NAMA LAIN BAGI WAU

Selain wau, nama lain adalah layang-layang. Perkataan “wau” dikatakan berasal

dari perkataan Thailand memandangkan negeri seperti Kelantan, Terengganu, Perlis dan

Kedah menggunakan perkataan tersebut.

Perkataan layang-layang pula digunakan di kebanyakan negeri-negeri seperti di

Pantai Barat dan Selatan Semenanjung Malaysia seperti Selangor, Melaka dan Johor. Ini

dapat dibuktikan menerusi catatan Tun Seri Lanang yang menyatakan bahawa Raja

Ahmad bermain layang-layang bersama pemuda-pemuda serta kerabat DiRaja, dan tidak

pula disebut bermain wau

Selain itu kemunculan nama wau juga dikaitkan bunyi yang terhasil daripada

busur yang diikat pada wau. Apabila dinaikkan ke udara, daun ibus yang dipasang pada

busur tersebut akan menghasilkan bunyi “wau’, “wau’, “wau’ secara berirama.

ALAT -ALAT YANG DIGUNAKAN UNTUK MEMBUAT WAU

Antara bahan-bahan mentah yang diperlukan untuk membuat wau ialah buluh,

kulit rotan, gam daripada pokok kayu dan lain-lain keperluan yang bersesuaian untuk

menghasilkan sebuah wau.

Selain daripada itu, kepakaran dan kemahiran juga merupakan aspek utama untuk

menghasilkan sebuah wau yang bermutu seperti kepakaran dalam pemilihan bahan

mentah, kemahiran kraftangan serta pengetahuan di dalam bidang aerodinamik. Bagi

memastikan wau yang akan dihasilkan mempunyai kualiti, bahan mentah seperti buluh

terutamanya perlu dipilih dengan lebih teliti.

Oleh itu terdapat beberapa petua serta pantang-larang yang terlibat semasa ingin

menebang dan menyimpan buluh tersebut.

PETUA DAN PANTANG LARANG PEMILIHAN BULUH

MENCARI DAN MENEBANG BULUH

1. Rumpun buluh mestilah di kawasan yang tinggi dan lapang, bukan di dalam semak

atau dusun.

2. Pilih buluh yang kelihatan kering, seelok-eloknya di tengah rumpun.

3. Jangan tebang buluh yang mempunyai pucuk muda kerana buluh tersebut mempunyai

banyak kanji dan mudah diserang serangga perosak.

4. Buluh yang condong ke arah matahari naik adalah lebih baik kerana mempunyai

semangat yang kuat menurut kepercayaan orang tua-tua.

5. Keadaan cuaca kering dan panas adalah sangat sesuai untuk menebang buluh seperti di

waktu tengahari.

6. Jika menebang buluh pada waktu pagi, pastikan penebang menindih bayangnya.

7. Sebelum menebang buluh, digalakkan membaca doa dan selawat terlebih dahulu

8. Adalah lebih baik buluh yang sudah ditebang dipotong di situ juga.

9. Petua orang tua-tua di Kelantan pula semasa membawa balik buluh yang sudah

ditebang, akan meninggalkan pesan kepada Sang Bubuk iaitu, “Wahai Sang Bubuk, hak

aku tinggal ini adalah hak mu, hak aku wat kelik ni ialah hak aku, mu tok sah ikut

akulah, mu make hok sini”.

PENYIMPANAN BULUH

Buluh akan disimpan dahulu sekurang-kurangnya setahun sebelum diraut menjadi rangka

wau. Biasanya tempat penyimpanan mestilah tinggi untuk mengelakkan buluh daripada

dilangkah manusia.

Antara petua-petua yang digunapakai untuk memastikan buluh tersebut tahan dan kuat

ialah :-

1. Buluh disimpan di dalam paya atau direndam di dalam selut.

2. Buluh ditanam di dalam pasir dan dinyalakan unggun api di atasnya selama satu jam.

3. Menyalai kepingan buluh pada bara api.

MERAUT BULUH

Buluh perlu diraut untuk membuang bahagian-bahagian yang tidak diperlukan

seperti ruas dan kulit. Selain itu tujuannya adalah untuk memberi keseimbangan pada

bentuk dan berat bahagian sayap wau. Pisau khas digunakan untuk meraut dan mestilah

benar-benar tajam bagi memastikan kerja-kerja tersebut dapat dijalankan dengan mudah

dan mengelakkan daripada kesilapan.

Antara bahagian buluh yang perlu diraut adalah seperti :-

1. Bahagian tulang belakang diraut sehingga 1.0 sentimeter dengan kadar lembut

dan sederhana keras.

2. Bahagian bilah sayap di kedua-dua bahagian diraut sehingga 1.5 sentimeter dan

semakin halus di hujung bilah tersebut iaitu sebesar lidi kelapa.

3. Bahagian ekor yang

4. Raut bilah-bilah buluh untuk bahagian pinggang dan bulatan berbentuk bulan. Rautan

di bahagian tersebut adalah lebih nipis dan bersaiz kecil 0.5 sentimeter untuk

memudahkan ia dibentuk.

Selepas semua buluh diraut, proses seterusnya ialah semua bilah tersebut akan digosok

pula dengan kertas pasir.mempunyai dua bahagian juga perlu diraut sehingga

MEMBUAT BINGKAI

Bingkai wau terdiri daripada beberapa bahagian utama iaitu tulang belakang, tulang

rentas sayap, rangka sayap dan rangka ekor. Buluh yang sudah diraut akan dipotong

mengikut ukuran wau yang dikehendaki iaitu dua keping buluh untuk sayap, satu keping

untuk tulang belakang dan dua keping lagi untuk rangka ekor. Kepingan buluh yang

hendak dibuat sayap perlulah diseimbangkan dengan menandakan di tengah-tengah

kepingan buluh.

PROSES MENGIKAT RANGKA BINGKAI WAU

1.Tulang belakang wau diukur kepada 3 bahagian dan kemudiannya ditanda 3 bahagian

tersebut.

2. Bahagian sayap wau akan diikat terlebih dahulu

3. Sayap yang sudah diikat akan diikat pula pada tulang belakang

4. Ikat di bahagian atas dan bawah ekor pada tulang belakang. Pastikan bahagian tersebut

seimbang di kedua-kedua belah.

5. Cantumkan hujung bahagian ekor kemudian tautkan pada hujung bahagian sayap

6. Untuk bahagian pinggang terutamanya jenis wau bulan, kepingan buluh ditaut

membentuk separa bulatan pada bahagian sayap dan ekor wau. Seterunya kepingan buluh

yang diraut lebih nipis dibentuk menjadi bulatan untuk diikat di tengah pinggang wau.

Saiznya ditentukan dengan mengikut nisbah iaitu bersamaan dengan keluasan kepala

wau.

7. Proses terakhir ialah membuat kepala wau iaitu dengan mengikat separuh daripada

kepala wau dengan sayap dengan jarak 2 inci dari tulang belakang.

PROSES MEMASANG TANAH WAU

Setelah bingkai wau siap, satu lapisan asas yang dipanggil ‘tanah’ akan dipasang pada

wau. Tujuannya supaya wau tersebut tahan lasak kerana sifat utama kertas tersebut lebih

kenyal dan tidak ditembusi angin. Pemasangan melibatkan beberapa langkah :-

1. Ukur kertas dengan saiz bingkai.

2. Kemudian kertas ditanda dengan pensil dan perlu dilebihkan dua sentimeter dari

rangka bingkai.

3. Potong kertas wau tersebut dan lebihan tadi dipotong dalam bentuk ‘V’.

4. Lekatkan kertas pada bingkai dengan menggunakan gam kanji.

MENGUKUR, MELUKIS DAN MENYOBEK CORAK

Ukiran lukisan pada badan wau adalah antara elemen utama yang menjadikan wau

tersebut unik dan istimewa. Antara langkah-langkah yang terlibat :

1. Lipat empat kertas warna untuk bahagian sayap, dan lipat dua untuk bahagian ekor.

2. Mulakan melukis dari bahagian dada sehingga ke hujung sayap dengan

mengosongkan satu ruang kosong untuk ruang tapak kijang, bagi bahagian ekor pula,

corak yang hendak dilukis mestilah sama dengan corak di bahagian sayap.

3. Corak perlu dipotong menggunakan pisau tajam khas dan corak ini menjadi corak asas

bagi wau.

4. Corak akan ditampal pada kertas warna lain, biasanya warna emas dengan menyapu

gam di belakang kertas corak. Gam perlu dicampur dengan air terlebih dahulu untuk

elakkan daripada berkedut. Kertas bercorak akan diletakkan di atas kain lembap. Kertas

berwarna diletakkan perlahan-lahan ke atas kertas corak dan kemudiannya diratakan

dengan menggunakan seterika panas di atas kain lembap tadi.

5. Potong semula corak yang hendak disobek dan tampal sekali lagi dengan kertas

berlainan warna sehingga siap sepenuhnya.

6. Tampal ukiran sobek tadi pada tanah wau dengan hanya menyapu gam kanji pada

bahagian tepinya sahaja.

Bahagian yang tidak lekat dikemaskan dengan menyapu gam menggunakan berus

lukisan. Bagi wau hiasan akan ditampal kertas hiasan di belakang wau untuk menutup

kecacatan iaitu kerangka buluh dan tulang rentas sayap wau. Berlainan pula dengan wau

yang hendak diterbangkan mestilah menggunakan kertas yang tidak menyerap air. Selain

itu, belakang wau tersebut tidak ditampal kertas hiasan dan ukiran sobek hanya

mempunyai tiga atau empat lapis sahaja berbanding dengan wau hiasan yang mempunyai

sehingga lapan warna.

PROSES MEMBUAT SERTA MEMASANG JAMUL ATAU RAMBU

Jambul atau rambu dipasang dengan dililitkan pada rangka ekor atau sayap wau.

Diperbuat daripada kertas ‘crepe’ yang dipotong dengan gunting secara memanjang

untuk membentuk rambu

PROSES MEMBUAT SERTA MEMASANG BELALAI

Menggunakan bahan yang sama dengan jambul tetapi dipasang pada kepala wau

PROSES MEMBUAT SERTA MEMASANG BUSUR

Fungsi utama busur ialah untuk mengeluarkan bunyi semasa wau diterbangkan. Terdiri

daripada empat komponen iaitu ‘bok’, daun ibus, inas dan buluh penyepit.

1. Potong kepingan buluh dengan ukuran separuh daripada panjang sayap wau.

2. Raut kepingan tersebut, belah daun ibus yang sudah dikeringkan ikut kesesuaian bunyi

yang dikehendaki.

4. Untuk membuat inas, buluh cina sesuai digunakan dan dipotong sepanjang dua

sentimeter dan ditebuk di bahagian tengahnya sebesar saiz busur.

5. Setelah ketiga-tiga komponen dicantumkan, lekatkan busur tersebut pada kepala wau

dengan menggunakan buluh penyepit dan kemudiannya diikat menggunakan benang

nilon.

WAU BULAN

TARIAN SITI WAU BULAN

WAU BULAN

RUPA ASAL WAU

JENIS KOLEKSI WAU TRADISIONAL

Wau BulanWau Kucing

Wau Jala Budi

Wau Merak

MENGUKUR, MELUKIS DAN MENYOBEKCORAK

ASAL USUL WAU

Mengikut satu catatan, wau telah dihasilkan sejak dari tahun 711 Masihi lagi oleh

Sang Jaya.n Pada awalnya, wau dicipta sebagai lambang kebesaran sesuatu Negara.

Apabila sesebuah Negara berjaya dalam peperangan, mereka akan meraikannya

dengan cara menerbangkan wau di angkasa. Ada juga pendapat yang menyatakan

bahawa wau berasal dari Negara China sejak 3000 tahun yang lalu. Penduduk

China menggunakan wau untuk mengha Perbuatan suaminya itu telah menyebabkan

sang isteri merasa sangat cemburu. Disebabkan perasaan cemburunya itu dia

telah menyiksa anak gadisnya sehingga melarikan diri mengikut arah mata angin barat.

Akibatnya, pada tahun itu juga padi yang telah dikerjakan tidak menjadi. Menurut Tok

Nujum yang ditemui menyatakan bahawa anak gadis mereka sebenarnya adalah

‘Semangat Padi’ dan menasihatkan petani tersebut sebagai tanda meminta maaf mereka

dikehendaki membuat sebuah lembaga yang menyerupai Wau Bulan dan diterbangkan

menggunakan tali jerami.

ntar makanan kepada penduduk yang terperangkap di bukit atau gunung semasa

banjir.

Permainan wau juga dikaitkan dengan mitos ‘Semangat Padi’ yang berasal dari utara

Semenanjung Malaysia iaitu di negeri Kedah.

Diceritakan bahawa ada sepasang suami isteri di negeri tersebut yang bekerja sebagai

petani di sebuah kaki bukit dengan menanam padi huma. Ketika mereka sedang

menanam padi, mereka terjumpa seorang bayi perempuan lalu dipeliharanya bayi tersebut

sehinggalah dewasa. Oleh kerana suaminya ingin mengucapkan syukur dan terlalu

menyayangi anak gadisnya itu maka beliau selalu membawakan makanan ke tempat

anak gadisnya bermain iaitu di baluh padi.

TUJUAN WAU DIMAINKAN

Wau antara permainan orang melayu berunsur seni untuk masa lapang,

sekitar kurun ke-15 sangat popular dikalangan rakyat biasa dan golongan istana.

Mereka percaya permainan wau ada kaitan dengan semangat angin dan langit

Wau dicipta dalam pelbagai bentuk dan mempunyai nama tersendiri seperti

Wau Burung, Wau Pari, Wau Katak, Wau Bayan, Wau Merak, Wau Kucing,Wau

Jala Budi, Wau Sewah dan Wau Barat. Begitupun Wau Bulan sangat digemari

oleh orang melayu. Reka corak biasanya bermotifkan awan larat akan menghiasi

kebanyakan wau dihasilkan dan diwarnakan dengan pelbagai warna. Selain

dijadikan bahan permainan, Wau juga menjadi hasil kraftangan dan hiasan dinding

Tujuan wau dimainkan pada masa lapang sebagai penghibur untuk menghantar

surat, kecemasan, riadah dan untuk memberi semangat.

CARA WAU DIMAINKAN

Pada kebiasaanya wau akan dimainkan oleh dua orang iaitu seorang akan

memegang wau dan seorang lagi yang dipanggil juru anjung akan memegang tali.

Apabila angina bertiup maka tali akan ditarik melawan arus angin dengan cara

menghulur dan menarik talinya sehinggalah wau tersebut tinggi di udara. Kilauan

cahaya matahari akan menambah cantik lagi wau yang berwarna-warni itu.

Pada masa kini wau telah diberi perhatian oleh masyarakat tempatan dan

juga antarabangsa. Pelbagai bentuk dan corak wau telah dicipta dan diselaraskan

dengan wau gergasi yang dimainkan dengan menggunakan dua utas tali.

Pertunjukkan wau juga telah mendapat tempat di Malaysia, terutama ketika hari

sambutan perayaan atau pertandingan wau antarabangsa.

PENGHARGAAN

Alhamdullilah, bersyukur ke hadrat Allah S.W.T, akhirnya saya dapat

menyiapkan kerja kursus sejarah 21/2 dalam jangka masa yang ditetapkan. Saya

mengambil kesempatan ini untuk mengucapkan ribuan terima kasih kepada guru

matapelajaran saya iaitu Puan Azlina Binti Yahaya kerana telah memberi tunjuk

ajar dan bimbingan beliau dalam menjalankan kajian sejarah tentang permainan

tradisional dengan baik.

Saya juga ingin mengucapkan terima kasih kepada pihak pentadbiran

Sekolah Menengah Kebangsaan Tanjung Puteri Resort kerana banyak memberi

kemudahan kepada saya untuk menyelesaikan tugas ini.

Ucapan terima kaih juga ditujukan kepada kedua ibu bapa saya iaitu Encik Rusli

Abdullah dan Puan Rozaini yang sentiasa memberi dorongan, sokongan moral,

bantuan kewangan dan galakan kepada saya sepanjang saya mengumpul maklumat

dan mengkaji kajian ini hingga selesai.

Saya juga amat berterima kasih kepada rakan saya iaitu Aminurasyid Bin

norizan yang banyak menyumbang maklumat kepada saya semasa mengumpul data

dan maklumat tentang kajian ini.

Seterusnya, ucapan terima kasih juga ditunjukan kepada Perpustakaan

Awam, Pasir Gudang kerana telah menjadi penyumbang maklumat yang berkesan

terhadap kajian sejarah ini. Tidak lupa juga kepada semua rakan seperjuangan saya,

di tingkatan 3TP1 yang sudi berkongsi pendapat dan idea dalam menjayakan

tugasan ini dengan sempurna.

Akhir sekali, penghargaan kepada pihak Lembaga Peperiksaan Malaysia

kerana memberi saya peluang untuk menyelidikan bagi mendapatkan maklumat

sejarah dan menghasilkan satu hasil kajian ilmiah.

OBJEKTIF KAJIAN

Objektif menjalankan kajian bagi kerja kursus sejarah 21/2 dapat dibahagikan

kepada dua bahagian iaitu objektif am dan objektif khusus.

Objektif amnya adalah untuk merncari dan mengumpul fakta sejarah

daripada sumber yang sahih. Ini akan dapat membantu saya membuat satu kajian

ilmiah mengikut format yang tepat dan betul. Selain itu, kajian ini dapat mendidik

saya menganalisis, mentafsir dan merumus fakta sejarah secara rasional.

Manakala objektif khususnya pula ialah bertujuan untuk menulis dan

menghuraikn sesuatu peristiwa penting dalam sejarah Malaysia khasnya berkaitan

permainan tradisional melayu.

Hal ini menyedarkan saya, untuk menghargai kehidupan yang aman damai

hasil pengorbanan generasi pada masa lalu.

KAEDAH KAJIAN

Pelbagai kaedah telah digunakan oleh saya dalam menjalani kajian ini.

Diantaranya ialah penyelidikan di perpustakkan, menganalisis dokumen, melayari

internet, menonton audio visual (VCD) serta melawati tempat-tempat sumber.

Penyelidikan dijalankan dengan merujuk buku-buku, jurnal, majalah berbentuk

ilmiah serta akhbar di Perpustakaan Awam Pasir Gudang dan Perpustakaan Sultan

Ismail, Johor Bahru.

Saya juga telah melayari internet untuk mendapatkan maklumat tentang

permainan tradisional kaum Melayu.

Alamt laman web yang dilayari telah dicatatkan di bahagian rujukan. Bahan

yang dimuat turundari laman web telah disertakan sebagai salah satu daripada

media kajian.

Selain itu, saya juga telah melawat tempat sumber untuk mendapatkan

maklumat tentang kajian ini.

LAWATAN

INTERNET

BUKU ILMIAH

MAJALAH

AKHBAR