kontrlbusl persepsi guru mengenai ikllm kerjasama dl

87
LAPORAN PENELITIAN KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA - Dl SEKOLAH TERHADAP PRESTASI KERJA GURU --- i MlLlK PEGPUSTAKAAN iKlP PADANG +I Oleh : Drs. Syahril, Ketua G~eneliti PENEUTlAN IN1 DlBlAYAI OLEH: Proyek Opens1 dan Perawatan Fasllitas IKlP Padang Tahun Anggann 1 W 1 9 9 5 Surat Per/an/lan Kerja No : 14O/PT.371H.tVN.1.4.2/1994 Tanggal : 15 Junl 1994 INSTITUT KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN (IKIP) PADANG

Upload: trinhanh

Post on 22-Jan-2017

240 views

Category:

Documents


5 download

TRANSCRIPT

Page 1: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

LAPORAN PENELITIAN

KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA - Dl SEKOLAH TERHADAP PRESTASI KERJA GURU

---

i MlLlK PEGPUSTAKAAN iKlP PADANG +I

Oleh :

Drs. Syahril, Ketua G ~ e n e l i t i

PENEUTlAN IN1 DlBlAYAI OLEH:

Proyek Opens1 dan Perawatan Fasllitas IKlP Padang

Tahun Anggann 1W1995

Surat Per/an/lan Kerja No : 14O/PT.371H.tVN.1.4.2/1994

Tanggal : 15 Junl 1994

INSTITUT KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN (IKIP) PADANG

Page 2: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl
Page 3: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

AB ST RAK

J u d u l : K o n t r i b u s i P e r s e p s i Guru Kengenai I k l i m Ker ja -

sama d i Seko lah t e r h a d a p P r e s t a s i K e r j a Guru

P e n e l i t i : Drs. S y a h r i l , dkk.

K e b e r h a s i l a n pe laksanaan pend id ikan d i s e k o l a h

s a n g a t d i t e n t u k a n o l e h p r e s t a s i k e r j a guru s e b a g a i p e l a k -

s a n a pend id ikan pada s e k o l a h t e r s e h u t . Oleh k a r e n a i t u

kemampuan g u r u dalam melaksanakan tugasnya p e r l u d i t i n g -

k a t k a n . Banyak f a k t o r yang i k u t ~ e m p e n g a r u h i p r e s t a s i

k e r j a s e s e o r a n g dalaiu melaksmakan t u g a s , k a l a h s a t u n y a

a d a l a h i k l i m k e r j a s a a a d i o r g a n i s a s i t e a p a t t n g a s n y a .

P e n e l i t i a n i n i d i l a k u k a n d i SKP Kodya Padang dengan

maksud u n t u k mengetahui k o n t r i b u s i p e r s e p s i guru mengenai

i k l i m ker jasama d i s e k o l a h t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a g u r u .

P o p u l a s i p e n e l i t i a n a d a l a h guru Pegawai Neger i S i p i l

yang mengajar pada tahun x i a r a n 1993/1994 d i SHP Kodya Pa-

dang, jumlahnya a d a l a h 1725 orang. Pengambilan s a ~ p e l d i -

lakukan s e c a r a p u r p o s i f , dengan ke tensuan guru yang akan

d i p i l i h n e n j a d i s a ~ p e l sekurang-kurangnya t e l a h n e n g a j a r

d i s e k o l a h t e r s e b u t se lama s a t u t a h u n , guru yang t e r p i l i h

menjadi sampel a d a l a h sebanyak 117 o rang .

H i p o t e s i s p e n e l i t i a n i n i a d a l a h i k l i m ker jasama d i

s e k o l a h memberikan k o n t r i b u s i yang b e r a r t i t e r h a d a p p r e s -

t a s i k e r j a guru Seko lah Menengah P e r t a n a . Pengumpulan da ta

p e n e l i t i a n d i l a k u k a n dengan ~ e n g g u n a k a n angke t yang d i s u -

sun b e r d a s a r k a n model s k a l a L i k e r t . Angket yang mengukur

v a r i a b e l i k l i m ker jasama d i s e k o l a h t e r d i r i d a r i 38

Page 4: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

b u t i r , dengan r = 0,92 dan a n g k e t u n t u k mengukur v a r i a b e l

p r e s t a s i k e r j a g u r u sebnnyak 52 b u t i r , dengan r 0,92.

Hasil a n a l i s i s d a t a menunjukkan v a r i a b e l i k l i m

ke r j a sama d i s e k o l a h t i d a k mempunyai k o r e l a s i yang b e r a r t i

dengan v a r i a b e l p r e s t a s i k e r j a g u r u d a l a n melaksanakan

t u g a s p a d a taraf kepercayaan 95X , (r = 0,17). O l e h k a r e n a

i . tu k o n t r i b u s i i k l i m ke r jnsama d i s e k o l a h t e r h a d a p p r e s t a -

s i k e r j a guru t i d a k p e r l u d i e a r i .

Page 5: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

UCAPAN TERIMA KASIH

Syukur A l h a m d u l i l l a h p e n e l i t i p a n j a t k a n k e h a d i r a t

A l l a h SWT, b e r k a t r ahma t d a n karunia-Nya p e n e l i t i t e l a h

d a p a t m e n y e l e s a i k a n p e n e l i t i a n yang b e r j u d u l "Kontribusi

Iklim Kerjasama di Sekolah terhadap Prestasi Kerja Guru".

P e n e l i t i a n i n i t i d a k akan d i s e l e s a i k a n sebaga imana

y a n g d i r e n c a n a k a n , k a l a u t i d a k d i b a n t u o l e h b e r b a g a i

p i h a k . Sehubungan dengan i t u , maka p a d a kesempatan i n i

p e n e l i t i menyampaikan terima k a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a

kepada :

1. R e k t o r s e l a k u penanggung jawab p e l a k s a n a a n p e n e l i t i a n

d i IKIP Padang.

2. Bapak D r . Kumaid i , MA s e l a k u ketua Lembaga P e n e l i t i a n

IKIP Padnng.

3 . Dekan F a k u l t a s I lmu p e n d i d i k a n IKIP Padang yang t e l a h

memberikan f a s i l i t a s k e p a d a p e n e l i t i da lam p e l a k s a n a a n

p e n e l i t i a n i n i . 4 . K e t u a J u r u s a n A d m i n i s t r a s i P e n d i d i k a n F I P IKIP Padang

f a s i l i t a s d a n do rongan kepada p e n e l i t i da l am menyele-

s a i k a n p e n e l i t i a n i n i .

5. Bnpak D r s . B a s o r i H u k t i s e l a k u pembimbing p a d a p e l a k s a -

n a a n p e n e l i t i a n i n i .

6 . Kakanwi l Depdikbud Sumnte ra B a r a t yang t e l a h memberi

i z i n p e l a k s a n a a n p e n e l i t i a n i n i .

iii f , - ! ' ", .: - .- -'..p:-, .*- - . .. . . : I - ;a:> ~ : ! ( j , p ? ~

Page 6: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

7. Kepala SHP d i Kodya Padang yang t e l a h mengizinkan menga-

dakan p e n e l i t i a n d i s e k o l a h yang d ip impinnya dan seka-

l i g u s b e r s e d i a mengis i a n g k e t p e n e l i t i a n .

8 . Bapak dan I b u g u r u SHP d i Kodya Padang yang t e l a h

b e r s e d i a memberikan d a t a yang d i p e r l u k a n dalam p e n e l i -

t i a n i n i .

Semoga ban tuan yang d i b e r i k a n t e r s e b u t , mendapat

imbalan yang s e t i m p a l d a r i A l l a h hendaknya.

Padang, F e b r u a r i 1995

Ketua Tim P e n e l i t i ,

D r s . S y a h r i l

NIP. 131803172

Page 7: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

PENGANTAR

Kegiatan penelitian merupakan bagian dari darma perguruan

tinggi, di samping pendidikan dan pengabdian kepada masyarakat.

Kegiatan penelitian ini harus dilaksanakan oleh IKIP Padang yang

dikerjakan nleh staf akademiknya dalam rangka meningkatkan mutu

pendidikan, melalui peningkatan mutu s t a f akademik, baik sebagai.

dosen maupun penel i ti.

Kegiatan nerielitian ini mendukung pengembangan ilmu serta

terapannya. Dalam ha1 ini Lembaga Penelitian IKIP Padang

berusaha mendorong dosen untuk melakukan penelitian sebagai

bagian yang tidak terpisahkan dari kegiatan mengajarnya, baik

yang secara langsung dibiayai oleh dana IKIP Padang maupun dana

dari sumber lain yang relevan atau bekerja sama dengan instansi I

! terkait. O l e t i karena itu, peningkatan mutu tenaqa akademik

peneliti dan hasil penelitiannya dilakukan sesuai dengan

tingkatan serta kewenangan akademik peneliti.

Saya menyambut gembira usaha yang dilakukan peneliti untuk

ffrenjawab berbagai permasalahan pendidikan,, baik yang bersifat

interaksi berbagai faktor yang mempengaruhi praktek kependidikan,

penguasaan materi bidang studi, ataupun proses pengajar-an dalam

kelas yang salah satunya muncul dalam kajian ini. Hasil

penelitian seperti ini jelas menambah wawasan dan pemahaman kita

tentang proses pendidikan. Walaupun hasil penelitian ini mungkin

masih menunjub,kan beberapa kelemahan, namun saya yaL.in hasilnya

dapat dipakai sebagai bagian dari upaya peningkatan mutu

pendidikan pada umumnya. Kami rnengharapkan di masa yanq akan

datang semakin banyak penelitian yang hasilnya dapat langsung

diterapkan dalam peningkatan dan pengembangan teori dan praktek

kependidikan.

Hasil penelitian ini Cclah mengikuti prosedur dan proses

pemeriksaan yang berlaku di Lembaga Penelitian Ii<IP Padang, yaitu

melalui telaah tim pereviu usul dan lapuran penelitian, yang

dilakukan secara "blind reviewing", dan seminar penelitian yang

Page 8: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

mel i ba t kan dosen s e n i o r dan t i m K r e d i t P o i n t IKlP Padang. Mudah-

mudahan p e n e l i t i a n i n i j uga bermanfaat bag i pengembangan i l m u

pada umumnya dan peningkat.an m u t u s t a f akademik I K I P Padang.

Pada kesempatan i n i saya i n g i n mengucapkan t e r i m a k a s i h

I kepada berbaga i p ihak yang membantu t e r l aksananya p e n e l i t i a n i n i ,

te ru tama kepada pimpinan lembaga t e r k a i t yang men jad i ob jek

p e n e l i t i a n , responden yang men jad i sampel p e n e l i t i a n , t i m pe rev iu

Lembaga P e n e l i t i a n , Dosen Sen io r dan anggota t i m K r e d i t P o i n t

I K I P Padang yang men jad i pembahas utama dalam seminar p e n e l i t i a n .

Kami y a k i n tanpa d e d i k a s i dan k e r j a sama yang t e r j a l i n selama

i n i , p e n e l i t i a n i n i t i d a k akan dapat d i s e l e s a i k a n sebagaimana

yang.d iharapkan. K e r j a sama yanq b a i k i n i d iharapkan akan

I men jad i l e b i h Saik l a q i di masa yang akan datang.

Terima k a s i h .

Padang , Februar i 1975

embaqa Pene

Page 9: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

DAFTAR I S 1

Halaman

ABSTRAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i

KATA PENGANTAR ..........................-............ iii

UCAPAN TERIMA KASIH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I V

DAPTAR I S 1 .............:............................. v i

DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i i i

DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i x

BAB I PENDAHULUAN

A . L a t a r Be lakang H a s a l a h .................... 1

B . I d e n t i f i k a s i Masa lah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

C. Pembatasan H a s a l a h ........................ 6

D . Tujunn P e n e l i t i a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

E . Perumusan Masa lah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

F . H i p o t e s i s P e n e l i t i a n ...................... 8

G . Kegunaan P e n e l i t i n n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

BAB I1 TINJAUAN KEPUSTAKAAN

A . D c s k r i p s i Teoritis ........................ 9

B. Kerangka K o n s e p t u a l ....................... 24

BAB I11 HETODOLOGI PENELITIAN

A . Metode P e n e l i t i a n ......................... 2 6

B . P o p u l a s i dan Sampel ....................... 26

v i i

Page 10: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

C . Instrumen P e n e l i t i a n ...................... 32

........................ D . U j i Coba Instrumen 34

......... . E A n n l i s i s H n s i l U j i Coba Instrumen 35

F . Prosedur Pengumpulan Data ................. 38

............................. G . A n a l i s i s Data 40

BAB I V HASIL PENELITIAN

A . D e s k r i p s i Data ............................ 43

B . Penguj ian H i p o t e s i s ....................... 47

............... C . Pembahasan H a s i l P e n e l i t i a n 47

BAB V KESIHPULAN DAN SARAN

A . Kesimpulan ................................ 49

B . Saran-saran ............................... 50

DAFTAR KEPUSTAKAAN .................................... 52

LAHPIRAN-LAHPIRAN ..................................... 55

v i i i

Page 11: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

I

DAFTAR TABEL

T a b e l lalaman

1. Jumlah Guru PNS yang Mengajar pada SMP Neger i

d i Kodya Padang Tahun Aja ran 1993/1994 ............ 27

2. Jumlah Guru PNS yang Mengajar pada SMP

..... Swasta d i Kodya Padnng Tahun Ajaran 1993/1994 28

3. Jumlah Sampel P e n e l i t i a n d i SMP Neger i

Kodyn Padang ...................................... 30

4 . Jumlah Sampel P e n e l i t i a n d i SMP Swasta Kodya

............................................ Padang 31

5. Ke te randn lan I n d i k a t o r d a n V a r i a b e l ............... 36

6 . K o r e l a s i dan K o e f i s i e n K e t e r a n d a l a n Anta r I n -

d i k a t o r dalam V a r i a b e l P r e s t a s i K e r j a Guru ........ 37

7. K o r e l a s i dan K o e f i s i e n K e t e r a n d a l a n Anta r I n -

d i k a t o r dalam V a r i a b e l I k l i m Kerjasama ............ 38

I 8. D i s t r i b u s i F r e k u e n s i Skor V a r i r i a b e l P r e s t a s i

K e r j a Guru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

9. D i s t r i b u s i F r e k u e n s i Skor V a r i a b e l

I k l i m Kerjasama ................................... 45

10 . Rangkuman H n s i l Pengolahan Data V a r i a b e l -

I v a r i a b e P e n e l i t i a n ................................. 6 3

Page 12: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

DAFTAR GAHBAR

Gambar Halaman

1. Histogram Skor Variabel Prestasi Kerja Guru ........ 44

2. Histogram Skor Variabel Iklin Kerjasana d i

Sekolah ........................................... 46

Page 13: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

BAB I

PEMDAHULUAN

Guru merupakan f a k t o r p e n t i n g da lam p e n c a p a i a n t u j u -

1 a n p e n d i d i k a n ( H e ~ ~ d e r s o n , 1 9 5 9 ) . Hal i n i d i s e b a b k a n g u r u

merupakan p e l a k s a n a p e n d i d i k a n yang l a n g s u n g be rhubungan

dengan a n a k d i d i k da l am s i t u a s i b e l a j a r m e n g a j a r . S e j a l a n

dengan i t u Surakhmad ( 1 9 8 2 ) mengemukakan bahwa b e r l a n g -

sungnya p r o s e s b e l a j a r m e n g a j a r d i s e k o l a h a k a n m e l i b a t -

kan u n s u r g u r u , s iswa, mater i , me toda , m e d i a , p e n i l a i a n ,

d a n t u j u a n yang akan d i c a p a i . Masing-masing u n s u r t e r s e -

b u t mempunyai f u n g s i s e n d i r i - s e n d i r i da l am p e n c a p a i a n

t u j u a n p e n d i d i k a n . Unsu r -unsu r d i a t a s b a r u akan b e r f u n g -

s i a p a b i l a g u r u s e b a g a i p e l a k s a n a p e n d i d i k a n mampu menge-

l o l a d a n memanf a a t k a n n y a . S e b a l i k n y a a p a b i l a u n s u r - u n s u r

t e r s e b u t belum b e r f u n g s i m e n u r u t s e m e s t i n y a , maka t u j u a n

p e n d i d i k a n m u s t a h i l a k a n t e r c a p a i ( S u y a n t o , 1 9 8 8 ) . Pen-

t i n g n y a p e r a n a n g u r u da l am p e n c a p a i a n t u j u a n p e n d i d i k a n

j u g a d ikemukakan o l e h Achmady ( 1993) yang menya takan

bahwa b e t a p a p u n b a i k d a n l e n g k a p n y a k u r i k u l u m , me toda ,

med ia , sumber , s a r a n a d a n p r a s a r a n a p e n d i d i k a n l a i n n y a ;

nanun k u n c i k e b e r h a s i l a n p e l a k s a n a a n p e n d i d i k a n t e t a p

t e r l e t a k p a d a g u r u . S e l a n j u t n y a Achmady mengemukakan

bahwa u n t u k men ingka tkan mutu p e n d i d i k a n h a r u s d i m u l a i

d a r i p e n i n g k a t a n mutu d a n kemampuan g u r u . Dengan mening-

Page 14: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

k a t n y a mutu d a n kemampuan g u r u , maka p r e s t a s i k e r j a g u r u ,

dalam m e n g a j a r j u g a akan l e b i h b a i k . Hasan ( 1 9 8 8 ) menge-

mukakan bahwa p r e s t a s i k e r j a g u r u d a l a m mengaj ar s a n g a t

d i t e n t u k a n o l e h p e n g e t a h u a n dan kernampuan g u r u i t u s e n -

d i r i .

S e i r i n g dengan i t u Bloom (1982) mengemukakan presta-

s i b e l a j a r siswa e ra t k a i t a n n y a dengan p r e s t a s i g u r u

da l am m e n g a j a r . P e n d a p a t i n i menggambarkan bahwa p re s t a s i

b e l a j a r siswa d a p a t d i j a d i k a n i n d i k a s i u n t u k n e n i l a i

p r e s t a s i m e n g a j a r g u r u . K a l a u p res t a s i b e l a j a r siswa

belum memuaskan, i n i menandakan bahwa pres tas i k e r j a g u r u

da l am m e n g a j a r p e r l u d i t i n g k a t k a n . Menyada r i p e n t i n g n y a p e r a n a n g u r u d a l a m men ingka tkan

mutu p e n d i d i k a n , p e m e r i n t a h da l am h a 1 i n i Deper temen

P e n d i d i k a n d a n Kebudayaan (Depd ikbud) t e l a h melakukan

b e r b a g a i u p a y a u n t u k men ingka tkan p r e s t a s i k e r j a g u r u ,

a n t a r a l a i n dengan men ingka tkan kemampuan t e k n i s g u r u

da l am mengaj a r , sepert i m e l a l u i p e n a t a r a n - p e n a t a r a n , se-

m i n a r , d a n l o k a k a r y a . D i s amping i t u , Depdikbud j u g a mem-

b e r i k a n kemudahan-kemudahan b a g i g u r u y a n g a k a n melan j u t -

kan p e n d i d i k a n ke j e n j a n g p e n d i d i k a n y a n g l e b i h t i n g g i .

S e i r i n g dengan i t u p e m e r i n t a h j u g a b e r u p a y a u n t u k me-

n i n g k a t k a n k e s e j a h t e r a a n g u r u a n t a r a l a i n , memberikan ke-

mudahan kepada g u r u u n t u k n a i k p a n g k a t , memperpanjang

u s i a p e n s i u n g u r u ( d a r i 56 menja.di 60 t a h u n ) , memberikan

t u n j a n g a n j a b a t a n / s t r u k t u r a l , d a n memberikan p e n g h a r g a a n

Page 15: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

d a l a m b e n t u k S a t i a L e n c a n a p e n d i d i k a n k e p a d a g u r u y a n g

mempunyai d e d i k a s i t i n g g i d a l a m m e l a k s a n a k a n t u g a s

(Achmady, 1 9 9 3 ) . Namun d e m i k i a n u s a h a - u s a h a t e r s e b u t m a -

s i h belum memberikan h a s i l y a n g menggembi rakan , h a 1 i n i

t e r l i h a t d a r i k r i t i k a n - k r i t i k a n yamg d i l o n t a r k a n masya ra -

k a t t e r h a d a p mutu p e n d i d i k a n . D i S u m a t e r a B a r a t k r i t i k a n

t e n t a n g mutu p e n d i d i k a n d ikemukakan o l e h G u b e r n u r Sumate-

r a B a r a t ( H a l u a n , 1 9 9 4 ) y a n g menya t akan bahwa "mutu

p e n d i d i k a n d i S u m a t e r a Bara- t j a u h m e r o s o t d a r i t a h u n -

t a h u n sebe lumnya ." . Khususnya d i t i n g k a t SMP a d a ke-

o e n d e r u n g a n mutu p e n d i d i k a n d i S u m a t e r a B a r a t menurun

d a r i t a h u n k e t a h u n , y a n g t e r l i h a t d a r i r a t a - r a t a n i l a i

e b t a n a s m u r n i (NEM) y a n g d i p e r o l e h siswa, p a d a t a h u n 1 9 9 1

5 , 7 9 , t a h u n 1992 5 , 7 7 , d a n p a d a t a h u n 1 9 9 3 a d a l a h 5 , 7 3 ,

(Kanwi l Depdikbud S u m a t e r a B a r a t 1 9 9 4 ) .

U r a i a n d i a t a s menun j u k k a n bahwa p e n i n g k a t a n kema.m-

puan t e k n i s s a j a t i d a k / b e l u m menjamin k e b e r h a s i l a n g u r u

d a l a m menga j a r . P e n i n g k a t a - n kemampuan t e k n i s hendaknya

d i i r i n g i d e n g a n p e n i n g k a t a n l i n g k u n g a n k e r j a y a n g

k o n d u s i , s e h i n g g a . g u r u t i d a k h a n y a manpu, t e t a p i j u g a nau

d a n sena.ng m e l a k s a n a k a n t u g a s y a n g m e n j a d i t a n g g u n g

j awabnya . S e l a m a i n i , p e r h a t i a n p e m e r i n t a h l e b i h t e r t u j u

p a d a p e n i n g k a t a n kemampuan t e k n i s g u r u , s e d a n g k a n p e n i n g -

k a t a n l i n g k u n g a n k e r j a g u r u k u r a n g mendapa t p e r h a t i a n

y a n g memadai (Kusumaatmaja , 1 9 8 9 ) . S a l a h s a t u f a - k t o r y a n g

menyebabkan h a 1 i n i a d a l a h k u r a n g t e r s e d i a n y a d a t a e m -

Page 16: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

p i r i s y a n g menunjukkan k e t e r k a i t a n a n t a r a l i n g k u n g a n

k e r j a i t u t e r h a d a p pres tas i k e r j a g u r u .

B e r d a s a r k a n h a 1 t e r s e b u t d i atas, p e n e l i t i a n i n i

a k a n m e l i h a t k o n t r i b u s i i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h t e r h a -

da.p p res t a s i k e r j a g u r u .

B . Lden t l f - MaJalah . . I 7 C'

Guru merupakan f a k t o r y a n g s a n g a t menen tukan d a l a m

p e n c a p a i a n t u j u a n p e n d i d i k a n ( S i a h a a n , 1 9 9 1 ) . O l e h k a r e n a

i t u g u r u d i t u n t u t u n t u k s e l a l u m e n i n g k a t k a n p e n g e t a h u a n

d a n kemampuannya d a l a m m e n g a j a r . Walaupun p r e s t a s i b e l a -

j a r siswa d i t e n t u k a n o l e h b a n y a k f a k t o r , namun d a l a m h a 1

i n i , g u r u s a n g a t memegang p e r a n a n p e n t i n g . K e b e r h a s i l a n

( p r e t a s i k e r j a ) g u r u d a l a m m e n g a j a r a k a n t e r g a m b a r mela-

l u i p r e s t a s i b e l a j a r siswa, s e b a b g u r u l a h y a n g merancang

d a n m e l a k s a n a k a n p e n g a j a r a n k e p a d a siswa . L u c i o ( 1 9 7 9 )

mengemukakan bahwa h a s i l b e l a j a r y a n g d i p e r o l e h siswa

d a p a t d i j a d i k a n s a l a h s a t u k r i t e r i a u n t u k mengukur e f ek-

t i f i t a s m e n g a j a r d a n p r e s t a s i k e r j a g u r u .

P r e s t a s i s e s e o r a n g dalarn b e k e r j a d i t e n t u k a n o l e h

b a n y a k f a k t o r . S t e e r s ( 1 9 8 0 ) mengemukakan bahwa p re s t a s i

k e r j a s e s e o r a n g d i t e n t u k a n o l e h f a k t o r i n t e r n a l o r a n g

yang b e r s a n g k u t a n s e p e r t i kemampuan, m o t i v a s i d a n p e n e r i -

maannya t e r h a d a p p e k e r j a a n y a n g m e n j a d i t a n g g u n g jawab-

n y a . S e m e n t a r a i t u L e h r e r ( 1 9 5 7 ) mengemukakan p r e s t a s i

k e r j a s e s e o r a n g d i t e n t u k a n o l e h b e b e r a p a f a k t o r a n t a r a

Page 17: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

l a i n f a k t o r non-physical working environment ( s u a s a n a

k e r j a ) d a n f a k t o r physical working environment ( l i n g -

kungan t e m p a t k e r j a ) .

Untuk m e n e l i t i semua f a k t o r y a n g d i s e b u t k a n d i a t a s ,

s u l i t d i l a k s a n a k a n p a d a saat s e k a - r a n g , a n t a r a l a i n d i s e -

babkan o l e h k e t e r b a t a s a n w a k t u , b i a y a d a n t e n a g a . O l e h

s e b a b i t u p a d a k e s e m p a t a n i n i f a k t o r y a n g mempengaruhi

p r e s t a s i k e r j a g u r u y a n g a k a n p e n e l i t i t e l i t i d i b a t a s i

p a d a f a k t o r i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h .

P r e s t a s i k e r j a . g u r u merupakan h a s i l y a n g d i c a p a i

g u r u dalarn melaksana.kan t u g a s y a n g m e n j a d i t a n g g u n g ja-

wabnya. P r e s t a s i k e r j a g u r u d a l a m m e n g a j a r a k a n t e r g a m b a r

m e l a l u i h a s i l b e l a j a r y a n g d i p e r o l e h siswa, s e b a b g u r u -

1a.h yang merancang d a n m e l a k s a n a k a n p r o s e s b e l a j a r t e r h a -

d a p siswa. T i n g g i r e n d a h n y a p res t a s i k e r j a g u r u d a l a m

m e n g a j a r d a p a t d i i d e n t i f i k a s i m e l a l u i p e r t a n y a a n b e r i -

k u t : Apakah g u r u m e n g u a s a i b a h a n / m a t e r i p e l a j a r a n y a n g

a k a n d i a j a r k a n n y a ? Apakah g u r u d a p a t m e n y a j i k a n bahan/ma-

t e r i p e l a j a r a n p a d a b i d a n g s t u d i y a n g d i b i n a n y a dengan

b a i k ? Apakah g u r u mampu m e n g e v a l u a s i h a s i l b e l a j a r t e r h a -

d a p siswa? Apakah g u r u memahami k e s u l i t a n - k e s u l i t a n y a n g

d i a l a m i siswa p a d a b i d a n g y a n g d i b i n a n y a ? Apakah g u r u

menyediakan wak tu u n t u k membantu siswa y a n g menga lami

k e s u l i t a n d a l a m b e l a j a r p a d a bida .ng s t u d i y a n g d i b i n a n y a ?

I k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h mungkin b e r p e n g a r u h t e r -

hadap penca -pa i an t u j u a n s e k o l a h . I k l i m k e r j a s a m a y a n g

Page 18: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

b a i k d i s e k o l a h a k a n mondorong p e n c a p a i a n t u j u a n , s e b a -

l i k n y a i k l i m k e r j a s a m a y a n g k u r a n g b a i k a k a n d a p a t

menghambat p e n c a p a i a n t u j u a n s e k o l a h . B a i k d a n b u r u k n y a

i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h d a p a t d i i d e n t i f i k a s i m e l a l u i

p e r t a n y a a n b e r i k u t : Apakah g u r u mempunyai s i k a p t e r b u k a

t e r h a d a p k e p a l a s e k o l a h d a n g u r u l a i n d a l a m m e l a k s a n a k a n

t u g a s ? Baga imanakah hubungan a n t a r p r i b a d i g u r u d i s e k o -

l a h ? Baga imanakah s i k a p g u r u t e r h a d a p k e p u t u s a n y a n g d i -

a m b i l s e c a r a be r s ama? Dan, a p a k a h d i a n t a r a sesama g u r u

t e r d a p a t s i k a p s a l i n g m e n g h a r g a i ?

C. Pembatasan Masalah

P r e s t a s i k e r j a s e s e o r a n g d i p e n g a r u h i o l e h b a n y a k n y a

f a k t o r s e p e r t i y a n g d ikemukakan d a l a m i d e n t i f i k a a i masa-

l a h . Melakukan p e n e l i t i a n s e k a l i g u s t e r h a d a p f a k t o r -

f a k t o r t e r s e b u t t i d a k d a p a t d i l a k u k a n p a d a saat s e k a r a n g .

Hal i n i d i s e b a b k a n k a r e n a b e r b a g a i k e t e r b a t a s a n p e n e l i t i .

O l e h s e b a b i t u p a d a k e s e m p a t a n i n i p e n e l i t i l e b i h t e r -

t a r i k u n t u k m e n e l i t i t e n t a n g i k l i r n k e r j a s a m a d a n k o n t r i -

b u s i n y a t e r h a d a p p res t a s i k e r j a g u r u . Pemba t a san i n i

d i d a s a r k a n p a d a p e r t i m b a n g a n bahwa i k l i m k e r j a s a m a d i

s e k o l a h d i d u g a memberikan sumbangan r a n g b e s a r t e r h a d a p

p re s t a s i k e r j a g u r u . V a r i a b e l i n i p a d a d a s a r n y a d a p a t

d i t e l i t i d a l a m l i n g k u p semua j e n j a n g p e n d i d i k a n , namun

d e m i k i a n p e n e l i t i a n i n i d i f o k u s k a n p a d a SMP y a n g b e r a d a

d i Kodya P a d a n g .

Page 19: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

P o p u l a s i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h g u r u P e g a w a i N e g e r i

S i p i l (PNS) p a d a SMP N e g e r i d a n S w a s t a d i Kodya P a d a n g

ya-ng t e l a h b e r t u g a s ( m e n g a j a r ) s e k u r a n g n y a selama s a t u

t a h u n d i s e k o l a h tewpat d i a m e n g a j a r s e k a r a n g . P e m b a t a s a n

i n i d i d a s a r k a - n p a d a p e m i k i r a n bahwa g u r u y a n g s u d a h

m e n g a j a r selama s a t u t a h u n p a d a s u a t u s e k o l a h te1a .h d a p a t

memahami s i t u a s i d i s e k o l a h i t u , t e r u t a m a y a n g b e r h u b u n g -

a n d e n g a n i k l i m k e j a sama. P e r s y a r a t a n m e n g a j a r s e k u -

r a n g - k u r a n g n y a s a t u t a h u n d i t e t a p k a n , a g a r k e p a l a s e k o l a h

c u k u p m e n g e n a l i k e p r i b a d i a n , d e d i k a s i , d a n p r e s t a s i k e r j a

g u r u d e n g a n b a i k . Data ulengenai p r e s t a s i k e r j a g u r u

d i p e r o l e h m e l a l u i p e n i l a i a n k e p a l a s e k o l a h d e n g a n memakai

i n s t r u m e n y a n g d i k e w b a n g k a n b e r d a s a r k a n a c u a n d a f t a r

p e n i l a i a n p e l a k s a n a a n p e k e r j a a n ( D P 3 ) . Dengan d e m i k i a n

k e p a l a s e k o l a h d a p a t member ikan p e A i l a i a n t e r h a d a p g u r u

y a n g d i - j a . d i k a n s u b j e k p e n e l i t i a n i n i d e n g a n c e r n a t .

D . T ~ ~ . i u a n P e n e l i t - . .

P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n u n t u k m e n g e t a h u i b e s a r n y a

sumbangan i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h t e r h a d a p p r e s t a s i I

I

k e r j a g u r u d a l a m m e l a k s a n a k a n t u g a s y a n g m e n j a d i t a n g g u n g

j awabnya .

Page 20: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

E . Per- c. Masalah ,

B e r t i t i k t o l a k d a r i l a t a r b e l a k a n g , i d e n t i f i k a s i ,

d a n p e m b a t a s a n mass-lah, m a s a l a h p a d a p e n e l i t i a n i n i d i -

rumuskan s e b a g a i b e r i k u t : S e b e r a p a b e s a r k a h k o n t r i b u s i

i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h t e r h a d a p pres tas i k e r j a g u r u

SMP d i Kodya P a d a n g .

F . U ~ o t e s i Pen, . . ~ l l t ~

H i p o t e s i s p e n e l i t i a n i n i a d a l a h ; I k l i m k e r j a s a m a d i

s e k o l a h memberikan k o n t r i b u s i t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a

g u r u SMP d i Kodya Padang

G . Redunaan Penelltlan . .

Hasi l p e n e l i t i a n i n i d i h a r a p k a n d a p a t memberikan

sumbangan k e p a d a :

1. Kepala s e k o l a h s e b a g a i b a h a n p e r t i m b a n g a n u n t u k m e -

n i n g k a t k a n p re s t a s i k e r j a g u r u y a n g m e n g a j a r d i s e k o -

l a h y a n g d i p i m p i n n y a .

2 . Guru s e b a g a i bahan masukan u n t u k m e n i n g k a t k a n p r e s t a s i

k e r j a n y a d a l a m m e l a k s a n a k a n t u g a s .

3 . Mahasiswa J u r u s a n A d m i n i s t r a s i P e n d i d i k a n s e b a g a i t a m -

b ahan i n f o r n a s i d a n r u j u k a n d a l a m b e l a j a r .

Page 21: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

BAB I1

TIN J A I J A N KEPIJSTAKAAN

Pada b a b i n i akan d ikemukakan d e s k r i p s i t e o r i t i s y a n g

mendukung p e n e l i t i a n , y a i t u t e n t a n g i k l i m k e r j a s a m a d a n

p r e s t a s i k e r j a g u r u .

A . D e . , k r i ~ 1 P s ' T e o r i

1. P r e s t a s i Kerja

P r e s t a s i k e r j a merupakan h a s i l t i n g k a h l a k u

d a l a m p e l a k s a n a a n s u a t u k e g i a t a n ( A n o r a g a , 1 9 9 2 ) . I n i

b e r a r t i bahwa t i n g g i - r e n d a h n y a . p r e s t a s i k e r j a sese-

o r a n g s a n g a t d i t e r ~ t u k a n o l e h t i n g k a h l a k u y a n g d i t a m -

p i l k a n n y a d a l a m me1aksanaka.n p e k e r j a a n . D i p i h a k l a i n ,

Anoraga mengemukakan bahwa t i n g k a h l a k u s e s e o r a n g

merupakan f u n g s i d a r i k e p r i b a d i a n d a n l i n g k u n g a n n y a .

B e r d a s a r k a n k e d u a p e n d a p a t d i a tas d a p a t d ikemukakan

bahwa p r e s t a s i k e r j a merupakan f u n g s i d a r i k e p r i b a d i a n

d a n l i n g k u n g a n . Dengan k a t a l a i n t i n g g i - r e n d a h n y a

p r e s t a s i k e r j a s e s e o r a n g a k a n d i p e n g a r u h i o l e h f a k t o r

i n d i v i d u d a n l i n g k u n g a n n y a . A r i k u n t o ( 1 9 9 0 ) rnenamakan

f a k t o r i n i , s e b a g a i f a k t o r i n t e r n a l d a n f a k t o r e k s t e r -

n a l , L e h r e r ( 1 9 5 7 ) menamakannya dengan f a k t o r pisik

dan psikis.

Adapun y a n g t e r m a s u k f a k t o r i n t e r n a l m e n u r u t

A r i k u n t o ( 1 9 9 0 1 , a n t a r a l a i n s i k a p , x i i n a t , i n t e l i g e n -

s i , k e p r i b a d i a n , d a n m o t i v a s i . F a k t o r e k s t e r n a l a d a l a h

Page 22: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

s a r a n a d a n p r a s a r a n a , i n s e n t i f ( u p a h ) , s u a s a n a k e r j a ,

d a n l i n g k u n g a n k e r j a . S e j a l a n d e n g a n i t u , Dharma

(1985) mengemukakan f a k t o r i n t e r n a l y a n g d a p a t m e m -

p e n g a r u h i p r e s t a s i k e r j a a d a l a h kemampuan, s i k a p ,

m i n a t , p e r s e p s i d a n f a k t o r e k s t e r n a l m e l i p u t i s t r u k t u r

t u g a s , i k l i m o r g a n i s a s i , g a y a kepemimpinan d a n s i s t em

i m b a l a n . P e n d a p a t l a i n t e n t a n g f a k t o r y a n g mempengaruh i

p r e s t a s i k e r j a d ikemukakan A n o r a g a . Anoraga ( 1992)

b e r p e n d a p a t bahwa f a k t o r i n i mencakup, p e k e r j a a n y a n g

u ~ e n a r i k , u p a h ( i n s e n t i f ) , keamanan d a n p e r l i n d u n g a n ,

p e n g e t a h u a n , l i n g k u n g a n d a n s u a s a n a k e r j a , pengembang-

an k a r i r , k e t e r l i b a t a n d a l a m k e g i a t a n o r g a n i s a s i ,

p e r h a t i a n d a n kepemimpinan a t a s a n s e r t a d i s i p l i n

k e r j a .

B e r d a s a r k a n p e n d a p a t - p e n d a p a t d i a t a s , d a p a t d i -

s i m p u l k a n bahwa p res t a s i k e r j a g u r u d a l a m menga j ar

d i p e n g a r u h i o l e h f a k t o r - f a k t o r b e r i k u t , ( a ) i n t e l i g e n -

s i , ( b ) s i k a p , ( c ) m i n a t , ( d ) m o t i v a s i , ( e ) p e n g e t a h u -

a n d a n kemampuan, (f) k e a d a a n f i s i o l o g i s , ( g ) i n s e n -

t i f ata.u g a j i, ( h ) keamanan d a n p e r l i n d u n g a n d a l a m

b e k e r j a , ( i ) s a r a n a d a n p r a s a r a n a , (j) s u a s a n a a t a u

i k l i m k e r j a , d a n ( k ) g a y a kepemimpinan a t a s a n . Penga -

r u h f a k t o r - f a k t o r t e r s e b u t t e r h a d a p p re s t a s i k e r j a

d a p a t d ikemukakan d a l a m p r a g r a f - p r a g r a f s e l a n j u t n y a .

Page 23: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

I n t e l i g e n s i pada hakekatnya a d a l a h kenampuan un-

t u k menetapkan s e r t a mencapai t u j u a n dan kemampuan

u n t u k memperbaiki /mengoreksi d i r i ( B i n e t d i k u t i p o l e h

Depdikbud, 1981) . Orang yang c e r d a s akan mampu neru-

nuskan t u j u a n b a i k , dan akan b e r u s a h a mencapai t u j u -

an t e r s e b u t dengan segenap kemanpuannya. D i samping

i t u o r a n g yang c e r d a s j u g a akan s e l a l u nengoreksi/mem-

p e r b a i k i . d i r i se t iap s e l e s a i melaksanakan s u a t u peker -

j a a n , dengan demikian p r e s t a s i k e r j a n y a t e n t u akan l e -

b i h b a i k d a r i o rang yang kemampuannya sedang-sedang

saja . S e l a n j u t n y a Depdikbud mengenukakan banyak pene-

l i t i a n t e l a h membuktikan bahwa i n t e l e g e n s i memberikan

k o n t r i b u s i yang cukup t i n g g i t e r h a d a p prestasi k e r j a

s e s e o r a n g .

S i k a p merupakan p o l a t i n g k a h l a k u d i p e l a j a r i yang

d a p a t mempengaruhi s e s e o r a n g dalam b e r t i n d a k dengan

c a r a - c a r a t e r t e n t u t e r h a d a p o rang , o b j e k dan i d e (Hou-

l y , 1977) . Oleh k a r e n a i t u s i k a p akan be rpengaruh

t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a s e s e o r a n g . Orang yang nempu-

n y a i s i k a p p o s i t i f t e r h a d a p p e k e r j a a n akan nemperoleh

h a s i l yang l e b i h b a i k b i l a d iband ingkan dengan o r a n g

yang nempunyai s i k a p n e g a t i f t e r h a d a p p e k e r j a a n n y a

( S t e e r s , 1980). D i a n t a r a bermacam-macam s i k a p yang

d i p e r k i r a k a n a d a k a i t a n n y a dengan p r e s t a s i k e r j a

guru a d a l a h s i k a p t e r h a d a p s e k o l a h , t u g a s , k e p a l a

s e k o l a h , dan teman sejawat. Guru yang menpuyai s i k a p

Page 24: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

n e g a t i f t e r h a d a p s e k o l a h akan kurang g i a t dalam beker-

ja, n a l a s mengerjakan t ugas - tugas yang d i b e r i k a n

s e k o l a h kepadanya dan mungkin j u g a t i d a k akan p e d u l i

t e r h a d a p keg i a t an -keg i a t an s e k o l a h .

H ina t merupakan keadaan t e r f o k u s n y a p e r h a t i a n

t e rhadap s e s u a t u ha1 yang i n g i n d i c a p a i a t a u d i m i l i k i .

Guru yang mempuyai mina t yang kua t t e r h a d a p t u g a s yang

diembannya, d i a akan l e b i h senang dan b e r g a i r a h dalam

melakukan p e k e r j a a n . Bagindo dan Ridwan (1983) menge-

nukakan orang yang b e r n i n a t t e r h a d a p s u a t u p e k e r j a a n ,

akan b e r g a i r a h dalam b e k e r j a . S e j a l a n dengan i t u

Hanulang ( 1985) mengatakan bahwa orang-orang yang

b e r g a i r a h dalam b e k e r j a akan l e b i h b a i k p r e s t a s i

ke r j anya dibandingkan dengan orang-orang yang t i d a k

b e r g a i r a h . Pendapat d i atas j u g a didukung o l e h S t e e r s .

(1980) yang menyatakan orang yang mempunyai minat yang

t i n g g i t e r h a d a p p e k e r j aannya, akan memperoleh pres-

t a s i yang l e b i h b a i k d ibandingkan orang yang kurang

bermina t t e r h a d a p peke r j aannya .

n o t i v a s i merupakan k o n d i s i p s i k o l o g i s yang mendo-

rong s e s e o r a n g un tuk memenuhi kebutuhannya akan sesua-

t u . Dengan adanya m o t i v a s i dalam d i r i guru un tuk be-

k e r j a , d i a akan l e b i h g i a t dan t ekun dalam b e k e r j a .

Mo t iva s i i n i d a p a t d ibedakan atas n o t i v a s i i n t r i n s i k

dan m o t i v a s i e k s t r i n s i k ( E l i d a , 1989). S a l a h s a t u

bentuk m o t i v a s i i n t r i n s i k a d a l a h m o t i v a s i b e r p r e s t a s i

Page 25: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

(achievement m o t i v a t i o n ) . S t e e r s ( 1980) mengatakan

banyak h a s i l p e n e l i t i a n yang menunjukkan adanya hu-

bungan yang p o s i t i f a n t a r a m o t i v a s i b e r p r e s t a s i dengan

kesuksesan dalam b e k e r j a , pada b a g i a n l a i n d i a menga-

t a k a n o r a n g yang mempunyai m o t i v a s i b e r p r e s t a s i t i n g -

g i , s e r i n g k a l i mendapat prestasi yang l e b i h b a i k

d iband ingkan dengan o r a n g yang mempunyai mot i v a s i

b e r p r e s t a s i r e n d a h .

Pengetahuan dan kemanpuan yang d i m i l i k i s e s e o r a n g

t e n t a n g t u g a s yang diembannya, akan s a n g a t menbantu

t e r h a d a p k e l a n c a r a n p e l a k s a n a a n t u g a s n y a . S e j a l a n

dengan i t u , S t e e r s (1980, h. 153) mengemukakan bahwa

"pengetahurn dan kemampuan t e n t a n g t u g a s akan menentu

kan h a s i l k e r j a s e s e o r a n g " . Berdasarkan b e r b a g a i pen

d a p a t i n i d a p a t dikemukakan bahwa g u r u yang memahami

b idang t u g a s n y a dengan b a i k dan aspek-aspek yang b e r -

k a i t a n dengan t u g a s n y a t e r s e b u t , t e n t u akan l e b i h b a i k

h a s i l k e r j a n y a b i l a d iband ingkan dengan Buru yang

kurang memahami t u g a s n y a dengan b a i k .

Keadaan f i s i o l o g i s sepert i kesegaran tubuh , k e l e -

t i h a n , k e s e h a t a n , ke tahanan , dan keadaan f i s i k , akan

be rpengaruh t e r h a d a p p r i l a k u s e s e o r a n g dalam b e k e r j a ,

dan pada g i l i r a n n y a akan be rpengaruh t e r h a d a p p r e s t a s i

k e r j a n y a . Guru yang k o n d i s i f i s i o l o g i s n y a s e h a t dan

bugar akan b e r b e d a h a s i l k e r j a n y a d a r i guru yang dalam

keadaan s a k i t dan l e t i h .

Page 26: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

14

Pada d a s a r n y a s e s e o r a n g yang b e k e r j a mengharapkan

i n b a l a n yang s e s u a i dengan j e n i s dan beban peke r j aan -

nya. Apab i la upah yang d i t e r i m a karyawan s e s u a i dengan

j e n i s dan beban p e k e r j a a n yang diembannya. i n i akan

d a p a t mendorongnya un tuk b e k e r j a dengan b a i k , dengan

i n i d iha r apkan prestasi k e r j a n y a j u g a akan l e b i h

b a i k .

Keamanan dan pe r l i ndungan k e r j a a d a l a h p e r l i n -

dungan t e r h a d a p karyawan dalam b e k e r j a , b a i k d a r i

gangguan-gangguan yang b e r s i f a t f i s i k maupun d a r i

gangguan yang b e r s i f a t p s i k o l o g i s . Pe r l i ndungan dan

keamanan dalam b e k e r j a merupakan s a l a h s a t u kebutuhan

manusia (Haslow, 1970). Apab i l a gu ru dalam b e k e r j a

mendapat pe r l i ndungan keamanan dalam melaksanakan

t u g a s , d i a akan d a p a t b e k e r j a dengan t enang . H a l i n i

akan mendorong pen ingka tan p r e s t a s i k e r j a gu ru .

Sua tu ha1 yang t i d a k d a p a t d i p u n g k i r i bahwa un tuk

melaksanakan t u g a s t e r t e n t u , akan memerlukan p e r a l a t -

a n - p e r a l a t a n yang akan membantu k e l a n c a r a n pe laksanaan

t u g a s t e r s e b u t , b a i k p e r a l a t a n yang d i p e r l u k a n secara

langsung ( s a r a n a ) maupun p e r a l a t a n yang t i d a k d i p e r l u -

kan s e c a r a langsung dalam b e k e r j a ( p r a s a r a n a ) . S t e e r s

( 1980) mengemukakan d i samping f ak to r - f a k t o r l a i n n y a ,

kelengkapan s a r a n a dan p r a s a r a n a dalam pe laksanaan

p e k e r j aan j u g a s a n g a t mempengaruhi p r e s t a s i k e r j a se-

s eo rang .

, , , . . . .", .-,.I,'-- , - , : .. 3 :l(,!%fi.b _ C .A I , . .

- . ' '3 r., :.{ ,$

Page 27: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Suasana dan i k l i m k e r j a dalam o r g a n i s a s i akan

tergnmbnr m e l n l u i p o l a hubunnnn a n t n r p r i b a d i dalnm

o r g n n i s n s i (Koeh le r , 1978). Mubunann nn t a r p r i bnd i

yang b a i k dalam o r g a n i s a s i akan membentuk sua sana

k e r j a yang p o s i t i f , s e b a l i k n y a hubungan a n t a r p r i b a d i

yang kurang b a i k akan membentuk sua sana k e r j a yang

kurang menguntungkan . S e j a l a n dengan i t u S u t i s n a

( 1983) mengemukakan sua sana k e r j a dalam o r g a n i s a s i

akan berpengaruh t e r h a d a p p r o d u k t i f i t a s o r g a n i s a s i

yang be r s angku t an . Pendapat d i a tas didukung o l e h

S t e e r s ( 1980) yang menyatakan bahwa a n t a r a sua sana

k e r j a dengan p r e s t a s i k e r j a dalam o r g a n i s a s i mempu-

n y a i hubungan yang p o s i t i f . Berdasarkan pendapa t d i

a t a s , d a p a t dikemukakan k a l a u k e p a l a s e k o l a h i n g i n

meningkatkan p r e s t a s i k e r j a gu ru , k e p a l a s e k o l a h d a p a t

melalukannya m e l a l u i p e n c i p t a a n sua sana k e r j a yang

p o s i t i f d i s e k o l a h yang dipimpinnya.

P e r h a t i n n dan gaya kepemimpinan a t a s a n s a n g a t

berpengaruh t e r h a d a p h a s i l k e r j a karyawan dalam organ-

i s a s i (Anoraga, 1992) . S e j a l a n dengan i t u Thoha (1983)

mengemukakan pimpinan yang mempunyai p e r h a t i a n t e r h a -

dap masalah-masalah yang d i h a d a p i karyawan dalam

b e k e r j a akan d a p a t mendorong karyawan ' b e k e r j a l e b i h

b a i k . Pendapa t d i a t a s j u g a didukung o l e h Pa reek

(1984) yang menyatakan bahwa p e r h a t i a n pimpinan t e r h a -

dap knryawan akan d a p a t mendorongnya un tuk b e k e r j a

Page 28: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

l e b i h b a i k d a l a n o r g a n i s a s i . Dengan adanya p e r h a t i a n

pimpinan t e r h a d a p karyauan dalam b e k e r j a akan d a p a t

menumbuhkan r n s a memi l ik i karyawan t e r h a d a p o r g a n i s a -

si. Keadaan s e p e r t i i n i t e n t u j u g a akan b e r l a k u b a g i

guru-guru d i s e k o l a h .

P r e s t a s i k e r j a merupakan h a s i l k e r j a yang d i c a p a i

s e seo rang d a r i pe laksanaan p e k e r j a a n yang n e n j a d i

tanggung jawabnya ( S a l e h , 1980). H a s i l yang d i c a p a i

s e seo rang dalam nelakukan p e k e r j a a n akan s a n g a t d i t e n -

tukan o l e h p r o s e s pe l aksanaan p e k e r j a a n i t u s e n d i r i .

Berdasarkan ha1 t e r s e b u t d a p a t dikemukakan bahwa

p e n i l a i a n t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a d a p a t d i l a k u k a n

be rda sa rkan p r o s e s dan h a s i l k e r j a . Dharma ( 1985)

mengemukakan p e n i l a i a n p r e s t a s i k e r j a nerupakan upaya

mengumpulkan masukan perband ingan a n t a r a penampilan

k e r j a s e seo rnng dengan h a s i l yang d i c a p a i n y a .

P e n i l a i a n t e r h a d a p p r o s e s k e r j a d a p a t d i l a k u k a n

be rda sa rkan kecakapan/pengetahuan, pengalaman, ke t e -

r ampi lan dan kesungguhan dalam ne laksanakan t u g a s yang

men j a d i tanggung jawabnya ( S a l e h , 1980). P e n i l a i a n

t e r h a d a p h a s i l d a p a t d i l a k u k a n be rda sa rkan k u a l i t a s

dan k u a n t i t a s h n s i l k e r j a s e r t a k e t e p a t a n waktu

dalam pencapa ian h a s i l k e r j a (Dharma, 1985).

P e n i l a i a n t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a s e s e o r a n g pada

s u a t u o r g a n i s a s i / i n s t a n s i d i l a k u k a n o l e h a t a s a n lang-

sung ( S a l e h , 1980). I n i b e r a r t i p r e s t a s i k e r j a seseo-

Page 29: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

r a n g d i t e n t u k a n b e r d a s a r k a n persepsi a t a s a n t e r h a d a p

pe laksanaan a t a u h a s i l k e r j a n y a . Hal s e p e r t i i n i j u g a

b e r l a k u d i s e k o l a h , p e n i l a i a n t e r h a d a p prestasi k e r j a

guru d i l a k u k a n o l e h k e p a l a s e k o l a h .

Pada p e n e l i t i a n i n i p e n i l a i a n t e r h a d a p pres tas i

k e r j a g u r u o l e h k e p a l a s e k o l a h d i f o k u s k a n pada p r o s e s

p e l a k s a n a a n p e k e r j a a n dengan menggunakan i n d i k a t o r

yang dikemukakan S a l e h ( 1980) y a i t u ( a ) kecakapan/

pengetahuan t e n t a n g b i d a n g t u g a s , ( b ) pengelaman dalam

b idang t u g a s , ( c ) k e t e r a m p i l a n dalam dalam n e l a k s a n a -

kan t u g a s , dan ( d ) kesungguhan dalam b e k e r j a .

2. I k l i m ker jasama

O r g a n i s a s i a d a l a h s i s t e m k e r j a sama sekelompok

o rang u n t u k mencapai t u j u a n bersama. Seko lah a d a l a h

s u a t u o r g a n i s a s i yang t e r d i r i d a r i u n s u r k e p a l a seko-

l a h , g u r u , pegawai a d m i n i s t r a t i f dan s i s w a . Unsur-

u n s u r t e r s e b u t s a l i n g berhubungan dan b e k e r j asama

u n t u k mencapai t u j u a n . S t o n e r (1987, h . 331) nenga ta -

kan "In fact, organization may be defined as a struc-

tured system of rela tionships that coordinates the

effort of group of people toward the achievement of

specific objective ". I n t e r a k s i d a r i unsur-unsur yang

s n l i n g b e r k a i t a n dalam o r g a n i s a s i akan mempengaruhi

i k l i m k e r j a s a m a pada o r g a n i s a s i t e r s e b u t .

Page 30: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Hoy dan Miskel (1978, h. 238) menje laskan "organ-

izational climate is the set of enduring characteris-

tics that describe and organization, distinguish it

from other organizations, an influence the behavior of

the people in the organization". P e n j e l a s a n dalam

ku t i pan i n i memperl ihatkan bahwa i k l i m merupakan s a l a h

s a t u c i r i yang membedakan s a t u o r g a n i s a s i dengan

o r g a n i s a s i l a i n n y a .

I k l i n ke r jasama a d a l a h s u a s a n a k e r j a yang t e r j a d i

dalam o r g a n i s a s i yang d i c i p t a k a n o l e h p o l a hubungan

a n t a r p r i b a d i dalam o r g a n i s a s i t e r s e b u t (Koeh le r ,

1978) . I k l i m ker jasama masing-masing s e k o l a h akan

berbeda s a t u dengan l a i n n y a . Hal i n i d i sebabkan ka r ena

s e t i a p s e k o l a h mempunyai c i r i - c i r i khusus yang berbeda

dengan yang l a i n n y a dan i k u t mempengaruhi p e r i l a k u

orang-orang d i s e k o l a h t e r s e b u t .

I k l i m k e r j a s a n a d i s e k o l a h e r a t k a i t a n n y a dengan

orang-orang yang t e r l i b a t da lam pe l aksanaan pend id ikan

d i s e k o l a h . Hal i n i s e j a l a n dengan pendapa t yang

dikemukakan o l e h Gibson (1973, h. 137) "climate is a

set of properties of the work environment percxived

directly or indirectly by the employees who work in

this environment and is assumed to be major force in

influecing their behavior on the job". Kutipan i n i

menje laskan bahwa i k l i m merupakan s e p e r a n g k a t s i f a t -

s i f a t l ingkungan k e r j a yang d i r a s a k a n p e k e r j a b a i k

Page 31: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

s e c a r n lnngsung maupun t i d a k l anesung . I k l i m d i d u g a

mempunyai penearuh yang b e s a r t e r h n d a p pres tas i k e r j a

pegawai dalam o r g a n i s a s i .

Kepala s e k o l a h a d a l a h o rang yang be r t anggung

jawab t e r h a d a p pembinaan i k l i m ker jasama d i s e k o l a h .

S e b a g a i p impinan, k e p a l a s e k o l a h berkewaj i b a n menentu-

kan s e l u r u h k e g i a t a n d i s e k o l a h s e h i n g g a p r o s e s b e l -

a jar mengajar d a p a t b e r l a n g s u n g dalam i k l i m yang

menyenangkan. Kepala s e k o l a h p e r l u menciptakun i k l i m /

s u a s a n a k e r j a s a m a yang menyenangkan dan k o n d i s i s e p e r -

t i i n i merupakan p r a s y a r a t u n t u k mencapai t u j u a n

i n s t i t u s i o n a l maupun t u j u a n k u r i k u l e r d i s e k o l a h

(Hanul lang, 1985) . I k l i m / s u a s a n a ke r j a sama yang nenye-

nangkan d i s e k o l a h akan t e r j a d i a p a b i l a k e p a l a seko-

l a h , g u r u , pegawai a d m i n i s t r a t i f dan s i s w a mempunyai

kesepaka tan dalam pencapa ian t u j u a n p e n d i d i k a n d i

s e k o l a h . K e t i d a k s e p a k a t a n a n t a r a unsur -unsur t e r s e b u t

akan menimbulkan k o n f l i k d i s e k o l a h . H a l i n i t e n t u

sa ja akan menghambat u s a h a pencapa ian t u j u a n p e n d i d i k -

an . Untuk i t u k e p a l a s e k o l a h h a r u s b e r u s a h a menghin-

d a r i t e r j a d i n y a konf l i k d i s e k o l a h .

Hersey dan Blnnchard ( 1982) mengemukakan t i g a

p e r a n g k a t s i k a p dan asumsi d a s a r yang d a p a t d i m i l i k i

orang-orang dalam k a i t a n n y a dengan k o n f l i k y a i t u , ( a )

konf l i k t i d a k d a p a t d i h i n d a r k a n dan p e r s e t u j u a n t i d a k

dimungkinkan, ( b ) konf l i k d a p a t d i h i n d a r k a n , dan p e r -

Page 32: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

s e t u j u a n t i d a k dimungkinkan, (c) meskipun ada konf l i k , ,

p e r s e t u juan dimungkinkan . Sehubungan dengan i t u Wah-

j o s e n i j o ( 1984) mengemukakan l i m a p o l a d a s a r yang

d a p a t d i l akukan o l e h pimpinan dalam p e n y e l e s a i a n

k o n f l i k yang t e r j a d i , y a i t u (a) dengan menekan k o n f l i k

i t u s e n d i r i , ( b ) dengan c a r a h a l u s a t a u l unak , ( c )

denaan menghindarkan tangflung jawab, ( d ) dengan mela-

l u i musyawarah a t a u kompromi, dan ( e ) dengan konf ron-

t a s i y a i t u p ihnk-pihak yang s a l i n g b e r t e n t a n g a n d i h a -

dapkan s a t u sama l a i n .

B e r o r i e n t a s i pada pe r anan pimpinan dalam pen-

c apa i an t u j u a n , a p a b i l a t e r j a d i konf l i k d i s e k o l a h

penye l e sa i annya merupakan tanggung jawab k e p a l a seko-

l a h s eh ingga t e r c i p t a i k l i m l s u a s a n a ke r jasama yang

harmonis d i a n t a r a sesama u n s u r yang s a l i n g t e r l i b a t .

Hubungan yang harmonis d i s e k o l a h d i t a n d a i dengan

adanya ker jasama yang b a i k a n t a r a k e p a l a s e k o l a h ,

gu ru , pegnwai a d m i n i s t r a t i f dan s i s w a . S e j a l a n dengan

i t u , Manullang ( 1985) mengemukakan ker jasama d i seko-

l a h merupakan f a k t o r yang s a n g a t menentukan t e r h a d a p

k e b e r h a s i l a n pe laksanaan pend id ikan d i s e k o l a h -

Untuk memahami konsep i k l i n ke r jasama k i r a n y a

p e r l u dikemukakan f a k t o r - f a k t o r yang i k u t menentukan

i k l i m t e r s e b u t . S t e e r s (1980) yang mengemukakan f a k -

t o r - f a k t o r yang mempengaruhi i k l i m ker jasama d i

sekolah meliputi, (a) s t r u k t u r t u g a s , ( b ) hubungan

Page 33: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

imbalan dan hukuman, ( c ) s e n t r a l i s a s i kepu tusan , ( d )

t e k a n a n p a d a p r e s t a s i , ( e ) t e k a n a n p a d a l a t i h a n dan

pengembangan, ( f ) keamanan dan r e s i k o , ( g ) ke te rbuka-

an dan k e t e r t u t u p a n , ( h ) s t a t u s dan semangat , ( i )

pengakuan d a n umpan b a l i k , dan ( j ) kompetens i dan

f l e k s i b i l i t a s o r g a n i s a s i s e c a r a umum.

S t r u k t u r t u g a s menyangkut t i n g k a t p e r i n c i a n meto-

d e yang d i p a k a i u n t u k melaksanakan t u g a s - t u g a s organ-

i s a s i . Hubungan imbalan dan hukuman, tampak p a d a pem-

b e r i a n g a j i d i d a s a r k a n a tas p r e s t a s i k e r j a dan jasa,

bukan atas pe r t imbangan l a i n n y a s e p e r t i s e n i o r i t a s

a t a u p e p o r i t a s . S e n t r a l i s a s i kepu tusan menyangkut

b a t a s - b a t a s k e p u t u s a n p e n t i n g yang t e r l e t a k padn

manajemen t i n g k a t a t a s . Tekanan p a d a p r e s t a s i merupa-

kan k e i n g i n a n p i h a k a t a s a n t e r h a d a p p i h a k banahan

u n t u k melaksanakan p e k e r j a a n dengan b a i k dan memberi-

kan sumbangan b a g i s a s a r a n yang i n g i n d i c a p a i . Tekanan

pada l a t i h a n dan pengembangan menyangkut upaya-upaya

dalam meningkatkan kemampuan i n d i v i d u m e l a l u i k e g i a t -

a n - k e g i a t a n l a t i h a n yang tepat . Keamanan dan r e s i k o

menyangkut ha l -ha1 yang d a p a t menimbulkan k e c e l a k a a n ,

p e r a s a a n kurang aman dan kecemasan para p e k e r j a dalam

menja lankan t u g a s . Keterbukaan dan k e t e r t u t u p a n m e -

nyangkut s i f a t o r a n g yang b e r t u g a s dalam menerima

s a r a n dan masukan b a r u , d a n sisi l a i n b e r u s a h a menutu-

p i k c s a l a h a n mereka dan t i d a k mau be rkomunikas i s e c a r a

Page 34: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

bebas dan beker jasama. S t a t u s menyangkut kese lu ruhan

s i f a t - s i f a t yang mengatur kedudukan dan menghubungkan

1 inakungnn k e r j a dcndan para p e k e r j a . Semangat m e -

nyangkut pe r a saan umum i n d i v i d u bahwa l ingkungan ker-

j anya i t u merupakan tempat b e k e r j a yang b a i k dan d a p a t

memenuhi kebutuhan s o s i a l n y a . Pengakuan dan umpan

b a l i k menggambarkan k e t e r b a t a s a n i n d i v i d u un tuk menge-

t a h u i apa yang dikemukakan a t a sannya , p e k e r j aan dan

keterbatasan-keterbatasan mereka atas d i r i n y a . Kompe-

t e n s i dan f l e k s i b i l i t a s o r g a n i s a s i secara umum merupa-

kan t i n g k a t k e t e r b a t a s a n o r g a n i s a s i un tuk mencapai

t u juannya secara f l e k s i b e l dan k r e a t i f .

Pendapat l a i n t e n t a n g f a k t o r - f a k t o r yang mempe-

nga ruh i i k l i m ker jasama dalam o r g a n i s a s i dikemukakan

o l e h Mi l ton (1981), f a k t o r t e r s e b u t ada l ah , (a) indi-

vidual autonomy, (b) degree of structure imposed upon

the position, (c) reward orientation, dan ( d ) conside-

ration, warmth, and support. Dessler ( 1976) i k l i m

ker jasama dalam o r g a n i s a s i akan d i p e n g a r u h i o l e h (a )

size, ( b ) organizational structure, (c) system comp-

lexity, (d) leadership pattern, and (e) goal direc-

tion.

Hoy dan H i s k e l ( 1978) mengenukakan dua bentuk

i k l i m ker jasama d i s e k o l a h y a i t u i k l i m ker jasama yang

t e r buka dan i k l i m ker jasama yang t e r t u t u p . Perbedaan

i k l i m ker jasama yang t e r b u k a d a r i i k l i m k e r j a s a n a yang

Page 35: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

t e r t u t u p t e r l e t a k pada semangat ( e s p i r i t ) , per t imbang-

an ( c o n s i d e r a t i o n ) , dan dorongan a t a u a r a h t u j u a n

( t h r u s t ) . Pada i k l i m k e r j asama yang t e r b u k a semangat

k e r j a guru t i n g g i , pert imbangnn dan dorongan yang

d i b e r i k a n o l e h k e p a l a s e k o l a h dan teman s e j a w a t cukup

b e s a r , ha1 i n i menjad i f a k t o r pendorong b a g i guru

un tuk b e r p r e s t a s i dalam melakukan p e k e r j a a n . Seba l i k -

nya pada i k l i m ker jasama s e k o l a h yang t e r t u t u p semang-

a t k e r j a gu ru rendah , demikian j u g a dengan a spek pe r -

t imbangan dan dorongan yang d i b e r i k a n o l e h k e p a l a

s e k o l a h dan teman sejawat, ha1 i n i d a p a t menyebabkan

p r e s t a s i k e r j a guru menjad i menurun.

Pendapat-pendapat mengenai f a k t o r - f a k t o r yang

i k u t t e r l i b a t dalam menentukan i k l i m s e k o l a h s ebaga i -

mana dikemukuknn d i n t a s k e l i h a t a n n y a s a t u dengan

l a i n n y a ada pe rbedaan . Namun pada da sa rnya , pendapat -

pendapat t e r s e b u t mempunyai kesamaan, dengan penekanan

pnda pendekatan p s i k o l o g i s , s e l a i n i t u f a k t o r - f a k t o r

i k l i m s e k o l a h yang dikemukakan i t u s a l i n g melengkapi

s a t u dengan l a i n n y a .

Berpedoman kepada p e n j e l a s a n dan pendapa t p a r a

a h l i yang dikemukakan d i a t a s , maka i n d i k a t o r - i n d i k a -

t o r i k l i m ker jasama d i s e k o l a h yang akan d i t e l i t i

a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t , ( a ) ke te rbukaan dalam melaksa-

nakan t u g a s , ( b ) keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i , ( c )

penahareaan t e r h a d a p pendapa t dan p e k e r j aan o rang

Page 36: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

l a i n , dan ( d ) penerimaan t e rhadap keputusan yang

t e l a h d i ambi l s e c a r a bersama.

8. geranakaKonsePtual

I k l i m ker jasama merupakan suasana ker jasama yang d i -

rasakan se seo rang dalam o r g a n i s a s i . I k l i m ker jasama t e r -

bentuk berdasarkan p o l a i n t e r a k s i a n t a r a i n d i v i d u - i n d i v i -

du dalam o r g a n i s a s i . I k l i m ker jasama yang s e h a t akan men-

dorong se seo rang a g a r b e k e r j a dengan b a i k un tuk mencapai

h a s i l yang memuaskan. Hoy dan H i s k e l (1978, h. 276),

n e n j e l a s kan bahwa " i k l i m ker jasama yang s e h a t dalam

o r g a n i s a s i akan mendorong ind iv idu - ind iv idu yang ada

dalam o r g a n i s a s i t e r s e b u t un tuk b e k e r j a secara e f e k t i f * ' .

I klim k e r j asama menpunyai pengaruh yang b e s a r ter-

hadap p r e s t a s i k e r j a i n d i v i d u dalam o r g a n i s a s i . I k l i m

ker jasama yang menyenangkan pada s u a t u o r g a n i s a s i akan

d a p a t mendorong ind iv idu - ind iv idu yang a d a dalam organ i -

s a s i t e r s e b u t un tuk b e k e r j a dengan b a i k . Seba l iknya i k l i m

kerjasama yang kurang menyenangkan akan d a p a t menghambat

pelaksanaan p e k e r j aan . Dengan demikian d a p a t d ika t akan

bahwa makin sehat/menyenangkan i k l i m ker jasama dalam

o r g a n i s a s i , maka akan semakin b a i k p u l a l a h p r e s t a s i k e r j a

ind iv idu- ind i v i d u t e r s e b u t . Hal i n i d isebabkan karena

suasana yang menyenangkan akan mendorong se seo rang un tuk

b e r g a i r a h dan bersemangat dalam b e k e r j a . Orang yang

melakukan s u a t u peke r j aan dengan penuh semangat dan

Page 37: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

b e r g a i r a h akan l e b i h b e s a r dan b e r k u a l i t a s h a s i l k e r j a n y a

b i l a d iband ingkan dengan o rang-o rang yang t i d a k berseman-

g a t dan b e r g a i r a h da lam b e k e r j a .

I k l i m ke r jnsama yang b a i k d i s e k o l a h akan t e r b e n t u k

m e l a l u i p o l a i n t e r a k s i yang t e r j a d i a n t a r a k e p a l a seko-

l a h , g u r u , pegawai a d m i n i s t r a t i f dan s i s w a d i s e k o l a h .

A p a b i l a i n t e r a k s i a n t a r a g u r u , siswa, k e p n l a s e k o l a h dan

peBawai a d m i n i s t r a s t i f t e r c i p t a dengan b a i k d i s e k o l a h ,

h a 1 i n i akan d a p a t meningkatkan k e g a i r a h a n k e r j a g u r u dan

pnda g i l i r a n n y a akan d a p a t meningkatkan p r e s t a s i k e r j a n y a

b a i k secara k u a l i t a s maupun secara k u a n t i t a s . S e b a l i k n y a

a p a b i l a hubungan a n t a r a g u r u , s i s w a , k e p a l a s e k o l a h dan

pegawai a d m i n i s t r a t i f ku rang t e r b i n a dengan b a i k , h a 1 i n i

t e n t u akan menghambat a t a u mengganggu p e l a k s a n a a n p e n d i -

d i k a n d i s e k o l a h .

Page 38: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

BAB I11

HETOLOGI PENELITIAN

D i dalam bab akan dikemukakan metoda p e n e l i t i a n , popu-

l a s i , sampel , ins t rumen p e n e l i t i a n , u j i c o b a ins t rumen ,

p r o s e d u r pengumpulan d a t a , dan a n a l i s i s d a t a .

P e n e l i t i a n i n i menggunakan metode d e s k r i p t i f yang

menurut Furchan (1983) merupakan s u a t u metode yang d i g u -

nakan u n t u k memperoleh i n f o r m a s i t e n t a n g s u a t u penomena

d a n u n t u k menetapkan s i f a t - s i f a t dalam s u a t u s i t u a s i pada

saat p e n e l i t i a n d i l a k u k a n . Tujuannya u n t u k melukiskan

s u a t u k o n d i s i "apa yang ada" da lam s i t u a s i . Pe laksanaan

metode d e s k r i p t i f menurut Surakhmad (1978) t i d a k hanya

terbatas pada pengumpulan d a t a saja, t e tap i sampai pada

a n a l i s i s dan i n t e r p r e t a s i d a t a t e r s e b u t .

B. P o p u l a s i dan sz im lxd

1. P o p u l a s i

P o p u l a s i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h g u r u Pegawai

Neger i S i p i l (PNS) yang mengajar p a d a SHP d i Kodya

Padang dalam t a h u n a j a r a n 1993/1994.

Hasil p r a s u r v e i yang d i l a k u k a n menunjukkan bahwa

jumlah guru PNS yang mengajar pada SHP d i Kodya Padang

dalam tahun a j a r a n 1993/1994 sebanyak 1.547 o r a n g p a d a

SMP Neger i dan 178 o r a n g pada SMP Swasta dengan penye-

Page 39: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

b a r a n s e b a g a i mana d i t u n j u k k a n dalam T a b e l 1 dan 2.

Tabel. 1. Jumlah Guru PNS yang Hen8- a jar Pada SHP N e g e r i KO- d y a Padang Tahun A j a r a n 1993/1994

Smb: Kandepdikbud Kodya Padang 1993

Nomor

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

N a m a s e k o l a h

SMP N e g e r i 1 SHP N e g e r i 2 SHP N e g e r i 3 SHP N e g e r i 4 SHP N e g e r i 5 SUP N e g e r i 6 SMP N e g e r i 7 SMP N e g e r i 8 SHP N e g e r i 9 SUP N e g e r i 10 SUP N e g e r i 11 SUP N e g e r i 12 SHP N e g e r i 13 SHP N e g e r i 14 SHP N e g e r i 15 SHP N e g e r i 16 SHP N e g e r i 17 SHP N e g e r i 18 SHP N e g e r i 19 SHP N e g e r i 20 SMP N e g e r i 21 SHP N e g e r i 22 SHP Megeri 23 SHP N e g e r i 24 SUP N e g e r i 25 SHP N e g e r i 26 SHP N e g e r i 27 SUP N e g e r i 28 SMP Negeri 29

J u n l a h

Jumlah

55 47 36 52 52 43 56 57 45 67 56 72 81 60 81 61

, 61 72 34 49 53 59 34 60 48 50 34 32 38

1547

Page 40: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

T a b e l 2. Jumlah Guru PNS yang Meng- ajar Pada SUP S w a s t a Kodya Padnng Tahun Ajn ran 1993/1994

Smb : Kandepdikbud Kodya Padang, 1993 I

Nomor

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44

Nama s e k o l a h

SUP P r a t e r SUP P e r t i w i 1 SUP U u r n i SUP P e r t i SHP Haria SUP S a h a r a SUP Uhd. 3 SUP Y a p i SUP PGRI 2 SUP Ba i tu rahmah SUP P e r t i w i 2 SMP I n d r a c a h a y a SHP PGAI SHP Yos S u d a r s o SHP Mhd. 1 SUP Pemb . Bangsa SUP, Adabiah SUP PGRI 5 SHP T r i Abdi Pemb. SUP K a l a m Kudus SUP Hhd. 4 SUP SIUA SUP PGRI 4 SHP U a r d i s i w i SMP PGRI 3 SMP Angkasa SMP PGRI 7 SHP Purnama SMP Mhd. 8 SUP Uhd. 5 SUP Handayani SHP Mhd. 7 SMP PGRI 1 SMP N a s i o n a l SMP Tams i s SMP Yayasan Bunda SHP PGRI 9 SHP Mhd. 6 SMP D a r u l Uaarif SMP PGRI 6 SHP PT. Semen SHP Yayasan L u k i SUP PGRI 8 SUP P e r t i w i S i t e b a

J u m l a h

Jumlah

5 6 2 4 7 5 3 3 3 1 6 5 5 4 6 5 21 - - 1 - 6 4 5 - 10 - 4 1 4 - 3 8 2 10 6 3 6 1 - 10 4 - 3

178

Page 41: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Sampel

Pengambilan sampel d i l akukan s e c a r a " p u r p o s i f " ,

besnrnya sampel d i t e t a p k a n dua orang guru masing-

masing s e k o l a h , dengan ke t en tuan guru yang akan d i p i -

l i h men j a d i sampel sekurang-kurangnya t e l a h mengajar

se lama s a t u t ahun d i s e k o l a h yang be r s angku t an . Apabi-

l a pndn s u a t u s e k o l a h hanya adn s eo rang yang memenuhi

ke t en tuan d i a t a s , maka sampel d i s e k o l a h t e r s e b u t

hanyn s a t u o rang . Pembatasan i n i dimaksudkan agar

k e p a l a s e k o l a h d a p a t memberikan p e n i l a i a n kepada guru

s e c n r a cermat dan o b j e k t i f . D i samping i t u d iha r apkan

guru ynng t e l a h mengajar sekurang-kurangnya selama

s a t u t ahun pada s u a t u s e k o l a h t e l a h mengetahui dan me-

mahami s u a s a n a ke r jasama d i s e k o l a h yang bersangkut -

an .

Penetapan guru yang akan d i p i l i h menjadi sampel

d i l akukan o l e h k e p a l a s e k o l a h yang t e l a h mendapat

p e n j e l a s a n p ro sedu r pemi l i han sampel sebagaimana d ike -

mukakan d i atas. Penyebnran sampel un tuk masing-masing

j e n i s s e k o l a h d a p a t d i l i h a t pada Tabe l 3 dan 4 .

Page 42: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Tabel 3 . Jumlah Sampel Peneli t ian d i SMP Negeri Kodya Padang

Nomor

1 2 3 4 5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

Nama sekolah

SHP Negeri 1 SHP Negeri 2 SHP Negeri 3 SHP Negeri 4 SMP Negeri 5 SHP Negeri 6 SHP Negeri 7 SHP Negeri 8 SHP Negeri 9 SHP Negeri 10 SHP Negeri 11 SHP Negeri 12 SHP Negeri 13 SUP Negeri 14 SMP Negeri 15 SHP Negeri 16 SMP Negeri 17 SHP Negeri 18 SHP Negeri 19 SHP Negeri 20 SHP Negeri 21 SMP Negeri 22 SHP Negeri 23 SHP Negeri 24 SHP Negeri 25 SMP Negeri 26 SMP Negeri 27 SUP Negeri 28 SHP Negeri 29

J u m l a h

Jumlah

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

58

Page 43: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

T a b e l 4 . Jumlah Sampel P e n e l i t i a n d i SHP S w a s t a Kodya Padang

Nomor

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 21 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 4 1

I

N a m a s e k o l a h

SMP P r a t e r SHP P e r t i u i 1 SHP Murni SMP P e r t i SUP Uaria SHP S a h a r a SHP Mhd. 3 SHP Yapi SMP PGRI 2 SMP Bai turahmah SHP P e r t i w i 2 SHP I n d r a c a h a y a SHP PGAI SHP Yos S u d a r s o SUP Mhd. 1 SMP Pemb . Bangsa SMP Adabiah SUP PGRI 5 SMP T r i Abdi Pemb. SMP K a l a m Kudus SMP ~ h d . 4 SMP SIHA SHP PGRI 4 SMP M a r d i s i w i SMP PGRI 3 SHP Angkasa SMP PGRI 7 SHP Purnama SUP Hhd. 8 SHP Hhd. 5 SHP Handayani SMP Hhd. 7 SMP PGRI 1 SHP N a s i o n a l SUP Tams i s SHP Yayasan Bunda SHP PGRI 9 SHP Mhd. 6 SHP D a r u l H a a r i f SHP PGRI 6 SUP PT. Semen SHP Yayasan L u k i SHP PGRI 8 SMP P e r t i w i S i t e b a

1 J u m l a h

Jumlah

2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 - - 1 - 2 2 2 - 2 - - - 2 - 1 2 - 2 2 1 2 - - 2 2 - 1

59

Page 44: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

C. Instrumen P e n e l d a m - .

Ins t rumen yang digunakan un tuk mengumpulkan d a t a

pada p e n e l i t i a n i n i a d a l a h k u e s i o n e r , yang d i s u s u n menu-

r u t model s k a l a L i k e r t . Hodel s k a l a L i k e r t d ianggap

p a l i n g s e s u a i un tuk menanyakan s i k a p a t a u pendapa t sese-

orang mengenai s u a t u o b j e k . D a l a m ha1 i n i , Tuckman (1972.

h . 157) mengemukakan "Likert scale is used to register

the extent of agreement or disagreement with a particular

statement of an attitude, belief, or judgement".

Model s k a l a L i k e r t yang digunakan pada p e n e l i t i a n

i n i dirumuskan d a l a n ben tuk kontinum dengan empat ka tego-

r i d a r i s e l a l u (SL) , s e r i n g (SR), j a r a n g ( J R ) dan t i d a k

pe rnah (TP) . Penyusunan i n s t r u n e n d i l a k u k a n m e l a l u i

t ahap- tahap b e r i k u t :

Penentuan i n d i k a t o r

I n d i k a t o r setiap v a r i a b e l d i t e n t u k a n be rda sa rkan

konsep masing-masing v a r i a b e l i t u s e n d i r i . V a r i a b e l

p r e s t a s i k e r j a d i d e f i n i s i k a n s e b a g a i p r o s e s k e r j a yang

d i l akukan gu ru dalam melaksanakan t u g a s d i s e k o l a h

un tuk mencapai h a s i l yang d iha r apkan . V a r i a b e l i k l i m

k e r j asama dirumuskan s e b a g a i s u a s a n a k e r j a sama yang

d i l i h a t dan d i r a s a k a n gu ru d i s e k o l a h s e b a g a i a k i b a t

p o l a hubungan p r i b a d i a n t a r a k e p a l a s e k o l a h , gu ru ,

pegawai a d m i n i s t r a s i dan s i s w a .

Berdasarkan pendapa t p a r a a h l i dan rumusan v a r i a -

b e 1 d i atas, d i t e n t u k a n i n d i k a t o r v a r i a b e l s e b a g a i

Page 45: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

b e r i k u t :

n . I n d i k n t o r p r e s t a s i k e r j a adn lnh :

1) penge tahuan t e n t a n g t u g a s ,

2 ) pengelaman dalam t u g a s ,

3) k e t e r a m p i l a n dalam melaksanakan t u g a s ,

4 ) Kesungguhan dalam b e k e r j a .

b . I n d i k a t o r i k l i m k e r j a s a m a a d a l a h :

1) k e t e r b u k a a n dalam melaksanakan t u g a s ,

2 ) keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i ,

3) penghargaan t e r h a d a p p e n d a p a t dan p e k e r j aan

o r a n g l a i n ,

4 ) pener imaan t e r h a d a p kepu tusan bersama.

Penyusunan konsep i n s t r u m e n

Berdasa rkan i n d i k a t o r d a r i masing-masing v a r i a b e l

yang dikemukakan, maka d i s u s u n ' i n s t r u m e n p e n e l i t i a n

s e b a g a i b e r i k u t :

a . Untuk v a r i a b e l p res tas i k e r j a g u r u sebanyak 52

b u t i r dengan r i n c i a n :

1) Pengetahuan t e n t a n g t u g a s , sebanyak 11 b u t i r

y a i t u , b u t i r nomor 1, 5, 10 , 13, 17 , 20, 24, 31,

34 , 36, dan 49 .

2 ) Pengalaman dalam t u g a s sebanyak 13 b u t i r y a i t u ,

b u t i r nomor 3, 7 , 12 , 15, 21, 23, 25, 27, 30, 32 ,

38, 45 , d a n 52 .

3) Ke te rampi lan dalam n e l a k s a n a k a n t u g a s sebanyak

14 b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 2 , 6, 11, 14, 18,

Page 46: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

19, 26, 28. 33, 35, 37, 43, 44, dan 50.

4 ) Kesungguhan dalam b e k e r j a sebanyak 14 b u t i r

y a i t u , b u t i r nomor 4, 8, 9, 16, 22, 29, 39, 40,

41, 42, 46, 47, 48, dan 51.

b . Untuk v a r i a b e l i k l i m k e r j a s a n a sebanyak 38 b u t i r

dengan r i n c i a n :

1) Keterbukaan dalam melaksanakan t u g a s , sebanyak

10 b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 1 s /d 10 .

2 ) Keakraban hubungan n n t a r p r i b a d i sebanyak 12

b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 11 s /d 22.

3 ) Menghargai pendapa t dan p e k e r j a a n orang l a i n

sebanyak 11 b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 23 s /d 33.

4 ) Penerimaan t e r h a d a p .keputusan bersama sebanyak 5

b u t i r y a i t u , b u t i r nomor 34 s /d 38.

,O - m Coba Instrumen

Ins t rumen p e n e l i t i a n i n i d i u j i c o b a k a n d i SUP Neger i

1, SHE' Neger i 7 , SUP Neger i 19 , SMP Negeri 22, SMP SIUA,

SMP Purnama, SMP PT. Semen, dan SMP P a r t i w i S i t e b a . Res-

ponden dalam u j i coba a d a l a h guru dan k e p a l a s e k o l a h .

Ins t rumen i k l i m ker jasama d i u j i cobakan kepada 2 o r ang

guru un tuk s e t i a p s e k o l a h , sedangkan ins t rumen un tuk

m e n i l a i p r e s t a s i k e r j a gu ru d i u j i cobakan kepada k e p a l a

s e k o l a h .

Page 47: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Tujuan u j i coba i n i a d a l a h u n t u k mengetahui sumbang-

an b u t i r t e r h a d a p i n d i k a t o r , k e t e r a n d a l a n i n d i k a t o r dan

v a r i a b e l se r ta k e t e r k a i t a n i n d i k a t o r dalam s a t u v a r i a b e l .

D i samping i t u j u g a b e r t u j u a n u n t u k m e l i h a t apakah res-

ponden d a p a t memahami b u t i r - b u t i r yang dikemukakan dalam

i n s t r u m e n . Dengan k a t a l a i n , u j i c o b a i n s t r u m e n i n i d i t u -

jukan u n t u k mengetahui k u a l i t a s b u t i r - b u t i r p e r n y a t a a n

( b u t i r ) dan j u g a k u a l i t a s s k a l a yang d i s u s u n .

. . E m A n a l l s l s U I l j ; L C o b a I n s t r u m e n

A n a l i s i s h a s i l u j i c o b a d i l a k u k a n dengan menggunakan

t e k n i k t e s k l a s i k yang menggunakan model t e s B a t r e i .

Sumbangan b u t i r t e r h a d a p i n d i k a t o r d i k e t a h u i dengan c a r a

menjumlahkan h a s i l p e r k a l i k a n k o r e l a s i ( r ) b u t i r pada

masing-masing i n d i k a t o r dengan jawaban responden d a r i

s e t i a p b u t i r p a d a i n d i k a t o r i t u . Koef i s i e n k e t e r a n d a l a n

i n d i k a t o r d i h i t u n g dengan koef i s i e n a l p h a Cronbach, s e -

dangkan koef i s i e n k e t e r a n d a l a n v a r i a b e l d i h i t u n g dengan

s k o r komposi t B a t r e i (Kumaidi, 1990).

Nasil a n a l i s i s k e t e r a n d a l a n masing-masing i n d i k a t o r

dan v a r i a b e l d a p a t d i l i h a t p a d a T a b e l 5, sedangkan T a b e l

6, dan 7 menunjukkan h a s i l a n a l i s i s k e t e r k a i t a n a n t a r i n -

d i k a t o r dalam v a r i a b e l p r e s t a s i k e r j a guru dan i k l i m k e r -

j asama .

Page 48: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Tabe l 5. Ke te randa lan I n d i k a t o r dan V a r i a b e l

Pada Tabe l 5 d i a tas d a p a t d i l i h a t bahwa k o e f i s i e n

ke t e r anda l an d a r i masing-nasing i n d i k a t o r dan v a r i a b e l

p e n e l i t i a n . Angkn-angka t e r s e b u t menunjukkan ins t rumen

i n i cukup l a y a k digunakan dalam p e n e l i t i a n . Namun demiki-

an i n d i k a t o r penerimaan t e r h a d a p keputusan bersama, pada

v a r i a b e l i k l i m ker jasama sebelum digunakan p e r l u d i p e r -

b n i k i ka r ena k o e f i s i e n ke t e r andn lannya masih rendah

(0,60). S e t e l a h pe rba ikan yang d i l akukan dipandang cukup

o l e h pembimbing, pengumpulan d a t a d a p a t d i l a k u k a n .

Koe f i s i en k e t e r a n d a l a n dan k o r e l a s i masing-masing

i n d i k a t o r dalam v a r i a b e l p e n e l i t i a n .

No.

A

B

V a r i a b e l / i n d i k a t o r

P r e s t a s i Kerja Guru ( Y )

1. Pengetahuan t e n t a n g t u g a s 2. Pengalaman dalam t u g a s 3. Keterampi lan dalam b e k e r j a 4 . Kesungguhan dalam b e k e r j a

I k l i m Kerjasama (X)

1. Keterbukaan dalam melaksanakan t u g a s

2. Keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i 3. Penghargaan t e r h a d a p pendapat /

peke r j aan o rang l a i n 4 . Penerimaan t e r h a d a p keputusan

bersama

Koef . ke t e r an - d a l a n

0 ,92

0 ,76 0 , 7 1 0 , 8 0 0 , 8 8

0,92

0,72 0 ,79

0 ,81

0 ,60

Page 49: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

T a b e l 6 . K o r e l a s i dan K o e f i s i e n K e t e r a n d a l a n Anta r I n d i k a t o r V a r i a b e l P r e s t a s i K e r j a Guru

Keterangan : I n d i k a t o r 1 pengetahuan t e n t a n g t u g a s

2 pengelaman dalam t u g a s 3 k e t e r a m p i l a n dalam b e k e r j a 4 kesungguhan dalam b e k e r j a

Angka dalam ( . . ) a d a l a h banyak b u t i r p a d a i n d i k a t o r

I n d i k a t o r

1

2

3

4

Hasil a n a l i s i s d a t a t e n t a n g k o r e l a s i a n t a r i n d i k a t o r

dalam v n r i a b e l p r e s t a s i k e r j a g u r u s e p e r t i yang dikemuka-

1

0.76 (11) 0,74

0,23

0,72

kan pnda T n b e l 6 d i a tas , menunju'kkan bahwa i n d i k a t o r

pengetahuan t e n t a n g t u g a s dengan k e t e r a m p i l a n dalam

2

0.71 (13) 0.46

0.68

melaksanakan t u g a s kurang mempunyai k o r e l a s i ( r = 0,23).

I n i b e r a r t i bahwa pengetahuan yang d i m i l i k i guru t e n t a n g

3

0.80 (14) 0,68

bidang t u g a s n y a kurang menunjang k e t e r a m p i l a n n y a dalam

4

0.88 (14)

melaksanakan t u g a s . Namun demikian s e c a r a k e s e l u r u h a n

k o r e l a s i a n t a r i n d i k a t o r p a d a v a r i a b e l i n i cukup memadai

u n t u k ins t rumen p e n e l i t i a n y n i t u 0,59.

Page 50: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Tabe l 7 . K o r e l a s i dan Koef i s i e n Ke te randa lan Antar I n d i k a t o r V a r i a b e l I k l i m Kerja- sama d i Seko l ah

Keterangan : I n d i k a t o r 1 ke te rbukaan dalam melaksanakan t u g a s

2 keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i 3 penghargaan t e r h a d a p pendapa t / peke r j a -

an o rang l a i n 4 penerimaan t e r h a d a p kepu tusan bersama

Angka dalam (. . ) a d a l a h banyak b u t i r pada i n d i k a t o r

I n d i k a t o r

1

2

3

4

Pada t a b e l 7 d i atas, k e l i h a t a n bahwa a n t a r i n d i k a

t o r pada v a r i a b e l i k l i m ke r j a s ama d i s e k o l a h mempunyai

1

0 ,72 (10 ) 0 , 89

0 ,88

0 ,59

k o r e l a s i yang cukup t i n g g i . I n i b e r a r t i bahwa i n d i k a t o r -

i n d i k a t o r t e r s e b u t s a l i n g b e r k a i t a n s a t u dengan l a i n n y a .

2

0 .79 (12 ) 0 , 8 1

0 , 6 3

C

~'ProsedurPengumPulanData

Pengumpulan d a t a d i l a k u k a n pada SMP d i Kodya Padang

pada guru yang menjad i sampel p e n e l i t i a n . Langkah-langkah

k e g i a t a n yang d i l a k u k a n dalam pengumpulan d a t a a d a l a h :

1. Mengurus s u r a t i z i n melakukan p e n e l i t i a n ke j u r u s a n ,

f a k u l t a s dan Lembaga P e n e l i t i a n IKIP Padang dan s u r a t

i n i d i t e r u s k a n ke Kakanwil Depdikbud Sumatera Barat.

3

0 , 8 1 (11) 0,77

4

0 ,60 (5)

Page 51: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

2 . S e t e l a h s u r a t i z i n k e l u a r d a r i K a k a n u i l , p e n e l i t i

menghubungi s e k o l a h - s e k o l a h tempat mengadakan p e n e l i -

t i a n dan ber temu dengan k e p n l a s e k o l a h n y a masing-

masing.

3 . Menje laskan maksud dan t u j u a n pengumpulan d a t a dan

t a t a cara p e n g i s i a n i n s t r u m e n .

4. Menyerahkan 2 macam i n s t r u m e n kepada k e p a l a s e k o l a h

y a i t u i n s t r u m e n dan i k l i m ke r j a sama yang akan d i i s i

o l e h g u r u , dan i n s t r u m e n p r e s t a s i k e r j a g u r u yang akan

d i i s i o l e h k e p a l a s e k o l a h . Untuk s e k o l a h N e g e r i i n s -

trumen i n i d i s e r a h k a n 4 eksampla r ( 2 eksampla r u n t u k

guru dan 2 eksampla r u n t u k k e p a l a s e k o l a h ) , sedangkan

u n t u k s e k o l a h s w a s t a j u g a 4 eksampla r , t e t ap i a d a yang

2 eksnmplar s e s u a i dengan sampel p e n e l i t i a n .

4 . Meminta Kepada k e p a l a s e k o l a h un tuk :

n. Menunjuk g u r u yang akan m e n g i s i i n s t r u m e n , dengan

k e t e n t u a n g u r u yang akan d i t u n j u k t e l a h mengajar

minimal se l ama 1 t a h u n d i s e k o l a h t e r s e b u t . D i

samping i t u g u r u i t u j u g a t e l a h d i k e n a l dengan b a i k

o l e h k e p a l a s e k o l a h , b a i k kemampuan maupun d e d i k a -

s i n y a .

b . Meng i s i i n s t r u m e n pres tas i k e r j a g u r u , p e n g i s i a n

in t rumen i n i d i d a s a r k a n a tas pengamatan k e p a l a

s e k o l a h t e r h a d a p g u r u yang b e r s a n g k u t a n dalam m e -

l aksanakan t u g a s d i s e k o l a h . Kepala s e k o l a h yang

akan m e n g i s i i n s t r u m e n i n i h a r u s t e l a h n e n g e n a l

Page 52: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

guru yang akan d i n i l a i dengan b a i k . Kalnu k e p a l a ,,

s e k o l a h belum mengenal guru yang akan d i n i l a i de-

ngan b a i k s e p e r t i k e p a l a s e k o l a h b a r ~ b e r t u g a s d i

s e k o l a h t e r s e b u t , maka p e n g i s i a n ins t rumen d a p a t

d i s e r a h k a n kepada w a k i l k e p a l a s e k o l a h b idang peng-

a j a r a n a t a u k o o r d i n a t o r b idang s t u d i .

5. Hengumpulkan ins t rumen yang t e l a h d i i s i o l e h guru dan

k e p a l a s e k o l a h , d a r i 234 eksamplar ins t rumen yang

d i s e r a h k a n ( i k l i m k e r jasama d i s e k o l a h dan in t rumen

p r e s t a s i k e r j a guru masing-masing 117 eksampla r ) , 116

eksamplar d i s e r a h k a n pada SHP Neger i dan 118 eksamlar

pada SMP swas t a . D a r i yang d i s e r a h k a n t e r s e b u t hanya

184 eksamplar (masing-masing 92 eksamplar a t a u s e b e s a r

78 ,62 yang d a p a t dikumpulkan), dengan r i n c i a n 88

eksamplas (75,9X) d a r i s e k o l a h n e g e r i dan 96 eksamplar

(81,4X) d a r i s e k o l a h s u a s t a .

- - G . AnnllslsData

Data h a s i l p e n e l i t i a n i n i d i o l a h dan d i a n a l i s i s

dengan k o r e l a s i sedangkan sumbangannya d i l i h a t b e r d a s a r -

kan uniqwennya. Langkah-langkah yang di tempuh dalam peng-

o lahan dan a n a l i s i s d a t a t e r s e b u t ada l ah :

1. Pengubahan d a t a yang t e rkumpul dalam k u e s i o n e r menjad i

d a t a k u a n t i t a t i f , p e rnya t aan yang b e r s i f a t p o s i t i f

jawaban s e l a l u d i b e r i s k o r 4 , s e r i n g d i b e r i s k o r 3,

j a r a n g d i b e r i s k o r 2, dan t i d a k pe rnah d i b e r i s k o r 1,

Page 53: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

sedangkan p e r n y a t a a n yang b e r s i f a t n e g a t i f s e b a l i k n y a .

2. Mencari s k o r masing-masing responden d a r i s e t i a p va-

r i a b e l , dengan cara menjumlahkan h a s i l p e r k a l i a n k o r e

l a s i ( r ) i t e m u j i coba dengan d a t a h a s i l p e n e l i t i a n

un tuk s e t i a p v a r i a b e l .

3. Mencari s k o r masing-masing v a r i a b e l y a i t u :

Keterangan: X = V a r i a b e l i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h Y = V a r i a b e l p r e s t a s i k e r j a g u r u i = I t e m ( b u t i r ) r = K o r e l a s i

3. M e n g k l a s i f i k a s i k a n s k o r responden kepada k l a s i f i k a s i

t i n g g i , s edang dan r e n d a h . K l a s i f i k a s i t i n g g i y a i t u 1

S D d i a tas rata-rata, k l a s i f i k a s i sedang a d a l a h a n t a r a

-1 SD dan +1 SD d a r i ra ta-rata , sedangkan r e n d a h

a d a l a h 1 SD d i bawah rata-rata ( Hadi , 1991, h. 342).

4 . Mencari k o r e l a s i a n t a r v a r i a b e l

K o r e l a s i yang dimaksudkan a d a l a h k o r e l a s i a n t a r a

v a r i a b e l i k l i m k e r j a s a m a (X) dengan prestasi k e r j a

guru (Y). Tujuannya a d a l a h u n t u k m e l i h a t k o r e l a s i

a n t a r a a n t a r a v a r i a b e l t e r s e b u t .

K o e f i s i e n k o r e l a s i i k l i m k e r j a s a m a d i s e k o l a h

dengan p r e s t a s i k e r j a g u r u d i c a r i dengari menggunakan

Page 54: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

rumus "Product Moment Person". U j i k e b e r a r t i a n koe-

f i s i e n k o r e l a s i di lakukan dengan menggunakan u j i "t".

P r o s e s pelaksanaan a n a l i s i s i n i di lakukan dengan

menggunakan k a l k u l a t o r FX 3600.

Page 55: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

BAB I V

HASIL PENELITIAN

Bab i n i membicarakan h a s i l p e n e l i t i a n yang t e r d i r i d a r i

d e s k r i p s i d a t a , dan pengu j i an h i p o t e s i s , dan pembahasan

h a s i l p e n e l i t i n n .

Data yang d e d i s k r i p s i k a n dalam p e n e l i t i a n i n i a d a l a h

d a t a d a r i v a r i a b e l prestasi k e r j a guru dan i k l i m k e r j a -

I sama d i s e k o l a h .

1. P r e s t a s i k e r j a

Skor jawaban responden untuk v a r i a b e l p r e s t a s i

k e r j n gu ru , menyebar d a r i 75.3 sampai dengan 110,8.

D a r i h a s i l pengolnhan d a t a d i p e r o l e h s k o r r a t a - r a t a

96 ,7 , median 97 ,5 , modus 98,s d& simpangan baku 7 ,5 .

S e l a n j u t n y a ka l au s k o r responden d i k l a s i f i k a s i k a n

kepada t i n g g i , sedang dan rendah, maka d idapa tkan

15,22X responden mempunyai p r e s t a s i t i n g g i , 70,65%

mempunyai p r e s t a s i sedang dan 14,13X responden mem-

punyni p r e s t a s i rendnh. D i s t r i b u s i f r ekwens i dan h i s -

togramnya d a p a t d i l i h a t pada Tabe l 8 dan Gambar 2

b e r i k u t .

Page 56: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Tabel 8 . D i s t r i b u s i Frekuensi Skor Var iabe l P r e s t a s i Kerja Guru

75,2 81,4 87,6 93,8 100 106,2 78,3 84,5 90,7 96,9 103,l 109,3

S k o r

Kelas i n t e r v a l

107,8 - 110,8 104,7 - 107,7 101.6 - 104,6 98,5 - 101,s 95,4 - 98,4 92,3 - 95,3 89,2 - 92,2 86,l - 89,l 83,O - 86.0 79.9 - 82,9 76.8 - 79,8 73,7 - 76,7

J u m l a h

Gambar 2. Histogram Skor Var iabe l P r e s t a s i Kerja Guru

Frekuensi a b s u l u t

6 6 12 13 19 15 8 4 5 2 0 2

92

Frekuensi komulatif

92 86 80 68 55 36 21 13 9 4 2 2

X Frekuensi komulat i f

100 93,48 86,96 73,91 59,78 39,13 22,83 14,13 9,78 4,35 2,17 2,17

Page 57: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

2 . I k l i m ker jasama d i s e k o l a h

Skor yang d i p e r o l e h d a r i jawaban responden un tuk

v a r i a b e l i k l i m ker jasama d i s e k o l a h menyebar a n t a r a

48.9 dengan 85,5. Skor rata-rata 70 ,5 , median 70 ,7 ,

modus 7 1 dan simpangan baku 5 , 7 . S e l a n j u t n y a ka l au

s k o r jawaban responden d i k l a s i f i k a s i k a n kepada t i n g g i ,

sedang dan rendah , d idapa tkan 17,392 guru merasakan

i k l i m ker jasama d i s e k o l a h t i n E g i , 68,48X merasakan

i k l i m ker jasnma d i s e k o l a h sedang dan 14,13X guru

merasakan i k l i m ker jasama d i s e k o l a h rendah . D i s t r i -

b u s i f r e k w e n s i dan his togramnya d a p a t d i l i h a t pada

Tabe l 9 dan Gambar 2 b e r i k u t .

Tabe l 9 . D i s t r i b u s i F r e k u e n s i Skor V a r i a b e l I k l i m Kerjasama

Kelas i n t e r v a l

8 2 , 5 - 8 5 , 5 79 ,4 - 8 2 , 4 76 ,3 - 7 9 , 3 73 ,2 - 76 ,2 7 0 , l - 7 3 , l 67,O - 70,O 63 ,9 - 66 ,9 6 0 , 8 - 63 ,8 57 ,7 - 60 ,7 54 ,6 - 57,6 51 ,5 - 5 4 , 5 48,4 - 5 1 , 4

J u m l a h

F r e k u e n s i a b s u l u t

2

~ r e k u e n s i komulat i f

92

X F r e k u e n s i komula t i f

100 97 ,83 93,48 8 2 , 6 1 73 ,91 43 ,48 23 ,91

9 ,78 2 ,17 2 ,17 1,OS 1 , 0 9

4 10 8

28 18 13 7 0 1 0 1

92

90 86 76 68 40 22

9 2 2 1 1

Page 58: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

49.9 56,1 62,3 68,5 74,7 80,9 53 59,2 65,4 71,6 77,8 84

s k o r

G a m b a r 2. Histogram Skor V a r i a b e l I k l i m Kerjasama d i Sekolah

Seca ra kese lu ruhan h a s i l pengolahan d a t a d a r i

k e t i g a v a r i a b e l p e n e l i t i a n y a i t u v a r i a b e l p r e s t a s i

k e r j a guru , m o t i v a s i b e r p r e s t a s i dan i k l i m ker jasama

d i s e k o l a h d a p a t dirangkumkan pada Tabe l 10 b e r i k u t .

Tabe l 10. Rangkuman Pengolahan Data V a r i a b e l P e n e l i - t i a n

V a r i a b e l P e n e l i t i a n

P r e s t a s i K e r j a G u r u

I k l i m Ker- jasama

Rentangan s k o r

75,3-110,8

48,9-85,5

s k o r ra- ta-rata

96,7

70,5

Hedian

97,5

70,7

Modus

98,9

71

Simpang an baku

7,5

5,7

Page 59: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

o t e s ~

Penau j i a n h i p o t e s i s i n i d i a w a l i dengan a n a l i s i s

k o r e l a s i . aunn u n t u k mengetnhui b e n t u k hubunean a n t a r a

v a r i a b e l i k l i m k e r j a s a m a dengan prestasi k e r j a g u r u .

K o e f i s i e n k o r e l a s i kedua v a r i a b e l t e r s e b u t a d a l a h r xy =

0 , 1 7 . U j i s i g n i f i k a n s i k o e f i s i e n k o r e l a s i a n t a r a v a r i a b e l

i k l i m k e r j a s a m a dengan v a r i a b e l p res tas i k e r j a guru

d i l a k u k a n dengan u j i "t". D a r i h a s i l pengolahan d a t a

v a r i a b e l t e r s e b u t d i d a p a t k a n t h i t u n g = 1 , 6 4 , sedangkan t

t a b e l padn taraf s i g n i f i k a n 0,05 a d a l a h 2,358. Hasil

pengolnhan d a t a i n i menunjukkan bahwa t h i t u n g < t t a b e l

pada t a r n f s i g n i f i k a n s i 0,05 a t a u p < a 0 ,05 . I n i b e r a r t i

t i d a k t e r d a p a t hubungan yang b e r a r t i a n t a r a v a r i a b e l

i.klim ke r jnsama dengan prestasi k e r j a g u r u . Berhubungan

k a r e n a v a r i a b e l i k l i m k e r j a s a m a t i d a k mempunyai k o r e l a s i

yang b e r a r t i dengan p r e s t a s i k e r j a g u r u , maka k o n t r i b u s i

i k l i m ke r j a sama t e r h a d a p pres tas i k e r j a g u r u t i d a k p e r l u

d i c a r i .

C. Pelnbahasan Hasil P e n e l l t l a n . -

K a j i a n t e o r i t i s pada p e n e l i t i a n i n i nenunjukkan

bahwa prestasi k e r j a s e s e o r a n g dalam n e l a k s a n a k a n t u g a s

d i p e n g a r u h i o l e h b e b e r a p a f a k t o r , d i a n t a r a n y a a d a l a h

i k l i m ke r j a snma d i t empa t t u g a s . H a s i l pengo lahan d a t a

pada p e n e l i t i a n i n i menemukakan bahwa: I k l i m k e r j a s a m a d i

s e k o l a h t i d a k mempunyai k o r e l a s i yang b e r a r t i dengan

Page 60: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

p r e s t a s i k e r j a gu ru , pada t a r a f kepercayaan 95%. Tidak

b c r a r t i n y a k o r e l n s i a n t a r n v a r i a b e l i k l i m ker jasama d i

s e k o l a h dengan v a r i a b e l p r e s t a s i k e r j a guru pada temuan

p e n e l i t i a n i n i , d a p a t d i sebabkan ka r ena prestasi k e r j a

guru dalam melaksanakan t u g a s yang menjad i tanggung

jawabnya d i p e n g a r u h i o l e h banyak f a k t o r b a i k yang b e r a s a l

d a r i dalam d i r i guru s e p e r t i i n t e l e g e n s i , s i k n p , mina t ,

kemampuan/pengetahuan, keadaan f i s i o l o g i s , dan maupun

yang b e r a s a l d a r i l u a r d i r i gu ru s e p e r t i i n s e n t i f n t a u

gaj i, keamanan dan pe r l i ndungan k e r j a , s a r a n a dan p r a s a -

r a n a , dan kepemimpinan a t a s a n . Kalau ke se lu ruhan v a r i a b e l

d i a t a s d i t e l i t i k o r e l a s i dan pengaruhnya t e r h a d a p p r e s -

t n s i k e r j a , mungkin saja a d a v a r i a b e l - v a r i a b e l yang l e b i h

dominan pengaruhnya d a r i pada v a r i a b e l i k l i m ker jasama

te rhadnp p r e s t a s i k e r j a a t a u mungkin j u g a d iscbnbkan

karena v a r i a b e l i k l i m ker jasama i t u s e n d i r i sebenarnya

t e l a h inklusif dengan v a r i a b e l - v a r i a b e l l a i n n y a s eh ingga

k o r e l a s i dan sumbangan v a r i a b e l i k i l i m ker jasama t e r h a d a p

p r e s t a s i k e r j a gu ru d i b e r i k a n m e l a l u i v a r i a b e l t e r s e b u t .

Page 61: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

BAB V

KESIMPULAN DAN SARAN

Pnda bab i n i akan dikemukakan kesimpulan dan s a r a n -

s a r a n p e n e l i t i a n .

A . KesimPulan

1. P r e s t a s i k e r j a guru

Ins t rumen pengumpulan d a t a un tuk v a r i a b e l i n i

a d a l a h k u e s i o n e r yang dirumuskan bedasa rkan ben tuk

model s k a l a L i k e r t , yang t e r d i r i d a r i 52 i t em pernya-

t a a n . Rentnngan s k o r responden be r ada a n t a r a 75, 3 dan

110,8. Skor r a t a - r n t a 96 ,7 , median 97,5 , modus 98 ,9

dan simpangan baku 7 , 5 , I n i menunjukkan bahwa, d i s t r i -

b u s i s k o r responden b e r a d a dalam d i s t r i b u s i normal .

H n s i l p e r h i t u n g a n k l a s i f i k a s i s k o r d i p e r o l e h 15,22X

guru mempunyai p r e s t a s i k e r j a t i n g g i , 70,65X guru mem-

punya i p r e s t a s i k e r j a sedang, dan 14.13% guru men-

punyni p r e s t a s i k e r j a rendah . S e c a r a umum i n f o r m a s i

i n i memperl ihatkan bahwa p r e s t a s i k e r j a guru SHP Kodya

Padang sudah agak b a i k , namun masih peningkatan-pe-

n ingka t an t e ru t ama t e r h a d a p 14,13X guru yang masih

mempunyai prestasi k e r j a yang rendah.

2 . I k l i m ker jasama

Ins t rumen yang digunakan un tuk menja r ing d a t a

pada v a r i a b e i n i t e r d i r i d a r i 38 i t e m pe rnya t aan .

Rentangan s k o r responden b e r a d a a n t a r a 48,9 dan 85 ,5 .

Page 62: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Skor rata-rata 70,5, median 70,7, modus 7 1 dan s i m -

pangan baku 5 ,7 . I n i menunjukkan d i s t r i b u s i s k o r -

responden be rada dalam l i ngkup d i s t r i b u s i normal.

H a s i l pe rh i t ungan k l a s i f i k a s i s k o r menunjukkan 17,39 X

guru merasakan i k l i m ker jasama d i s e k o l a h sudah b a i k ,

68,48 X guru merasakan i k l i m ker jasama d i s e k o l a h

sedang, dan 14 ,13 X guru merasakan i k l i m ker jasama d i

s e k o l a h kurang b a i k . S e c a r a kese lu ruhan i n f ormasi

i n i menunjukkan bahwa i k l i m ker jasama pada SXP Kodya

Padang masih belum memenuhi ke ing inan guru-guru, un tuk

i t u kepa l a s e k o l a h p e r l u menciptakan i k l i m k e r j a s a n a

yang h a r o n i s d i s e k o l a h .

K o n t r i b u s i i k l i m ker jasama d i s e k o l a h t e r h a d a p p r e s t a -

si k e r j a guru

H a s i l p e n e l i t i a n i n i menunjukkan bahwa i k l i m

ker jasama d i s e k o l a h t i d a k mempunyai k o r e l a s i yang

b e r a r t i dengan prestasi k e r j a guru pada t a r a f keper-

cayaan 95%. Oleh karena i t u sumbangan v a r i a b e l i k l i m

ker jasama d i s eko l ah t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a guru

dalam melaksanakan t u g a s yang menjadi tanggung jawab-

nya t i d a k p e r l u d i c a r i .

E. Saran - saran

P e n e l i t i a n i n i menemukakan bahwa i k l i m k e r j asama d i

s e k o l a h t i d a k mempunyai k o r e l a s i dan k o n t r i b u s i yang

b e r a r t i t e r h a d a p p r e s t a s i k e r j a gu ru . Temuan i n i nenun-

Page 63: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

jukkan ada f a k t o r l a i n yang l e b i h berpengaruh terhadap

p r e s t a s i k e r j a guru s e p e r t i i n t e l e g e n s i , s i k a p , minat,

m o t i v n s i , i n s e n t i f , sarann dan prasarana, kepemimpinan

atasan dnn sebagainyn. Oleh karena i t u disarankan kepada

p e n e l i t i l a i n n y a untuk mengadakan p e n e l i t i a n terhadap

f a k t o r - f a k t o r t e r s e b u t .

Page 64: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

DAFTAR KEPUSTAKAAN

Achmady, Z a i n a l A r i f i n . ( 1993). Pend id ikan akan gaga1 t a n p a guru yang b e r k u a l i t a s . J a k a r t a : B e ~ u b l i k a iLan&alll Baus tusm.

I Anoraga, P a n d j i . (1992). 1 km5-a. J a k a r t a : Rineka ~ C i p t a .

Ar ikunto , Suhars imi . (1990) . nanaiemen secara manusiawi. J a k a r t a : Rineka C i p t a .

Bloom, Benyamin S. (1982) . Human ter- . . and sduml learnina. New York: Hill Book Campany.

I Depdikbud. (1981) . PsikoloRi Pendldlkan . . . Akta Hengajar V

I Buku 111. J a k a r t a : D i t j e n D i k t i .

D e s s l e r . (1976). OrRanization d nanaiement. a c o n t k - g.mux ~ p ~ r o a r r h . New York: P r e n t i c e H a l l .

I Dharma, Agus. (1985) . bna&men prestasi, kex&~. Jogyakar- I ta : Ra jawal i .

I Durin, Hasan B n s r i . (1994). Hutu l u l u s a n pendid ikan d i Sumatera Barat k i n i T e r n y a t a merosot . Padang: Haluan-SJanuari-

E l i d a . (1989). M o t i v a s i siswa U kLajarar J a k a r t a : D i t j e n D i k t i P2LPTK.

- - dan-

- . Furchan, A r i f . (1983). Penelltlan . Sura-

baya : Usaha Nas iona l .

I Gibson, J . L . (1973). structure: pracesses behavior. London: Buss ine s P u b l i c a t i o n I n c .

. . Hadi, S u t r i s n o . (1991). Statlstlk Pendldlkan . - . Yogyakarta:

Andi O f s e t .

Hasan, Fuad. (1988). Langkah per tama t i n g k a t k a n mutu guru dan Sarana . J a k a r t a : Suara karva lxxu&Ud 3 M a i l.sxi.

Hersey, P a u l and Kenneth H . B lanchard . (1977). lha&mmL ef oraanization m. New De lh i : P r i n t i c e Ifall of I n d i a , P r i v a t e L td .

Page 65: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Hoy, Wayne K. and C i c i l G . H i s k e l . (1978) . Edu- - - P -n r L h e o r ~ . r e s e a r c h ad p r a c t i c e . New

York: Random Hnuse.

Kochler , J e r r y W . e t . a l . (1978) . OrRanizational commu - n-. New York: Ho l t R ineha r t and Winston, I n c .

Kumaidi. (1990) . kjnnuu m i d - murid sekolah atas di_ Barat. Padang:

IKIP Padang.

Leh re r , Rober t N . (1957) . Work -n: c r e a t i v e . - thinkinp, a b o u t work pzobllems. Englewood c l i f f s : P r e n t i c e - H a l l I n c .

Manullang, B . (1985) . P e n g m d E b n k e ~ u t u s a n SIP^ . . - %jf. komunikasi persuasif dan P,uru- +guru denP,an k e ~ a l a sekolah, ( d i s e r t a s i ) . J a k a r t a : FPS IKIP J a k a r t a .

and p e r s o n a l i t u . Maslow, Abraham H. (1970). M o t i v a t i o n N e w York: Fferper & Row Majalah 7 Phychology.

H i l t o n , C h a r l e s R . (1981) . Human behav io r in m g m i z a t i o n L h e r e e L e v e k nf hr=havior. New Yersy Engliwood C l i f f : P r e n t i c e H a l l I n c .

Houly, Georgr F . (1977) . E h Y e QE e f f e c t i v e teat- m. New York: H o l t R i n e h a r t and Winston, I n c .

Pnreek, Udai . (1981) . P e r i l a k u oraanisasi. J a k a r t a : M i - d a s Su rya Graf i ndo .

S a l e h , K. Want j ik . (1980) . P e r a t u r a n Peaauai 1979 - 1980 . J a k a r t a : G h a l i a I n d o n e s i a .

S iahaan , Rugun A . (1991) . D i s - kerria. iklim sek0I.a.h dan hub3lnamuadenganInotivasl

- - ~ a u r u ~

S l a d i t e r h a d a n g ~ r u ~ ~ l ~ l S K R N e g e r i R i godva w. FPS IKIP J a k a r t a .

. * S t e e r s , Richard M . (1980). E f e k t i f ~ t a s mu.

( t e r j emahnn) . J a k a r t a : Er langga .

S t o n e r , James A.F. (1970) . -. London: P r e n t i c e H a l l I n t e r n a t i o n a l I n c .

- - - - S u t i s n a , Oteng. (1983) . Bdmlnlstrasi dasar

m m unt;uk p~&&& r>rofesional. Bandung: Angka- sa.

Page 66: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Surakhmad, Winarno. ( 1 9 8 2 ) . P m interksi belalar m. Bandung: T a r s i t o .

Surnkhnan, Winarno. ( 1 9 7 8 ) . Penaantar . . i_lmiah.

Jakarta: T n r s i t o .

Thoha, Ui f tah . (1983) . Perilaku *. Jakarta: Rajawali .

'oninR e d u c a t i o n a l Tuckman, Bruce W. (1972). Condltl - search. New York: Harcourt Brace J a v a n i v i c I n c .

dnn m o t i v a s i Wahjosemijo. (1984). . Jakarta: Ghal ia Indones ia .

Page 67: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

DAFTAR LAMPIRAN

................................. 1. Angket P e n e l i t i a n 55

2 . Kunci Jawaban Variabel Prestasi Kerja ............. 68

3. Kunci Jawaban Variabel Ikl im Kerjasama . . . . . . . . . . . . 69

4 . Tnbel I Koe f i s i en Kons i s tens i In terna l I t e m -

item Kuesioner pada U j i Coba Variabel P r e s t a s i

Kerja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 I

5. Tabel 2 Koe f i s i en Kons i s t ens i In terna l Item-

I I i tem Kuesioner pada U j i Coba Variabel Ikl im

1 ........................................ I Kerjasnma 72 I ............. I 6 . Tabel 3 Skor Variabel P r e s t a s i Kerja 73

............ 7 . Tabel 4 Skor Variabel Ik l im Kerjasama 74

Page 68: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Angket P e n e l i t i a n

Kepada Yth.

Bapak/Ibu Kepala SHP ....... d i

I Kotamadya Padang

Padang, Oktober 1995

- - . . . . - .

Dengan hormat, bersama i n i s a y a sampaikan kepada Bapak/Ibu

bahwa s a y a bermaksud akan mengadakan p e n e l i t i a n t e n t a n g

"Prestasi Kerja Guru" d i s e k o l a h yang Bapak/Ibu pimpin. Saya

mohon bantuan Bapak/Ibu u n t u k meng i s i angke t ter lampir s e -

cara j u j u r s e s u a i dengan pendapat Bapak/Ibu s e b a g a i k e p a l a

s e k o l a h .

Kerahasiaan jawaban Bapak/Ibu akan d i j a g a dengan b a i k .

Oleh karena i t u Bapak/Ibu t i d a k p e r l u ragu-ragu memberikan

1 j awaban menurut keadaan sesungguhnya .

I I Jawaban Bapak/Ibu yang j u j u r dan lengkap akan merupakan sum- I bangan yang s a n g a t be rha rga b a g i p e n e l i t i a n i n i . Hasil pene-

l i t i a n i n i d iha rapkan akan d a p a t memberikan sumbangan kepada

perba ikan p r o s e s manajemen d i SUP khususnya dan kepada

perkembangan ilmu pendidiknn d i I n d o n e s i a umunnya.

1 Atas p e r h a t i a n dan bantuan Bapak/Ibu t e r l e b i h dahulu s a y a I

ucapkan t e r i m a k a s i h .

Hormat s aya ,

D r s . S y a h r i l

P e n e l i t i

Page 69: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

PETUNJUK PENGISIAN ANGKET

Bncalnh pernya taan-pernya taan b e r i k u t dengan seksama sebelum

men jawab, kemudian t e n t u k a n respon ( jawaban) Bapak/Ibu

t e r h a d a p masing-masing pe rnya t aan i t u menurut keadaan yang

sebenarnya . D i samping i t u d iha rapkan Bapak/Ibu d a p a t menu-

lis kode pnda nngket yang is i s e s u a i dengan kode guru yang

n i l a i .

Bapak/Ibu d i p e r s i l a k a n un tuk memilih s a l a h s a t u d i a n t a r a

empat a l t e r n a t i f jawaban, dengan c n r a memberikan t a n d a check

(V) padn s k a l a yang t e r s e d i a , y a i t u :

SL = S e l a l u

SR = S e r i n g

J R = J a r a n g

TP = Tidak Pernah

Contoh :

1. Guru menguasai dengan b a i k materi

p e l a j a r a n b idane s t u d i yang d i b i n a -

nya SL S R J R TP

J i k a Bapak/Ibu memilih SL pada con toh d i a t a s , ha1 i t u

b e r a r t i bahwa menurut p e n i l a i a n Bapak/Ibu, gu ru s e l a l u

menguasai m a t e r i b idang s t u d i yang d i b i n a n y a . Seandainya

Bapak/Ibu menganggap k e l i r u dnlam memilih jawaban yang

t e r s e d i n , l i n g k a r i jawaban yang k e l i r u i t u , dan g a n t i

dengan p i l i h a n l a i n dengan membubuhkan t a n d a check pada

p i l i h a n yang Bapak/Ibu anggap l e b i h cocok i t u .

Akhirnya s a y a menyampaikan banyak t e r i m n k a s i h atas bantuan

Bapak/Ibu un tuk mengis i angke t i n i .

Page 70: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Angket untuk kepala sekolah

Pangkat/golongan : I11 ... / I V . . . J e n i s ke l an in : L / P Sekolah a s a l : SHP ............. Kodya Padang Kode guru yang d i n i l a i : A / B

PRESTASI KERJA GURU

1. Guru n e n i l i k i pengetahuan yang nenada i t e n t a n g perencanaan pengo rgan i sa s i an bahan p e l a j a r a n yang akan d i a j a r k a n S L SR J R TP

2. Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n dalam menyusun rencana pengo rgan i sa s i an ba- han p e l a j a r a n pada b idang s t u d i yang d i b i n y a S L SR JR TP

3. Dalam nerencanakan pengo rgan i sa s i an bahan p e l a j a r a n pada b idang s t u d i yang d in j a rkannya , guru mempertimbangkan pengalanan n e n g a j a r sebelumnya S L SR J R TP

4 . Guru berupaya un tuk nendapatkan cara yang t e r b a i k dalam menyusun s t r a t e g i pengo rgan i sa s i an bahan p e l a j a r a n S L S R JR TP

5. Guru nenge t ahu i bentuk a k t i f i t a s b e l a - j a r nenga j a r yang p e r l u dirumuskan dalam rencana penga ja ran

6 . Guru t i d a k nenf la lani k e s u l i t a n dalam nerunuskan rencana k e g i a t a n b e l a j a r n e n g a j a r pada s a t u a n p e l a j a r a n yang d i susunnya SL S R J R TP

7. Untuk merumuskan k e g i a t a n . b e l a j a r n e n g a j a r dalam s a t u a n p e l a j a r a n guru nenper t inbangkan pengelaman n e n g a j a r sebe lunnya . S L SR J R TP

8 - Guru t e r u s nenyenpurnakan rumusan ke- g i a t a n b e l a j a r nenga j a r dalam s a t u a n p e l a j a r n n yang d i susunnya SL SR J R TP

Page 71: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Guru menyusun s a t u n n p e l n j a r a n b e r d a - s a r k a n l angkah- l anekah y a n g d i t e t a p k a n Kanwil Depdikbud

Guru menge tahu i f a k t o r - f a k t o r yang p e r l u p e r l u d i p e r t i n b n n g k a n da lam m e - m i l i h metode p e n g a j a r a n

Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n da lam menentukan n e t o d e p e n y a j i a n s e s u a i dengan t u j u a n p e n g a j a r a n yang i n g i n d i c a p a i

Da lan m e n i l i h metode yang akan d iguna - kan p a d a p r o s e s b e l a j a r menga ja r , g u r u men p e r t i n b a n g k a n pengalaman menga ja r s e m e s t e r sebe lumnya

Guru menge tahu i f a k t o r - f a k t o r yang ha- r u s d i p e r h a t i k a n da lam p e m i l i h a n media peng a j a r a n

Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n u n t u k menentuknn media p e n g a j a r a n yang akan d igunaknn d a l a m p r o s e s b e l a j a r meng- ajar

Dnlam memi l ih media yang aknn d iguna - kan p a d a p r o s e s b e l a j a r menga ja r , g u r u menpert imbangkan pengalaman nengajar : n y a p a d a semester yang b e r l a l u

Guru b e r u s a h a n e l e n g k a p i med ia yang d i p e r l u k a n dalam proses belajar meng- a jar

Guru n e n g e t a h u i ben tuk-ben tuk p e n i l a i - an yang d a p a t d i g u n a k a n u n t u k mengeta- h u i p r e s t a s i b e l a j a r s i s w a

Guru d a p a t menentukan b e n t u k p e n i l a i a n yang tepat d i g u n a k a n u n t u k menge tahu i prestasi b e l a j a r s i s w a

Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n da l am mempelajari m a t e r i b i d a n g s t u d i yang d i b i n a n y a

Guru menguasa i dengan b a i k m a t e r i pel- a j a r a n yang akan d i n j a r k a n n y a

Page 72: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

21. Pengalaman mengajar s emes t e r sebe lun- , .I nya membantu guru untuk menguasai m a -

t e r i p e l a j a r a n bidang s t u d i yang s a n a pndn senes l ier -semester b c r i k u t n y a

22. Guru mendiskusikan perkembangan baru pada bidang s t u d i yang d i b i n a n y a de- ngan guru guru bidang s t u d i s e j e n i s

23. Guru memanfaatkan pengalanan mengnjar pada s u a t u b idang s t u d i un tuk meng- a j a r k a n bidang s t u d i l a i n n y a

21. Guru menguasai dengan b a i k penggunaan metode penga ja ran dalam p r o s e s b e l a j a r nenga j ar

/ 25. Untuk menggunakan metode penga ja ran I dalam p r o s e s b e l a j a r mengajar . guru I

mempert inbangkan pengalanan mengajar I pada semes te r sebelumnya

I 1 26. Guru d a p a t menggunakan media penga j a r - I an s e c a r a b a i k , s e s u a i dengan t u j u a n

penga ja ran yang i n g i n d i c a p a i

I

I 27. Untuk menggunakan media penga j a r an da-

i lam p r o s e s b e l a j a r mengajar guru mem- pert imbangkan pengalaman mengajar se-

I m e s t e r s ebe lunnya

28. Guru d a p a t nemanfaatkan sumber-sunber b e l a j a r yang ada d i s e k o l a h , un tuk ke- pen t ingan p r o s e s b e l a j a r mengajar

29. Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n un tuk nendapatkan s e t i a p i n f o r n a s i yang di- pe r lukan t e n t a n g s i s w a dalam b e l a j a r

' 30. Untuk m e n g a t a s i m a s a l a h y a n g t e r j a d i d a l a n penge lo laan k e l a s , guru nenan- f a t k a n pengalaman n e n g a j a r pada semes- t e r sebe lunnya

31. Guru memi l ik i pengetahuan yang menadai mengenai bentuk-bentuk t es yang d a p a t digunakan un tuk mengukur p r e s t a s i b e l - a j a r s i s w a

Page 73: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Guru d a p a t mengetah l i i penguasaan sis- w a t e n t n n g meteri yang d i a j a r k a n n y a , walaupun t a n p u m c l n k s a r ~ a k a n pengu j i n n dengan t e s p r e s t a s i b e l n j a r

1 1 I

I

Guru m e n g e t a h u i s y a r a t - s y a r a t penyu- s u n a n tes pres tas i b e l a j a r yang b a i k

32. Guru nemnnEaat.kan pengalamannya da l am n e n g a j ar u n t u k m e n g e t a h u i penguasaan s i s w a t e n t a n g m a t e r i y a n g d i a j a r k a n -

Guru t i d a k m e n g a l a n i k e s u l i t a n d a l a n menyusun s o a l t e s p r e s t a s i b e l a j a r un- t u k mengukur a s p e k k o g n i t i f s i s w a

n y a

Guru t i d n k menge tahu i t a t a cara penyu- sunnn i n s t r u m e n u n t u k nengukur a s p e k a f e k t i f s i s w a

Da lan menyusun i n s t r u m e n u n t u k meng- u k u r a s p e k a f e k t i f s i s w a d a l a n b e l a j a r g u r u mengalami k e s u l i t a n - k e s u l i t a n

D a l a m nenyusun t e s u n t u k neneukur prestasi b e l a j n r s i s w a , g u r u m e m p e r - t i n b a n g k a n penaa laman m e n g a j a r pada s e m e s t e r sebelumnyn

Guru mengadakan t e s a w a l ( p r e t es ) se- t i a p akan n e n g a j a r k a n n a t e r i b a r u

Guru n e l n k u k a n p o s t e s setiap akan n e n g a k h i r i p r o s e s b e l a j a r n e n g a j a r d i k e l n s

Guru mengu l a n g i k e m b a l i n a t e r i p e l a j a- r a n yang t e l a h d i s a j i k a n , n p a b i l a s e b a g i a n b e s a r s i s w a belum memahami n a t e r i t e r s e b u t

Guru memanf a a t k a n h a s i l p e n g u j i a n da - l a m k e l a s u n t u k m e n d i a g n o s i s k e s u l i t a n s i s w a da l am m e m p e l a j a r i na te r i yang d i b e r i k a n n y a

Guru t i d a k m e m i l i k i p e n g e t a h u a n yang memadai u n t u k m e n d i a g n o s i s k e s u l i t a n b e l a j a r s i s w a

Page 74: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Guru t i d a k nanpu ne lakukan d i a g n o s i s k e s u l i t a n yang d i a l a m i s i s w a d a l a n b e l a j a r

Guru nenpedomani h a s i l t e s prestasi b e l a j a r s i s w a , u n t u k n e m p e r b a i k i p e l a k - s a n a a n p r o s e s b e l a j a r n e n g a j a r b e r i k u t - n y a

Guru mengembalikan t u g a s ( l a t i h a n ) yang d i k e r j a k n n s i s w a s e t e l a h d i k o r e k - si

A p a b i l a g u r u b e r h a l a n g a n menga ja r , d i a n e n c a r i waktu l a i n u n t u k n e n g g a n t i k a n j a m p e l a j a r a n n y a yang kosong t e r s e b u t

Guru menyediakan waktu d i l u a r j a m pe la j a r a n u n t u k menbimbing s i s w a yang mengalami k e s u l i t a n da lam b e l a j a r

Guru mengetahui i n f o r n a s i yang d i p e r - l ukan t e n t a n g s i s w a u n t u k k e p e n t i n g a n p r o s e s b e l a j a r n e n g a j a p d i k e l a s

Guru n e n c a r i s e t i a p i n f o r m a s i yang d i - p e r l u k a n t e n t a n g s i s w a u n t u k k e l a n c a - r a n p e l a k s a n a a n p r o s e s b e l a j a r meng- a jar

Guru t i d a k mengalami k e s u l i t a n u n t u k nendapa tkan se t iap i n f o r m a s i yang d i - p e r l u k a n t e n t a n g s i s w a da lam b e l a j n r

Guru menyinpan c a t a t a n t e n t a n g s i s w a pada s i s w a b i d a n g s t u d i yang d i b i n a n y a b e r d a s a r k a n penga lanan menga ja r s e b e - lumnya

SL SR JR TP

SL SR J R TP'

SL SR JR TP

SL SR JR TP

SL SR JR TP

Page 75: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

A n g k e t P e n e l i t i a n

K e p a d a Y t h . P a d a n g , O k t o b e r 1995

S d r . G u r u SMP . . . . . . . . . . . . . . . . . d i

Kotama.dya P a d a n g

Dengan ho rma . t , b e r s a m a i n i saya s a m p a i k a n k e p a d a S a . u d a r a

b a h w a says b e r m a k s u d n k a n mengadaka-n p e n e l i t i a n t e n t a n g

"Ilil im Kerjasama di Sekolah Sa.udara . . Sehubung8.n d e n g a n i t u ,

s a y a muhon b a - n t u a n S a u d a r a u n t u k m e n g i s i a n g k e t t e r l a . m p i r

s e c a r a j u j u r s e s u a i der1ga.n p e n d a p a t S a u d a . r a p r i b a d i .

K e r n h a s i a . a n j a w a b a n S a . u d a r a a k a n d i j a g a d e n g a n b a i k , d i

s a m p i n g i t u a .pa run j a w a b a n y a n g S a u d a r a b e r i k a n t i d a k a k a n

b e r p e n g a - r u h p a d a k o n d i t e S a u d a r a s e b a g a i g u r u . Oleh k a r e n a

i t u S a u d a r a t i d a k p e r l u r a g u - r a g u mernber ikan jawaba.n m e n u r u t

k e a d a a n s e s u n g g u h n y a .

J a w a b a n S a u d a r a y a n g j u j u r d a n 1engka .h a k a n m e r u p a k a n sum-

b a n g a n y a n g s a n g a t b e r h a r g a b a g i h a s i l p e n e l i t i a n i n i . Hasil

p e n e l i t i a n i n i d i h a r a p k a n a.ka.n d a . p a t mernberikam s u m b a n g a n

k e p a d a p e r b a i k a n p r o s e s maria-jemen d i SMP k h u s u s n y a d a n

k e p a d a p e r k e m b a n g a n i l m u p e n d i d i k a n d i I n d o n e s i a umumnya.

Ata.s p e r h a t i a n da.n b a n t u a n S a u d a . r a t e r l e b i h d a h u l u s a y a

u c a p k a n terima k a s i h .

H o r m a t s a y a . ,

Drs. S y a - h r i l

P e n e l i t i

Page 76: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

PETIJN J U K PENGISI AN ANGKET

B a c a l a h p e r n y a t a a n - p e r n y a t a a n b e r i k u t d e n g a n s e k s a m a sebe lu rn

menjawab, kemudian t e n t u k a n r e s p o n ( j a w a b a n ) t e rha ,da .p ma-

s i n g - m a s i n g p e r n y a t a a n i t u m e n u r u t a p a y a n g S a u d a r a a.nggap

p a l i n g c o c o k d e n g a n k e a d a a n s e b e n a r n y a .

Sa .udara d i p e r s i 1 a k a . n u n t u k m e m i l i h s a l a h s a t u d i a n t a r a

empa t a l t e r n a t i f j a w a b a n , d e n g a n cara member ikan t a n d a c h e c k

(V) pa.da s k a l a y a n g t e r s e d i a , y a i t u :

SL = S e l a l u

SR = S e r i n g

JR = J a r a n g

TP = T i d a k P e r n a h

C o n t o h :

1. Untuk m e n c a p a i p res tas i y a n g l e b i h

b a i k , s a y a b e r u s a h a m e n i n g k a t k a n

d i s i p l i n k e r j a saya SL SR J R TP

J i k a S a u d a r a m e m i l i h TP p a d a c o n t o h d i a t a s , h a 1 i t u b e r a r t i

S a u d a r a t i d a k p e r n a h b e r u s a h a r n e n i n g k a t k a n d i s i p l i n k e r j a

u n t u k m e n c a p a i p r e s t a s i y a n g l e b i h b a i k . S e a n d a i n y a S a u d a r a

menganggap k e l i r u d a l a m m e m i l i h j a w a b a n y a n g t e r s e d i a ,

l i n g k a r i j a w a b a n y a n g k e l i r u i t u , d a n g a n t i d e n g a n p i l i h a n

l a i n d e n g a n rnembubuhkan t a n d a c h e c k p a d a p i l i h a n y a n g S a u d a -

ra a n g g a p l e b i h c o c o k i t u .

Akhirnya. s a y a m e n y a n p a i k a n b a n y a k terima k a s i h a t a s b a n t u a n

S a u d a r a u n t u k m e n g i s i a n g k e t i n i .

Page 77: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Angket un tuk guru

Pangkat /golonean : II../III.. J e n i s ke lamin : L / P S e k o l a h asal : SMP ............ Kodyn Pndang

IKLIM KERJASAHA D I SEKOLAIi

1. Sayo. m e n i n t a masukan d a r i a n g g o t a t i n bidnnE s t u d i t e n t a n g r e n c a n a p e n g a j a r - an yang s n y a b u a t SL SR J R TP

2. Saya n e m p e r l i h a t k a n r e n c a n a p e n g a j a r - an b i d a n g s t u d i yang saya b i n a kepada k e p a l a s e k o l a h SL SR J R TP

3. Saya senang k a l a u k e p a l a s e k o l a h men- b e r i k n n s a r a n - s a r a n p e r b a i k a n t e r h a d a p r e n c a n a p e n g a j a r a n yang t e l a h s a y a su - sun SL SR J R TP

4 . Saya menyampaikan r e n c a n a p e n g a j a r a n b i d a n g s t u d i yang s a y a b i n a k.epada s i - s w a SL SR J R TP

5 . Sayn mcnynmpaiknn k e s u l i t a n - k e s u l i t a n yang s a y a t e m u i da lam melaksanakan p r o s e s b e l n j a r menga ja r kepada k e p n l a s e k o l a h SL SR J R TP

6 . Saya merasa malu k a l a u teman-tenan mengetahui k e s u l i t a n yang s a y a h a d a p i dalam melaksanakan p e n g a j a r a n d i seko- l a h SL SR J R TP

7. Saya kurang s i m p a t i kepada s i s w a yang n e n b e r i k a n k r i t i k a n kepada saya dalam melnksnnnkan p e n g a j n r a n d i k e l a s SL SR J R TP

8. Teman-teman l a i n n y a t i d a k p e r l u menge- t a h u i p r e s t a s i b e l a j a r s i s w a p a d a b i - dang s t u d i yang s a y a b i n a SL SR J R TP

9 . Untuk menyusun r e n c a n a p e n d i d i k a n d i s e k o l a h , k e p n l a s e k o l a h n e m i n t a nasuk- an-nasu kan d a r i g u r u SL SR J R TP

10. A p a b i l a t e r j a d i s a l a h paham a n t a r a gu- r u dengan k e p a l a s e k o l a h , h a 1 i t u d i - s e l e s a i k a n d a l a n rapat n a j e l i s g u r u SL SR J R TP

Page 78: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

11. Kepala s e k o l n h b e r u s a h a membantu guru yang mempunyai k e s u l i t a n dalam melak- sannkurl pcnga ja rnn d i k e l a s

12 . Apab i l a nda teman ( g u r u l a i n ) yang menghadapi k e s u l i t a n dalam menga ja r , s a y a akan meminta ban tuan k e p a l a seko- l a h u n t u k menga tas inya

13. A p a b i l a t e r j a d i s a l a h paham sesama guru d i s e k o l a h s n y a be rupaya u n t u k menyelesa ikannya

14. Untuk menghindar i kekosongan j a m b e l - a j a r s i s w a , s a y a b e r s e d i a menggantikan guru yang b e r h a l a n g a n d a t a n g mengajar

15. Untuk membantu s i s w a menyederhanakan bahan p e l a j a r a n d a r i buku w a j i b , s a y a mengajak teman-teman s e - t i n u n t u k m e - nyusun d i k t a t

16. Kalau a d a guru yang s e r i n g t e r l a m b a t d a t a n g n e n g a j a r , s a y a akan melaporkan- n y a kepada k e p a l a s e k o l a h

17. Untuk menbantu s i s w a b e l a j a r , s a y a bersnma guru-guru l a i n n y a membentuk kelonpok b e l a j a r s i s w a

18. Kalau a d a guru yang sedang m e n j a l a n i c u t i , s a y a b e r s e d i a menggantikan j a m mengaj a r n y a

19. Kalau a d a s i s w n yang mengalami n a s a l a h dalam b e l a j a r , s a y a b e r u s a h a u n t u k nembantunya

20. Kalau a d a guru / s i swa yang d i t i m p a sua - t u musibah saya bersama guru-guru l a i n n y a b e r u s a h a membantunya

21. Kepala s e k o l a h b e r u s a h a mendorong gu- ru-guru aear b e r a n i mengemukakan pen- d a p a t pndn r a p a t m a j e l i s g u r u

22 . Saya t i d a k p e r l u memot ivas i s i s w a a g a r b e r n n i mengemukakan pendapa t dnlam d i s k u s i d i k e l a s

Page 79: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Saya menyarankan kepada k e p a l a s e k o l a h , a g a r memberikan had iah / imba lan kepadn s i s w a b e r p r e s t a s i t i n g g i da lam b e l a j a r

Knlau adn p e n d a p a t g u r u yang kurane berkenan d i h a t i k e p a l a s e k o l a h , k e p a l a s e k o l a h t i d a k menperha t ikan penda pat t e r s e b u t

S a r a n - s a r a n yang d i sampa ikan g u r u da - l a m p e l a k s a n a a n p e n g a j a r a n kurang men- d a p a t p e r h a t i a n k e p a l a s e k o l a h

Saya kurang t e r t a r i k t e r h n d a p p e t u n j u k ya.ng d ikemukakan k e p a l a sekoah da lam p e l a k s a n a a n p r o s e s b e l a j a r menga ja r

Saya mempertimbangkan set iap p e n d a p a t yang dikemukakan s i s w a , walaupun pen- d a p a t t e r s e b u t ku rang t e p a t

Sayn t i d a k mempunyai waktu u n t u k men- dengarkan ke luhan-keluhan yang disam- p n i k a n s i s w a

S a y a memberikan h a d i a h p a d a s i s w a yang b e r p r e s - t a s i t i n g g i p a d a b i d a n g s t u d i ynntf s a y u b i n n

Apabi l a a d a g u r u y a n g mengemukakan p e n d a p a t pada rapat m n j e l i s g u r u , saya mendengarkannya dengan b a i k

S e t i a p i d e t e n t a n g p e r b a i k a n p e n g a j a r - an yang dikemukakan g u r u , saya mendu- kungnya dengan sepenuh h a t i

Saya mengajak g u r u l a i n u n t u k memberi- knn penghargaan , kepada g u r u yang b e r - p r e s t a s i da lam menga ja r

I 33. Saya t i d a k s e t u j u k a l a u a d a g u r u yang kurang mengharga i h a s i l k e r j a o r a n g l a i n SL SR J R TP

I 34. T a t a t e r t i b yang b e r l a k u d i s e k o l a h ,

I d i rumuskan bersama p a d a rapat maje l i s guru SL SR J R TP

Page 80: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

35. Saya akan mendukung s e t i a p k e p u t u s a n yang d i a n b i l dalnm r a p a t m a j e l i s g u r u , walaupun kepu tusan t e r s e b u t t i d a k se- s u a i dengan k e i n g i n a n saya SL S R J R TP

36. Keputusan-keputusan yang d i a m b i l da lam r a p a t majel is g u r u , t i d a k d i l a k s a n a k a n secara konsekwen o l e h k e p a l a s e k o l a h SL SR J R TP

37. Kalau a d a g u r u yang kurang s e t u j u t e r h a h a d a p kepu tusan yang d i a m b i l se- cara bersama, saya b e r u p a y a u n t u k men- b e r i k a n p e n g e r t i a n pada g u r u t e r s e b u t SL S R J R TP

38. Knlau s a y a t i d a k p i k e t , saya k e b e r a t a n u n t u k menegur s i s w a yang me langgar t a t a t e r t i b s e k o l a h SL SR JR TP

Page 81: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

L a m p i r n n : 2

K U N C I JAWABAN V A R I A B E L P R E S T A S I K E R J A S a m b u n g a n

Page 82: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

KUNCI J A W A B A N V A R I A B E L I K L I M K E R J A S A M A

Page 83: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

Lampiran: 4

Tabel 1 K o e f i s i e n K o n s i s t e n s i I n t e r n a l Item-Item Kuesioner padn U j i Coba Variabel P r e s t a s i Kerj n

No

1

2

3

Indikator

Pengetahuan tentang bidang tugas

Pengelaman dalam t u g a s

Keterampilan dalam nelaksa- nakan t u g a s

18 19 26 28 33 35 37 43 44 50

0,824 0,911 0,222 0,705 0,644 0,640 0,466 0,366 0,323 0,271

Nomor Item

1 5 10 13 17 20 24 31 34 36 19

3 7 12 15 21 23 ,2 5 27 30 32 38 45 52

2 6 11 14

r

0,701 0,682 0,701 0,505 0,731 0,337 0,673 0,767 0,682 0,711 0,327

0,437 0,734 0,426 0,769 0,769 0,385 0,416 0,228 0,496 0,734 0,435 0,887 0,431

0,202 0,736 0,695 0,199

Page 84: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

I

4 Kesungguhan d a l a n n e l a k s a - nakan t u g a s

4 8 9 16 22 29 39 40 41 42 46 47 48 51

0,682 0,747 0,741 0,472 0,693 0,700 0,202 0,816 0,600 0,421 0.741 0,857 0.741 0,492

Page 85: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

72

Lampiran: 5

I T a b e l 2 K o e f i s i e n K o n s i s t e n s i I n t e r n a l I t e m - I t e m

I Kuesioner pada U j i Coba Var iabe l I k l i m Ker j nsama

I No

1

2

3

4

I n d i k a t o r

Keterbukaan dalam melaksa- nakan t u g a s

Keakraban hubungan a n t a r p r i b a d i

Penghargaan terhadap peker- jaan orang l a i n

Penerimaan terhadap kepu- tusan bersama

Nomor I t e m

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17 18 19

8 20 21 22

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

34 35 36 37 38

i

r

0,752 0,285 0,599 0,359 0,757 0,520 0,643 0,614 0,597 0,248

0,816 0,578 0,795 0,402 0,315 0,235 0,650 0,669 0,608 0,558 0,631 0,418

0,707 0,705 0,564 0,783 0,352 0,783 0,340 0,819 0,290 0,798 0,613

0,850 0,458 0,800 0,767 0,455

Page 86: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

73

Lanpiran: 6

- - Tabel 3 ' S k ~ r Variabel P r e g t a a i Kerj a

i No.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Y

99.5 94.4 100.9 108.0 110.8 102.9 97.9 86.5 92.7 96.6 104.6 94.9 90.6 99.9 97.6 84.3 95.2 86.1 104.9 89.3 108.5 103.0 96.4 99.6 104.5 98.8 87.7 90.3 87.8 83.9 99.1

32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62

Y

101.8 89.2 101.8 95-2 96.1 109.5 90.2 109.5 76.6 81.2 105.5 102.5 94.5 104.0 105.1 100.5 105.6 96.9 98.4 89.4 96.5 97.3 104.1 98-1 94.9 100.6 106.9 110.7 91.6 94.5

Y

97.6 102.3 101.1 91.3 92.6 92.8 101.4 95.9 93.4 85.6 80.8 103.9 95.7 96.6 94.1 101.2 98.3 100.5 106.5 75.3 97.8 97.9 96.3 94.9 94.2 84.5 85.8 102.5 98.3 93.3 98.9

No.

63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92

Page 87: KONTRlBUSl PERSEPSI GURU MENGENAI IKLlM KERJASAMA Dl

No.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

X2

71.5 64.4 85.5 72.6 67.2 68.9 80.9 79.6 65.0 77- 1 64.1 75.9 73.7 70.8 67.6 74.9 71.2 66.3 77.5 69.7 72.3 71.9 70.9 70.3 69.1 63.4 66.9 72.9 65.7 67.5 77.3

No.

32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62

X2

70.7 65.5 71.6 76.4 68.8 70.3 67.9 73.4 64.4 61.8 72.4 81-6 68.6 67.9 77.8 73.9 72.3 71.1 63.1 60.9 48.9 66.5 70-3 72.2 72.3 71.2 70.7 70.9 64.3 68.2

X2

57.0 76.7 73.0 66.6 72.0 69.3 68.3 77.3 69.3 71-9 61.4 69.1 66.6 76.9 68.4 75.9 66.9 70.6 78.3 82.7 67.6 61.8 72.5 77.4 70.4 73.1 68.4 74.3 79.6 73.8 63.8

No.

63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92