kajian kecederaan ergonomik terhadap pekerja di …ethesis.uthm.edu.my/740/1/ap140102 farah nadhirah...
TRANSCRIPT
12
13 14 15
KAJIAN KECEDERAAN ERGONOMIK TERHADAP PEKERJA DI TAPAK 16
PEMBINAAN 17 18 19 20 21
22 23
FARAH NADHIRAH BINTI JAMALUDDIN 24 25 26 27 28
29
30
Laporan projek ini dikemukakan sebagai memenuhi 31
sebahagian daripada syarat penganugerahan 32
Ijazah Sarjana Muda Pengurusan Teknologi (Pembinaan) 33
34
35 36 37
38 39
40
41
Fakulti Pengurusan Teknologi dan Perniagaan 42
Universiti Tun Hussein Onn Malaysia 43
44 45 46 47 48
49 50 51
JANUARI 2018 52
53
ii
54
55
Saya akui laporan projek ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan 56
ringkasan yang tiap-tiap satunya telah saya jelaskan sumbernya 57 58 59 60 61
Pelajar : ………………………….………………. 62
FARAH NADHIRAH BINTI JAMALUDDIN 63
Tarikh : ………………………………………….. 64
65 66 67 68
69 70
71 72
Penyelia : ………………………………………….. 73
PM DR SEOW TA WEE 74
75
iii
76
PENGHARGAAN 77 78
79 80 81
Dengan nama Allah yang maha pemurah dan maha penyayang. Alhamdulillah, 82
syukur kehadrat Ilahi dan dengan keizinanNya, saya dapat menyiapkan Laporan 83
Projek Ijazah Sarjana Muda ini. 84
Setinggi-tinggi penghargaan dan jutaan terima kasih ditujukan kepada 85
Professor Madya Dr. Seow Ta Wee selaku penyelia projek diatas segala nasihat, 86
kepakaran, tunjuk ajar dan kepercayaan yang diberikan beliau dalam 87
menyempurnakan Projek Sarjana Muda ini. Segala bimbingan dan tunjuk ajar yang 88
diberikan telah banyak membantu saya dalam melaksanakan kajian ini. Sikap beliau 89
yang mesra dan mudah dibawa berbincang juga banyak membantu sehinggalah saya 90
berjaya menyiapkan projek ini ke akhirnya. 91
Tidak dilupakan, buat keluarga yang banyak memberikan dorongan dan 92
sokongan yang tidak mungkin dilupakan sehingga ke akhir hayat. Jutaan terima kasih 93
juga kepada para pensyarah terutamanya pensyarah fakulti Pengurusan teknologi dan 94
perniagaan (FPTP) dalam membantu dan memberikan pendapat. 95
Ribuan terima kasih juga dirakamkan kepada rakan seperjuangan yang sama-96
sama berjuang bagi menyiapkan Projek Sarjana Muda dalam berkongsi tenaga, 97
pendapat dan idea. Semoga segala perit jerih yang kita hadapi ini akan dibalas 98
dengan kejayaan pada masa akan datang. Akhir kata, terima kasih buat semua yang 99
telah terlibat secara langsung atau tidak dalam melaksnakan projek ini. Terima kasih. 100
101
iv
102
ABSTRAK 103 104
105 106 107
Ergonomik menerangkan hubungan antara manusia dengan persekitaran semasa 108
melakukan sesuatu pekerjaan dan juga membincangkan tentang perihal penyesuaian 109
kerja kepada pekerja. Ergonomik dapat memberi sumbangan kepada industri 110
pembinaan melalui pekerja yang terlibat dalam bidang tersebut dimana mereka dapat 111
mengetahui tentang ergonomik bagi mengelakkan daripada berlakunya kecederaan 112
ergonomik. Tujuan kajian adalah untuk memerhati corak pergerakan pekerja, 113
mengenalpasti punca hazard ergonomik yang boleh menyumbang kepada kecederaan 114
dan mengkaji kaedah bagi mengelakkan kecederaan ergonomik di tapak pembinaan. 115
Kajian ini dilaksanakan di empat buah tapak pembinaan yang sedang dijalankan dan 116
responden yang terlibat adalah pihak pengurusan dan juga pekerja buruh yang 117
bekerja di kawasan tapak pembinaan tersebut. Kaedah yang digunakan bagi 118
mencapai objektif kajian ini pula adalah kaedah pemerhatian dan soal selidik yang 119
dilaksanakan ke atas pekerja buruh manakala temu bual dilakukan ke atas beberapa 120
orang pihak pengurusan. Hasil bagi kajian ini, corak pergerakan pekerja pada dua 121
bahagian kerja iaitu kerja konkrit dan kerja tetulang dapat diceritakan dimana ada 122
diantara mereka mengamalkan prinsip ergonomik tetapi masih lagi ada yang tidak 123
mengamalkannya, seterusnya punca hazard ergonomik yang terdapat ditapak 124
pembinaan dapat dinyatakan iaitu kerja pengulangan merupakan punca tertinggi 125
dengan mencapai purata min 3.89 dimana merupakan kekerapan yang tinggi 126
mengikut skala likert, manakala pelbagai kaedah yang dapat dikumpul bagi 127
mengelakkan kecederaan ergonomik di tapak pembinaan. Kesimpulannya, 128
ergonomik di tapak pembinaan perlulah diberikan perhatian daripada semua pihak 129
agar perkara-perkara yang tidak diingini seperti kecedereraan yang disebabkan 130
kesalahan ergonomik dapat dikurangkan. 131
132
v
133
ABSTRACT 134 135 136
137 138
Ergonomic describes the relationship between humans and the environment when 139
doing a job and also discusses about modifications of work to employees. 140
Ergonomics contribute to the construction industry through employees that involved 141
in the field where they can learn about it to avoid ergonomic injuries. The purpose of 142
the study was to observe the pattern of employee’s movement, to identify the causes 143
of ergonomics that could contribute to injury and study the methods to avoid injuries 144
at construction sites. This study was conducted at four construction sites and the 145
respondents involved were management and workers that working on the site. The 146
method used to achieve the objectives was observation, questionnaires conducted on 147
labour workers while interviews were conducted on several of the management. As 148
the result, the pattern of the employee’s movement in two parts of work which are 149
concrete work and reinforcement work can be explain where some of them practice 150
the principles of ergonomic but some of them still do not practice it. So, the cause of 151
the ergonomic that found in construction site can be stated that repetition of work is 152
the highest cause by an average of 3.89 which is a high frequency of the Likert Scale, 153
and various of methods that has being collected to prevent ergonomic injuries at 154
construction sites from the management. In conclusion, ergonomics at the 155
construction sites need to be taken care by all parties that involved so that unwanted 156
items such as injury caused by ergonomic errors can be reduced. 157
158
vi
159
KANDUNGAN 160 161 162 163
164
TAJUK i 165
PENGAKUAN ii 166
PENGHARGAAN iii 167
ABSTRAK iv 168
ABSTRACT v 169
KANDUNGAN vi 170
SENARAI JADUAL xi 171
SENARAI RAJAH xii 172
SENARAI LAMPIRAN xiv 173
SENARAI SINGKATAN xv 174
BAB 1 PENGENALAN................................................................................... 1 175
1.1 Pendahuluan .......................................................................................... 1 176
1.2 Latar Belakang Kajian ......................................................................... 2 177
1.3 Pemasalahan Kajian ............................................................................. 3 178
1.4 Persoalan Kajian ................................................................................... 5 179
1.5 Objektif Kajian ...................................................................................... 5 180
1.6 Skop Kajian ........................................................................................... 5 181
1.7 Kepentingan Kajian .............................................................................. 6 182
1.8 Kesimpulan ............................................................................................ 6 183
BAB 2 KAJIAN LITERATUR ...................................................................... 7 184
2.1 Pendahuluan .......................................................................................... 7 185
2.2 Definisi ................................................................................................... 7 186
vii
2.2.1 Ergonomik ................................................................................... 7 187
2.2.2 Ergonomik Pembinaan .............................................................. 8 188
2.2.3 Hazard, Risiko dan Bahaya ....................................................... 9 189
2.2.4 Tenaga Buruh atau Pekerja di Tapak Pembinaan ............... 10 190
2.3 Hazard Ergonomik .............................................................................. 11 191
2.4 Kecederaan Ergonomik ...................................................................... 14 192
2.4.1 Musculoskeletal Disorders (MSDs) ....................................... 14 193
2.4.2 Sakit Lutut (Anterior Cruciate Ligament, ACL) .................. 16 194
2.5 Faktor Risiko Ergonomik dalam Pembinaan .................................. 17 195
2.5.1 Keadaan kerja yang tidak sesuai/ janggal ............................. 17 196
2.5.2 Kerja Pengulangan (repetition) .............................................. 18 197
2.5.3 Kedudukan statik (static posture) .......................................... 18 198
2.5.4 Getaran (vibration) ................................................................... 19 199
2.5.5 Daya (force) .............................................................................. 19 200
2.5.6 Tekanan Permukaan (contact stress) ..................................... 20 201
2.5.7 Suhu yang Melampau (extreme temperature) ...................... 20 202
2.6 Faktor yang Menggagalkan Amalan Ergonomik 203
dalam Pekerjaan ................................................................................. 21 204
2.7 Kesan Ergonomik ............................................................................... 21 205
2.7.1 Kesan Mengamalkan Ergonomik ........................................... 22 206
2.7.2 Kesan Tidak Mengamalkan Ergonomik................................ 22 207
2.8 Kaedah Mengelakkan Kecederaan Ergonomik............................... 23 208
2.8.1 Kaedah dari Segi Teori Pengurusan Risiko .......................... 23 209
2.8.2 Mengaplikasi Prinsip Ergonomik........................................... 25 210
2.8.3 Motivasi Kepada Pekerja ........................................................ 30 211
2.8.4 Latihan dan Kursus Ergonomik .............................................. 30 212
2.8.5 Penyeliaan yang Wajar ............................................................ 31 213
viii
2.9 Teknik Pengendalian Secara Ergonomik ......................................... 32 214
2.9.1 Teknik Mengangkat dan Membawa 215
Bahan Binaan ............................................................................ 32 216
2.9.2 Teknik Mengambil Bahan Binaan 217
Pada Kawasan Tinggi .............................................................. 33 218
2.10 Kajian Lepas ...................................................................................... 34 219
2.11 Kesimpulan ........................................................................................ 36 220
BAB 3 METODOLOGI ............................................................................... 37 221
3.1 Pengenalan ........................................................................................... 37 222
3.2 Reka bentuk kajian ............................................................................. 37 223
3.3 Carta Alir Kajian ................................................................................. 38 224
3.4 Kaedah Kajian ..................................................................................... 39 225
3.4.1 Kaedah Perpustakaan ............................................................... 39 226
3.4.2 Kaedah Kualitatif ..................................................................... 40 227
3.4.3 Kaedah Kuantitatif ................................................................... 42 228
3.5 Instrumen Kajian................................................................................. 43 229
3.5.1 Borang Soal Selidik ................................................................. 43 230
3.5.2 Senarai Semak .......................................................................... 44 231
3.5.3 Soalan Temu Bual .................................................................... 44 232
3.6 Responden dan Populasi Kajian ....................................................... 44 233
3.7 Analisis Kajian .................................................................................... 45 234
3.8 Kesimpulan .......................................................................................... 46 235
BAB 4 ANALISIS DATA DAN PERBINCANGAN .................................. 47 236
4.1 Pengenalan ........................................................................................... 47 237
4.2 Pemerhatian Corak Pergerakan Pekerja 238
di Tapak Pembinaan .......................................................................... 47 239
4.2.1 Kerja Konkrit ............................................................................ 48 240
ix
4.2.2 Kerja Tetulang .......................................................................... 52 241
4.2.3 Rumusan Pemerhatian Corak Pekerjaan di 242
Tapak Pembinaan ..................................................................... 54 243
4.3 Pandangan Pekerja Pembinaan Mengenai 244
Punca Hazard Ergonomik yang Terdapat 245
di Tapak Pembinaan .......................................................................... 55 246
4.3.1 Analisa Latar Belakang Responden ....................................... 55 247
4.3.2 Analisa Maklumat Berkaitan Ergonomik ............................. 56 248
4.3.3 Analisa Maklumat Mengenai Punca 249
Hazard Ergonomik ................................................................... 61 250
4.3.4 Rumusan pandangan pekerja pembinaan 251
mengenai punca hazard ergonomik yang 252
terdapat ditapak pembinaan .................................................... 65 253
4.4 Pandangan Pihak Pengurusan Mengenai 254
Kaedah bagi Mengelakkan Kecederaan Ergonomik 255
di Tapak Pembinaan .......................................................................... 68 256
4.4.1 Bahagian A: Latar Belakang Responden .............................. 68 257
4.4.2 Bahagian B: Soalan Temu Bual ............................................. 69 258
4.4.3 Rumusan Pandangan Pihak Pengurusan 259
Mengenai Kaedah bagi Mengelakkan 260
Kecederaan Ergonomik di Tapak Pembinaan ...................... 78 261
4.5 Kesimpulan ......................................................................................... 78 262
BAB 5 RUMUSAN DAN PERBINCANGAN ............................................. 80 263
5.1 Pengenalan ........................................................................................... 80 264
5.2 Rumusan Kajian .................................................................................. 80 265
5.2.1 Rumusan Pemerhatian Corak Pergerakan 266
Perkerja Di Tapak Pembinaan ................................................ 80 267
x 268
5.2.2 Rumusan Pandangan Pekerja Pembinaan 269
Mengenai Punca Hazard Ergonomik yang 270
Terdapat di Tapak Pembinaan ................................................ 81 271
5.2.3 Rumusan Pandangan Pihak Pengurusan 272
Mengenai Kaedah bagi Mengelakkan Kecederaan 273
Ergonomik di Tapak Pembinaan ...................................................... 82 274
5.3 Kekangan Kajian................................................................................. 83 275
5.4 Cadangan Mengurangkan Kecederaan Ergonomik 276
di Tapak Pembinaan .......................................................................... 84 277
5.5 Cadangan Kajian Lanjutan ................................................................ 85 278
5.6 Kesimpulan .......................................................................................... 85 279
RUJUKAN.........................................................................................86 280
LAMPIRAN.......................................................................................91 281
VITA................................................................................................102 282
283
xi
284
SENARAI JADUAL 285 286
287 288 289
3.1 Purata Indeks bagi Skala Likert 46 290
4.1 Kerja yang Sedang Dijalankan 48 291
4.2 Jumlah Borang Soal Selidik yang Dianalisis 55 292
4.3 Analisis Latar Belakang Responden 56 293
4.4 Cadangan yang Dicadangkan Pekerja 61 294
4.5 Purata Indeks bagi Skala Likert 65 295
4.6 Purata Kekerapan untuk Borang Soal Selidik 66 296
4.7 Punca Hazard Ergonomik Mengikut Kedudukan 67 297
4.8 Senarai Responden dan Jawatan Responden 69 298
4.9 Pandangan Responden Mengenai Isu Ergonomik 69 299
4.10 Penyataan Responden Mengenai Kecederaan 300
Ergonomik 70 301
4.11 Penyataan Responden Mengenai Kaedah 302
Mengelakkan Kecederaan Ergonomik 72 303
4.12 Penyataan Responden Mengenai Tangunggjawab 76 304
4.13 Penyataan Responden Mengenai Pendapat, 305
Harapan dan Cadangan Mengenai Ergonomik 77 306
5.1 Punca Hazard Ergonomik Mengikut Kedudukan 82 307
308
xii
309
SENARAI RAJAH 310 311
312 313 314
1.1 Statistik Penyakit Pekerjaan 2005-2012 3 315
2.1 Kawasan gangguan De Quervain 14 316
2.2 Trigger finger dengan penebalan nodul 317
dalam tendon flexor 15 318
2.3 Kawasan gangguan Carpal Tunnel Syndrome 15 319
2.4 Bahagian sakit belakang 16 320
2.5 Bahagian dalam lutut 16 321
2.6 Aktiviti terjadinya tekanan permukaan 20 322
2.7 Posisi bagi mengekalkan lengkungan-S 323
tulang belakang 26 324
2.8 Cara menggunakan alatan tangan dengan betul 27 325
2.9 Kawasan yang mudah bagi mencapai 326
barang di atas meja 27 327
2.10 Keadaan kerja melebihi ketinggian kepala 28 328
2.11 Senaman ringan 29 329
2.12 Posisi badan semasa mengangkat barang 330
atau bahan binaan 32 331
2.13 Posisi badan semasa meletakkan barang 33 332
2.14 Cara mengambil barang pada tempat tinggi 34 333
3.1 Carta Alir Metodologi Kajian 38 334
4.1 Postur badan yang membongkok 49 335
xiii
4.2 Postur badan yang mencapai pada 336
kawasan melebihi kepala 49 337
4.3 Postur Badan yang Membongkok 50 338
4.4 Postur Badan yang Membongkok dan 339
Bekerja dalam Keadaan Bergetar (Vibrator) 50 340
4.5 Penggunaan kereta sorong 52 341
4.6 Kerja mengikat besi 53 342
4.7 Pengetahuan Mengenai Ergonomik 57 343
4.8 Pengalaman Mengalami Kecederaan 344
Ergonomik 57 345
4.9 Saling Menasihati Semasa Bekerja 58 346
4.10 Penglibatan dalam Kursus-Kursus 347
Berkaitan 59 348
4.11 Pekerjaan Yang Berpotensi Berlaku 349
Kecederaan Ergonomik 59 350
4.12 Penambahbaikan Kerja 60 351
4.13 Kerja Pengulangan 61 352
4.14 Kedudukan Statik 62 353
4.15 Getaran 63 354
4.16 Kerja Berat 63 355
4.17 Tekanan Permukaan 64 356
4.18 Tekanan Permukaan 65 357
358
xiv
359
SENARAI LAMPIRAN 360 361
362 363 364
Lampiran A Borang Pemerhatian 91 365
Lampiran B Borang Soal Selidik 95 366
Lampiran C Borang Temu Bual 99 367
368
xv 369
SENARAI SINGKATAN 370 371 372 373 374
ABM - Akademi Binaan Negara 375
ACL - Anterior Cruciate Ligament 376
BCPE - Board Of Certification For Professional Ergonomist 377
CIDB - Construction Industry Development Board 378
CTS - Carpal Tunnel Syndrome 379
DOSH - Jabatan Keselamatan & Kesihatan Malaysia 380
GBI - Green Building Index 381
IKBN - Institut Kemahiran Belia Negara 382
ILO - International Labor Organisation 383
JKKP - Jabatan Keselamatan & Kesihatan Pekerjaan 384
MSO - Muskuloskeletal Disoder 385
NIOSH - Institut Keselamatan & Kesihatan Pekerjaan Negara 386
OSHA - Occupational Safety & Health Administration 387
PCL - Posterior Cruciate Ligament 388
Perkeso - Pertubuhan Keselamatan Sosial 389
390
1
391
392
BAB 1 393 394 395 396
397 PENGENALAN 398
399
400
1.1 Pendahuluan 401
Ergonomik digunapakai oleh Murrell pada tahun 1949 yang menggabungkan dua 402
perkataan Greek iaitu ‘ergon’ bererti kerja manakala ‘nomos’ bermaksud peraturan 403
dan membawa maksud peraturan bekerja. Ergonomik ini mula diperkenalkan dalam 404
risalah pada tahun 1857 oleh seorang pakar sains dari Poland bernama 405
Jastrzebowski. Ergonomik ini tertumpu kepada menangani interaksi antara manusia 406
dengan semua aspek dipersekitaran mereka (Mustafa, 2007). 407
Menurut International Ergonomics Association (IEA, 2009), ergonomik atau 408
faktor manusia adalah satu kajian saintifik berkenaan dengan memahami antara 409
manusia dengan elemen-elemen sistem yang lain, profesion yang menggunakan 410
teori, data dan kaedah bagi mengoptimumkan kesejahteraan manusia dan prestasi 411
keseluruhan kerja. Ergonomik ini juga bertujuan untuk memastikan sesuatu 412
peralatan, kemudahan, proses dan cara kerja yang digunakan oleh manusia dalam 413
melakukan sesuatu kerja atau aktiviti, sesuai dan serasi dengan mereka. Hal ini bagi 414
memastikan setiap kerja boleh dilakukan dengan selesa, selamat dan berkesan. 415
Seterusnya bagi memastikan kemampuan pengunaan dan kualiti kerja terhadap 416
sesuatu pekerjaan dan peralatan yang terlibat di dalam tugasan itu boleh 417
dimaksimakan hasilnya (Hakim et al., 2014). 418
Ergonomik juga merupakan salah satu cabang yang amat penting dalam 419
bidang industri pembinaan. Industri pembinaan ini adalah satu bidang yang 420
menjalankan aktiviti pembinaan bangunan dan infrastruktur untuk kegunaan 421
manusia sejagat. Ergonomik diaplikasikan dalam industri pembinaan agar kesihatan 422
dan keselamatan para pekerja terjamin kerana lazimnya pekerja tidak menyedari 423
2
bahawa mereka terdedah kepada pelbagai jenis risiko bahaya terhadap kesihatan di 424
tempat kerja seperti risiko kesihatan mental dan fizikal (Mustafa, 2007). 425
1.2 Latar Belakang Kajian 426
Ergonomik adalah satu bidang yang penting dalam mengorganisasi kajian kerja 427
ketika menggunakan tenaga kerja. Menurut Institut Keselamatan dan Kesihatan 428
Pekerjaan Negara (NIOSH, 2013), objektif ergonomik adalah untuk meningkatkan 429
tahap efektif dan efisyen kerja ataupun apa-apa aktiviti yang dilaksanakan seperti 430
mengurangkan kesalahan, meningkatkan produktiviti dan memudahkan kerja. 431
Ergonomik ini juga cuba meningkatkan nilai-nilai positif kemanusiaan seperti, 432
meningkatkan keselamatan, mengurangkan kepenatan, meningkatkan keselesaan dan 433
kualiti kerja (Mohamed & Jusoh, 2015). 434
Bagi mengelakkan kecederaan, punca yang boleh menyebabkan hazard 435
ergonomik berlaku perlu diambil tahu dan keperluan yang berkenaan dengan 436
ergonomik perlu disediakan dengan mengambil kira faktor-faktor kemanusiaan 437
persekitaran yang meliputi aspek-aspek seperti kebiasaan bekerja, peredaran udara, 438
bunyi bising dan suhu. Hal ini kerana ergonomik boleh mendatangkan kecederaan 439
dan memberi kesan negatif dalam jangkamasa yang panjang terhadap kesihatan 440
pekerja jika tidak dilaksanakan. Justeru itu, suasana persekitaran semasa bekerja 441
perlu memenuhi prinsip ergonomik kepada setiap individu yang menggunakannya. 442
Ini kerana aspek ergonomik menggabungkan pengetahuan yang dihasilkan daripada 443
sains kemanusiaan untuk dipadankan antara kerja, sistem, produk dan persekitaran 444
kerja yang tidak ergonomik kerana ruang untuk melakukan sesuatu kerja sentiasa 445
terdedah kepada aspek-aspek persekitaran seperti pencahayaan, kebisingan dan suhu 446
persekitaran yang tinggi terutama pada cuaca panas (Said & Zahari, 2011). 447
Berdasarkan penulisan McCauley (2012), ergonomik ini boleh 448
diklasifikasikan kepada tiga kategori yang dikategorikan oleh Federation of 449
European Ergonomics Societies (FEES, 2009) iaitu fizikal, kognitif, dan organisasi 450
ergonomik. Kategori ini boleh dijadikan sebagai garis panduan bagi membuat 451
penilaian tentang faktor risiko ergonomik dan untuk mengurangkan kesan isu-isu 452
ergonomik ini kepada pekerja dalam persekitaran pekerjaan. 453
454
3
1.3 Pemasalahan Kajian 455
Ergonomik di tapak pembinaan selalunya dikaitkan dengan kesilapan proses kerja 456
bagi memenuhi keperluan fisiologi dan psikologi manusia. Para pekerja terpaksa 457
menyesuaikan diri dan bekerja dalam apa jua bentuk penyusunan dan suasana 458
ditempat kerja tanpa menyedari risiko kesihatan yang bakal dialami. Malangnya, 459
tubuh manusia tidak dapat disesuaikan dengan semua keadaan. Ketidakserasian 460
antara keupayaan dan kapasiti pekerja yang dituntut di tempat kerja di samping 461
tuntutan kerja itu sendiri akan membawa kepada pelbagai masalah seperti 462
ketidakcekapan dalam produksi, penurunan kualiti kerja, peningkatan kadar 463
kesilapan, kemalangan dan peralihan kerja (Ahankoob & Charehzehi, 2016). 464
Bidang pembinaan ini mempunyai risiko yang sangat tinggi untuk 465
mengalami kecederaan seperti Muskuloskeletal Disorder (MSDs) iaitu penyakit 466
berkaitan otot, tulang dan sistem saraf. Laporan daripada maklumat statistik Jabatan 467
Keselamatan dan Kesihatan Malaysia (DOSH, 2012), menunjukkan bilangan 468
individu yang menderita dengan kecederaan daripada pekerjaan dalam industri 469
pembinaan ini adalah sangat tinggi. Bilangan pekerja yang mengalami kecederaan 470
meningkat dengan mendadak dari tahun ke tahun seperti yang ditunjukkan dalam 471
Rajah 1.1. Peningkatan ini membolehkan kajian dijalankan bagi mengetahui 472
mengapa berlakunya kekurangan perhatian daripada industri pembinaan ke arah 473
keselamatan dan kesihatan pekerja. Kebanyakkan langkah-langkah keselamatan 474
diberi tumpuan terhadap kebimbangan mengenai keselamatan (Shaari, 2016). 475
476
Rajah 1.1: Statistik Penyakit Pekerjaan 2005-2012 (DOSH, 2012). 477
4
Berdasarkan statistik penyakit pekerjaan laporan daripada Jabatan 478
Keselamatan dan Kesihatan Malaysia (DOSH, 2012), tiga penyakit teratas adalah 479
mendorong kepada kehilangan pendengaran, penyakit paru-paru dan gangguan 480
Muskuloskeletal. Ini menunjukkan bahawa MSDs iaitu penyakit yang timbul 481
daripada risiko ergonomik antara penyumbang terbesar dalam kecederaan pekerja 482
(Shaari, 2016). 483
Manakala berdasarkan kajian oleh Pertubuhan Keselamatan Sosial (Perkeso), 484
kes-kes penyakit ergonomik di negara ini terutamanya berkaitan Musculoskeletal 485
Disorders (MSDs, penyakit berkaitan otot, tulang dan sistem saraf) terus meningkat 486
setiap tahun disebabkan proses kerja di tapak pembinaan yang salah (Berita 487
Wilayah-Bernama, 2012). Perkara ini turut dinyatakan dalam akhbar New Straits 488
Times (2012), statistik kemalangan yang dilaporkan oleh Perkeso berkaitan dengan 489
bilangan penyakit Musculoskeletal Disorders ini meningkat daripada 14 kes pada 490
tahun 2006 kepada 268 kes pada tahun 2011. Hal ini juga menyebabkan industri 491
pembinaan mengalami kerugian kerana kos ubat meningkat, produktiviti dan kualiti 492
kerja turut menurun. 493
Ergonomik ini banyak memberi faedah yang positif kepada industri kerana 494
aplikasi ergonomik dapat menyesuaikan kerja terhadap pekerja. Hal ini turut 495
dinyatakan dalam kajian oleh Mustafa (2007), mengamalkan prinsip-prinsip 496
ergonomik membolehkan pekerja mengawal kerja, mewujudkan kepuasan ketika 497
bekerja serta meningkatkan prestasi kerja (Wynn, 2003). Secara tidak langsung ia 498
juga dapat membantu mengurangkan risiko kesakitan akibat pekerjaan, 499
meningkatkan tahap kesihatan pekerja dan mengurangkan kos perubatan pekerja 500
(Pile, 2001). Kelebihan ergonomik ini dapat dicapai sekiranya kesedaran pekerja di 501
tapak pembinaan itu meningkat. Oleh itu, isu mengenai ergonomik ini perlu dirawat 502
dan dijadikan sebagai pendekatan holistik. Menurut Pengerusi Institusi Keselamatan 503
dan Kesihatan (NIOSH) Tan Sri Lee Lam Thye, industri pembinaan perlu 504
mengaplikasikan ergonomik ini dan dimulakan dengan melaksanakan program 505
pengurusan ergonomik di tempat kerja dimana isu-isu ergonomik boleh ditingkatkan 506
dan diuruskan secara sistematik (Borneo Post, 2013). 507
508
5
1.4 Persoalan Kajian 509
Berdasarkan masalah yang terjadi, persoalan bagi kajian ini adalah : 510
i. Bagaimanakah corak pergerakan pekerja di tapak pembinaan semasa 511
bekerja? 512
ii. Apakah yang menyebabkan hazard ergonomik yang boleh menyumbang 513
kepada kecederaan ini berlaku dalam kalangan pekerja di tapak 514
pembinaan? 515
iii. Bagaimanakah cara bagi mengelakkan kecederaan ergonomik di tapak 516
pembinaan daripada berlaku? 517
1.5 Objektif Kajian 518
Terdapat tiga objektif bagi kajian ini iaitu : 519
i. Memerhati corak pergerakan pekerja di tapak pembinaan semasa bekerja. 520
ii. Mengenalpasti punca hazard ergonomik yang boleh menyumbangkan 521
kepada kecederaan terhadap pekerja yang terdapat di tapak pembinaan. 522
iii. Mengkaji kaedah bagi mengelakkan kecederaan ergonomik di tapak 523
pembinaan. 524
1.6 Skop Kajian 525
Kajian ini dijalankan di empat buah tapak pembinaan yang sedang dijalankan dan 526
responden yang terlibat adalah pihak pengurusan dan juga pekerja buruh yang 527
bekerja di kawasan tapak pembinaan tersebut. Kaedah yang akan digunakan bagi 528
mencapai objektif kajian ini pula adalah kaedah kualitatif dan kuantitatif. Kaedah 529
kualitatif iaitu pemerhatian di lakukan ke atas pekerja buruh dan temubual dilakukan 530
ke atas beberapa orang pihak pengurusan manakala kuantitatif pula iaitu soal selidik 531
dilakukan kepada pekerja buruh binaan dimana sering terlibat dengan aktiviti 532
berkaitan ergonomik ini. 533
6
1.7 Kepentingan Kajian 534
Melalui kajian ergonomik, ia dapat memberi sumbangan kepada industri pembinaan 535
iaitu para pekerja yang terlibat dalam bidang ini terutamanya pekerja di tapak 536
pembinaan dapat mengetahui tentang pengetahuan ergonomik yang mana kurang 537
diberi perhatian bagi mengelakkan daripada berlakunya kecederaan ergonomik. 538
Banyak kelebihan yang dapat diperolehi jika teknik ergonomik yang betul 539
diamalkan semasa bekerja sekaligus akan menjamin keselamatan dan kesihatan para 540
pekerja tersebut. Oleh itu, bilangan pekerja yang terkesan daripada hazard 541
ergonomik ini juga akan berkurangan. Berlainan pula jika tidak diamalkan, di mana 542
boleh mendatangkan kesan-kesan negatif yang tidak diingini. Melalui kajian ini 543
juga, cara pergerakan yang betul semasa menjalankan sesuatu pekerjaan dapat 544
diketahui dan dapat mengelakkan daripada melakukan cara yang salah atau tidak 545
betul. Oleh itu, para pekerja perlu mempunyai kesedaran tentang punca-punca yang 546
boleh menyebabkan berlakunya hazard ergonomik itu dan mengetahui cara bagi 547
mengelakkannya daripada berlaku. Bagi pelajar dan masyarakat, kajian ini dapat 548
meningkatkan budaya kerja yang lebih baik, serta menerapkan kesedaran tentang 549
betapa pentingnya amalan ergonomik dan keselamatan semasa melakukan aktiviti 550
pekerjaan walau di mana berada. Akhirnya, kajian ini juga dapat membantu untuk 551
dijadikan sebagai sumber rujukan kepada pengkaji bagi menjalankan kajian yang 552
berkaitan dengan ergonomik. 553
1.8 Kesimpulan 554
Kesimpulannya, ergonomik ini sangat penting dan perlu diamalkan oleh semua 555
pekerja di tapak pembinaan bagi mengelakkan daripada berlakunya kecederaan 556
ergonomik dan juga kesan-kesan negatif terhadap pekerja. Kesedaran tentang 557
ergonomik ini juga perlu diterapkan lagi pada setiap individu yang terlibat dalam 558
industri pembinaan ini bagi mendapatkan kelebihan mengamalkan ergonomik ini. 559
Ergonomik ini juga bukan sahaja terlibat dalam industri pembinaan malah turut 560
terlibat dalam industri-industri lain seperti industri pembuatan. 561
562
7
563
564
BAB 2 565 566 567
568 569
KAJIAN LITERATUR 570 571 572
2.1 Pendahuluan 573
Bab ini mengandungi penghuraian tentang definisi berkaitan ergonomik, hazard, 574
kecederaan, faktor risiko ergonomik dalam pembinaan, faktor yang menggagalkan 575
amalan ergonomik dalam pekerjaan, kesan ergonomik, kaedah mengatasi ergonomik 576
dan juga teknik pengendalian secara ergonomik. Terdapat pelbagai maklumat 577
mengenai ergonomik yang diperoleh berdasarkan kajian-kajian lepas yang dapat 578
menggambarkan mengenai ergonomik. Hal ini menunjukkan supaya gambaran 579
tentang ergonomik ini dapat dilaksanakan. Pemahaman tentang apa itu ergonomik, 580
kecederaan dan kelebihan mengamalkan ergonomik juga dapat di gambarkan bagi 581
memudahkan pembaca. Sumber-sumber yang digunakan untuk penghasilan bab ini 582
adalah dari kajian-kajian lepas, jurnal, buku, dan juga maklumat-maklumat yang 583
diperolehi daripada internet. 584
2.2 Definisi 585
Definisi adalah bertujuan bagi memudahkan para pembaca memahami dengan lebih 586
mudah dan lebih mendalam. Definisi juga adalah suatu cara yang terbaik dan paling 587
efektif untuk menjamin ketepatan dan kebenaran dari penggunaan kata tersebut. 588
2.2.1 Ergonomik 589
Ergonomik yang asalnya daripada gabungan dua perkataan Greek iaitu ‘ergon’ 590
bererti kerja manakala ‘nomos’ bermaksud peraturan dan membawa maksud 591
peraturan bekerja merupakan satu terma yang bermaksud undang-undang atau 592
peraturan pekerjaan yang secara ringkasnya menerangkan bagaimana sesuatu 593
8
pekerjaan itu dapat dilakukan dengan selamat dengan mengambil kira faktor 594
keselesaan kepada pekerja (Said & Zahari, 2011). Di Amerika Syarikat, ergonomik 595
merujuk kepada faktor manusia di mana menerangkan hubungan antara manusia 596
dengan persekitaran semasa melakukan sesuatu pekerjaan dan ia juga 597
membincangkan tentang perihal penyesuaian kerja untuk pekerja. Sementara itu, 598
International Labor Organization (ILO) merujuk ergonomik sebagai ‘ilmu terapan 599
biologi manusia serta mempunyai teknik pekerjaan yang dilakukan dalam sesuatu 600
kerja, agar pekerja dapat meningkatkan produktiviti serta kepuasan kerja’. 601
Ergonomik mempunyai skop yang luas dalam persekitaran kehidupan terutamanya di 602
tempat kerja seperti teknik dan aturan proses kerja, fizikal dan bio-mekanik, 603
sosiologi, fisiologi, rekabentuk dan sebagainya (Sulaiman, 2011). 604
Ergonomik seperti yang ditakrifkan oleh Board of Certification for Professsional 605
Ergonomist (BCPE) pula iaitu adalah satu pengetahuan tentang kebolehan manusia, 606
tahap kemampuan manusia dan ciri-ciri manusia yang berkaitan dengan reka bentuk. 607
Reka bentuk yang ergonomik adalah aplikasi badan pengetahuan tentang reka bentuk 608
peralatan, mesin, sistem, tugas, pekerjaan, dan persekitaran yang selamat dan 609
berkesan kepada manusia (Mittal et al., 2013). Ia digunakan untuk mencegah 610
kecederaan dan tekanan yang boleh menjejaskan pekerja seterusnya meningkatkan 611
produktiviti pekerja dan sistem kerja secara keseluruhannya. Hal ini adalah 612
bertepatan dengan kehendak Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan 1994 dalam 613
Seksyen 15 (1) yang menyatakan bahawa adalah menjadi kewajipan setiap majikan 614
dan setiap orang yang bekerja sendiri bagi memastikan keselamatan, kesihatan dan 615
kebajikan semasa bekerja terhadap kesemua pekerjanya (Adnan, 2016). 616
2.2.2 Ergonomik Pembinaan 617
Pembinaan secara semulajadinya adalah salah satu bidang yang melibatkan punca 618
yang menyebabkan terjadinya masalah bagi ergonomik kerana ia memerlukan kerja 619
di atas paras bahu dan bawah ketinggian lutut. Bahan-bahan pembinaan yang berat 620
atau bersaiz dan berbentuk yang menyukarkan kerja kepada para pekerja 621
menimbulkan masalah kepada pengendalian manual (Krishnamurthy, 2013). 622
Tugas-tugas di tapak pembinaan banyak menimbulkan risiko yang besar kepada 623
para pekerja. Bagi menghapuskan atau mengurangkan risiko tersebut, ia memerlukan 624
untuk mengenalpasti risiko kerja dalam pembinaan dan mengenalpasti kaedah bagi 625
9
mengawal ergonomik walaupun minimum ke atas proses pembinaan. Keselamatan, 626
kesihatan dan masalah ergonomik berkaitan dengan pembinaan adalah penting bagi 627
mengelakkan kemalangan. Kemalangan yang biasa berlaku di tapak pembinaan yang 628
melibatkan ergonomik adalah pada bahagian seperti kerja pengendalian, mengangkat 629
dan membawa, bunyi bising, pendedahan kepada habuk, tersadung atau terjatuh, 630
getaran dan juga reka bentuk alat yang lemah (Krishnamurthy, 2013). 631
2.2.3 Hazard, Risiko dan Bahaya 632
Berdasarkan Garis Panduan bagi Pengenalpastian Hazard, Penaksiran Risiko dan 633
Kawalan Risiko (HIRARC) oleh Jabatan keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan 634
Kementerian Sumber Manusia Malaysia (JKKP, 2008), definisi bagi hazard, risiko 635
dan bahaya menurutnya ialah: 636
Hazard ialah semua sumber, situasi ataupun aktiviti yang berpotensi 637
menimbulkan kemudaratan, kecederaan atau penyakit akibat daripada sesuatu kerja. 638
Secara umumnya terdapat lima faktor yang boleh menyebabkan berlakunya bahaya 639
di tempat kerja termasuk faktor bahaya biologi, faktor bahaya fizik/mekanik, faktor 640
bahaya kimia, faktor bahaya sosial-psikologi serta faktor bahaya biomekanik (JKKP, 641
2008). 642
Risiko adalah gabungan faktor ‘kemungkinan berlakunya sesuatu kejadian 643
berhazard dalam sesuatu tempoh khusus yang ditetapkan atau dalam keadaan yang di 644
tetapkan’ dengan faktor ‘keterukannya iaitu kecederaan atau kesan buruk ke atas 645
kesihatan manusia, harta, alam sekitar atau gabungan mana-mana daripada ini yang 646
disebabkan oleh kejadian tersebut’ (JKKP, 2008). 647
Bahaya lebih menerangkan dedahan relatif seseorang kepada hazard. Perkataan 648
ini lebih bersifat perkataan yang menerangkan atau menunjukkan sesuatu keadaan 649
risiko. Misalnya, seseorang yang sentiasa terdedah kepada hazard berada di dalam 650
keadaan lebih berbahaya berbanding dengan seseorang yang tidak terdedah kepada 651
hazard. Apabila bahaya wujud, kebarangkalian kemalangan berlaku menjadi lebih 652
tinggi (JKKP, 2008, Mohd & Ali, 2014). 653
654
10
2.2.4 Tenaga Buruh atau Pekerja di Tapak Pembinaan 655
Berdasarkan kajian oleh Mustafa (2005), secara umumnya, tenaga buruh binaan 656
boleh didefinisikan sebagai sumber manusia. Menurut seksyen 2(1) Akta Kerja 1955 657
mendefinisikan pekerja sebagai mana-mana orang atau golongan orang yang 658
dimasukkan dalam mana-mana kategori di dalam Jadual Pertama Akta Kerja 1955 659
atau orang yang diperintahkan oleh Menteri di bawah subseksyen (3) atau seksyen 660
2A Akta Kerja 1955. Selain itu, Akta Kerja 1955 yang secara amnya dirujuk bagi 661
melihat hak-hak dan tanggungjawab majikan dan pekerja turut mendefinisikan 662
pekerja tempatan sebagai pekerja yang merupakan warganegara. Secara ringkasnya, 663
pekerja merupakan individu yang diambil bekerja dan diberikan gaji sebagai 664
ganjaran seperti yang dinyatakan dalam kontrak perkhidmatannya. Manakala Akta 665
Kerja 1955 pula secara amnya hanya melindungi pekerja yang dibayar gaji di bawah 666
RM 2,000 sebulan dan bekerja di semenanjung Malaysia dan Wilayah Persekutuan 667
Labuan. 668
Tenaga kerja merupakan sumber yang penting kerana tanpanya pembinaan 669
tidak dapat dilaksanakan. Berdasarkan kajian oleh (Rajuddin et al., 2007), sumber 670
tenaga kerja ini boleh dikategorikan kepada tiga jenis tenaga kerja iaitu tenaga kerja 671
mahir, tenaga kerja separa mahir dan tenaga kerja tidak mahir. Mengikut Bathurst 672
(1978), tenaga kerja akan mengambil 44% daripada kos pembinaan bangunan 673
sementara 56% lagi diambil oleh bahan binaan yang digunakan. 674
i. Buruh Mahir 675
Buruh mahir adalah pekerja yang mahir dan cekap dalam melaksanakan kerja-kerja 676
dalam bidang pembinaan serta terdedah dengan penggunaan peralatan atau jentera 677
dan kemahiran baru bagi melaksanakan kerja yang ditugaskan. Ini juga membawa 678
maksud bahawa pekerja tersebut merupakan pekerja binaan yang terlibat dalam 679
kerja-kerja yang memerlukan kepakaran. Taraf kemahiran bagi pekerja ini selalunya 680
dikategorikan berdasarkan kepada tempoh mereka bekerja dalam industri pembinaan. 681
Jangkamasa lama bekerja yang diperlukan oleh seseorang itu untuk mendapatkan 682
status ini agak lama iaitu antara lima hingga sepuluh tahun (Mustafa, 2005). Tenaga 683
kerja mahir juga boleh ditakrifkan sebagai seorang pekerja yang telah diiktiraf 684
kebolehan dan kepakaranya serta cekap dalam bidang yang diceburinya serta 685