i . d i r i se t iap s e l e s a i melaksanakan s u a t u peker -
j a a n , dengan demikian p r e s t a s i k e r j a n y a t e n t u akan l e -
b i h b a i k d a r i o rang yang kemampuannya sedang-sedang
saja . S e l a n j u t n y a Depdikbud mengenukakan banyak pene-
l i t i a n t e l a h membuktikan bahwa i n t e l e g e n s i memberikan
k o n t r i b u s i yang cukup t i n g g i t e r h a d a p prestasi k e r j a
s e s e o r a n g .
S i k a p merupakan p o l a t i n g k a h l a k u d i p e l a j a r i yang
d a p a t mempengaruhi s e s e o r a n g dalam b e r t i n d a k dengan
c a r a - c a r a t e r t e n t u t e r h a d a p o rang , o b j e k dan i d e (Hou-
l y , 1977) . Oleh k a r e n a i t u s i k a p akan be rpengaruh
t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a s e s e o r a n g . Orang yang nempu-
n y a i s i k a p p o s i t i f t e r h a d a p p e k e r j a a n akan nemperoleh
h a s i l yang l e b i h b a i k b i l a d iband ingkan dengan o r a n g
yang nempunyai s i k a p n e g a t i f t e r h a d a p p e k e r j a a n n y a
( S t e e r s , 1980). D i a n t a r a bermacam-macam s i k a p yang
d i p e r k i r a k a n a d a k a i t a n n y a dengan p r e s t a s i k e r j a
guru a d a l a h s i k a p t e r h a d a p s e k o l a h , t u g a s , k e p a l a
s e k o l a h , dan teman sejawat. Guru yang menpuyai s i k a p
n e g a t i f t e r h a d a p s e k o l a h akan kurang g i a t dalam beker-
ja, n a l a s mengerjakan t ugas - tugas yang d i b e r i k a n
s e k o l a h kepadanya dan mungkin j u g a t i d a k akan p e d u l i
t e r h a d a p keg i a t an -keg i a t an s e k o l a h .
H ina t merupakan keadaan t e r f o k u s n y a p e r h a t i a n
t e rhadap s e s u a t u ha1 yang i n g i n d i c a p a i a t a u d i m i l i k i .
Guru yang mempuyai mina t yang kua t t e r h a d a p t u g a s yang
diembannya, d i a akan l e b i h senang dan b e r g a i r a h dalam
melakukan p e k e r j a a n . Bagindo dan Ridwan (1983) menge-
nukakan orang yang b e r n i n a t t e r h a d a p s u a t u p e k e r j a a n ,
akan b e r g a i r a h dalam b e k e r j a . S e j a l a n dengan i t u
Hanulang ( 1985) mengatakan bahwa orang-orang yang
b e r g a i r a h dalam b e k e r j a akan l e b i h b a i k p r e s t a s i
ke r j anya dibandingkan dengan orang-orang yang t i d a k
b e r g a i r a h . Pendapat d i atas j u g a didukung o l e h S t e e r s .
(1980) yang menyatakan orang yang mempunyai minat yang
t i n g g i t e r h a d a p p e k e r j aannya, akan memperoleh pres-
t a s i yang l e b i h b a i k d ibandingkan orang yang kurang
bermina t t e r h a d a p peke r j aannya .
n o t i v a s i merupakan k o n d i s i p s i k o l o g i s yang mendo-
rong s e s e o r a n g un tuk memenuhi kebutuhannya akan sesua-
t u . Dengan adanya m o t i v a s i dalam d i r i guru un tuk be-
k e r j a , d i a akan l e b i h g i a t dan t ekun dalam b e k e r j a .
Mo t iva s i i n i d a p a t d ibedakan atas n o t i v a s i i n t r i n s i k
dan m o t i v a s i e k s t r i n s i k ( E l i d a , 1989). S a l a h s a t u
bentuk m o t i v a s i i n t r i n s i k a d a l a h m o t i v a s i b e r p r e s t a s i
(achievement m o t i v a t i o n ) . S t e e r s ( 1980) mengatakan
banyak h a s i l p e n e l i t i a n yang menunjukkan adanya hu-
bungan yang p o s i t i f a n t a r a m o t i v a s i b e r p r e s t a s i dengan
kesuksesan dalam b e k e r j a , pada b a g i a n l a i n d i a menga-
t a k a n o r a n g yang mempunyai m o t i v a s i b e r p r e s t a s i t i n g -
g i , s e r i n g k a l i mendapat prestasi yang l e b i h b a i k
d iband ingkan dengan o r a n g yang mempunyai mot i v a s i
b e r p r e s t a s i r e n d a h .
Pengetahuan dan kemanpuan yang d i m i l i k i s e s e o r a n g
t e n t a n g t u g a s yang diembannya, akan s a n g a t menbantu
t e r h a d a p k e l a n c a r a n p e l a k s a n a a n t u g a s n y a . S e j a l a n
dengan i t u , S t e e r s (1980, h. 153) mengemukakan bahwa
"pengetahurn dan kemampuan t e n t a n g t u g a s akan menentu
kan h a s i l k e r j a s e s e o r a n g " . Berdasarkan b e r b a g a i pen
d a p a t i n i d a p a t dikemukakan bahwa g u r u yang memahami
b idang t u g a s n y a dengan b a i k dan aspek-aspek yang b e r -
k a i t a n dengan t u g a s n y a t e r s e b u t , t e n t u akan l e b i h b a i k
h a s i l k e r j a n y a b i l a d iband ingkan dengan Buru yang
kurang memahami t u g a s n y a dengan b a i k .
Keadaan f i s i o l o g i s sepert i kesegaran tubuh , k e l e -
t i h a n , k e s e h a t a n , ke tahanan , dan keadaan f i s i k , akan
be rpengaruh t e r h a d a p p r i l a k u s e s e o r a n g dalam b e k e r j a ,
dan pada g i l i r a n n y a akan be rpengaruh t e r h a d a p p r e s t a s i
k e r j a n y a . Guru yang k o n d i s i f i s i o l o g i s n y a s e h a t dan
bugar akan b e r b e d a h a s i l k e r j a n y a d a r i guru yang dalam
keadaan s a k i t dan l e t i h .
14
Pada d a s a r n y a s e s e o r a n g yang b e k e r j a mengharapkan
i n b a l a n yang s e s u a i dengan j e n i s dan beban peke r j aan -
nya. Apab i la upah yang d i t e r i m a karyawan s e s u a i dengan
j e n i s dan beban p e k e r j a a n yang diembannya. i n i akan
d a p a t mendorongnya un tuk b e k e r j a dengan b a i k , dengan
i n i d iha r apkan prestasi k e r j a n y a j u g a akan l e b i h
b a i k .
Keamanan dan pe r l i ndungan k e r j a a d a l a h p e r l i n -
dungan t e r h a d a p karyawan dalam b e k e r j a , b a i k d a r i
gangguan-gangguan yang b e r s i f a t f i s i k maupun d a r i
gangguan yang b e r s i f a t p s i k o l o g i s . Pe r l i ndungan dan
keamanan dalam b e k e r j a merupakan s a l a h s a t u kebutuhan
manusia (Haslow, 1970). Apab i l a gu ru dalam b e k e r j a
mendapat pe r l i ndungan keamanan dalam melaksanakan
t u g a s , d i a akan d a p a t b e k e r j a dengan t enang . H a l i n i
akan mendorong pen ingka tan p r e s t a s i k e r j a gu ru .
Sua tu ha1 yang t i d a k d a p a t d i p u n g k i r i bahwa un tuk
melaksanakan t u g a s t e r t e n t u , akan memerlukan p e r a l a t -
a n - p e r a l a t a n yang akan membantu k e l a n c a r a n pe laksanaan
t u g a s t e r s e b u t , b a i k p e r a l a t a n yang d i p e r l u k a n secara
langsung ( s a r a n a ) maupun p e r a l a t a n yang t i d a k d i p e r l u -
kan s e c a r a langsung dalam b e k e r j a ( p r a s a r a n a ) . S t e e r s
( 1980) mengemukakan d i samping f ak to r - f a k t o r l a i n n y a ,
kelengkapan s a r a n a dan p r a s a r a n a dalam pe laksanaan
p e k e r j aan j u g a s a n g a t mempengaruhi p r e s t a s i k e r j a se-
s eo rang .
, , , . . . .", .-,.I,'-- , - , : .. 3 :l(,!%fi.b _ C .A I , . .
- . ' '3 r., :.{ ,$
Suasana dan i k l i m k e r j a dalam o r g a n i s a s i akan
tergnmbnr m e l n l u i p o l a hubunnnn a n t n r p r i b a d i dalnm
o r g n n i s n s i (Koeh le r , 1978). Mubunann nn t a r p r i bnd i
yang b a i k dalam o r g a n i s a s i akan membentuk sua sana
k e r j a yang p o s i t i f , s e b a l i k n y a hubungan a n t a r p r i b a d i
yang kurang b a i k akan membentuk sua sana k e r j a yang
kurang menguntungkan . S e j a l a n dengan i t u S u t i s n a
( 1983) mengemukakan sua sana k e r j a dalam o r g a n i s a s i
akan berpengaruh t e r h a d a p p r o d u k t i f i t a s o r g a n i s a s i
yang be r s angku t an . Pendapat d i a tas didukung o l e h
S t e e r s ( 1980) yang menyatakan bahwa a n t a r a sua sana
k e r j a dengan p r e s t a s i k e r j a dalam o r g a n i s a s i mempu-
n y a i hubungan yang p o s i t i f . Berdasarkan pendapa t d i
a t a s , d a p a t dikemukakan k a l a u k e p a l a s e k o l a h i n g i n
meningkatkan p r e s t a s i k e r j a gu ru , k e p a l a s e k o l a h d a p a t
melalukannya m e l a l u i p e n c i p t a a n sua sana k e r j a yang
p o s i t i f d i s e k o l a h yang dipimpinnya.
P e r h a t i n n dan gaya kepemimpinan a t a s a n s a n g a t
berpengaruh t e r h a d a p h a s i l k e r j a karyawan dalam organ-
i s a s i (Anoraga, 1992) . S e j a l a n dengan i t u Thoha (1983)
mengemukakan pimpinan yang mempunyai p e r h a t i a n t e r h a -
dap masalah-masalah yang d i h a d a p i karyawan dalam
b e k e r j a akan d a p a t mendorong karyawan ' b e k e r j a l e b i h
b a i k . Pendapa t d i a t a s j u g a didukung o l e h Pa reek
(1984) yang menyatakan bahwa p e r h a t i a n pimpinan t e r h a -
dap knryawan akan d a p a t mendorongnya un tuk b e k e r j a
l e b i h b a i k d a l a n o r g a n i s a s i . Dengan adanya p e r h a t i a n
pimpinan t e r h a d a p karyauan dalam b e k e r j a akan d a p a t
menumbuhkan r n s a memi l ik i karyawan t e r h a d a p o r g a n i s a -
si. Keadaan s e p e r t i i n i t e n t u j u g a akan b e r l a k u b a g i
guru-guru d i s e k o l a h .
P r e s t a s i k e r j a merupakan h a s i l k e r j a yang d i c a p a i
s e seo rang d a r i pe laksanaan p e k e r j a a n yang n e n j a d i
tanggung jawabnya ( S a l e h , 1980). H a s i l yang d i c a p a i
s e seo rang dalam nelakukan p e k e r j a a n akan s a n g a t d i t e n -
tukan o l e h p r o s e s pe l aksanaan p e k e r j a a n i t u s e n d i r i .
Berdasarkan ha1 t e r s e b u t d a p a t dikemukakan bahwa
p e n i l a i a n t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a d a p a t d i l a k u k a n
be rda sa rkan p r o s e s dan h a s i l k e r j a . Dharma ( 1985)
mengemukakan p e n i l a i a n p r e s t a s i k e r j a nerupakan upaya
mengumpulkan masukan perband ingan a n t a r a penampilan
k e r j a s e seo rnng dengan h a s i l yang d i c a p a i n y a .
P e n i l a i a n t e r h a d a p p r o s e s k e r j a d a p a t d i l a k u k a n
be rda sa rkan kecakapan/pengetahuan, pengalaman, ke t e -
r ampi lan dan kesungguhan dalam ne laksanakan t u g a s yang
men j a d i tanggung jawabnya ( S a l e h , 1980). P e n i l a i a n
t e r h a d a p h a s i l d a p a t d i l a k u k a n be rda sa rkan k u a l i t a s
dan k u a n t i t a s h n s i l k e r j a s e r t a k e t e p a t a n waktu
dalam pencapa ian h a s i l k e r j a (Dharma, 1985).
P e n i l a i a n t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a s e s e o r a n g pada
s u a t u o r g a n i s a s i / i n s t a n s i d i l a k u k a n o l e h a t a s a n lang-
sung ( S a l e h , 1980). I n i b e r a r t i p r e s t a s i k e r j a seseo-
r a n g d i t e n t u k a n b e r d a s a r k a n persepsi a t a s a n t e r h a d a p
pe laksanaan a t a u h a s i l k e r j a n y a . Hal s e p e r t i i n i j u g a
b e r l a k u d i s e k o l a h , p e n i l a i a n t e r h a d a p prestasi k e r j a
guru d i l a k u k a n o l e h k e p a l a s e k o l a h .
Pada p e n e l i t i a n i n i p e n i l a i a n t e r h a d a p pres tas i
k e r j a g u r u o l e h k e p a l a s e k o l a h d i f o k u s k a n pada p r o s e s
p e l a k s a n a a n p e k e r j a a n dengan menggunakan i n d i k a t o r
yang dikemukakan S a l e h ( 1980) y a i t u ( a ) kecakapan/
pengetahuan t e n t a n g b i d a n g t u g a s , ( b ) pengelaman dalam
b idang t u g a s , ( c ) k e t e r a m p i l a n dalam dalam n e l a k s a n a -
kan t u g a s , dan ( d ) kesungguhan dalam b e k e r j a .
2. I k l i m ker jasama
O r g a n i s a s i a d a l a h s i s t e m k e r j a sama sekelompok
o rang u n t u k mencapai t u j u a n bersama. Seko lah a d a l a h
s u a t u o r g a n i s a s i yang t e r d i r i d a r i u n s u r k e p a l a seko-
l a h , g u r u , pegawai a d m i n i s t r a t i f dan s i s w a . Unsur-
u n s u r t e r s e b u t s a l i n g berhubungan dan b e k e r j asama
u n t u k mencapai t u j u a n . S t o n e r (1987, h . 331) nenga ta -
kan "In fact, organization may be defined as a struc-
tured system of rela tionships that coordinates the
effort of group of people toward the achievement of
specific objective ". I n t e r a k s i d a r i unsur-unsur yang
s n l i n g b e r k a i t a n dalam o r g a n i s a s i akan mempengaruhi
i k l i m k e r j a s a m a pada o r g a n i s a s i t e r s e b u t .
Hoy dan Miskel (1978, h. 238) menje laskan "organ-
izational climate is the set of enduring characteris-
tics that describe and organization, distinguish it
from other organizations, an influence the behavior of
the people in the organization". P e n j e l a s a n dalam
ku t i pan i n i memperl ihatkan bahwa i k l i m merupakan s a l a h
s a t u c i r i yang membedakan s a t u o r g a n i s a s i dengan
o r g a n i s a s i l a i n n y a .
I k l i n ke r jasama a d a l a h s u a s a n a k e r j a yang t e r j a d i
dalam o r g a n i s a s i yang d i c i p t a k a n o l e h p o l a hubungan
a n t a r p r i b a d i dalam o r g a n i s a s i t e r s e b u t (Koeh le r ,
1978) . I k l i m ker jasama masing-masing s e k o l a h akan
berbeda s a t u dengan l a i n n y a . Hal i n i d i sebabkan ka r ena
s e t i a p s e k o l a h mempunyai c i r i - c i r i khusus yang berbeda
dengan yang l a i n n y a dan i k u t mempengaruhi p e r i l a k u
orang-orang d i s e k o l a h t e r s e b u t .
I k l i m k e r j a s a n a d i s e k o l a h e r a t k a i t a n n y a dengan
orang-orang yang t e r l i b a t da lam pe l aksanaan pend id ikan
d i s e k o l a h . Hal i n i s e j a l a n dengan pendapa t yang
dikemukakan o l e h Gibson (1973, h. 137) "climate is a
set of properties of the work environment percxived
directly or indirectly by the employees who work in
this environment and is assumed to be major force in
influecing their behavior on the job". Kutipan i n i
menje laskan bahwa i k l i m merupakan s e p e r a n g k a t s i f a t -
s i f a t l ingkungan k e r j a yang d i r a s a k a n p e k e r j a b a i k
s e c a r n lnngsung maupun t i d a k l anesung . I k l i m d i d u g a
mempunyai penearuh yang b e s a r t e r h n d a p pres tas i k e r j a
pegawai dalam o r g a n i s a s i .
Kepala s e k o l a h a d a l a h o rang yang be r t anggung
jawab t e r h a d a p pembinaan i k l i m ker jasama d i s e k o l a h .
S e b a g a i p impinan, k e p a l a s e k o l a h berkewaj i b a n menentu-
kan s e l u r u h k e g i a t a n d i s e k o l a h s e h i n g g a p r o s e s b e l -
a jar mengajar d a p a t b e r l a n g s u n g dalam i k l i m yang
menyenangkan. Kepala s e k o l a h p e r l u menciptakun i k l i m /
s u a s a n a k e r j a s a m a yang menyenangkan dan k o n d i s i s e p e r -
t i i n i merupakan p r a s y a r a t u n t u k mencapai t u j u a n
i n s t i t u s i o n a l maupun t u j u a n k u r i k u l e r d i s e k o l a h
(Hanul lang, 1985) . I k l i m / s u a s a n a ke r j a sama yang nenye-
nangkan d i s e k o l a h akan t e r j a d i a p a b i l a k e p a l a seko-
l a h , g u r u , pegawai a d m i n i s t r a t i f dan s i s w a mempunyai
kesepaka tan dalam pencapa ian t u j u a n p e n d i d i k a n d i
s e k o l a h . K e t i d a k s e p a k a t a n a n t a r a unsur -unsur t e r s e b u t
akan menimbulkan k o n f l i k d i s e k o l a h . H a l i n i t e n t u
sa ja akan menghambat u s a h a pencapa ian t u j u a n p e n d i d i k -
an . Untuk i t u k e p a l a s e k o l a h h a r u s b e r u s a h a menghin-
d a r i t e r j a d i n y a konf l i k d i s e k o l a h .
Hersey dan Blnnchard ( 1982) mengemukakan t i g a
p e r a n g k a t s i k a p dan asumsi d a s a r yang d a p a t d i m i l i k i
orang-orang dalam k a i t a n n y a dengan k o n f l i k y a i t u , ( a )
konf l i k t i d a k d a p a t d i h i n d a r k a n dan p e r s e t u j u a n t i d a k
dimungkinkan, ( b ) konf l i k d a p a t d i h i n d a r k a n , dan p e r -
s e t u j u a n t i d a k dimungkinkan, (c) meskipun ada konf l i k , ,
p e r s e t u juan dimungkinkan . Sehubungan dengan i t u Wah-
j o s e n i j o ( 1984) mengemukakan l i m a p o l a d a s a r yang
d a p a t d i l akukan o l e h pimpinan dalam p e n y e l e s a i a n
k o n f l i k yang t e r j a d i , y a i t u (a) dengan menekan k o n f l i k
i t u s e n d i r i , ( b ) dengan c a r a h a l u s a t a u l unak , ( c )
denaan menghindarkan tangflung jawab, ( d ) dengan mela-
l u i musyawarah a t a u kompromi, dan ( e ) dengan konf ron-
t a s i y a i t u p ihnk-pihak yang s a l i n g b e r t e n t a n g a n d i h a -
dapkan s a t u sama l a i n .
B e r o r i e n t a s i pada pe r anan pimpinan dalam pen-
c apa i an t u j u a n , a p a b i l a t e r j a d i konf l i k d i s e k o l a h
penye l e sa i annya merupakan tanggung jawab k e p a l a seko-
l a h s eh ingga t e r c i p t a i k l i m l s u a s a n a ke r jasama yang
harmonis d i a n t a r a sesama u n s u r yang s a l i n g t e r l i b a t .
Hubungan yang harmonis d i s e k o l a h d i t a n d a i dengan
adanya ker jasama yang b a i k a n t a r a k e p a l a s e k o l a h ,
gu ru , pegnwai a d m i n i s t r a t i f dan s i s w a . S e j a l a n dengan
i t u , Manullang ( 1985) mengemukakan ker jasama d i seko-
l a h merupakan f a k t o r yang s a n g a t menentukan t e r h a d a p
k e b e r h a s i l a n pe laksanaan pend id ikan d i s e k o l a h -
Untuk memahami konsep i k l i n ke r jasama k i r a n y a
p e r l u dikemukakan f a k t o r - f a k t o r yang i k u t menentukan
i k l i m t e r s e b u t . S t e e r s (1980) yang mengemukakan f a k -
t o r - f a k t o r yang mempengaruhi i k l i m ker jasama d i
sekolah meliputi, (a) s t r u k t u r t u g a s , ( b ) hubungan
imbalan dan hukuman, ( c ) s e n t r a l i s a s i kepu tusan , ( d )
t e k a n a n p a d a p r e s t a s i , ( e ) t e k a n a n p a d a l a t i h a n dan
pengembangan, ( f ) keamanan dan r e s i k o , ( g ) ke te rbuka-
an dan k e t e r t u t u p a n , ( h ) s t a t u s dan semangat , ( i )
pengakuan d a n umpan b a l i k , dan ( j ) kompetens i dan
f l e k s i b i l i t a s o r g a n i s a s i s e c a r a umum.
S t r u k t u r t u g a s menyangkut t i n g k a t p e r i n c i a n meto-
d e yang d i p a k a i u n t u k melaksanakan t u g a s - t u g a s organ-
i s a s i . Hubungan imbalan dan hukuman, tampak p a d a pem-
b e r i a n g a j i d i d a s a r k a n a tas p r e s t a s i k e r j a dan jasa,
bukan atas pe r t imbangan l a i n n y a s e p e r t i s e n i o r i t a s
a t a u p e p o r i t a s . S e n t r a l i s a s i kepu tusan menyangkut
b a t a s - b a t a s k e p u t u s a n p e n t i n g yang t e r l e t a k padn
manajemen t i n g k a t a t a s . Tekanan p a d a p r e s t a s i merupa-
kan k e i n g i n a n p i h a k a t a s a n t e r h a d a p p i h a k banahan
u n t u k melaksanakan p e k e r j a a n dengan b a i k dan memberi-
kan sumbangan b a g i s a s a r a n yang i n g i n d i c a p a i . Tekanan
pada l a t i h a n dan pengembangan menyangkut upaya-upaya
dalam meningkatkan kemampuan i n d i v i d u m e l a l u i k e g i a t -
a n - k e g i a t a n l a t i h a n yang tepat . Keamanan dan r e s i k o
menyangkut ha l -ha1 yang d a p a t menimbulkan k e c e l a k a a n ,
p e r a s a a n kurang aman dan kecemasan para p e k e r j a dalam
menja lankan t u g a s . Keterbukaan dan k e t e r t u t u p a n m e -
nyangkut s i f a t o r a n g yang b e r t u g a s dalam menerima
s a r a n dan masukan b a r u , d a n sisi l a i n b e r u s a h a menutu-
p i k c s a l a h a n mereka dan t i d a k mau be rkomunikas i s e c a r a
bebas dan beker jasama. S t a t u s menyangkut kese lu ruhan
s i f a t - s i f a t yang mengatur kedudukan dan menghubungkan
1 inakungnn k e r j a dcndan para p e k e r j a . Semangat m e -
nyangkut pe r a saan umum i n d i v i d u bahwa l ingkungan ker-
j anya i t u merupakan tempat b e k e r j a yang b a i k dan d a p a t
memenuhi kebutuhan s o s i a l n y a . Pengakuan dan umpan
b a l i k menggambarkan k e t e r b a t a s a n i n d i v i d u un tuk menge-
t a h u i apa yang dikemukakan a t a sannya , p e k e r j aan dan
keterbatasan-keterbatasan mereka atas d i r i n y a . Kompe-
t e n s i dan f l e k s i b i l i t a s o r g a n i s a s i secara umum merupa-
kan t i n g k a t k e t e r b a t a s a n o r g a n i s a s i un tuk mencapai
t u juannya secara f l e k s i b e l dan k r e a t i f .
Pendapat l a i n t e n t a n g f a k t o r - f a k t o r yang mempe-
nga ruh i i k l i m ker jasama dalam o r g a n i s a s i dikemukakan
o l e h Mi l ton (1981), f a k t o r t e r s e b u t ada l ah , (a) indi-
vidual autonomy, (b) degree of structure imposed upon
the position, (c) reward orientation, dan ( d ) conside-
ration, warmth, and support. Dessler ( 1976) i k l i m
ker jasama dalam o r g a n i s a s i akan d i p e n g a r u h i o l e h (a )
size, ( b ) organizational structure, (c) system comp-
lexity, (d) leadership pattern, and (e) goal direc-
tion.
Hoy dan H i s k e l ( 1978) mengenukakan dua bentuk
i k l i m ker jasama d i s e k o l a h y a i t u i k l i m ker jasama yang
t e r buka dan i k l i m ker jasama yang t e r t u t u p . Perbedaan
i k l i m ker jasama yang t e r b u k a d a r i i k l i m k e r j a s a n a yang
t e r t u t u p t e r l e t a k pada semangat ( e s p i r i t ) , per t imbang-
an ( c o n s i d e r a t i o n ) , dan dorongan a t a u a r a h t u j u a n
( t h r u s t ) . Pada i k l i m k e r j asama yang t e r b u k a semangat
k e r j a guru t i n g g i , pert imbangnn dan dorongan yang
d i b e r i k a n o l e h k e p a l a s e k o l a h dan teman s e j a w a t cukup
b e s a r , ha1 i n i menjad i f a k t o r pendorong b a g i guru
un tuk b e r p r e s t a s i dalam melakukan p e k e r j a a n . Seba l i k -
nya pada i k l i m ker jasama s e k o l a h yang t e r t u t u p semang-
a t k e r j a gu ru rendah , demikian j u g a dengan a spek pe r -
t imbangan dan dorongan yang d i b e r i k a n o l e h k e p a l a
s e k o l a h dan teman sejawat, ha1 i n i d a p a t menyebabkan
p r e s t a s i k e r j a guru menjad i menurun.
Pendapat-pendapat mengenai f a k t o r - f a k t o r yang
i k u t t e r l i b a t dalam menentukan i k l i m s e k o l a h s ebaga i -
mana dikemukuknn d i n t a s k e l i h a t a n n y a s a t u dengan
l a i n n y a ada pe rbedaan . Namun pada da sa rnya , pendapat -
pendapat t e r s e b u t mempunyai kesamaan, dengan penekanan
pnda pendekatan p s i k o l o g i s , s e l a i n i t u f a k t o r - f a k t o r
i k l i m s e k o l a h yang dikemukakan i t u s a l i n g melengkapi
s a t u dengan l a i n n y a .
Berpedoman kepada p e n j e l a s a n dan pendapa t p a r a
a h l i yang dikemukakan d i a t a s , maka i n d i k a t o r - i n d i k a -
t o r i k l i m ker jasama d i s e k o l a h yang akan d i t e l i t i
a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t , ( a ) ke te rbukaan dalam melaksa-
nakan t u g a s , ( b ) keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i , ( c )
penahareaan t e r h a d a p pendapa t dan p e k e r j aan o rang
l a i n , dan ( d ) penerimaan t e rhadap keputusan yang
t e l a h d i ambi l s e c a r a bersama.
8. geranakaKonsePtual
I k l i m ker jasama merupakan suasana ker jasama yang d i -
rasakan se seo rang dalam o r g a n i s a s i . I k l i m ker jasama t e r -
bentuk berdasarkan p o l a i n t e r a k s i a n t a r a i n d i v i d u - i n d i v i -
du dalam o r g a n i s a s i . I k l i m ker jasama yang s e h a t akan men-
dorong se seo rang a g a r b e k e r j a dengan b a i k un tuk mencapai
h a s i l yang memuaskan. Hoy dan H i s k e l (1978, h. 276),
n e n j e l a s kan bahwa " i k l i m ker jasama yang s e h a t dalam
o r g a n i s a s i akan mendorong ind iv idu - ind iv idu yang ada
dalam o r g a n i s a s i t e r s e b u t un tuk b e k e r j a secara e f e k t i f * ' .
I klim k e r j asama menpunyai pengaruh yang b e s a r ter-
hadap p r e s t a s i k e r j a i n d i v i d u dalam o r g a n i s a s i . I k l i m
ker jasama yang menyenangkan pada s u a t u o r g a n i s a s i akan
d a p a t mendorong ind iv idu - ind iv idu yang a d a dalam organ i -
s a s i t e r s e b u t un tuk b e k e r j a dengan b a i k . Seba l iknya i k l i m
kerjasama yang kurang menyenangkan akan d a p a t menghambat
pelaksanaan p e k e r j aan . Dengan demikian d a p a t d ika t akan
bahwa makin sehat/menyenangkan i k l i m ker jasama dalam
o r g a n i s a s i , maka akan semakin b a i k p u l a l a h p r e s t a s i k e r j a
ind iv idu- ind i v i d u t e r s e b u t . Hal i n i d isebabkan karena
suasana yang menyenangkan akan mendorong se seo rang un tuk
b e r g a i r a h dan bersemangat dalam b e k e r j a . Orang yang
melakukan s u a t u peke r j aan dengan penuh semangat dan
b e r g a i r a h akan l e b i h b e s a r dan b e r k u a l i t a s h a s i l k e r j a n y a
b i l a d iband ingkan dengan o rang-o rang yang t i d a k berseman-
g a t dan b e r g a i r a h da lam b e k e r j a .
I k l i m ke r jnsama yang b a i k d i s e k o l a h akan t e r b e n t u k
m e l a l u i p o l a i n t e r a k s i yang t e r j a d i a n t a r a k e p a l a seko-
l a h , g u r u , pegawai a d m i n i s t r a t i f dan s i s w a d i s e k o l a h .
A p a b i l a i n t e r a k s i a n t a r a g u r u , siswa, k e p n l a s e k o l a h dan
peBawai a d m i n i s t r a s t i f t e r c i p t a dengan b a i k d i s e k o l a h ,
h a 1 i n i akan d a p a t meningkatkan k e g a i r a h a n k e r j a g u r u dan
pnda g i l i r a n n y a akan d a p a t meningkatkan p r e s t a s i k e r j a n y a
b a i k secara k u a l i t a s maupun secara k u a n t i t a s . S e b a l i k n y a
a p a b i l a hubungan a n t a r a g u r u , s i s w a , k e p a l a s e k o l a h dan
pegawai a d m i n i s t r a t i f ku rang t e r b i n a dengan b a i k , h a 1 i n i
t e n t u akan menghambat a t a u mengganggu p e l a k s a n a a n p e n d i -
d i k a n d i s e k o l a h .
BAB I11
HETOLOGI PENELITIAN
D i dalam bab akan dikemukakan metoda p e n e l i t i a n , popu-
l a s i , sampel , ins t rumen p e n e l i t i a n , u j i c o b a ins t rumen ,
p r o s e d u r pengumpulan d a t a , dan a n a l i s i s d a t a .
P e n e l i t i a n i n i menggunakan metode d e s k r i p t i f yang
menurut Furchan (1983) merupakan s u a t u metode yang d i g u -
nakan u n t u k memperoleh i n f o r m a s i t e n t a n g s u a t u penomena
d a n u n t u k menetapkan s i f a t - s i f a t dalam s u a t u s i t u a s i pada
saat p e n e l i t i a n d i l a k u k a n . Tujuannya u n t u k melukiskan
s u a t u k o n d i s i "apa yang ada" da lam s i t u a s i . Pe laksanaan
metode d e s k r i p t i f menurut Surakhmad (1978) t i d a k hanya
terbatas pada pengumpulan d a t a saja, t e tap i sampai pada
a n a l i s i s dan i n t e r p r e t a s i d a t a t e r s e b u t .
B. P o p u l a s i dan sz im lxd
1. P o p u l a s i
P o p u l a s i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h g u r u Pegawai
Neger i S i p i l (PNS) yang mengajar p a d a SHP d i Kodya
Padang dalam t a h u n a j a r a n 1993/1994.
Hasil p r a s u r v e i yang d i l a k u k a n menunjukkan bahwa
jumlah guru PNS yang mengajar pada SHP d i Kodya Padang
dalam tahun a j a r a n 1993/1994 sebanyak 1.547 o r a n g p a d a
SMP Neger i dan 178 o r a n g pada SMP Swasta dengan penye-
b a r a n s e b a g a i mana d i t u n j u k k a n dalam T a b e l 1 dan 2.
Tabel. 1. Jumlah Guru PNS yang Hen8- a jar Pada SHP N e g e r i KO- d y a Padang Tahun A j a r a n 1993/1994
Smb: Kandepdikbud Kodya Padang 1993
Nomor
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
N a m a s e k o l a h
SMP N e g e r i 1 SHP N e g e r i 2 SHP N e g e r i 3 SHP N e g e r i 4 SHP N e g e r i 5 SUP N e g e r i 6 SMP N e g e r i 7 SMP N e g e r i 8 SHP N e g e r i 9 SUP N e g e r i 10 SUP N e g e r i 11 SUP N e g e r i 12 SHP N e g e r i 13 SHP N e g e r i 14 SHP N e g e r i 15 SHP N e g e r i 16 SHP N e g e r i 17 SHP N e g e r i 18 SHP N e g e r i 19 SHP N e g e r i 20 SMP N e g e r i 21 SHP N e g e r i 22 SHP Megeri 23 SHP N e g e r i 24 SUP N e g e r i 25 SHP N e g e r i 26 SHP N e g e r i 27 SUP N e g e r i 28 SMP Negeri 29
J u n l a h
Jumlah
55 47 36 52 52 43 56 57 45 67 56 72 81 60 81 61
, 61 72 34 49 53 59 34 60 48 50 34 32 38
1547
T a b e l 2. Jumlah Guru PNS yang Meng- ajar Pada SUP S w a s t a Kodya Padnng Tahun Ajn ran 1993/1994
Smb : Kandepdikbud Kodya Padang, 1993 I
Nomor
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44
Nama s e k o l a h
SUP P r a t e r SUP P e r t i w i 1 SUP U u r n i SUP P e r t i SHP Haria SUP S a h a r a SUP Uhd. 3 SUP Y a p i SUP PGRI 2 SUP Ba i tu rahmah SUP P e r t i w i 2 SMP I n d r a c a h a y a SHP PGAI SHP Yos S u d a r s o SHP Mhd. 1 SUP Pemb . Bangsa SUP, Adabiah SUP PGRI 5 SHP T r i Abdi Pemb. SUP K a l a m Kudus SUP Hhd. 4 SUP SIUA SUP PGRI 4 SHP U a r d i s i w i SMP PGRI 3 SMP Angkasa SMP PGRI 7 SHP Purnama SMP Mhd. 8 SUP Uhd. 5 SUP Handayani SHP Mhd. 7 SMP PGRI 1 SMP N a s i o n a l SMP Tams i s SMP Yayasan Bunda SHP PGRI 9 SHP Mhd. 6 SMP D a r u l Uaarif SMP PGRI 6 SHP PT. Semen SHP Yayasan L u k i SUP PGRI 8 SUP P e r t i w i S i t e b a
J u m l a h
Jumlah
5 6 2 4 7 5 3 3 3 1 6 5 5 4 6 5 21 - - 1 - 6 4 5 - 10 - 4 1 4 - 3 8 2 10 6 3 6 1 - 10 4 - 3
178
Sampel
Pengambilan sampel d i l akukan s e c a r a " p u r p o s i f " ,
besnrnya sampel d i t e t a p k a n dua orang guru masing-
masing s e k o l a h , dengan ke t en tuan guru yang akan d i p i -
l i h men j a d i sampel sekurang-kurangnya t e l a h mengajar
se lama s a t u t ahun d i s e k o l a h yang be r s angku t an . Apabi-
l a pndn s u a t u s e k o l a h hanya adn s eo rang yang memenuhi
ke t en tuan d i a t a s , maka sampel d i s e k o l a h t e r s e b u t
hanyn s a t u o rang . Pembatasan i n i dimaksudkan agar
k e p a l a s e k o l a h d a p a t memberikan p e n i l a i a n kepada guru
s e c n r a cermat dan o b j e k t i f . D i samping i t u d iha r apkan
guru ynng t e l a h mengajar sekurang-kurangnya selama
s a t u t ahun pada s u a t u s e k o l a h t e l a h mengetahui dan me-
mahami s u a s a n a ke r jasama d i s e k o l a h yang bersangkut -
an .
Penetapan guru yang akan d i p i l i h menjadi sampel
d i l akukan o l e h k e p a l a s e k o l a h yang t e l a h mendapat
p e n j e l a s a n p ro sedu r pemi l i han sampel sebagaimana d ike -
mukakan d i atas. Penyebnran sampel un tuk masing-masing
j e n i s s e k o l a h d a p a t d i l i h a t pada Tabe l 3 dan 4 .
Tabel 3 . Jumlah Sampel Peneli t ian d i SMP Negeri Kodya Padang
Nomor
1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
Nama sekolah
SHP Negeri 1 SHP Negeri 2 SHP Negeri 3 SHP Negeri 4 SMP Negeri 5 SHP Negeri 6 SHP Negeri 7 SHP Negeri 8 SHP Negeri 9 SHP Negeri 10 SHP Negeri 11 SHP Negeri 12 SHP Negeri 13 SUP Negeri 14 SMP Negeri 15 SHP Negeri 16 SMP Negeri 17 SHP Negeri 18 SHP Negeri 19 SHP Negeri 20 SHP Negeri 21 SMP Negeri 22 SHP Negeri 23 SHP Negeri 24 SHP Negeri 25 SMP Negeri 26 SMP Negeri 27 SUP Negeri 28 SHP Negeri 29
J u m l a h
Jumlah
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
58
T a b e l 4 . Jumlah Sampel P e n e l i t i a n d i SHP S w a s t a Kodya Padang
Nomor
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 21 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 4 1
I
N a m a s e k o l a h
SMP P r a t e r SHP P e r t i u i 1 SHP Murni SMP P e r t i SUP Uaria SHP S a h a r a SHP Mhd. 3 SHP Yapi SMP PGRI 2 SMP Bai turahmah SHP P e r t i w i 2 SHP I n d r a c a h a y a SHP PGAI SHP Yos S u d a r s o SUP Mhd. 1 SMP Pemb . Bangsa SMP Adabiah SUP PGRI 5 SMP T r i Abdi Pemb. SMP K a l a m Kudus SMP ~ h d . 4 SMP SIHA SHP PGRI 4 SMP M a r d i s i w i SMP PGRI 3 SHP Angkasa SMP PGRI 7 SHP Purnama SUP Hhd. 8 SHP Hhd. 5 SHP Handayani SMP Hhd. 7 SMP PGRI 1 SHP N a s i o n a l SUP Tams i s SHP Yayasan Bunda SHP PGRI 9 SHP Mhd. 6 SHP D a r u l H a a r i f SHP PGRI 6 SUP PT. Semen SHP Yayasan L u k i SHP PGRI 8 SMP P e r t i w i S i t e b a
1 J u m l a h
Jumlah
2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 - - 1 - 2 2 2 - 2 - - - 2 - 1 2 - 2 2 1 2 - - 2 2 - 1
59
C. Instrumen P e n e l d a m - .
Ins t rumen yang digunakan un tuk mengumpulkan d a t a
pada p e n e l i t i a n i n i a d a l a h k u e s i o n e r , yang d i s u s u n menu-
r u t model s k a l a L i k e r t . Hodel s k a l a L i k e r t d ianggap
p a l i n g s e s u a i un tuk menanyakan s i k a p a t a u pendapa t sese-
orang mengenai s u a t u o b j e k . D a l a m ha1 i n i , Tuckman (1972.
h . 157) mengemukakan "Likert scale is used to register
the extent of agreement or disagreement with a particular
statement of an attitude, belief, or judgement".
Model s k a l a L i k e r t yang digunakan pada p e n e l i t i a n
i n i dirumuskan d a l a n ben tuk kontinum dengan empat ka tego-
r i d a r i s e l a l u (SL) , s e r i n g (SR), j a r a n g ( J R ) dan t i d a k
pe rnah (TP) . Penyusunan i n s t r u n e n d i l a k u k a n m e l a l u i
t ahap- tahap b e r i k u t :
Penentuan i n d i k a t o r
I n d i k a t o r setiap v a r i a b e l d i t e n t u k a n be rda sa rkan
konsep masing-masing v a r i a b e l i t u s e n d i r i . V a r i a b e l
p r e s t a s i k e r j a d i d e f i n i s i k a n s e b a g a i p r o s e s k e r j a yang
d i l akukan gu ru dalam melaksanakan t u g a s d i s e k o l a h
un tuk mencapai h a s i l yang d iha r apkan . V a r i a b e l i k l i m
k e r j asama dirumuskan s e b a g a i s u a s a n a k e r j a sama yang
d i l i h a t dan d i r a s a k a n gu ru d i s e k o l a h s e b a g a i a k i b a t
p o l a hubungan p r i b a d i a n t a r a k e p a l a s e k o l a h , gu ru ,
pegawai a d m i n i s t r a s i dan s i s w a .
Berdasarkan pendapa t p a r a a h l i dan rumusan v a r i a -
b e 1 d i atas, d i t e n t u k a n i n d i k a t o r v a r i a b e l s e b a g a i
b e r i k u t :
n . I n d i k n t o r p r e s t a s i k e r j a adn lnh :
1) penge tahuan t e n t a n g t u g a s ,
2 ) pengelaman dalam t u g a s ,
3) k e t e r a m p i l a n dalam melaksanakan t u g a s ,
4 ) Kesungguhan dalam b e k e r j a .
b . I n d i k a t o r i k l i m k e r j a s a m a a d a l a h :
1) k e t e r b u k a a n dalam melaksanakan t u g a s ,
2 ) keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i ,
3) penghargaan t e r h a d a p p e n d a p a t dan p e k e r j aan
o r a n g l a i n ,
4 ) pener imaan t e r h a d a p kepu tusan bersama.
Penyusunan konsep i n s t r u m e n
Berdasa rkan i n d i k a t o r d a r i masing-masing v a r i a b e l
yang dikemukakan, maka d i s u s u n ' i n s t r u m e n p e n e l i t i a n
s e b a g a i b e r i k u t :
a . Untuk v a r i a b e l p res tas i k e r j a g u r u sebanyak 52
b u t i r dengan r i n c i a n :
1) Pengetahuan t e n t a n g t u g a s , sebanyak 11 b u t i r
y a i t u , b u t i r nomor 1, 5, 10 , 13, 17 , 20, 24, 31,
34 , 36, dan 49 .
2 ) Pengalaman dalam t u g a s sebanyak 13 b u t i r y a i t u ,
b u t i r nomor 3, 7 , 12 , 15, 21, 23, 25, 27, 30, 32 ,
38, 45 , d a n 52 .
3) Ke te rampi lan dalam n e l a k s a n a k a n t u g a s sebanyak
14 b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 2 , 6, 11, 14, 18,
19, 26, 28. 33, 35, 37, 43, 44, dan 50.
4 ) Kesungguhan dalam b e k e r j a sebanyak 14 b u t i r
y a i t u , b u t i r nomor 4, 8, 9, 16, 22, 29, 39, 40,
41, 42, 46, 47, 48, dan 51.
b . Untuk v a r i a b e l i k l i m k e r j a s a n a sebanyak 38 b u t i r
dengan r i n c i a n :
1) Keterbukaan dalam melaksanakan t u g a s , sebanyak
10 b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 1 s /d 10 .
2 ) Keakraban hubungan n n t a r p r i b a d i sebanyak 12
b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 11 s /d 22.
3 ) Menghargai pendapa t dan p e k e r j a a n orang l a i n
sebanyak 11 b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 23 s /d 33.
4 ) Penerimaan t e r h a d a p .keputusan bersama sebanyak 5
b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 34 s /d 38.
,O - m Coba Instrumen
Ins t rumen p e n e l i t i a n i n i d i u j i c o b a k a n d i SUP Neger i
1, SHE' Neger i 7 , SUP Neger i 19 , SMP Negeri 22, SMP SIUA,
SMP Purnama, SMP PT. Semen, dan SMP P a r t i w i S i t e b a . Res-
ponden dalam u j i coba a d a l a h guru dan k e p a l a s e k o l a h .
Ins t rumen i k l i m ker jasama d i u j i cobakan kepada 2 o r ang
guru un tuk s e t i a p s e k o l a h , sedangkan ins t rumen un tuk
m e n i l a i p r e s t a s i k e r j a gu ru d i u j i cobakan kepada k e p a l a
s e k o l a h .
Tujuan u j i coba i n i a d a l a h u n t u k mengetahui sumbang-
an b u t i r t e r h a d a p i n d i k a t o r , k e t e r a n d a l a n i n d i k a t o r dan
v a r i a b e l se r ta k e t e r k a i t a n i n d i k a t o r dalam s a t u v a r i a b e l .
D i samping i t u j u g a b e r t u j u a n u n t u k m e l i h a t apakah res-
ponden d a p a t memahami b u t i r - b u t i r yang dikemukakan dalam
i n s t r u m e n . Dengan k a t a l a i n , u j i c o b a i n s t r u m e n i n i d i t u -
jukan u n t u k mengetahui k u a l i t a s b u t i r - b u t i r p e r n y a t a a n
( b u t i r ) dan j u g a k u a l i t a s s k a l a yang d i s u s u n .
. . E m A n a l l s l s U I l j ; L C o b a I n s t r u m e n
A n a l i s i s h a s i l u j i c o b a d i l a k u k a n dengan menggunakan
t e k n i k t e s k l a s i k yang menggunakan model t e s B a t r e i .
Sumbangan b u t i r t e r h a d a p i n d i k a t o r d i k e t a h u i dengan c a r a
menjumlahkan h a s i l p e r k a l i k a n k o r e l a s i ( r ) b u t i r pada
masing-masing i n d i k a t o r dengan jawaban responden d a r i
s e t i a p b u t i r p a d a i n d i k a t o r i t u . Koef i s i e n k e t e r a n d a l a n
i n d i k a t o r d i h i t u n g dengan koef i s i e n a l p h a Cronbach, s e -
dangkan koef i s i e n k e t e r a n d a l a n v a r i a b e l d i h i t u n g dengan
s k o r komposi t B a t r e i (Kumaidi, 1990).
Nasil a n a l i s i s k e t e r a n d a l a n masing-masing i n d i k a t o r
dan v a r i a b e l d a p a t d i l i h a t p a d a T a b e l 5, sedangkan T a b e l
6, dan 7 menunjukkan h a s i l a n a l i s i s k e t e r k a i t a n a n t a r i n -
d i k a t o r dalam v a r i a b e l p r e s t a s i k e r j a guru dan i k l i m k e r -
j asama .
Tabe l 5. Ke te randa lan I n d i k a t o r dan V a r i a b e l
Pada Tabe l 5 d i a tas d a p a t d i l i h a t bahwa k o e f i s i e n
ke t e r anda l an d a r i masing-nasing i n d i k a t o r dan v a r i a b e l
p e n e l i t i a n . Angkn-angka t e r s e b u t menunjukkan ins t rumen
i n i cukup l a y a k digunakan dalam p e n e l i t i a n . Namun demiki-
an i n d i k a t o r penerimaan t e r h a d a p keputusan bersama, pada
v a r i a b e l i k l i m ker jasama sebelum digunakan p e r l u d i p e r -
b n i k i ka r ena k o e f i s i e n ke t e r andn lannya masih rendah
(0,60). S e t e l a h pe rba ikan yang d i l akukan dipandang cukup
o l e h pembimbing, pengumpulan d a t a d a p a t d i l a k u k a n .
Koe f i s i en k e t e r a n d a l a n dan k o r e l a s i masing-masing
i n d i k a t o r dalam v a r i a b e l p e n e l i t i a n .
No.
A
B
V a r i a b e l / i n d i k a t o r
P r e s t a s i Kerja Guru ( Y )
1. Pengetahuan t e n t a n g t u g a s 2. Pengalaman dalam t u g a s 3. Keterampi lan dalam b e k e r j a 4 . Kesungguhan dalam b e k e r j a
I k l i m Kerjasama (X)
1. Keterbukaan dalam melaksanakan t u g a s
2. Keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i 3. Penghargaan t e r h a d a p pendapat /
peke r j aan o rang l a i n 4 . Penerimaan t e r h a d a p keputusan
bersama
Koef . ke t e r an - d a l a n
0 ,92
0 ,76 0 , 7 1 0 , 8 0 0 , 8 8
0,92
0,72 0 ,79
0 ,81
0 ,60
T a b e l 6 . K o r e l a s i dan K o e f i s i e n K e t e r a n d a l a n Anta r I n d i k a t o r V a r i a b e l P r e s t a s i K e r j a Guru
Keterangan : I n d i k a t o r 1 pengetahuan t e n t a n g t u g a s
2 pengelaman dalam t u g a s 3 k e t e r a m p i l a n dalam b e k e r j a 4 kesungguhan dalam b e k e r j a
Angka dalam ( . . ) a d a l a h banyak b u t i r p a d a i n d i k a t o r
I n d i k a t o r
1
2
3
4
Hasil a n a l i s i s d a t a t e n t a n g k o r e l a s i a n t a r i n d i k a t o r
dalam v n r i a b e l p r e s t a s i k e r j a g u r u s e p e r t i yang dikemuka-
1
0.76 (11) 0,74
0,23
0,72
kan pnda T n b e l 6 d i a tas , menunju'kkan bahwa i n d i k a t o r
pengetahuan t e n t a n g t u g a s dengan k e t e r a m p i l a n dalam
2
0.71 (13) 0.46
0.68
melaksanakan t u g a s kurang mempunyai k o r e l a s i ( r = 0,23).
I n i b e r a r t i bahwa pengetahuan yang d i m i l i k i guru t e n t a n g
3
0.80 (14) 0,68
bidang t u g a s n y a kurang menunjang k e t e r a m p i l a n n y a dalam
4
0.88 (14)
melaksanakan t u g a s . Namun demikian s e c a r a k e s e l u r u h a n
k o r e l a s i a n t a r i n d i k a t o r p a d a v a r i a b e l i n i cukup memadai
u n t u k ins t rumen p e n e l i t i a n y n i t u 0,59.
Tabe l 7 . K o r e l a s i dan Koef i s i e n Ke te randa lan Antar I n d i k a t o r V a r i a b e l I k l i m Kerja- sama d i Seko l ah
Keterangan : I n d i k a t o r 1 ke te rbukaan dalam melaksanakan t u g a s
2 keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i 3 penghargaan t e r h a d a p pendapa t / peke r j a -
an o rang l a i n 4 penerimaan t e r h a d a p kepu tusan bersama
Angka dalam (. . ) a d a l a h banyak b u t i r pada i n d i k a t o r
I n d i k a t o r
1
2
3
4
Pada t a b e l 7 d i atas, k e l i h a t a n bahwa a n t a r i n d i k a
t o r pada v a r i a b e l i k l i m ke r j a s ama d i s e k o l a h mempunyai
1
0 ,72 (10 ) 0 , 89
0 ,88
0 ,59
k o r e l a s i yang cukup t i n g g i . I n i b e r a r t i bahwa i n d i k a t o r -
i n d i k a t o r t e r s e b u t s a l i n g b e r k a i t a n s a t u dengan l a i n n y a .
2
0 .79 (12 ) 0 , 8 1
0 , 6 3
C
~'ProsedurPengumPulanData
Pengumpulan d a t a d i l a k u k a n pada SMP d i Kodya Padang
pada guru yang menjad i sampel p e n e l i t i a n . Langkah-langkah
k e g i a t a n yang d i l a k u k a n dalam pengumpulan d a t a a d a l a h :
1. Mengurus s u r a t i z i n melakukan p e n e l i t i a n ke j u r u s a n ,
f a k u l t a s dan Lembaga P e n e l i t i a n IKIP Padang dan s u r a t
i n i d i t e r u s k a n ke Kakanwil Depdikbud Sumatera Barat.
3
0 , 8 1 (11) 0,77
4
0 ,60 (5)
2 . S e t e l a h s u r a t i z i n k e l u a r d a r i K a k a n u i l , p e n e l i t i
menghubungi s e k o l a h - s e k o l a h tempat mengadakan p e n e l i -
t i a n dan ber temu dengan k e p n l a s e k o l a h n y a masing-
masing.
3 . Menje laskan maksud dan t u j u a n pengumpulan d a t a dan
t a t a cara p e n g i s i a n i n s t r u m e n .
4. Menyerahkan 2 macam i n s t r u m e n kepada k e p a l a s e k o l a h
y a i t u i n s t r u m e n dan i k l i m ke r j a sama yang akan d i i s i
o l e h g u r u , dan i n s t r u m e n p r e s t a s i k e r j a g u r u yang akan
d i i s i o l e h k e p a l a s e k o l a h . Untuk s e k o l a h N e g e r i i n s -
trumen i n i d i s e r a h k a n 4 eksampla r ( 2 eksampla r u n t u k
guru dan 2 eksampla r u n t u k k e p a l a s e k o l a h ) , sedangkan
u n t u k s e k o l a h s w a s t a j u g a 4 eksampla r , t e t ap i a d a yang
2 eksnmplar s e s u a i dengan sampel p e n e l i t i a n .
4 . Meminta Kepada k e p a l a s e k o l a h un tuk :
n. Menunjuk g u r u yang akan m e n g i s i i n s t r u m e n , dengan
k e t e n t u a n g u r u yang akan d i t u n j u k t e l a h mengajar
minimal se l ama 1 t a h u n d i s e k o l a h t e r s e b u t . D i
samping i t u g u r u i t u j u g a t e l a h d i k e n a l dengan b a i k
o l e h k e p a l a s e k o l a h , b a i k kemampuan maupun d e d i k a -
s i n y a .
b . Meng i s i i n s t r u m e n pres tas i k e r j a g u r u , p e n g i s i a n
in t rumen i n i d i d a s a r k a n a tas pengamatan k e p a l a
s e k o l a h t e r h a d a p g u r u yang b e r s a n g k u t a n dalam m e -
l aksanakan t u g a s d i s e k o l a h . Kepala s e k o l a h yang
akan m e n g i s i i n s t r u m e n i n i h a r u s t e l a h n e n g e n a l
guru yang akan d i n i l a i dengan b a i k . Kalnu k e p a l a ,,
s e k o l a h belum mengenal guru yang akan d i n i l a i de-
ngan b a i k s e p e r t i k e p a l a s e k o l a h b a r ~ b e r t u g a s d i
s e k o l a h t e r s e b u t , maka p e n g i s i a n ins t rumen d a p a t
d i s e r a h k a n kepada w a k i l k e p a l a s e k o l a h b idang peng-
a j a r a n a t a u k o o r d i n a t o r b idang s t u d i .
5. Hengumpulkan ins t rumen yang t e l a h d i i s i o l e h guru dan
k e p a l a s e k o l a h , d a r i 234 eksamplar ins t rumen yang
d i s e r a h k a n ( i k l i m k e r jasama d i s e k o l a h dan in t rumen
p r e s t a s i k e r j a guru masing-masing 117 eksampla r ) , 116
eksamplar d i s e r a h k a n pada SHP Neger i dan 118 eksamlar
pada SMP swas t a . D a r i yang d i s e r a h k a n t e r s e b u t hanya
184 eksamplar (masing-masing 92 eksamplar a t a u s e b e s a r
78 ,62 yang d a p a t dikumpulkan), dengan r i n c i a n 88
eksamplas (75,9X) d a r i s e k o l a h n e g e r i dan 96 eksamplar
(81,4X) d a r i s e k o l a h s u a s t a .
- - G . AnnllslsData
Data h a s i l p e n e l i t i a n i n i d i o l a h dan d i a n a l i s i s
dengan k o r e l a s i sedangkan sumbangannya d i l i h a t b e r d a s a r -
kan uniqwennya. Langkah-langkah yang di tempuh dalam peng-
o lahan dan a n a l i s i s d a t a t e r s e b u t ada l ah :
1. Pengubahan d a t a yang t e rkumpul dalam k u e s i o n e r menjad i
d a t a k u a n t i t a t i f , p e rnya t aan yang b e r s i f a t p o s i t i f
jawaban s e l a l u d i b e r i s k o r 4 , s e r i n g d i b e r i s k o r 3,
j a r a n g d i b e r i s k o r 2, dan t i d a k pe rnah d i b e r i s k o r 1,
sedangkan p e r n y a t a a n yang b e r s i f a t n e g a t i f s e b a l i k n y a .
2. Mencari s k o r masing-masing responden d a r i s e t i a p va-
r i a b e l , dengan cara menjumlahkan h a s i l p e r k a l i a n k o r e
l a s i ( r ) i t e m u j i coba dengan d a t a h a s i l p e n e l i t i a n
un tuk s e t i a p v a r i a b e l .
3. Mencari s k o r masing-masing v a r i a b e l y a i t u :
Keterangan: X = V a r i a b e l i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h Y = V a r i a b e l p r e s t a s i k e r j a g u r u i = I t e m ( b u t i r ) r = K o r e l a s i
3. M e n g k l a s i f i k a s i k a n s k o r responden kepada k l a s i f i k a s i
t i n g g i , s edang dan r e n d a h . K l a s i f i k a s i t i n g g i y a i t u 1
S D d i a tas rata-rata, k l a s i f i k a s i sedang a d a l a h a n t a r a
-1 SD dan +1 SD d a r i ra ta-rata , sedangkan r e n d a h
a d a l a h 1 SD d i bawah rata-rata ( Hadi , 1991, h. 342).
4 . Mencari k o r e l a s i a n t a r v a r i a b e l
K o r e l a s i yang dimaksudkan a d a l a h k o r e l a s i a n t a r a
v a r i a b e l i k l i m k e r j a s a m a (X) dengan prestasi k e r j a
guru (Y). Tujuannya a d a l a h u n t u k m e l i h a t k o r e l a s i
a n t a r a a n t a r a v a r i a b e l t e r s e b u t .
K o e f i s i e n k o r e l a s i i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h
dengan p r e s t a s i k e r j a g u r u d i c a r i dengari menggunakan
rumus "Product Moment Person". U j i k e b e r a r t i a n koe-
f i s i e n k o r e l a s i di lakukan dengan menggunakan u j i "t".
P r o s e s pelaksanaan a n a l i s i s i n i di lakukan dengan
menggunakan k a l k u l a t o r FX 3600.
BAB I V
HASIL PENELITIAN
Bab i n i membicarakan h a s i l p e n e l i t i a n yang t e r d i r i d a r i
d e s k r i p s i d a t a , dan pengu j i an h i p o t e s i s , dan pembahasan
h a s i l p e n e l i t i n n .
Data yang d e d i s k r i p s i k a n dalam p e n e l i t i a n i n i a d a l a h
d a t a d a r i v a r i a b e l prestasi k e r j a guru dan i k l i m k e r j a -
I sama d i s e k o l a h .
1. P r e s t a s i k e r j a
Skor jawaban responden untuk v a r i a b e l p r e s t a s i
k e r j n gu ru , menyebar d a r i 75.3 sampai dengan 110,8.
D a r i h a s i l pengolnhan d a t a d i p e r o l e h s k o r r a t a - r a t a
96 ,7 , median 97 ,5 , modus 98,s d& simpangan baku 7 ,5 .
S e l a n j u t n y a ka l au s k o r responden d i k l a s i f i k a s i k a n
kepada t i n g g i , sedang dan rendah, maka d idapa tkan
15,22X responden mempunyai p r e s t a s i t i n g g i , 70,65%
mempunyai p r e s t a s i sedang dan 14,13X responden mem-
punyni p r e s t a s i rendnh. D i s t r i b u s i f r ekwens i dan h i s -
togramnya d a p a t d i l i h a t pada Tabe l 8 dan Gambar 2
b e r i k u t .
Tabel 8 . D i s t r i b u s i Frekuensi Skor Var iabe l P r e s t a s i Kerja Guru
75,2 81,4 87,6 93,8 100 106,2 78,3 84,5 90,7 96,9 103,l 109,3
S k o r
Kelas i n t e r v a l
107,8 - 110,8 104,7 - 107,7 101.6 - 104,6 98,5 - 101,s 95,4 - 98,4 92,3 - 95,3 89,2 - 92,2 86,l - 89,l 83,O - 86.0 79.9 - 82,9 76.8 - 79,8 73,7 - 76,7
J u m l a h
Gambar 2. Histogram Skor Var iabe l P r e s t a s i Kerja Guru
Frekuensi a b s u l u t
6 6 12 13 19 15 8 4 5 2 0 2
92
Frekuensi komulatif
92 86 80 68 55 36 21 13 9 4 2 2
X Frekuensi komulat i f
100 93,48 86,96 73,91 59,78 39,13 22,83 14,13 9,78 4,35 2,17 2,17
2 . I k l i m ker jasama d i s e k o l a h
Skor yang d i p e r o l e h d a r i jawaban responden un tuk
v a r i a b e l i k l i m ker jasama d i s e k o l a h menyebar a n t a r a
48.9 dengan 85,5. Skor rata-rata 70 ,5 , median 70 ,7 ,
modus 7 1 dan simpangan baku 5 , 7 . S e l a n j u t n y a ka l au
s k o r jawaban responden d i k l a s i f i k a s i k a n kepada t i n g g i ,
sedang dan rendah , d idapa tkan 17,392 guru merasakan
i k l i m ker jasama d i s e k o l a h t i n E g i , 68,48X merasakan
i k l i m ker jasnma d i s e k o l a h sedang dan 14,13X guru
merasakan i k l i m ker jasama d i s e k o l a h rendah . D i s t r i -
b u s i f r e k w e n s i dan his togramnya d a p a t d i l i h a t pada
Tabe l 9 dan Gambar 2 b e r i k u t .
Tabe l 9 . D i s t r i b u s i F r e k u e n s i Skor V a r i a b e l I k l i m Kerjasama
Kelas i n t e r v a l
8 2 , 5 - 8 5 , 5 79 ,4 - 8 2 , 4 76 ,3 - 7 9 , 3 73 ,2 - 76 ,2 7 0 , l - 7 3 , l 67,O - 70,O 63 ,9 - 66 ,9 6 0 , 8 - 63 ,8 57 ,7 - 60 ,7 54 ,6 - 57,6 51 ,5 - 5 4 , 5 48,4 - 5 1 , 4
J u m l a h
F r e k u e n s i a b s u l u t
2
~ r e k u e n s i komulat i f
92
X F r e k u e n s i komula t i f
100 97 ,83 93,48 8 2 , 6 1 73 ,91 43 ,48 23 ,91
9 ,78 2 ,17 2 ,17 1,OS 1 , 0 9
4 10 8
28 18 13 7 0 1 0 1
92
90 86 76 68 40 22
9 2 2 1 1
49.9 56,1 62,3 68,5 74,7 80,9 53 59,2 65,4 71,6 77,8 84
s k o r
G a m b a r 2. Histogram Skor V a r i a b e l I k l i m Kerjasama d i Sekolah
Seca ra kese lu ruhan h a s i l pengolahan d a t a d a r i
k e t i g a v a r i a b e l p e n e l i t i a n y a i t u v a r i a b e l p r e s t a s i
k e r j a guru , m o t i v a s i b e r p r e s t a s i dan i k l i m ker jasama
d i s e k o l a h d a p a t dirangkumkan pada Tabe l 10 b e r i k u t .
Tabe l 10. Rangkuman Pengolahan Data V a r i a b e l P e n e l i - t i a n
V a r i a b e l P e n e l i t i a n
P r e s t a s i K e r j a G u r u
I k l i m Ker- jasama
Rentangan s k o r
75,3-110,8
48,9-85,5
s k o r ra- ta-rata
96,7
70,5
Hedian
97,5
70,7
Modus
98,9
71
Simpang an baku
7,5
5,7
o t e s ~
Penau j i a n h i p o t e s i s i n i d i a w a l i dengan a n a l i s i s
k o r e l a s i . aunn u n t u k mengetnhui b e n t u k hubunean a n t a r a
v a r i a b e l i k l i m k e r j a s a m a dengan prestasi k e r j a g u r u .
K o e f i s i e n k o r e l a s i kedua v a r i a b e l t e r s e b u t a d a l a h r xy =
0 , 1 7 . U j i s i g n i f i k a n s i k o e f i s i e n k o r e l a s i a n t a r a v a r i a b e l
i k l i m k e r j a s a m a dengan v a r i a b e l p res tas i k e r j a guru
d i l a k u k a n dengan u j i "t". D a r i h a s i l pengolahan d a t a
v a r i a b e l t e r s e b u t d i d a p a t k a n t h i t u n g = 1 , 6 4 , sedangkan t
t a b e l padn taraf s i g n i f i k a n 0,05 a d a l a h 2,358. Hasil
pengolnhan d a t a i n i menunjukkan bahwa t h i t u n g < t t a b e l
pada t a r n f s i g n i f i k a n s i 0,05 a t a u p < a 0 ,05 . I n i b e r a r t i
t i d a k t e r d a p a t hubungan yang b e r a r t i a n t a r a v a r i a b e l
i.klim ke r jnsama dengan prestasi k e r j a g u r u . Berhubungan
k a r e n a v a r i a b e l i k l i m k e r j a s a m a t i d a k mempunyai k o r e l a s i
yang b e r a r t i dengan p r e s t a s i k e r j a g u r u , maka k o n t r i b u s i
i k l i m ke r j a sama t e r h a d a p pres tas i k e r j a g u r u t i d a k p e r l u
d i c a r i .
C. Pelnbahasan Hasil P e n e l l t l a n . -
K a j i a n t e o r i t i s pada p e n e l i t i a n i n i nenunjukkan
bahwa prestasi k e r j a s e s e o r a n g dalam n e l a k s a n a k a n t u g a s
d i p e n g a r u h i o l e h b e b e r a p a f a k t o r , d i a n t a r a n y a a d a l a h
i k l i m ke r j a snma d i t empa t t u g a s . H a s i l pengo lahan d a t a
pada p e n e l i t i a n i n i menemukakan bahwa: I k l i m k e r j a s a m a d i
s e k o l a h t i d a k mempunyai k o r e l a s i yang b e r a r t i dengan
p r e s t a s i k e r j a gu ru , pada t a r a f kepercayaan 95%. Tidak
b c r a r t i n y a k o r e l n s i a n t a r n v a r i a b e l i k l i m ker jasama d i
s e k o l a h dengan v a r i a b e l p r e s t a s i k e r j a guru pada temuan
p e n e l i t i a n i n i , d a p a t d i sebabkan ka r ena prestasi k e r j a
guru dalam melaksanakan t u g a s yang menjad i tanggung
jawabnya d i p e n g a r u h i o l e h banyak f a k t o r b a i k yang b e r a s a l
d a r i dalam d i r i guru s e p e r t i i n t e l e g e n s i , s i k n p , mina t ,
kemampuan/pengetahuan, keadaan f i s i o l o g i s , dan maupun
yang b e r a s a l d a r i l u a r d i r i gu ru s e p e r t i i n s e n t i f n t a u
gaj i, keamanan dan pe r l i ndungan k e r j a , s a r a n a dan p r a s a -
r a n a , dan kepemimpinan a t a s a n . Kalau ke se lu ruhan v a r i a b e l
d i a t a s d i t e l i t i k o r e l a s i dan pengaruhnya t e r h a d a p p r e s -
t n s i k e r j a , mungkin saja a d a v a r i a b e l - v a r i a b e l yang l e b i h
dominan pengaruhnya d a r i pada v a r i a b e l i k l i m ker jasama
te rhadnp p r e s t a s i k e r j a a t a u mungkin j u g a d iscbnbkan
karena v a r i a b e l i k l i m ker jasama i t u s e n d i r i sebenarnya
t e l a h inklusif dengan v a r i a b e l - v a r i a b e l l a i n n y a s eh ingga
k o r e l a s i dan sumbangan v a r i a b e l i k i l i m ker jasama t e r h a d a p
p r e s t a s i k e r j a gu ru d i b e r i k a n m e l a l u i v a r i a b e l t e r s e b u t .
BAB V
KESIMPULAN DAN SARAN
Pnda bab i n i akan dikemukakan kesimpulan dan s a r a n -
s a r a n p e n e l i t i a n .
A . KesimPulan
1. P r e s t a s i k e r j a guru
Ins t rumen pengumpulan d a t a un tuk v a r i a b e l i n i
a d a l a h k u e s i o n e r yang dirumuskan bedasa rkan ben tuk
model s k a l a L i k e r t , yang t e r d i r i d a r i 52 i t em pernya-
t a a n . Rentnngan s k o r responden be r ada a n t a r a 75, 3 dan
110,8. Skor r a t a - r n t a 96 ,7 , median 97,5 , modus 98 ,9
dan simpangan baku 7 , 5 , I n i menunjukkan bahwa, d i s t r i -
b u s i s k o r responden b e r a d a dalam d i s t r i b u s i normal .
H n s i l p e r h i t u n g a n k l a s i f i k a s i s k o r d i p e r o l e h 15,22X
guru mempunyai p r e s t a s i k e r j a t i n g g i , 70,65X guru mem-
punya i p r e s t a s i k e r j a sedang, dan 14.13% guru men-
punyni p r e s t a s i k e r j a rendah . S e c a r a umum i n f o r m a s i
i n i memperl ihatkan bahwa p r e s t a s i k e r j a guru SHP Kodya
Padang sudah agak b a i k , namun masih peningkatan-pe-
n ingka t an t e ru t ama t e r h a d a p 14,13X guru yang masih
mempunyai prestasi k e r j a yang rendah.
2 . I k l i m ker jasama
Ins t rumen yang digunakan un tuk menja r ing d a t a
pada v a r i a b e i n i t e r d i r i d a r i 38 i t e m pe rnya t aan .
Rentangan s k o r responden b e r a d a a n t a r a 48,9 dan 85 ,5 .
Skor rata-rata 70,5, median 70,7, modus 7 1 dan s i m -
pangan baku 5 ,7 . I n i menunjukkan d i s t r i b u s i s k o r -
responden be rada dalam l i ngkup d i s t r i b u s i normal.
H a s i l pe rh i t ungan k l a s i f i k a s i s k o r menunjukkan 17,39 X
guru merasakan i k l i m ker jasama d i s e k o l a h sudah b a i k ,
68,48 X guru merasakan i k l i m ker jasama d i s e k o l a h
sedang, dan 14 ,13 X guru merasakan i k l i m ker jasama d i
s e k o l a h kurang b a i k . S e c a r a kese lu ruhan i n f ormasi
i n i menunjukkan bahwa i k l i m ker jasama pada SXP Kodya
Padang masih belum memenuhi ke ing inan guru-guru, un tuk
i t u kepa l a s e k o l a h p e r l u menciptakan i k l i m k e r j a s a n a
yang h a r o n i s d i s e k o l a h .
K o n t r i b u s i i k l i m ker jasama d i s e k o l a h t e r h a d a p p r e s t a -
si k e r j a guru
H a s i l p e n e l i t i a n i n i menunjukkan bahwa i k l i m
ker jasama d i s e k o l a h t i d a k mempunyai k o r e l a s i yang
b e r a r t i dengan prestasi k e r j a guru pada t a r a f keper-
cayaan 95%. Oleh karena i t u sumbangan v a r i a b e l i k l i m
ker jasama d i s eko l ah t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a guru
dalam melaksanakan t u g a s yang menjadi tanggung jawab-
nya t i d a k p e r l u d i c a r i .
E. Saran - saran
P e n e l i t i a n i n i menemukakan bahwa i k l i m k e r j asama d i
s e k o l a h t i d a k mempunyai k o r e l a s i dan k o n t r i b u s i yang
b e r a r t i t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a gu ru . Temuan i n i nenun-
jukkan ada f a k t o r l a i n yang l e b i h berpengaruh terhadap
p r e s t a s i k e r j a guru s e p e r t i i n t e l e g e n s i , s i k a p , minat,
m o t i v n s i , i n s e n t i f , sarann dan prasarana, kepemimpinan
atasan dnn sebagainyn. Oleh karena i t u disarankan kepada
p e n e l i t i l a i n n y a untuk mengadakan p e n e l i t i a n terhadap
f a k t o r - f a k t o r t e r s e b u t .
DAFTAR KEPUSTAKAAN
Achmady, Z a i n a l A r i f i n . ( 1993). Pend id ikan akan gaga1 t a n p a guru yang b e r k u a l i t a s . J a k a r t a : B e ~ u b l i k a iLan&alll Baus tusm.
I Anoraga, P a n d j i . (1992). 1 km5-a. J a k a r t a : Rineka ~ C i p t a .
Ar ikunto , Suhars imi . (1990) . nanaiemen secara manusiawi. J a k a r t a : Rineka C i p t a .
Bloom, Benyamin S. (1982) . Human ter- . . and sduml learnina. New York: Hill Book Campany.
I Depdikbud. (1981) . PsikoloRi Pendldlkan . . . Akta Hengajar V
I Buku 111. J a k a r t a : D i t j e n D i k t i .
D e s s l e r . (1976). OrRanization d nanaiement. a c o n t k - g.mux ~ p ~ r o a r r h . New York: P r e n t i c e H a l l .
I Dharma, Agus. (1985) . bna&men prestasi, kex&~. Jogyakar- I ta : Ra jawal i .
I Durin, Hasan B n s r i . (1994). Hutu l u l u s a n pendid ikan d i Sumatera Barat k i n i T e r n y a t a merosot . Padang: Haluan-SJanuari-
E l i d a . (1989). M o t i v a s i siswa U kLajarar J a k a r t a : D i t j e n D i k t i P2LPTK.
- - dan-
- . Furchan, A r i f . (1983). Penelltlan . Sura-
baya : Usaha Nas iona l .
I Gibson, J . L . (1973). structure: pracesses behavior. London: Buss ine s P u b l i c a t i o n I n c .
. . Hadi, S u t r i s n o . (1991). Statlstlk Pendldlkan . - . Yogyakarta:
Andi O f s e t .
Hasan, Fuad. (1988). Langkah per tama t i n g k a t k a n mutu guru dan Sarana . J a k a r t a : Suara karva lxxu&Ud 3 M a i l.sxi.
Hersey, P a u l and Kenneth H . B lanchard . (1977). lha&mmL ef oraanization m. New De lh i : P r i n t i c e Ifall of I n d i a , P r i v a t e L td .
Hoy, Wayne K. and C i c i l G . H i s k e l . (1978) . Edu- - - P -n r L h e o r ~ . r e s e a r c h ad p r a c t i c e . New
York: Random Hnuse.
Kochler , J e r r y W . e t . a l . (1978) . OrRanizational commu - n-. New York: Ho l t R ineha r t and Winston, I n c .
Kumaidi. (1990) . kjnnuu m i d - murid sekolah atas di_ Barat. Padang:
IKIP Padang.
Leh re r , Rober t N . (1957) . Work -n: c r e a t i v e . - thinkinp, a b o u t work pzobllems. Englewood c l i f f s : P r e n t i c e - H a l l I n c .
Manullang, B . (1985) . P e n g m d E b n k e ~ u t u s a n SIP^ . . - %jf. komunikasi persuasif dan P,uru- +guru denP,an k e ~ a l a sekolah, ( d i s e r t a s i ) . J a k a r t a : FPS IKIP J a k a r t a .
and p e r s o n a l i t u . Maslow, Abraham H. (1970). M o t i v a t i o n N e w York: Fferper & Row Majalah 7 Phychology.
H i l t o n , C h a r l e s R . (1981) . Human behav io r in m g m i z a t i o n L h e r e e L e v e k nf hr=havior. New Yersy Engliwood C l i f f : P r e n t i c e H a l l I n c .
Houly, Georgr F . (1977) . E h Y e QE e f f e c t i v e teat- m. New York: H o l t R i n e h a r t and Winston, I n c .
Pnreek, Udai . (1981) . P e r i l a k u oraanisasi. J a k a r t a : M i - d a s Su rya Graf i ndo .
S a l e h , K. Want j ik . (1980) . P e r a t u r a n Peaauai 1979 - 1980 . J a k a r t a : G h a l i a I n d o n e s i a .
S iahaan , Rugun A . (1991) . D i s - kerria. iklim sek0I.a.h dan hub3lnamuadenganInotivasl
- - ~ a u r u ~
S l a d i t e r h a d a n g ~ r u ~ ~ l ~ l S K R N e g e r i R i godva w. FPS IKIP J a k a r t a .
. * S t e e r s , Richard M . (1980). E f e k t i f ~ t a s mu.
( t e r j emahnn) . J a k a r t a : Er langga .
S t o n e r , James A.F. (1970) . -. London: P r e n t i c e H a l l I n t e r n a t i o n a l I n c .
- - - - S u t i s n a , Oteng. (1983) . Bdmlnlstrasi dasar
m m unt;uk p~&&& r>rofesional. Bandung: Angka- sa.
Surakhmad, Winarno. ( 1 9 8 2 ) . P m interksi belalar m. Bandung: T a r s i t o .
Surnkhnan, Winarno. ( 1 9 7 8 ) . Penaantar . . i_lmiah.
Jakarta: T n r s i t o .
Thoha, Ui f tah . (1983) . Perilaku *. Jakarta: Rajawali .
'oninR e d u c a t i o n a l Tuckman, Bruce W. (1972). Condltl - search. New York: Harcourt Brace J a v a n i v i c I n c .
dnn m o t i v a s i Wahjosemijo. (1984). . Jakarta: Ghal ia Indones ia .
DAFTAR LAMPIRAN
................................. 1. Angket P e n e l i t i a n 55
2 . Kunci Jawaban Variabel Prestasi Kerja ............. 68
3. Kunci Jawaban Variabel Ikl im Kerjasama . . . . . . . . . . . . 69
4 . Tnbel I Koe f i s i en Kons i s tens i In terna l I t e m -
item Kuesioner pada U j i Coba Variabel P r e s t a s i
Kerja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 I
5. Tabel 2 Koe f i s i en Kons i s t ens i In terna l Item-
I I i tem Kuesioner pada U j i Coba Variabel Ikl im
1 ........................................ I Kerjasnma 72 I ............. I 6 . Tabel 3 Skor Variabel P r e s t a s i Kerja 73
............ 7 . Tabel 4 Skor Variabel Ik l im Kerjasama 74
Angket P e n e l i t i a n
Kepada Yth.
Bapak/Ibu Kepala SHP ....... d i
I Kotamadya Padang
Padang, Oktober 1995
- - . . . . - .
Dengan hormat, bersama i n i s a y a sampaikan kepada Bapak/Ibu
bahwa s a y a bermaksud akan mengadakan p e n e l i t i a n t e n t a n g
"Prestasi Kerja Guru" d i s e k o l a h yang Bapak/Ibu pimpin. Saya
mohon bantuan Bapak/Ibu u n t u k meng i s i angke t ter lampir s e -
cara j u j u r s e s u a i dengan pendapat Bapak/Ibu s e b a g a i k e p a l a
s e k o l a h .
Kerahasiaan jawaban Bapak/Ibu akan d i j a g a dengan b a i k .
Oleh karena i t u Bapak/Ibu t i d a k p e r l u ragu-ragu memberikan
1 j awaban menurut keadaan sesungguhnya .
I I Jawaban Bapak/Ibu yang j u j u r dan lengkap akan merupakan sum- I bangan yang s a n g a t be rha rga b a g i p e n e l i t i a n i n i . Hasil pene-
l i t i a n i n i d iha rapkan akan d a p a t memberikan sumbangan kepada
perba ikan p r o s e s manajemen d i SUP khususnya dan kepada
perkembangan ilmu pendidiknn d i I n d o n e s i a umunnya.
1 Atas p e r h a t i a n dan bantuan Bapak/Ibu t e r l e b i h dahulu s a y a I
ucapkan t e r i m a k a s i h .
Hormat s aya ,
D r s . S y a h r i l
P e n e l i t i
PETUNJUK PENGISIAN ANGKET
Bncalnh pernya taan-pernya taan b e r i k u t dengan seksama sebelum
men jawab, kemudian t e n t u k a n respon ( jawaban) Bapak/Ibu
t e r h a d a p masing-masing pe rnya t aan i t u menurut keadaan yang
sebenarnya . D i samping i t u d iha rapkan Bapak/Ibu d a p a t menu-
lis kode pnda nngket yang is i s e s u a i dengan kode guru yang
n i l a i .
Bapak/Ibu d i p e r s i l a k a n un tuk memilih s a l a h s a t u d i a n t a r a
empat a l t e r n a t i f jawaban, dengan c n r a memberikan t a n d a check
(V) padn s k a l a yang t e r s e d i a , y a i t u :
SL = S e l a l u
SR = S e r i n g
J R = J a r a n g
TP = Tidak Pernah
Contoh :
1. Guru menguasai dengan b a i k materi
p e l a j a r a n b idane s t u d i yang d i b i n a -
nya SL S R J R TP
J i k a Bapak/Ibu memilih SL pada con toh d i a t a s , ha1 i t u
b e r a r t i bahwa menurut p e n i l a i a n Bapak/Ibu, gu ru s e l a l u
menguasai m a t e r i b idang s t u d i yang d i b i n a n y a . Seandainya
Bapak/Ibu menganggap k e l i r u dnlam memilih jawaban yang
t e r s e d i n , l i n g k a r i jawaban yang k e l i r u i t u , dan g a n t i
dengan p i l i h a n l a i n dengan membubuhkan t a n d a check pada
p i l i h a n yang Bapak/Ibu anggap l e b i h cocok i t u .
Akhirnya s a y a menyampaikan banyak t e r i m n k a s i h atas bantuan
Bapak/Ibu un tuk mengis i angke t i n i .
Angket untuk kepala sekolah
Pangkat/golongan : I11 ... / I V . . . J e n i s ke l an in : L / P Sekolah a s a l : SHP ............. Kodya Padang Kode guru yang d i n i l a i : A / B
PRESTASI KERJA GURU
1. Guru n e n i l i k i pengetahuan yang nenada i t e n t a n g perencanaan pengo rgan i sa s i an bahan p e l a j a r a n yang akan d i a j a r k a n S L SR J R TP
2. Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n dalam menyusun rencana pengo rgan i sa s i an ba- han p e l a j a r a n pada b idang s t u d i yang d i b i n y a S L SR JR TP
3. Dalam nerencanakan pengo rgan i sa s i an bahan p e l a j a r a n pada b idang s t u d i yang d in j a rkannya , guru mempertimbangkan pengalanan n e n g a j a r sebelumnya S L SR J R TP
4 . Guru berupaya un tuk nendapatkan cara yang t e r b a i k dalam menyusun s t r a t e g i pengo rgan i sa s i an bahan p e l a j a r a n S L S R JR TP
5. Guru nenge t ahu i bentuk a k t i f i t a s b e l a - j a r nenga j a r yang p e r l u dirumuskan dalam rencana penga ja ran
6 . Guru t i d a k nenf la lani k e s u l i t a n dalam nerunuskan rencana k e g i a t a n b e l a j a r n e n g a j a r pada s a t u a n p e l a j a r a n yang d i susunnya SL S R J R TP
7. Untuk merumuskan k e g i a t a n . b e l a j a r n e n g a j a r dalam s a t u a n p e l a j a r a n guru nenper t inbangkan pengelaman n e n g a j a r sebe lunnya . S L SR J R TP
8 - Guru t e r u s nenyenpurnakan rumusan ke- g i a t a n b e l a j a r nenga j a r dalam s a t u a n p e l a j a r n n yang d i susunnya SL SR J R TP
Guru menyusun s a t u n n p e l n j a r a n b e r d a - s a r k a n l angkah- l anekah y a n g d i t e t a p k a n Kanwil Depdikbud
Guru menge tahu i f a k t o r - f a k t o r yang p e r l u p e r l u d i p e r t i n b n n g k a n da lam m e - m i l i h metode p e n g a j a r a n
Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n da lam menentukan n e t o d e p e n y a j i a n s e s u a i dengan t u j u a n p e n g a j a r a n yang i n g i n d i c a p a i
Da lan m e n i l i h metode yang akan d iguna - kan p a d a p r o s e s b e l a j a r menga ja r , g u r u men p e r t i n b a n g k a n pengalaman menga ja r s e m e s t e r sebe lumnya
Guru menge tahu i f a k t o r - f a k t o r yang ha- r u s d i p e r h a t i k a n da lam p e m i l i h a n media peng a j a r a n
Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n u n t u k menentuknn media p e n g a j a r a n yang akan d igunaknn d a l a m p r o s e s b e l a j a r meng- ajar
Dnlam memi l ih media yang aknn d iguna - kan p a d a p r o s e s b e l a j a r menga ja r , g u r u menpert imbangkan pengalaman nengajar : n y a p a d a semester yang b e r l a l u
Guru b e r u s a h a n e l e n g k a p i med ia yang d i p e r l u k a n dalam proses belajar meng- a jar
Guru n e n g e t a h u i ben tuk-ben tuk p e n i l a i - an yang d a p a t d i g u n a k a n u n t u k mengeta- h u i p r e s t a s i b e l a j a r s i s w a
Guru d a p a t menentukan b e n t u k p e n i l a i a n yang tepat d i g u n a k a n u n t u k menge tahu i prestasi b e l a j a r s i s w a
Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n da l am mempelajari m a t e r i b i d a n g s t u d i yang d i b i n a n y a
Guru menguasa i dengan b a i k m a t e r i pel- a j a r a n yang akan d i n j a r k a n n y a
21. Pengalaman mengajar s emes t e r sebe lun- , .I nya membantu guru untuk menguasai m a -
t e r i p e l a j a r a n bidang s t u d i yang s a n a pndn senes l ier -semester b c r i k u t n y a
22. Guru mendiskusikan perkembangan baru pada bidang s t u d i yang d i b i n a n y a de- ngan guru guru bidang s t u d i s e j e n i s
23. Guru memanfaatkan pengalanan mengnjar pada s u a t u b idang s t u d i un tuk meng- a j a r k a n bidang s t u d i l a i n n y a
21. Guru menguasai dengan b a i k penggunaan metode penga ja ran dalam p r o s e s b e l a j a r nenga j ar
/ 25. Untuk menggunakan metode penga ja ran I dalam p r o s e s b e l a j a r mengajar . guru I
mempert inbangkan pengalanan mengajar I pada semes te r sebelumnya
I 1 26. Guru d a p a t menggunakan media penga j a r - I an s e c a r a b a i k , s e s u a i dengan t u j u a n
penga ja ran yang i n g i n d i c a p a i
I
I 27. Untuk menggunakan media penga j a r an da-
i lam p r o s e s b e l a j a r mengajar guru mem- pert imbangkan pengalaman mengajar se-
I m e s t e r s ebe lunnya
28. Guru d a p a t nemanfaatkan sumber-sunber b e l a j a r yang ada d i s e k o l a h , un tuk ke- pen t ingan p r o s e s b e l a j a r mengajar
29. Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n un tuk nendapatkan s e t i a p i n f o r n a s i yang di- pe r lukan t e n t a n g s i s w a dalam b e l a j a r
' 30. Untuk m e n g a t a s i m a s a l a h y a n g t e r j a d i d a l a n penge lo laan k e l a s , guru nenan- f a t k a n pengalaman n e n g a j a r pada semes- t e r sebe lunnya
31. Guru memi l ik i pengetahuan yang menadai mengenai bentuk-bentuk t es yang d a p a t digunakan un tuk mengukur p r e s t a s i b e l - a j a r s i s w a
Guru d a p a t mengetah l i i penguasaan sis- w a t e n t n n g meteri yang d i a j a r k a n n y a , walaupun t a n p u m c l n k s a r ~ a k a n pengu j i n n dengan t e s p r e s t a s i b e l n j a r
1 1 I
I
Guru m e n g e t a h u i s y a r a t - s y a r a t penyu- s u n a n tes pres tas i b e l a j a r yang b a i k
32. Guru nemnnEaat.kan pengalamannya da l am n e n g a j ar u n t u k m e n g e t a h u i penguasaan s i s w a t e n t a n g m a t e r i y a n g d i a j a r k a n -
Guru t i d a k m e n g a l a n i k e s u l i t a n d a l a n menyusun s o a l t e s p r e s t a s i b e l a j a r un- t u k mengukur a s p e k k o g n i t i f s i s w a
n y a
Guru t i d n k menge tahu i t a t a cara penyu- sunnn i n s t r u m e n u n t u k nengukur a s p e k a f e k t i f s i s w a
Da lan menyusun i n s t r u m e n u n t u k meng- u k u r a s p e k a f e k t i f s i s w a d a l a n b e l a j a r g u r u mengalami k e s u l i t a n - k e s u l i t a n
D a l a m nenyusun t e s u n t u k neneukur prestasi b e l a j n r s i s w a , g u r u m e m p e r - t i n b a n g k a n penaa laman m e n g a j a r pada s e m e s t e r sebelumnyn
Guru mengadakan t e s a w a l ( p r e t es ) se- t i a p akan n e n g a j a r k a n n a t e r i b a r u
Guru n e l n k u k a n p o s t e s setiap akan n e n g a k h i r i p r o s e s b e l a j a r n e n g a j a r d i k e l n s
Guru mengu l a n g i k e m b a l i n a t e r i p e l a j a- r a n yang t e l a h d i s a j i k a n , n p a b i l a s e b a g i a n b e s a r s i s w a belum memahami n a t e r i t e r s e b u t
Guru memanf a a t k a n h a s i l p e n g u j i a n da - l a m k e l a s u n t u k m e n d i a g n o s i s k e s u l i t a n s i s w a da l am m e m p e l a j a r i na te r i yang d i b e r i k a n n y a
Guru t i d a k m e m i l i k i p e n g e t a h u a n yang memadai u n t u k m e n d i a g n o s i s k e s u l i t a n b e l a j a r s i s w a
Guru t i d a k nanpu ne lakukan d i a g n o s i s k e s u l i t a n yang d i a l a m i s i s w a d a l a n b e l a j a r
Guru nenpedomani h a s i l t e s prestasi b e l a j a r s i s w a , u n t u k n e m p e r b a i k i p e l a k - s a n a a n p r o s e s b e l a j a r n e n g a j a r b e r i k u t - n y a
Guru mengembalikan t u g a s ( l a t i h a n ) yang d i k e r j a k n n s i s w a s e t e l a h d i k o r e k - si
A p a b i l a g u r u b e r h a l a n g a n menga ja r , d i a n e n c a r i waktu l a i n u n t u k n e n g g a n t i k a n j a m p e l a j a r a n n y a yang kosong t e r s e b u t
Guru menyediakan waktu d i l u a r j a m pe la j a r a n u n t u k menbimbing s i s w a yang mengalami k e s u l i t a n da lam b e l a j a r
Guru mengetahui i n f o r n a s i yang d i p e r - l ukan t e n t a n g s i s w a u n t u k k e p e n t i n g a n p r o s e s b e l a j a r n e n g a j a p d i k e l a s
Guru n e n c a r i s e t i a p i n f o r m a s i yang d i - p e r l u k a n t e n t a n g s i s w a u n t u k k e l a n c a - r a n p e l a k s a n a a n p r o s e s b e l a j a r meng- a jar
Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n u n t u k nendapa tkan se t iap i n f o r m a s i yang d i - p e r l u k a n t e n t a n g s i s w a da lam b e l a j n r
Guru menyinpan c a t a t a n t e n t a n g s i s w a pada s i s w a b i d a n g s t u d i yang d i b i n a n y a b e r d a s a r k a n penga lanan menga ja r s e b e - lumnya
SL SR JR TP
SL SR J R TP'
SL SR JR TP
SL SR JR TP
SL SR JR TP
A n g k e t P e n e l i t i a n
K e p a d a Y t h . P a d a n g , O k t o b e r 1995
S d r . G u r u SMP . . . . . . . . . . . . . . . . . d i
Kotama.dya P a d a n g
Dengan ho rma . t , b e r s a m a i n i saya s a m p a i k a n k e p a d a S a . u d a r a
b a h w a says b e r m a k s u d n k a n mengadaka-n p e n e l i t i a n t e n t a n g
"Ilil im Kerjasama di Sekolah Sa.udara . . Sehubung8.n d e n g a n i t u ,
s a y a muhon b a - n t u a n S a u d a r a u n t u k m e n g i s i a n g k e t t e r l a . m p i r
s e c a r a j u j u r s e s u a i der1ga.n p e n d a p a t S a u d a . r a p r i b a d i .
K e r n h a s i a . a n j a w a b a n S a . u d a r a a k a n d i j a g a d e n g a n b a i k , d i
s a m p i n g i t u a .pa run j a w a b a n y a n g S a u d a r a b e r i k a n t i d a k a k a n
b e r p e n g a - r u h p a d a k o n d i t e S a u d a r a s e b a g a i g u r u . Oleh k a r e n a
i t u S a u d a r a t i d a k p e r l u r a g u - r a g u mernber ikan jawaba.n m e n u r u t
k e a d a a n s e s u n g g u h n y a .
J a w a b a n S a u d a r a y a n g j u j u r d a n 1engka .h a k a n m e r u p a k a n sum-
b a n g a n y a n g s a n g a t b e r h a r g a b a g i h a s i l p e n e l i t i a n i n i . Hasil
p e n e l i t i a n i n i d i h a r a p k a n a.ka.n d a . p a t mernberikam s u m b a n g a n
k e p a d a p e r b a i k a n p r o s e s maria-jemen d i SMP k h u s u s n y a d a n
k e p a d a p e r k e m b a n g a n i l m u p e n d i d i k a n d i I n d o n e s i a umumnya.
Ata.s p e r h a t i a n da.n b a n t u a n S a u d a . r a t e r l e b i h d a h u l u s a y a
u c a p k a n terima k a s i h .
H o r m a t s a y a . ,
Drs. S y a - h r i l
P e n e l i t i
PETIJN J U K PENGISI AN ANGKET
B a c a l a h p e r n y a t a a n - p e r n y a t a a n b e r i k u t d e n g a n s e k s a m a sebe lu rn
menjawab, kemudian t e n t u k a n r e s p o n ( j a w a b a n ) t e rha ,da .p ma-
s i n g - m a s i n g p e r n y a t a a n i t u m e n u r u t a p a y a n g S a u d a r a a.nggap
p a l i n g c o c o k d e n g a n k e a d a a n s e b e n a r n y a .
Sa .udara d i p e r s i 1 a k a . n u n t u k m e m i l i h s a l a h s a t u d i a n t a r a
empa t a l t e r n a t i f j a w a b a n , d e n g a n cara member ikan t a n d a c h e c k
(V) pa.da s k a l a y a n g t e r s e d i a , y a i t u :
SL = S e l a l u
SR = S e r i n g
JR = J a r a n g
TP = T i d a k P e r n a h
C o n t o h :
1. Untuk m e n c a p a i p res tas i y a n g l e b i h
b a i k , s a y a b e r u s a h a m e n i n g k a t k a n
d i s i p l i n k e r j a saya SL SR J R TP
J i k a S a u d a r a m e m i l i h TP p a d a c o n t o h d i a t a s , h a 1 i t u b e r a r t i
S a u d a r a t i d a k p e r n a h b e r u s a h a r n e n i n g k a t k a n d i s i p l i n k e r j a
u n t u k m e n c a p a i p r e s t a s i y a n g l e b i h b a i k . S e a n d a i n y a S a u d a r a
menganggap k e l i r u d a l a m m e m i l i h j a w a b a n y a n g t e r s e d i a ,
l i n g k a r i j a w a b a n y a n g k e l i r u i t u , d a n g a n t i d e n g a n p i l i h a n
l a i n d e n g a n rnembubuhkan t a n d a c h e c k p a d a p i l i h a n y a n g S a u d a -
ra a n g g a p l e b i h c o c o k i t u .
Akhirnya. s a y a m e n y a n p a i k a n b a n y a k terima k a s i h a t a s b a n t u a n
S a u d a r a u n t u k m e n g i s i a n g k e t i n i .
Angket un tuk guru
Pangkat /golonean : II../III.. J e n i s ke lamin : L / P S e k o l a h asal : SMP ............ Kodyn Pndang
IKLIM KERJASAHA D I SEKOLAIi
1. Sayo. m e n i n t a masukan d a r i a n g g o t a t i n bidnnE s t u d i t e n t a n g r e n c a n a p e n g a j a r - an yang s n y a b u a t SL SR J R TP
2. Saya n e m p e r l i h a t k a n r e n c a n a p e n g a j a r - an b i d a n g s t u d i yang saya b i n a kepada k e p a l a s e k o l a h SL SR J R TP
3. Saya senang k a l a u k e p a l a s e k o l a h men- b e r i k n n s a r a n - s a r a n p e r b a i k a n t e r h a d a p r e n c a n a p e n g a j a r a n yang t e l a h s a y a su - sun SL SR J R TP
4 . Saya menyampaikan r e n c a n a p e n g a j a r a n b i d a n g s t u d i yang s a y a b i n a k.epada s i - s w a SL SR J R TP
5 . Sayn mcnynmpaiknn k e s u l i t a n - k e s u l i t a n yang s a y a t e m u i da lam melaksanakan p r o s e s b e l n j a r menga ja r kepada k e p n l a s e k o l a h SL SR J R TP
6 . Saya merasa malu k a l a u teman-tenan mengetahui k e s u l i t a n yang s a y a h a d a p i dalam melaksanakan p e n g a j a r a n d i seko- l a h SL SR J R TP
7. Saya kurang s i m p a t i kepada s i s w a yang n e n b e r i k a n k r i t i k a n kepada saya dalam melnksnnnkan p e n g a j n r a n d i k e l a s SL SR J R TP
8. Teman-teman l a i n n y a t i d a k p e r l u menge- t a h u i p r e s t a s i b e l a j a r s i s w a p a d a b i - dang s t u d i yang s a y a b i n a SL SR J R TP
9 . Untuk menyusun r e n c a n a p e n d i d i k a n d i s e k o l a h , k e p n l a s e k o l a h n e m i n t a nasuk- an-nasu kan d a r i g u r u SL SR J R TP
10. A p a b i l a t e r j a d i s a l a h paham a n t a r a gu- r u dengan k e p a l a s e k o l a h , h a 1 i t u d i - s e l e s a i k a n d a l a n rapat n a j e l i s g u r u SL SR J R TP
11. Kepala s e k o l n h b e r u s a h a membantu guru yang mempunyai k e s u l i t a n dalam melak- sannkurl pcnga ja rnn d i k e l a s
12 . Apab i l a nda teman ( g u r u l a i n ) yang menghadapi k e s u l i t a n dalam menga ja r , s a y a akan meminta ban tuan k e p a l a seko- l a h u n t u k menga tas inya
13. A p a b i l a t e r j a d i s a l a h paham sesama guru d i s e k o l a h s n y a be rupaya u n t u k menyelesa ikannya
14. Untuk menghindar i kekosongan j a m b e l - a j a r s i s w a , s a y a b e r s e d i a menggantikan guru yang b e r h a l a n g a n d a t a n g mengajar
15. Untuk membantu s i s w a menyederhanakan bahan p e l a j a r a n d a r i buku w a j i b , s a y a mengajak teman-teman s e - t i n u n t u k m e - nyusun d i k t a t
16. Kalau a d a guru yang s e r i n g t e r l a m b a t d a t a n g n e n g a j a r , s a y a akan melaporkan- n y a kepada k e p a l a s e k o l a h
17. Untuk menbantu s i s w a b e l a j a r , s a y a bersnma guru-guru l a i n n y a membentuk kelonpok b e l a j a r s i s w a
18. Kalau a d a guru yang sedang m e n j a l a n i c u t i , s a y a b e r s e d i a menggantikan j a m mengaj a r n y a
19. Kalau a d a s i s w n yang mengalami n a s a l a h dalam b e l a j a r , s a y a b e r u s a h a u n t u k nembantunya
20. Kalau a d a guru / s i swa yang d i t i m p a sua - t u musibah saya bersama guru-guru l a i n n y a b e r u s a h a membantunya
21. Kepala s e k o l a h b e r u s a h a mendorong gu- ru-guru aear b e r a n i mengemukakan pen- d a p a t pndn r a p a t m a j e l i s g u r u
22 . Saya t i d a k p e r l u memot ivas i s i s w a a g a r b e r n n i mengemukakan pendapa t dnlam d i s k u s i d i k e l a s
Saya menyarankan kepada k e p a l a s e k o l a h , a g a r memberikan had iah / imba lan kepadn s i s w a b e r p r e s t a s i t i n g g i da lam b e l a j a r
Knlau adn p e n d a p a t g u r u yang kurane berkenan d i h a t i k e p a l a s e k o l a h , k e p a l a s e k o l a h t i d a k menperha t ikan penda pat t e r s e b u t
S a r a n - s a r a n yang d i sampa ikan g u r u da - l a m p e l a k s a n a a n p e n g a j a r a n kurang men- d a p a t p e r h a t i a n k e p a l a s e k o l a h
Saya kurang t e r t a r i k t e r h n d a p p e t u n j u k ya.ng d ikemukakan k e p a l a sekoah da lam p e l a k s a n a a n p r o s e s b e l a j a r menga ja r
Saya mempertimbangkan set iap p e n d a p a t yang dikemukakan s i s w a , walaupun pen- d a p a t t e r s e b u t ku rang t e p a t
Sayn t i d a k mempunyai waktu u n t u k men- dengarkan ke luhan-keluhan yang disam- p n i k a n s i s w a
S a y a memberikan h a d i a h p a d a s i s w a yang b e r p r e s - t a s i t i n g g i p a d a b i d a n g s t u d i ynntf s a y u b i n n
Apabi l a a d a g u r u y a n g mengemukakan p e n d a p a t pada rapat m n j e l i s g u r u , saya mendengarkannya dengan b a i k
S e t i a p i d e t e n t a n g p e r b a i k a n p e n g a j a r - an yang dikemukakan g u r u , saya mendu- kungnya dengan sepenuh h a t i
Saya mengajak g u r u l a i n u n t u k memberi- knn penghargaan , kepada g u r u yang b e r - p r e s t a s i da lam menga ja r
I 33. Saya t i d a k s e t u j u k a l a u a d a g u r u yang kurang mengharga i h a s i l k e r j a o r a n g l a i n SL SR J R TP
I 34. T a t a t e r t i b yang b e r l a k u d i s e k o l a h ,
I d i rumuskan bersama p a d a rapat maje l i s guru SL SR J R TP
35. Saya akan mendukung s e t i a p k e p u t u s a n yang d i a n b i l dalnm r a p a t m a j e l i s g u r u , walaupun kepu tusan t e r s e b u t t i d a k se- s u a i dengan k e i n g i n a n saya SL S R J R TP
36. Keputusan-keputusan yang d i a m b i l da lam r a p a t majel is g u r u , t i d a k d i l a k s a n a k a n secara konsekwen o l e h k e p a l a s e k o l a h SL SR J R TP
37. Kalau a d a g u r u yang kurang s e t u j u t e r h a h a d a p kepu tusan yang d i a m b i l se- cara bersama, saya b e r u p a y a u n t u k men- b e r i k a n p e n g e r t i a n pada g u r u t e r s e b u t SL S R J R TP
38. Knlau s a y a t i d a k p i k e t , saya k e b e r a t a n u n t u k menegur s i s w a yang me langgar t a t a t e r t i b s e k o l a h SL SR JR TP
L a m p i r n n : 2
K U N C I JAWABAN V A R I A B E L P R E S T A S I K E R J A S a m b u n g a n
KUNCI J A W A B A N V A R I A B E L I K L I M K E R J A S A M A
Lampiran: 4
Tabel 1 K o e f i s i e n K o n s i s t e n s i I n t e r n a l Item-Item Kuesioner padn U j i Coba Variabel P r e s t a s i Kerj n
No
1
2
3
Indikator
Pengetahuan tentang bidang tugas
Pengelaman dalam t u g a s
Keterampilan dalam nelaksa- nakan t u g a s
18 19 26 28 33 35 37 43 44 50
0,824 0,911 0,222 0,705 0,644 0,640 0,466 0,366 0,323 0,271
Nomor Item
1 5 10 13 17 20 24 31 34 36 19
3 7 12 15 21 23 ,2 5 27 30 32 38 45 52
2 6 11 14
r
0,701 0,682 0,701 0,505 0,731 0,337 0,673 0,767 0,682 0,711 0,327
0,437 0,734 0,426 0,769 0,769 0,385 0,416 0,228 0,496 0,734 0,435 0,887 0,431
0,202 0,736 0,695 0,199
I
4 Kesungguhan d a l a n n e l a k s a - nakan t u g a s
4 8 9 16 22 29 39 40 41 42 46 47 48 51
0,682 0,747 0,741 0,472 0,693 0,700 0,202 0,816 0,600 0,421 0.741 0,857 0.741 0,492
72
Lampiran: 5
I T a b e l 2 K o e f i s i e n K o n s i s t e n s i I n t e r n a l I t e m - I t e m
I Kuesioner pada U j i Coba Var iabe l I k l i m Ker j nsama
I No
1
2
3
4
I n d i k a t o r
Keterbukaan dalam melaksa- nakan t u g a s
Keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i
Penghargaan terhadap peker- jaan orang l a i n
Penerimaan terhadap kepu- tusan bersama
Nomor I t e m
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17 18 19
8 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33
34 35 36 37 38
i
r
0,752 0,285 0,599 0,359 0,757 0,520 0,643 0,614 0,597 0,248
0,816 0,578 0,795 0,402 0,315 0,235 0,650 0,669 0,608 0,558 0,631 0,418
0,707 0,705 0,564 0,783 0,352 0,783 0,340 0,819 0,290 0,798 0,613
0,850 0,458 0,800 0,767 0,455
73
Lanpiran: 6
- - Tabel 3 ' S k ~ r Variabel P r e g t a a i Kerj a
i No.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Y
99.5 94.4 100.9 108.0 110.8 102.9 97.9 86.5 92.7 96.6 104.6 94.9 90.6 99.9 97.6 84.3 95.2 86.1 104.9 89.3 108.5 103.0 96.4 99.6 104.5 98.8 87.7 90.3 87.8 83.9 99.1
32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62
Y
101.8 89.2 101.8 95-2 96.1 109.5 90.2 109.5 76.6 81.2 105.5 102.5 94.5 104.0 105.1 100.5 105.6 96.9 98.4 89.4 96.5 97.3 104.1 98-1 94.9 100.6 106.9 110.7 91.6 94.5
Y
97.6 102.3 101.1 91.3 92.6 92.8 101.4 95.9 93.4 85.6 80.8 103.9 95.7 96.6 94.1 101.2 98.3 100.5 106.5 75.3 97.8 97.9 96.3 94.9 94.2 84.5 85.8 102.5 98.3 93.3 98.9
No.
63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92
No.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
X2
71.5 64.4 85.5 72.6 67.2 68.9 80.9 79.6 65.0 77- 1 64.1 75.9 73.7 70.8 67.6 74.9 71.2 66.3 77.5 69.7 72.3 71.9 70.9 70.3 69.1 63.4 66.9 72.9 65.7 67.5 77.3
No.
32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62
X2
70.7 65.5 71.6 76.4 68.8 70.3 67.9 73.4 64.4 61.8 72.4 81-6 68.6 67.9 77.8 73.9 72.3 71.1 63.1 60.9 48.9 66.5 70-3 72.2 72.3 71.2 70.7 70.9 64.3 68.2
X2
57.0 76.7 73.0 66.6 72.0 69.3 68.3 77.3 69.3 71-9 61.4 69.1 66.6 76.9 68.4 75.9 66.9 70.6 78.3 82.7 67.6 61.8 72.5 77.4 70.4 73.1 68.4 74.3 79.6 73.8 63.8
No.
63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92