kanan terhadap pengunaan internet€¦ · rnasalah dan halangan internet sebagai media penyebar...

SEKITAR PERPUSTAKAAN ell. 37 /2003

KAnAN TERHADAP PENGUNAAN INTERNET SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT PELENGKAP

DI PERPUSTAKAAN AKADEMIK DI MALAYSIA

Wan Norozaimah Wan Husin* dan

Zawiyah Mohammad Yusof**

r---------------------~IABSTBJ\K!r---------------------~

Kajian ini bertujuan untuk rnelihat sarna ada Internet digunakan sebagai sumber rnaklumat pelengkap di perpustakaan akademik di Malaysia. Penulis menetapkan lima objektif dalarn kajian ini. Objektif pertama ialah untuk mengetahui tahap penggunaan Internet <Ii kalangan pengguna perpustakaan akadernik di Malaysia, kedua, untuk rnengetahui adakah Internet berperanan diterima sebagai satu media penyebaran rnaklumat <Ii kalangan pengguna perpustakaan akademik, ketiga, untuk rnengetahui sarna ada Internet diterirna sebagai satu media penyebaran maklurnat di kalangan pengguna perpustakaan akademik. Objektif keernpat ialah untuk mengetahui prospek Internet dalam membantu mernpertingkatkan perkhidmatan perpustakaan akademik di Malaysia dan akhirnya untuk mengetahui rnasalah dan halangan Internet sebagai media penyebar maklurnat di kalangan pengguna perpustakaan akadernik di Malaysia. Kajian ini menggunakan kaedah tinjauan dengan soal selidik dipilih sebagai teknik pengumpulan data. Kajian rnendapati Internet mernainkan peranan penting di Perpustakaan akademik kerana kepelbagaian rnaklurnat yang ditawarkan. Tambahan pula, faktor rnaklumat terkini dan cakupan rnaklumatyang luas turnt rnenjadikan Internet sebagai sumber pelengkap rnaklumat cetakan <Ii perpustakaan akadernik. Kajian juga rnendapati Internet berupaya rneningkatkan kernahiran pengguna dalarn rnencari rnaklumat. Selain daripada itu, Internet turut dilihat rnenawarkan akses yang rnudah kepada surnber rnaklumat elektronik.

Pendahuluan

Dunia kornputer dan kornunikasi berubah dengan kehadiran Internet. Internet rnerupakan teknologi yang pantas berkernbang dan diterirna rnasyarakat dunia. Keupayaan Internet bertindak serentak sebagai alat penyiaran, rnekanisrne bagi penyebaran rnaklumat dan medium yang rnernbolehkan interaksi antara individu dengan kornputer tanpa batasan geografi rnenjadikan Internet medium rnaklumat yang diminati pada rnasa kini.

Kajian dilakukan dengan tujuan untuk rnengetahui sarna ada Internet berperanan sebagai surnber rnaklumat pelengkap di perpustakaan adadernik di Malaysia. Kajian menjangkakan berlaku perubahan

sikap para pengurus rnaklurnat di perpustakaan akadernik rnengenai penggunaan Internet.

Perpustakaan dan Internet

Pada penghujung tahun 1994 dan awal tahun 1995, sebilangan kecil perpustakaan di Malaysia seperti Perpustakaan Negara Malaysia (PNM) , Perpustakaan MlMOS dan Perpustakaan SIRIM mula mereka cipta larnan web bagi tujuan rnemprornosi perpustakaan rnereka kepada khalayak rarnai. Menjelang setengah tahun kedua pada 1995 banyak lagi perpustakaan dihubung rangkaian ke Internet. Strategi ini dilihat sebagai cara yang berkesan untuk rnernprornosikan perkhidmatan perpustakaan kepada umum .

• Pelajar Sarjana Fakulti Teknologi dan Sains Maklumat, Universiti Kebangsaan Malaysia . •• Profesor Madya, Jabstan Sains Maklumat, Fakulli Teknologi dan Sains Maklumat, Universiti Kebangsaan Malaysia.

35

Hakcipta Terpelihara © 2003 - Perpustakaan Negara Malaysia


SEKITAR PEAPUSTAKAAN ell. 37/ 200 3

Internet memasuki value chain pada beberapa tabap dan mengubah cara operasi dijalankan. Value chain mengandungi input, proses aktiviti dalaman bagi mencipta perkhidmatan atau produk dan output (Porter 1991). Banyak perpustakaan di Singapura menggunakan Internet untuk mengendalikan operasi pencarian bahan rujukan, menghubungi pembekal dan menyemak rekod pengkatalogan perpustakaan lain dalam Katalog Capaian Awam Dalam Talian (Reid 1997). Adakab Internet berupaya mengubab peranan perpustakaan dan fungsi pustakawan tradisional?

Internet juga menimbulkan satu keadaan yang memperlihatkan seolab-olab pustakawan kehilangan monopoli dan penguasaan ke atas pengurusan maklumat. Banyak data dalam bentuk cetakan ditukar kepada imej elektronik sejak 1980-an. Pengguna tidak perlu lagi merujuk kepada pustakawan dan broker maklumat kerana Internet menyediakan capaian terus.

Internet dilihat sebagai satu pilihan yang baik untuk mengatasi masalah pengullcupan peruntukan kewangan yang dialami oleh sebahagian besar institusi pendidikan dan seterusnya perpustakaan akademik.

Objektif Kajian

I. mengetahui sarna ada Internet berperanan sebagai sumber maklumat pelengkap di perpustakaan akademik.

ll. mengetahui tahap penggunaan Internet di kalangan pengguna perpustakaan akademik di Malaysia.

1lI. Mengetahui adakah Internet berperanan sebagai satu sumber media penyebaran maklwnat di kalangan pengguna perpustakaan akademik di Malaysia

IV. Mengetabui prospek Internet dalam mernbantu mempertingkatkan perkhidmatan perpustakaan akademik di Malaysia

v. Mengetahui masalah dan halangan Internet sebagai media penyebar maklwnat di kalangan pengguna perpustakaan akademik di Malaysia

36

Metodologi

Kajian ini menggunakan kaedah tinjauan menggunakan soal selidik sebagai alat mengumpul data. Zawiyah (1999) menyatakan soal selidik adalab satu teknik pengumpulan data yang popular dalam penyelidikan dalam bidang perpustakaan dan sains maklwnat. Soal selidik diedarkan secara pos ke institusi pengajian tinggi awam di Semenanjung Malaysia. Kadar pulangan ialab 50 peratus daripada 100 soal selidik yang diedarkan.

Subjek Kajian

Subjek kajian terdiri daripada pustakawan dan pelajar. Pilihan responden di kalangan pelajar dilakukan secara rambang tidak berdasarkan fakulti dan pecahan mengikut jantina. Pustakawan akadernik dipilih kerana mereka terlibat secara langsung dalam proses pencarian maklumat. Mereka juga merupakan golongan perintis perkhidmatan Internet di perpustakaan di Malaysia. Pandangan pustakawan mengenai Internet sebagai swnber maklumat perlu diketahui.

Analisis dan Interpretasi Data

Data yang dikumpul dianalisis menggunakan Statistical Package for the Social Science (SPSS) Versi 7.5 . Kaedah analisis inferensi seperti Ujian Korelasi Pearson, Ujian dan analisis deskriptif digunakan.

1. Internet Sebagai Sumber Pelengkap Maklumat di Perpustakaan Akademik

Analisis data menunjukkan perbezaan yang signifikan antara min responden yang memilih lnternet sebagai pelengkap kepada koleksi perpustakaan (t = 15.99; dJ=99;p<0.0 I). lni menunjukkan Internet dapat bertindak sebagai pelengkap kepada koleksi perpustakaan. Ini selaras dengan penemuan Kelly & Nicholas (1996). Pada ketika ini Internet masih berada pada tahap sebagai sumber maklumat pelengkap. Kemungkinan Internet menjadi pusat atau sumber maklumat pada masa hadapan.



SEKITAA PEAPUSTAKAAN ell. 37 /2003

Jadualla: Keputusan Ujian Internetsebagai sumber maklumat pelengkap

Min Nilai t P

Bukan pelengkap 0.3000 15.99 0.000

Pelengkap 0.7000

Analisis juga mendapati 62 peratus pustakawan menggunakan Internet untuk meneari maklumat. Penggunaannya didorong oleh faktor bahawa Internet dapat menyediakan akses yang mudah terhadap maklumat seeara elektronik. Ini dapat dilihat dalam jaduall b di bawah. Selain daripada itu penggunaan e-mel untuk berkomunikasi tuTUt menjadi faktor Internet digunakan.

Keputusan Ujian Korelasi Pearson mendapati signifikan (p< O. 05) iaitu wujud hubungan linear antara akses maklumat di Internet dengan kemudahan kepada sumber maklumat elektronik (Jaduaqb).

Jadual Ib: Statistik Korelasi Antara Akses Maklumat di Internet dengan kemudahan kepada Maklumat Elektronik

Akses Internet R P N

Akses tidak kira masa 0.325 0.002 100 dantempat

Akses lebih mudah 0.3 13 0.002 100 danpantas

Kemudahan akses 0.246 0.014 100 kepadajumal

Internet menawarkan penearian maklumat yang pelbagai. Pengguna tidak terhad kepada satu kaedah penearian. Salah satu keistimewaan yang terdapat di Internet ialah teknologi hyperlink. Analisis mendapati wujudnya hubungan linear antara kaedah penearian maklumat di Internet dengan peningkat keupayaan pengguna mencari maklwnat (Jadua11 e).

37

Jadual Ie: Statistik Korelasi Pearson Antara Kaedah Penearian Maklumat di Internet dengan Peningkatan Keupayaan Pengguna MeneariMaklumat

Kaedah Pencarian r p n

Enjin Gelintir 0.471 0.002 100

Bahasa 0.315 0.001 100

Hyperlink 0.395 0.000 100

Boolean 0.285 0.004 100

Ini bererti Internet meningkatkan keupayaan pengguna meneari maklumat.

Meskipun anal isis mendapati Internet mampu berperanan menjadi sumber maklumat pelengkap kepada swnber maklumat, namun satu perkara yang perlu diambil kira ialah Internet belum boleh berperanan sebagai swnber maklwnat primer. Ini disebabkan kesahihan maklumat dalam Internet sering dipertikaikan selain daripada kerap berubah dan tidakkekal. Tiadajaminan kesahihan dan kualiti maklwnat.

2. Mengetahui Tahap Penggunaan Internet di Kalangan Pengguna Perpustakaan Akademik di Malaysia.

Jadual 2a: K1asifikasi Silang Jangka Masa Guna dan Kekerapan Penggunaan

Lama KaliGuna

Guna

1 kali 2 kali 3 kali Lebih Jumlah 3 kali

Berapa 11 5 I - 12 bulan

Setengah I 5 2 - 1 tahun

Satu 8 8 1 - 16 tabun

Dua 11 18 4 - 30 tabun

Lebih 9 - - - 37 3tahun

Jumlah 40 - - - 96



SEKITAR PERPUSTAKAAN ell. 37 /2003

Jadual2a menunjukkan hubungan positif di antara jangka masa penggunaan Internet dengan kekerapan penggunaan dalam sehari. Responden yang menggunakan Internet melebihi 3 tahun kerap menggunakannya berbanding dengan responden yang menggunakan Internet kurang daripada 3 tahun Responden yang baru menggunakan Internet selama beberapa bulan pula hanya menggunakan Internet sekali dalam sehari. Dari analisis data didapati kekerapan menggunakan Internet meningkat mengikut tempoh mereka sudah menggunakannya.

3. Mengetahui adakah Internet berperanan sebagai satu sumber media penyebaran maklumat di kalangan pengguna perpustakaan akademik di Malaysia.

Tiga soalan dikemukakan untuk objektif di atas iaitu:-

I. Internet berpotensi sebagai media penyebar maklumat kerana (Sila pilih lebih dari satu jawapan). (a) Menawarkan maklumat secara percuma. (b) OPAC dimasukkan ke Internet. Koleksi

perpustakaan boleh diakses dan pinjaman antara perpustakaan dilakukan.

(c) Semakin banyak penerbitjumal, majalah, akhbar dan buku memasukkan penerbitan di Internet.

(d) Akses yang mudah dana cepat. (e) Kos pencarian yang berpatutan dan araban

yang mesra pengguna. (f) Semakin banyak teks penuh jumal dan

laporan. (g) Akses dokumen digital yang sarna dengan

dokumen cetakan tanpa batasan lokasi secara serentak.

2. Internet berperanan sebagai sumber rujukan maklumatdari segi: (a) Kebanyakan maklumat yang didapati di

Internet adalah percuma. (b) Syarikat-syarikat yang bersaing hebat

telah menyalurkan statistik terbaru sebelum di cetak.

(c) Berkomunikasi dengan mudah dan cepat tanpa batasan masa, jarak dan lokasi.

38

(d) Pengguna boleh mengakses maklumat secara langsung tanpa bergantung perkhidmatan orang tengah.

(e) Pengganti kepada jurnal yang tidak terdapat dalam koleksi perpustakaan atau lewat penerimaannya.

3. Kelebihan maklumat digital berbanding maklumat bercetak (a) Akses yang mudah dan pantas. (b) Jangkamasa penerbitan lebih cepat. (c) Pencarian digital yang fleksibel. (d) Penerbitan OPAC dan pangkalan data

elektrik. (e) Tiada masalah halaman tercicir.

80% responden menyatakan potensi Internet sebagai media penyebar maklumat yang utama dari segi menawarkan maklumat dengan percuma. 76% menyatakan Internet menawarkan kemudahan mencapai jurnal elektronik diikuti dengan 72% menyatakan akses yang mudah dan arahan yang mesra pengguna. Oleh itu Internet didapati berpotensi sebagai media penyebar maklumat atas sifatnya yang mudah, cepat, tiada batasan masa,jarak dan lokasi. Maklumat juga diperolehi tanpa bantuan orang tengah selain sebahagian besar boleh dicapai tanpa sebarang bayaran.

4. Mengetahui prospek Internet dalam membantu mempertingkatkan perkhidmatan perpustakaan akademik di Malaysia.

Bagaimana Internet dapat membantu mengatasi masalah penguncupan peruntukan kewangan di perpustakaan akademik?

70% responden menyatakan dengan adanya Internet, perpustakaan tidak lagi perlu menyimpan atau memiliki dokumen dalam bentuk cetakan dengan banyak. Pengguna boleh mendapatkan dokumen yang sarna daripada Internet. Ini merupakan satu cara perpustakaan mengatasi masalah penguncupan peruntukan kewangan. 51 % responden menjawab Intemetmembolehkan buku diakses secara terus. Ini bermakna buku boleh



SEKITAA PEAPUSTAKAAN Sll . 37 / 2003

ditempah melalui Internet tanpa perlu melalui pembekal seperti yang lazim dilakukan dalam persekitaran tradisional. 49% responden menyatakan kos langganan jurnal dapat dikurangkan. Ini disebabkan penerbit mereka ke dalam Internet. Perpustakaan dapat mengurangi kos langganan jurnal serta mengurangi masalah kelewatan penerimaan jurnal.

5. Mengetahui masalah dan halangan Internet sebagai media penyebar maklumat dikalangan pengguna perpustakaan akademik di Malaysia.

Kesesakan maklumat dikenalpasti sebagai masalah utama yang menghalang Internet menjadi media pelengkap. Kesesakan ini disebabkan oleh semakin ramai pengguna membangunkan laman web di Internet apabila menyedari penyebaran maklumat secara elektronik adalah murah dan cepat. 66% responden menyatakan tiada pengawalan dari segi kemasukan maklurnat di Internet sebagai

. masalah utama yang menghalang Internet menjadi media maklumat pelengkap. Faktor yang menjadi halangan Internet sebagai surnber maklumat pelengi<ap ialah:

I. Sebahagian besar maklumat tidak berstruktur dan terurus dengan baik.

1L Maklumat bermutu dari jumal ternama jarang ditemui.

III Keraguan terhadap nilai , mutu , kebolehcayaan dan kesahihan maklumat di Internet.

IV. Tiada badan penyaring yang mengawal kemasukan maklumat dalam Internet.

v. Bayaran tinggi. VI. Kadar capaian maklumat yang tinggi tetapi

ketepatan yang rendah. vii. Dokumen di Internet bersifat sementara. viii. Kesesakan maklumat melambatkan

pencarian. ix. Perkhidmatan Internet secara percuma

bakal ditarik balik. x. Pelaburan modal yang besar.

39

Meskipun faktor di atas menjadikan sedikit penghalang kepada pengunaan Internet, namun pengguna tidak menganggap halangan tersebut sebagai sesuatu yang besar. Sebaliknya Internet tetap digemari kerana kepelbagaian serta cakupan maklumat yang luas.

Kesimpulan

Kajian mendapati penggunaan Internet semakin meningkat baik di kalangan responden. Pelajar semakin menggunakan Internet sebagai surnber maklumat untuk menyiapkan tugasan manakala pustakawan memperuntukan masa dan tenaga untuk memahirkan diri menggunakan Internet dan menghasilkan lam an web bagi tujuan mempromosikan perkhidmatan dan surnber maklumat yang terdapat dalam koleksi perpustakaan.

Kaj ian juga mendapati Internet berperanan sebagai sumber maklumat pelengkap di perpustakaan akademik. Ini dapat membantu perpustakaan mengurangkan masalah kekurangan koleksijurnal terkini disebabkan pembatalan langganan akibat daripada penguncupan peruntukan perpustakaan. Perpustakaan harus mengeksploitasi sepenuhnya kemudahan yang ditawarkan oleh Internet. Pelajar dan golongan akademik sentiasa memerlukan sumber maklumat terlcini terutamanya dalam bidang sains dan teknologi kerana bidang ini sentiasa berkembang dari masa ke semasa.

Pustakawan memainkan peranan penting dalam mempastikan perlchidmatan Internet di perpustakaan sentiasa cekap. Bengkel Kemahiran Pencarian Maklumat di Internet harus diberikan kepada pengguna. Pengguna harus mempertingkatkan kemahiran mencari maklumat.



SEKITAR PEAPUSTAKAAN SIL. 37 /2003

Rujukan

Kassel,A.1999. Inernetpowersearching: finding pearls in a zillion grains of sand. Information Outlook. 3(4):29-32.

Kelly, S. And Nicholas, D. 1996. Is the business cybrarian a reality: Internet use in business libraries. AslibProceedings 18(5): 136-144.

Porter, M. and Millar, V. 1991 . How infonnation gives you competitive advantage. Massachusetts:

Reid, E.O.F. 1997. Strategic utilization of Internet Singapore's IT 2000 and library 2000 plans. IFLA Journal 23(3):23-30.

40

Storey, T. 1994. The Inernet and OCLC: broadening access to the world infonnation. The Reference Librarian. 42: 375-385.

Thomsen, E . 1996. Referance and collection development on the Internet. New York: NealSchuman Publishers, Inc.

Watson, I. 1999. Internet, intranet, extanet: manging the information bazaar. Aslib Proceedings 51(4):122-133.

ZawiyahMohd Yusof.I999. Recordsmanagement in the business community in Malaysia: a study of the understanding of concepts and practice and development of a model. Thesis PhD, University of Wales, Aberystwyth.



kanan terhadap pengunaan internet€¦ · rnasalah dan halangan internet sebagai media penyebar...

Documents