jurnal ilmiah, ver.ttn. gill'15-2 - maf.gov.tlmaf.gov.tl/publikasaun/manipulasaun klima mikro...

Jurnal Ortikultura. VOL.1. 2014

1

LIA MAKLOKE Uluk nanain la haluha atu hahi no agradese ba Na’i Maromak kbiit-Na’in, Kriadór no

buat tomak nia huun, basá ho Nia grasa no tulun de’it mak autór bele konklui obra sientífika

ne’ebé ho títulu “Manipulasaun Klima Mikro ba Kultura Fehuk-Ropa (Solanum tuberosum

L.) Kultivar Granola iha Rai Tetuk Timor Leste nian.

Obra sientífika ne’e nu’udar pasu inísiu autór nian atu hatene kresimentu no rezultadu

Kultura Fehuk-Ropa Kultivar Granola nian iha Rai Tetuk ho mahon no konsentrasaun

elementu reguladór kresimentu nian mak diferente. Hahuu hosi problema mudansa klimátika

globál ne’ebé akontese oras ne’e, nesesidade doméstika ba konsumu fehuk-ropa nian mak

kada tinan sa’e ba bebeik no terrenu ba kultura fehuk-ropa nian iha rai aas sira mak limitadu

tan de’it. Atu solusiona problema iha leten presiza duni investigasaun sientífika ruma ne’ebé

nia rezultadu bele responsabiliza.

Banati ba fenómena atuál sira iha leten, autór hahuu dezeña esperimentu ida hodi bele

hatene karaterístika klima mikro ba kresimentu no rezultadu Kultura Fehuk-Ropa Kultivar

Granola nian iha rai tetuk médiu ho mahon no konsentrasaun elementu reguladór kresimentu

nian (Paclobutrazol) mak diferente. Rezultadu peskiza ne’e hein katak bele sai matadalan

dezenvolvimentu fehuk-ropa nian iha rai tetuk sira mak sei luan no bele mós tulun

dezenvolvimentu siénsia agríkola nian iha Timor Leste.

Nune’e, ba entidade sira mak kontribui ona iha knaar lubuk ida hosi esperimentu

kampu to’o konklui estudu ne’e, ho haraik-an autór hakarak hato’o mós atu agradese ba: Ir.

Gil Rangel, eis Diretór Nasionál Agrikultura no Ortikultura, ne’ebé sujere ba autór hodi

hala’o esperimentu ne’e, Diretór Interinu DNAH, Ir. Lourenço Borges Fontes, Diretór Jeral

MAP, Ir. Komar Mendonça, Xefe Departamentu Dezenvolvimentu Ortikultura, Ir. Armindo

da Silva, Xefe Departamentu Administrasaun no Finansa DNAH, Ir. Fancisco da Costa, Ir.

Natalia de Sá Benevides, ne’ebé tulun ona iha prosesuu administrasaun finanseira nian.

Pessoál DNAH nian hotu, tantu sira iha laboratóriu no tékniku sira iha kampu, agradese ba

sira nia kontributu no apoiu hotu. La haluha mós ba belun Guilherme da Silva Quintão,

editór linguístiku Tetun nian ba obra ne’e.

Tulun no kolen hosi entidade oioin hodi bele finalize estudu ne’e boot tebe-tebes.

Hein katak aman Maromak domin-Na’in de’it mak bele haraik Nia grasa no domin ba

entidade sira hotu mak ho laran luak tulun ona, maski balu nia naran temi ona no balu fali la

biban temi ida pur ida iha ne’e. Amin.


2

Ikus liu nu’udar autór hein kartak rezultadu peskiza ne’e bele duni iha folin ba

dezenvolvimentu kultura fehuk-ropa nian iha rai tetuk sira no dezenvolvimentu siénsia

agríkola nian.

Jatinangor, Desember 2014

Autór


3

MANIPULASAUN KLIMA MIKRO BA KULTURA FEHUK-ROPA

(Solanum tuberosum L) KULTIVAR GRANOLA IHA RAI TETUK TIMOR LESTE (Manupulation of Micro-Climat to Potato Cultivation (Solanum tuberosum L.)

Cultivars Granola In Low Lant Timor Leste) Lourenço Martins, Ir. MP

Departamentu Dezenvolvimentu Ortikultura, Diresaun Nasionál Agrikultura no Ortikultura, Ministériu Agrikultura no Peska

Rua Presidente Nicolau No. 5 Comoro – Dili, Timor Leste, Telefone + 670 3903310418

ABSTRATU

Fehuk-ropa (Solanum tuberosum L.) nu’udar komoditi ortikultura prinsipál ida iha Timor Leste, tanba hanesan fonte reseita, komoditi alternative iha diversifikasaun aihán no material aihán prinsipál. Espansaun kultura fehuk-ropa iha rai aas sira sei kauza efeitu negativu sira hanesan lere ailaran sira, destruisaun ambientál ne’ebé ikus mai sei rezulta erosaun. Manipulasaun klima mikro iha ambiente fehuk-ropa nian ho utilizasaun mahon paranet 45%, plástiku UV no batar, bele redús temperatura rhizósfera ba fehuk-ropa no mós ba hanetik biosinteze GA, ne’ebé aplika ho Elementu Reguladór Kresimentu nian (Paclobutrazol), hein katak bele redús biosinteze jiberelat asidu, nune’e bele estimula kresimentu isin.

Esperimentu ne’e hala’o ho objetivu atu bele hetan espésie mahon no konsentrasaun Paclobutrazol ne’ebé di’ak liu iha prosesuu produsaun fehuk-ropa (Solanum tuberosum L.) kultivar Gronola iha rai tetuk. Esperimentu ne’e hala’o iha fulan Maiu – Dezembru 2014, iha toos privadu Weklese, Aldeia Futatas, Suku Kowa, Postu Administrativu Balibo, Munisípiu Bobonaro, Timor Leste, mak ho altitude m ± 380 hnt mak uza Formula Plot Nakfahek (Split Plot Design). Tratamentu kompostu hosi fatór rua mak hanesan ho mahon (la ho mahon, ho mahon paranet 45%, mahon plástiku UV no ho mahon batar) no konsentrasaun ERK Paclobutrazol (0 ppm, 50 ppm, 100 ppm, 150 ppm no 200 ppm) La ho mahon bele estimula aihoris nia aas, kresimentu relativu, Indeksuu kanopi tahan, pezu kada isin no persentájen klase isin B (75.73). Mahon paranet 45% bele hasa’e Indeksuu kolleita nian, totál stolon, persentájen stolon, totál isin kada huun, rezultadu pur aihoris, rezultadu pur ha no Persentájen klase isin A (40.85). Mahon plástiku UV bele redús aihoris nia aas, mahon batar bele hasa’e totál kontiudu klorofíl, rezultadu kada plot no persentájen isin klase C (16.68). ERK (Paclobutrazol) konsentrasaun 0 ppm, aihoris nia aas, Indeksuu kanopi tahan, kresimentu relativu, pezu matéria maran nian no persentájen isin klase B (60.34%). Konsentrasaun 50 ppm, totál stolon, pezu kada isin no persentájen isin klase A (35.6075). Konsentrasaun 100 ppm, rezultadu kada aihoris no rezultadu kada plot. Konsentrasaun 150 ppm, totál kontiudu clorophyl no rezultadu pur ha (ton 27.9233). Konsentrasaun 200 ppm, Indeksuu kolleita, persentájen isin klase C (15.4825). Klima mikro loron nian (temperatura, umidade, intensidade loro-matan, temperatura rai) iha relasaun mak pozitivu ba faze kresimentu aihoris no persentájen fehuk-ropa nia isin klase B no C. Klima mikro kalan nian (temperatura, umidade no temperatura rai) iha relasaun mak pozitivu tebes ba persentájen isin klase A.


4

Persentájen stolon, totál stolon, pezu kada isin, totál isin kada aihoris, totál pezu isin no Indeksuu kolleita iha relasaunmak pozitivu no signifikativu ba rezultadu fehuk-ropa ne’ebé kuda iha rai tetuk sira.

Liafuan xave: manipulasaun, klima mikro, fehuk-ropa (Solanum tuberosum L.) granola, rai tetuk


5

I. INTRODUSAUN

Fehuk-ropa (Solanum tuberosum L.) hanesan komoditi ortikultura nian ida mak

prinsipál tebes iha Timor Leste, tanba nu’udar fonte rendimentu ba agrikultór sira, aihán no

mós hanesan komoditi alternativa iha diversifikasaun aihán. Haluan area kultivu fehuk-ropa

nian iha rai aas sira sei hamosu efeitu negativu sira hanesan lere ailaran sira, destruisaun

ambiental no erosaun. Naka’it ba buat hirak ne’e, maka presiza duni buka alternativa ruma

hodi bele dezenvolve fehuk-ropa iha area rai tetuk sira ho elevasaun 0 – 400 m hnt mak

disponivel luan tebe-tebes iha Timor Leste ho potensialidade no kualidade rezultadu mak

relativamente hanesan (Anon, 2010).

Timor Leste ein jeral bele kategoriza ba area sira mak ho klima tropika ne’ebé ho

temperatura mínimu 18°C - 21°C, maibé temperatura aas hetan variasaun entre 26°C - 32°C.

Iha parte tasi-feto (sul) tempu udan iha fulan Fevereiru – Marsu no jeralmente akompaña ho

anin loro-monu nian (muson). Fulan Maiu no Novembru hanesan faze tranzisaun. Fulan

Agostu – Septembru hanesan tempu bailoron nian. Udan-been relativamente menus (1,200 –

1,500 mm/tinan) ho totál media loron udan nian loron 80 – 90 kada tinan. Iha parte tasi-mane

(norte) no rohan Leste nian hetan udan dala rua iha tinan ida. Iha area kosta sul nian, uda-

been media entre 500 – 1,000 mm kada tinan, iha area foho sira, uda-been media entre 2,500

– 3,000 mm kada tinan. Maski nune’e iha parte kosta norte nian uda-been media entre 1.500

– 2.000 mm kada tinan. Kondisaun topografia no klima bele influensia potensia rekursu

natureza nian sira no atividade sosio ekonomika nian.

Problematika kultura fehuk-ropa nian iha area rai tetuk sira maka temperatura no

intensidade radiasaun loron nian mak aas. Dezafiu ne’e bele de’it minimiza ho manipulasaun

ambiental ho objetivu atu jere intensidade naroman loron nian no temperatura atu kondís ho

rekizitu ba kresimentu fehuk-ropa nian ho utilizasaun mahon paranet, plástiku ultraviolet no

mahon hosi batar.

Intensidade naroman loron nian mak di’ak ba kresimentu modo sira, seidauk bele

garante ba fehuk-ropa. Rezultadu peskiza Hamdani (2009), hatudu katak mahon paranet ho

persentájen mahon mak diferente bele kauza mós diferensa iha ambiente mikro mahon nia

okos mak hatudu ho diferensa intensidade naroman mak aihoris sira hetan, temperature

ambiente, temperatura rai no umidade ambiente iha mahon okos.


6

Iha temperature aas, mudansa stolon ba isin hanetik (Stark no Love, 2003), no mosu

aumentu biosinteze gibberellic acid (GA) iha tahan dikin sira (Menzel, 1983). Maski nune’e,

efeitu negativu GA bele hanetik ho aplikasaun Anti-GA, hanesan paclobutrazol (Wang no

Langille, 2005). Aleinde aumenta lais respirasaun, temperature aas mós sei hamenus tempu

fotosinteze nian, translokasaun asimilat ba abut no isin, no mós konversaun sukroza ba

amilum nia lais, mak sei kauza impedimentu ba formasaun isin no nia kresimentu (Reynold

et al. 1990; Sarquis et al. 1996). Manipulasaun abiente moris fehuk-ropa nian ho

utilizasaun mahon paranet 45%, plástiku UV no mahon vejetativa bele hatuun temperatura

rhizósfera aihoris fehuk-ropa nian no mós ba hanetik biosinteze GA, aplikasaun ERK

Paclobutrazol, bele ona hanetik biosinteze giberelat asidu nune’e bele estimula kresimentu

isin.

1.1 Objetivu Peskiza

Nu’udar esforsu iha antisipasaun mudansa klimátika globál, maka kala nesesita duni

investigasaun sientífika ruma, posível ka lae fehuk-ropa (Solanum tuberosum L) ne’ebé nia

abitat orijen iha rai aas sira, bele hala’o nia kultura iha rai tetuk sira iha Timor Leste.

1.2 Ipóteze

1. Iha interaksaun entre mahon no konsentrasaun ERK Paclobutrazol ba kresimentu no

firmasaun fehuk-ropa kultivar Granola nia isin iha rai tetuk sira.

2. Espésie mahon no konsentrasaun Paclobutrazol iha nível ruma bele hasa’e kresimentu

no rezultadu fehuk-ropa kultivar Granola nian iha rai tetuk sira.


7

II. MATÉRIA NO MÉTODU PESKIZA

2.1 Fatin no Tempu Esterimentu

Esperimentu ne’e hala’o iha toos privadu Weklese, Aldeia Futatas, Suku Kowa, Postu

Administrativu Balibo, Munisípiu Bobonaro, Timor Leste. Altitude fatin hala’o esperimentu

nian mak m ± 380 hnt ho tipu uda-been E. Espésie rai iha fatin esperimentu nian mak

Aluviál. Esperimentu ne’e hala’o hosi fulan Maiu – Dezembru 2014

2.2 Matéria no Ekipamentu

Matéria mak utiliza hanesan fini fehuk-ropa Kultivar Granola, hosi Hatubuiliko,

paranet 45%, plástiku UV, plástiku metan – kór-alumíniu, fini batar kultivar Sele, kompostu,

ERK (Paclobutrazol), Pestisida (Furadan 3G), ai, au, arame parpadu, tali rafia, nst.

Ekipamentu mak utiliza hanesan ensada, katana, ai-su’ak, balde, dasin analítiku, altímetru,

termoigrometru, metro tahan nian, luxmeter, pH-metru, termómetru rai nian, clorophyl-

metru, termómetru másimu no mínimu nian, instrumentu rega nian, instrument hakerek nian,

nst.

2.3 Métodu Peskiza nian

Peskiza ne’e uza métodu esperimentál. Formula mak uza iha esperimentu ne’e mak

Formula Plot Nakfahek (Split Plot Design) ho pola fatoriál. Fatór dahuluk nian mak espésie

mahon oioin (S) nu’udar plot dahuluk: S0= La ho mahon, S1= Fehuk-ropa ho mahon Paranet

45 %, S2= Fehuk-ropa ho mahon Plástiku UV no S3= Fehuk-ropa ho mahon Batar. Fatór

daruak mak hanesan konsentrasaun Paclobutrazol (P), nu’udar sub plot : P0= 0 ppm, P1= 50

ppm, P2= 100 ppm, P3= 150 ppm dan P4= 200 ppm.

Hosi fatór rua ne’e hetan tratamentu hamutuk unidade 20 no tratamentu ida-idak hetan

repetisaun dala tolu, nune’e totál plot tratamentu nian hamutuk unidade 60. Hatuur plot

hala’o ho métodu random. Data rezultadu observasaun hala’o análize ho métodu análize

varian (Gaspers, 1995). Bainhira hetan diferensa, sei kontinua ho análize kontinuasaun ho

Teste Distánsia Dupla Duncan nian iha nível signifikánsia 1% (Gasperz, 1995). Variadór mak

observa iha peskiza ne’e hanesan totál kompozisaun klorofíl, aihoris nia aas, ITL, Indeksuu

kolleita nian, KRL, TPM, totál stolon, persentájen stolon mak forma isin, pezu kada isin, totál

isin kada huun, rezultadu kada aihortis, kada plot, kada ha no persentájen klasee isin. Análize

parsiál utiliza ba halo análize relasaun entre klima mikro ba kresimentu no rezultadu no mós


8

análize relasaun entre parámetru kresimentu ba rezultadu fehuk-ropa kultivar Granola iha rai

tetuk sira.


9

III. REZULTADU NO DISKUSAUN

3.1 Efeitu mahon no konsentrasaun Paclobutrazol ba kresimentu aihoris

Bazeia ba rezultadu análize varian iha leten bele haree katak la akontese interaksaun

entre espésie mahon no konsentrasaun paclobutrazol ba kompozisaun klorofíl tahan 60 LDK,

maibé parsialmente totál kompozisaun klorofíl iha espesie mahon no konsentrasaun

paclobutrazol hatudu efeitu mak signifikantete (Gráfiku 1).

Mahon batar nain bele kauza totál kompozisaun klorofíl aas liu bainhira kompara ho

mahon hosi paranet 45%, maibé la iha diferensa signifikantete bainhira kompara ho

tratamentu mak la uza mahon no mahon plástiku UV. Konsentrasaun Paclobutrazol 150 ppm

bele kauza kompozisaun klorofíl aas liu hanesan 41.5992 mg/g, la iha diferensa

signifikantete ho kontrolu (0 ppm), maibé iha diferensa signifikantete ho tratamentu

konsentrasaun paclobutrazol 50 ppm, 100 ppm no 200 ppm. Ne’e tanba mahon batar nian

bele diminui intensidade naroman loron nian, redús temperatura, bele hasa’e umidade

ambiente no umidade rai nian. Iha lokalidade rai tetuk sira ho elevasaun 0 – 400 m dpl

totálmente kompozisaun klorofíl fehuk-ropa tahan influensiadu hosi jestaun tempu kultivu

batar nian iha sistema kuda kahur entre fehuk-ropa ho batar. Ne’e hatudu katak kuda batar

loron 7 molok kuda fehuk-ropa sei kauza mahon mak maka’as, nune’e kompozisaun klorofíl

b aas liu bainhira kompara ho kompozisaun klorofíl a, ka rasio klorofíl a/b menus tanba

klorofíl a menus.

Gráfiku 1. Efeitu Mahon no Konsentrasaun Paclobutrazol ba Totál Kompozisaun Klorofíl no Fehuk-ropa nia aas iha rai tetuk sira

Observasaun: Númeru sira mak tuir ho letra mak hanesan katak iha diferensa mak la signifikantete iha teste BNT 1%.

38.56 b 34.69 a

39.75 b 39.95 b

40.48 b

35.8 a 35.15 a

41.6 b 38.14 ab

59.84 c

50.84 b 47.47 a 49.62 ab

62.47 e

55.28 d 50.58 c 47.61 b

43.78 a

0

20

40

60

80

100

120

TINGGI TANAMAN KLOROFIL TOTAL


10

Ne’e tuir sa’ida mak deskreve hosi Johnston no Onwueme (1998) iha sira nia

rezultadu peskiza, hanesan rasio klorofíl a/b karotenoida pur unidade klorofíl no pezu aihoris

Tania nia tahan, talas, aifarina no fehuk menus liu iha kondisaun ho mahon bainhira kompara

ho sira mak iha fatin livre. Aplikasaun paclobutrazol sei kauza kompozisaun klorofíl aas

liu, nune’e bele hasa’e produsaun fotosintante. Ne’e tanba paclobutrazol mak fó bele hasa’e

totál klorofíl iha aihoris nia tahan nune’e fotosinteze bele la’o optimál liu, nia kauza mak

aumentu pezu matéria maran pur unidade luan tahan nian mós optimál liu. Tuir mai tuir

Wattimena (1988), katak kór tahan mak matak liu tan iha tratamentu paclobutrazol tanba

retardante ne’e bele hasa’e kompozisaun klorofíl. Aplikasaun ERK Paclobutrazol ho

konsentrasaun 200 ppm influensia ba hanetik kresimentu aihoris nia aas no tahan nia luan,

nune’e aihoris nia aas sai mínimu liu bainhira kompara ho doze paclobutrazol sira seluk.

Paclobutrazol bele hasa’e totál klorofíl a no b iha tahan nune’e prosesuu fotosinteze sai

efisientete liu, kauza asimilasaun nia lais aas liu bainhira kompara ho tahan mak la hetan

paclobutrazol (Tekalign, 2006).

La ho mahon sei kauza aihoris nia aas di’ak liu sira mak hetan mahon paranet 45%,

mahon plástiku UV no mahon batar nian, maibé mahon plástiku UV fo efeitu hanetik aas liu

ba fehuk-ropa sira iha rai tetuk. Konsentrasaun paclobutrazol 0 ppm bele fo efeitu hanesan

hasa’e aihoris nia aas maka’as liu karik kompara ho konsentrasaun paclobutrazol sira seluk.

Konsentrasaun paclobutrazol 200 ppm, fó efeitu hanetik kresimentu fehuk-ropa rai tetuk sira

nia aas di’ak liu tratamentu sira seluk. Tuir Gardner et al. (1985) naroman loron nian iha

efeitu mak signifikativu ba kresimentu fehuk-ropa nia kain, iha kondisaun nakukun akontese

etiolajen. Aihoris sira ho mahon nia kain sei naruk liu, maibé efeitu mahon sei kauza

akontese auksin mak ativa simultaniamente ho GA.

Relasaun temperature loron ba aihoris nia aas iha 0.241 ho signifikasaun 0.450 ka

45.0%. Hetan relasaun mak signifikantete entre temperatura loron ba fehuk-ropa nia aas iha

rai tetuk sira no mós iha relasaun mak positivu fraku. Relasaun radiasaun loron nian ba

aihoris nia aas iha 0.258 ho signifikasaun 0.418 ka 41.8%. Hetan relasaun mak signifikantete

entre intensidade radiasaun loron ba fehuk-ropa nia aas iha area rai tetuk no mós iha relasaun

mak positivu fraku. Relasaun temperatura rai loron ba fehuk-ropa nia aas iha 0.499 ho

signifikasaun 0.099 ka 9.9%. Hetan relasaun mak signifikantete entre temperatura rai loron

nian ba fehuk-ropa nia aas iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak positivu fraku.

Relasaun temperatura rai kalan nian ba aihoris nia aas iha 0.367 ho signifikasaun 0.240 ka


11

24.0%. Hetan relasaun mak signifikantete entre temperatura rai kalan nian ba aihoris nia aas

iha area rai tetuk sira no mós iha relasaun mak positivu fraku.

Gráfiku 2. Relasaun Klima Mikro ba Totál Kompozisaun Klorofíl no Fehuk-Ropa Rai Tetuk sira nia aas

Relasaun umidade ambiente loron nian ba aihoris nia aas iha -0.026 ho signifikasaun

0.936 ka 93.6 %. La hetan relasaun mak signifikante entre umidade ambiente loron nian ba

fehuk-ropa nia aas iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak maka’as negativu. Relasaun

temperatura kalan nian ba totál kompozisaun klorofíl iha -0.016 ho signifikasaun 0.961 ka

96.1 %. La hetan relasaun mak signifikante entre intensidade temperatura kalan nian ba

fehuk-ropa nia aas iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak forte negativu. Relasaun

umidade ambiente kalan nian ba aihoris nia aas iha -0.282 ho signifikasaun 0.374 ka 37.4 %.

La hetan relasaun mak signifikante entre umidade ambiente kalan nian ba fehuk-ropa nia aas

iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak fraku negativu.

Relasaun radiasaun loron nian ba totál kompozisaun klorofíl iha 0.028 ho

signifikasaun 0.932 ka 93.2 %. Iha relasaun mak signifikante entre intensidade radiasaun

loron nian ba totál kompozisaun klorofíl fehuk-ropa iha rai tetuk sira no mós iha relasaun

mak fraku positivu. Relasaun temperatura rai nian iha loron ba totál kompozisaun klorofíl iha

0.347 ho signifikasaun 0.269 ka 26.9 %. Iha relasaun mak signifikante entre temperatura rai

nian iha loron ba totál kompozisaun klorofíl fehuk-ropa iha rai tetuk sira no mós iha relasaun

mak positivu. Relasaun temperatura rai nian iha kalan ba totál kompozisaun klorofíl iha -

0.567 ho signifikasaun 0.018 ka 1.8 %. La iha relasaun mak signifikante entre temperatura rai

-‐0.087

-‐0.435

0.028

0.347

-‐0.362 -‐0.476

-‐0.567

0.241

-‐0.026

0.258

0.499

-‐0.016

-‐0.282

0.367

-‐1

-‐0.8

-‐0.6

-‐0.4

-‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

Suhu Siang RH Siang Radiasi Matahari

Suhu Tanah Siang

Suhu Malam

RH Malam Suhu Tanah Malam

Tinggi Tanaman

Klorofil


12

nian iha kalan ba totál kompozisaun klorofíl fehuk-ropa nian iha rai tetuk sira no mós iha

relasaun mak forte negativu. Relasaun umidade ambiente loron nian ba totál kompozisaun

klorofíl iha -0.435 ho signifikasaun 0.157 ka 15.7 %. La hetan relasaun mak signifikante

entre umidade ambiente loron nian ba totál kompozisaun klorofíl fehuk-ropa nian iha rai

tetuk sira no mós iha relasaun mak fraku negativu. Relasaun temperatura kalan nian ba totál

kompozisaun klorofíl iha -0.362 ho signifikasaun 0.247 ka 24.7 %. La hetan relasaun mak

signifikante entre temperatura kalan nian ba totál kompozisaun klorofíl fehuk-ropa nian iha

rai tetuk sira no mós iha relasaun mak fraku negativu. Relasaun umidade ambiente kalan nian

ba totál kompozisaun klorofíl iha -0.476 ho signifikasaun 0.118 ka 11.8 %. La hetan relasaun

mak signifikante entre umidade ambiente kalan nian ba totál kompozisaun klorofíl fehuk-

ropa nian iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak fraku negativu. Relasaun temperatura

loron nian ba totál kompozisaun klorofíl iha -0.087 ho signifikasaun 0.788 ka 78.8 %. La

hetan relasaun mak signifikante entre temperatura loron nian ba totál kompozisaun klorofíl

fehuk-ropa nian iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak fraku negativu.

3.2. Laju Pertumbuh Fehuk-ropa

Valór LTR aas liu iha tratamentu la ho mahon, iha diferensa signifikante ho

tratamentu mahon paranet 45%, mahon plástiku UV no mahon ho batar. Maibé iha

tratamentu konsentrasaun paclobutrazol 0 ppm hatudu katak LTR boot liu no diferensa

signifikante ho 50 ppm, 100 ppm, 150 ppm no 200 ppm. Valór ILD aas liu iha tratamentu

mahon batar nian, iha diferensa signifikante ho tratamentu la ho mahon, mahon paranet 45%

no mahon plástiku UV. Maibé iha tratamentu konsentrasaun paclobutrazol 50 ppm hatudu

katak ILD boot liu no iha diferensa signifikante ho 0 ppm, 100 ppm, 150 ppm no 200 ppm.

Valór BKT aas liu iha tratamentu la ho mahon, la iha diferensa signifikante ho tratamentu

mahon paranet 45% no mahon plástiku UV maibé iha diferensa signifikante ho mahon batar

nian. Maibé iha tratamentu ho konsentrasaun paclobutrazol 200 ppm hatudu katak BKT boot

liu no iha diferensa signifikante ho 0 ppm, 50 ppm, 100 ppm no 150 ppm. Valór IP aas liu

iha tratamentu ho mahon plástiku UV, la iha diferensa signifikante ho tratamentu mahon

paranet 45%, maibé iha diferensa signifikante ho ida la ho mahon no ho mahon batar nian.

Maibé iha tratamentu ho konsentrasaun paclobutrazol 200 ppm hatudu katak BKT boot liu, la

hetan diferensa signifikante ho 100 ppm no 150 maibé iha diferensa signifikante ho 0 ppm.

Intensidade naroman mak aas liu bele hanehan kresimentu tahan ba sai luan. Tuir

Gadner et al. (1985) temperatura mak aas no naroman mak menus sei estimula kresimentu


13

tahan mak sai luan liu no mihis, maibé karik temperatura mínimu no naroman maka’as sei

estimula kresimentu tahan mak klo’ot no mahar. Iha parte seluk, prosesu fotosinteze mak

la’o normál ba hetan fotosintante hodi kompleta nesesidade aihoris nian, maka aihoris sira

esforsa-an ba hetan intensidade loron mak barak liu nune’e tahan nia superfisie sei hetan

estimulu sai belar liu. Aumentu tahan nia luan iha tratamentu mahon batar nian bele estimula

kresimentu tahan, kauza umidade aas liutan, nune’e presaun turgor maka’as liutan iha tahan

tan hetan presaun barak hosi bee iha abut ba prosesu transpirasaun kauza estomata hetan

estimulu ba nakloke hodi bele ekilibra ho transpirasaun iha tahan. Tuir Kvet et al (1979)

dezenvolvimentu tahan influensiadu hosi temperatura, bee no naroman. Abut fehuk-ropa

kultivar Granola nian barak no naruk nune’e iha poténsia ba absorve element nutritivu no bee

barak liu sei kauza rezultadu fotosintante sira nakfahek-an ho hanesan iha parte hotu aihoris

nian.

Gráfiku 3. Efeitu Mahon no Konsentrasaun Paclobutrazol ba Totál Kompozisaun Klorofíl no Aas Fehuk-ropa Rai Tetuk nian sira

Observasaun: Númeru sira mak tuir ho letra mak hanesan katak tla iha diferensa signifikante iha teste BNT 1%.

Indeksu tahan nia luan nu’udar rezultadu netto asimilasaun pur unidade tahan nia luan no

tempu. Tahan nia luan la konstante ba tempu, maibé hetan mudansa ho nia aumentu idade

aihoris nian (Gardner et al. 1991). Kresimentu aihoris sira nia lais influensiadu hosi lais iha

asimilasaun netto no indeksu tahan nia luan. Asimilasaun netto mak aas no indeksu tahan nia

luan mak óptimu sei hasa’e kresimentu aihoris nian (Gardner et al. 1991). Iha kontestu ne’e,

intensidade naroman loron nian influensia tebe-tebes kresimentu óptimu aihoris sira nian ho

0.312 b 0.224 a 0.287 a 0.24 a 0.34 c 0.34 b 0.2 a 0.22 ab 0.216 ab

1.204 a 1.29 ab 1.55 bc 1.81 c 1.23 a 1.78 b 1.46 ab 1.31 a 1.53 ab

12.42 b 12.33 b 12.07 b

11.097 a 12.23 c 12.05 c

9.42 b

8.38 a

17.81 d 4.583 a 6.667 b

7.201 b 5.13 a 3.18 a

4.81 b 6.9 c

7.03 c

7.56 c

0

5

10

15

20

25

30

IP BKT ILD LTR


14

indeksu tahan nia luan mak iha diferensaa depende ba aihoris nia aas no kuantidade naroman

loron nian mak hetan hosi aihoris refere (Gardner et al. 1991). Fatór seluk ida mak influensia

indeksu tahan nia luan maka totál depózitu bee mak aihoris iha. Depózitu bee mak óptimu liu,

sei maksimaliza kresimentu aihoris sira nian.

Iha nia relasaun ho produksaun aihoris ida, atu esforsa ba hetan valór ILD optimál,

maka kondisaun ne’ebé rezultadu fotosinteze mak boot liu kompara ho respirasaun no

transpirasaun. ILD optimál ba aihoris hanesan hare mak 5 – 6 no aifarina 3 – 3,5 maibé iha

fehuk-ropa valór ILD 4 – 5 iha kbiit fó rezultadu isin to’o ton 50 /ha. (Haeder dan Beringer,

1983).

Valór ILD aihoris ida iha nia relasaun metin ho pezu maran aihoris ne’e (BKT). Pezu

maran aihoris sei hetan aumentu ho aumentu nia ILD, maibé karik ILD aumenta ba bebeik

maka nia pezu maran sei hetan redusaun. Redusaun pezu maran ne’e kauza hosi fotosinteze

ne’ebé menus tanba tahan sira hamahon malu (Tanaka, 1983).

Hosi rezultadu análize bele hetan koefisiénsia korelasaun dupla iha variável

temperatura loron nian, umidade loron nian, intensidade radiasaun loron nian, temperatura rai

iha tempu loron, temperatura kalan nian, umidade kalan nian no temperatura rai kalan nian ba

LTR, fehuk-ropa kultivar Granola iha rai tetuk sira iha 0.726. Ne’e katak variável hitu ne’e

simultaniamente iha relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.527 ka 52.7%, mak

indika katak variável temperatura loron nian, umidade loron nian, intensidade radiasaun loron

nian, temperatura rai iha loron, temperatura kalan nian, umidade kalan nian no temperatura

rai iha kalan, bele esplika mudansa LTR iha 52.7% maibé nia restu (47.3 %) esplika hosi

variável seluk mak la hamosu iha peskiza ne’e.

Gráfiku 4. Relasaun Klima Mikro ba kresimentu Fehuk-ropa Rai Tetuk nian


15

Hosi rezultadu análize bele hetan hoefisiénsia korelasaun dupla iha variável


iha loron, temperatura kalan nian, umidade kalan nian no temperatura rai kalan nian ba IP,

fehuk-ropa kultivar Granola iha rai tetuk sira iha 0.891. Ne’e katak variável hitu ne’e

simultaniamente iha relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.793 ka 79.3 %,

katak variável temperatura loron nian, umidade loron nian, intensidade radiasaun loron nian,

temperatura rai iha loron, temperatura kalan nian, umidade kalan nian no temperatura rai

kalan nian, bele esplika mudansa IP nian iha 79.3% maibé nia restu (20.7%) esplika hosi




iha loron, temperatura kalan nian, umidade kalan nian no temperatura rai kalan nian ba ILD,


simultaniamente iha relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.704 ka 70.4%, mak

bele dehan variável temperatura loron nian, umidade loron nian, intensidade radiasaun loron

nian, temperatura rai iha loron, temperatura kalan nian, umidade kalan nian no temperatura

rai iha kalan, bele esplika mudansa ILD iha 70.4% maibé nia restu (29.6%) esplika hosi




loron, temperatura kalan nian, umidade kalan nian no temperatura rai kalan nian ba BKT,

0.134

-‐0.407

-‐0.061

0.38

-‐0.185

-‐0.449 -‐0.39

0.189

0.152

0.183

0.274

0.151

0.269 0.24

-‐0.076

-‐0.331 -‐0.808

-‐0.237

-‐0.046

-‐0.338

-‐0.189

-‐0.07

0.331

-‐0.034

-‐0.463

0.364

0.37

0.548

Suhu Harian RH Harian Radiasi Matahari

Suhu Tanah Harian

Suhu Malam RH Malam Suhu Tanah Malam

IP

BKT

ILD

LTR


16


simultaniamente iha relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.844 ka 84.4 %,

mak bele dehan variável temperatura loron nian, umidade loron nian, intensidade radiasaun

loron nian, temperatura rai iha loron, temperatura kalan nian, umidade kalan nian no

temperatura rai iha kalan, bele esplika mudansa BKT iha 84.4% maibé nia restu (25.6%)

esplika hosi variável seluk mak la hamosu iha peskiza ne’e.

3.3. Totál Stolon no Persentájen Stolon mak Forma Fehuk-ropa Isin

Espésie mahon la iha influensia ba totál stolon, maibé parsialmente tratamentu mahon

paranet 45% fó totál stolon mak aas liu hanesan stolon 7.13, karik kompara ho sira mak la ho

mahon no mahon plástiku UV no mahon uza batar. Konsentrasaun paclobutrazol la iha

influensia ba totál stolon maibé konsentrasaun paclobutrazol 200 ppm rezulta totál stolon aas

liu hanesan stolon 6.75 karik kompara ho doze paclobutrazol 0 ppm, 50 ppm, 100 ppm no

150 ppm.

Ne’e kala kauza hosi la iha retardante eksogen mak aumenta ba média nune’e stolon

mak forma iha balu mak sai abut no iha balu mak nani sai no hetan kresimentu sai sanak

sekundária. Tuir Wattimena (2000) ba induksaun sai isin presiza aumentu retardante ba iha

média formasaun isin. Atu forma isin, aumentu retardante nesesita tebe-tebes tanba

retardante nia funsaun atu estimula formasaun isin (Warnita, 2004 ). Aplikasaun

Paclobutrazol doze 200 ppm bele estimula formasaun isin. Ne’e hatudu katak temperatura

mak aas sei hanetik formasaun isin, hanesan sa’ida mak relata hosi Ewing no Struik (1992).

Ne’e hatudu katak efeitu negativu temperatura aas bele rezolve ho aumentu retardante.

Persentájen stolon mak forma ba isin iha tratamentu mahon paranet 45% aas liu

hanesan 77.37%, aas liu tratamentu mak la uza mahon, mahon plástiku UV no mahon batar.

Aplikasaun paclobutrazol ho konsentrasaun 50 ppm bele hasa’e persentájen stolon mak

forma isin hamutuk 77.75%, la iha diferensa signifikante ho konsentrasaun 100 ppm no 200

ppm maibé diferensa signifikante ho konsentrasaun paclobutrazol 0 ppm no 150 ppm. Ne’e

kauza hosi aumentu totál stolon no redusaun totál stolon mak la forma isin (Moorby no

Milthorpe, 1975). Kondisaun ne’e kauza hosi temperatura rai mak tetuk no umidade rai nian

mak aas liu sei hasa’e prosesu fotosinteze. Aumentu iha totál fehuk-ropa isin no persentájen

stolon formadór isin nian mosu tanba aplikasaun Paclobutrazol mak bele hanetik biosinteze

giberelin, maibé giberelin rasik bele kauza impedimentu iha inisiasaun isin no formasaun

isin. Mekanizmu hanetik prosesu formasaun isin iha temperatura aas, ba fehuk-ropa mak


17

kuda, aleinde kauza hosi sinteze GA mak aas (Menzel, 1980) mós kauza hosi impedimentu

iha translokasaun glukoza hosi tahan ba área abut nian (Ewin dan Struik, 1992). Katak, karik

mós iha formasaun isin maibé ki’ik-oan de’it, tanba glukoza mak rezulta hosi prosesu

fotosinteze uza hotu ba prosesu respirasaun (Jackson, 1999). Hosi rezultadu análize bele

hetan koefisiénsia korelasaun dupla iha variável temperatura loron nian, umidade loron nian,

intensidade radiasaun loron nian, temperatura rai iha loron, temperatura kalan nian, umidade

kalan nian no temperatura rai kalan nian ba persentájen stolon, fehuk-ropa kultivar Granola

iha rai tetuk sira iha 0.875. Katak variável hitu ne’e simultaneamente iha relasaun mak

positivu.

Gráfiku 5. Efeitu Mahon no Konsentrasaun Paclobutrazol ba Totál Stolon no Persentájen Stolon Fehuk-ropa Rai Tetuk nian

Observasaun: Númeru sira mak tuir ho letra mak hanesan katak laiha diferensa signifikante

iha teste BNT 1%.

Koefisiénsia determinasaun iha 0.765 ka 76.5%, ne’e katak variável temperatura loron

nian, umidade iha loron, intensidade radiasaun loron nian, temperatura iha rai loron,

temperatura kalan nian, umidade kalan no temperatura rai kalan nian, bele esplika mudansa

persentájen stolon iha 76.5% maibé nia restu (23.5 %) esplika hosi variável seluk mak la

inklui iha peskiza ne’e.

Gráfiku 6. Relasaun Klima Mikro ba Totál Stolon no Persentájen Stolon Fehuk-ropa Rai Tetuk nian

4.87 a 7.13 b 5.13 a 5.2a 5 a 5.67 a 5.25 a 5.3 a 6.75 a

55.07 a

77.37 c

65.11 ab

68.72 bc

55.35 a

77.75 b

68.19 b 66.98 ab 69.58 b

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

% STOLON

JUMLAH STOLON


18

Hosi rezultadu análize bele hetan Koefisiénsia korelasaun dupla variável temperatura

loron nian, umidade iha tempu loron, intensidade radiasaun loron nian, temperatura rai loron,

temperatura kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan nian ba totál stolon, fehuk-ropa

kultivar Granola iha rai tetuk sira iha 0.949. Katak variável hitu ne’e simultaneamente iha

relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.900 ka 90.0%, ne’e katak variável

temperatura iha tempu loron, umidade loron, intensidade radiasaun loron nian, temperatura

rai loron, temperatura kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan, bele esplika mudansa

totál stolon iha 90.0% maibé nia restu (10.0%) esplika hosi variável seluk mak la inklui iha

peskiza ne’e.

3.4 Komponente Rezultadu no Rezultadu

Espésie tratamentu mahon paranet 45% hatudu rezultadu pezu kada isin, totál isin

kada huun, rezultadu isin kada huun, rezultadu kada plot, no rezultadu kada ha hatudu

diferensa signifikante ho tratamentu la ho mahon, mahon plástiku UV no mahon batar nian.

Tratamentu konsentrasaun paklobutrazol 150 ppm indika katak pezu kada isin fehuk-

ropa rai tetuk nian aas liu mak 53.03 g/isin, iha diferensa signifikante ho konsentrasaun 0 ppm, 50

ppm,100 ppm no 200 ppm. Totál isin kada huun laiha diferensa signifikante entre tratamentu hotu,

maibé konsentrasaun paclobutrazol 150 ppm bele hasa’e totál isin kada huun di’ak liu tratamentu sira

seluk. Konsentrasaun Paclobutrazol 100 ppm hatudu rezultadu fehuk-ropa isin kada huun no

rezultadu kada plot aas liu, laiha diferensa signifikante ho konsentrasaun 0 ppm maibé diferensa

signifikante ho konsentrasaun 50 ppm, 150 ppm no 200 ppm. Konsentrasaun paclobutrazol 150 ppm

hatudu rezultadu fehuk-ropa kultivar Granola iha rai tetuk sira aas liu hanesan 27,9233 ton/ha, laiha

-‐0.635

0.693

0.014

-‐0.631

-‐0.352

0.719

-‐0.143

-‐0.772

0.556

0.161

-‐0.54

-‐0.357

0.507

-‐0.308

-‐1

-‐0.8

-‐0.6

-‐0.4

-‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

Suhu Harian

RH Harian Radiasi Matahari

Suhu Tanah Harian

Suhu Malam

RH Malam Suhu Tanah Malam

Jumlah Stolon

Persentase Stolon


19

diferensa signifikante ho konsentrasaun 0 ppm maibé diferensa signifikante ho konsentrasaun 50

ppm, 100 ppm no 200 ppm.

Totál isin mak menus kauza hosi tratamentu naroman totálmente. Radiasaun loron

nian mak aas liu sei bele estraga sistima fotosinteze, tanba enerjia loron mak hetan barak liu

nune’e labele utiliza totálmente. Intensidade loron manas mak hetan hosi aihoris sira barak

liu, sira sei laiha kapasidade ba soe enerjia mak liu nesesidade ( Jones,1992 ).

Kultivar Granola hanesan kultivar ida mak iha kbiit adapta iha rai tetuk sira. Maibé

aplikasaun paclobutrazol laiha diferensa signifikante ho kontrol iha pezu kada isin, totál isin

kada huun no rezultadu kada ha. Ne’e tanba iha konsentrasaun refere paclobutrazol seidauk

iha kbiit ba ativa ho efisiente. Temperatura ne’ebé aas nia kauza mak GA la hetan presaun ho

efetivu hosi paclobutrazol.

Gráfiku 7. Efeitu Mahon no Konsentrasaun Paclobutrazol ba Totál Isin kada aihoris no Rezultadu kada plot Fehuk-ropa Rai Tetuk nian

Observasaun: Númeru sira mak tuir ho letra mak hanesan laiha diferensa signifikante iha teste BNT 1%.

Ba kresimentu no rezultadu, aihoris ida-idak presiza distánsia fluksu foton nian mak

óptimu, aihoris balu nesesita distánsia mínimu no balu fali nesesita distánsia fluksu foton

nian mak aas. Iha distánsia mínimu totál enerjia mak disponível ba fotosinteze sei mínimu

mós, nune’e kompozisaun CO2 menus no iha intensidade loron mak aas ka barak liu,

rezultadu produksaun sai tuun, tanba mosu transpirasaun mak aas nune’e labele ekilibra ho

absorbsaun bee no CO2, nia efeitu mak rezultadu fotosinteze menus. Totál isin mak menus

nu’udar efeitu hosi intensidade naroman mak aas sei bele estraga sistima fotosinteze, tanba

enerjia loron mak absorve barak liu, nune’e labele utiliza hosi aihoris ho maksimál. Tuir

Jones (1992), intensidade naroman mak absorve hosi aihoris karik barak liu sei la iha

kapasidade hodi soe enerjia mak la nesesita.

6.6 a 8.4 b

7.13 a 6.67 a 7.83 a 7.08 a 7.58 a

8.92 a

6.58 a 5.69 a

7.57 b

7.57 b 9.46 c 8.25 c 7.91 bc 8.47 c

6.98 ab 6.76 a

0

2

4

6

8

10

Jmh Ubi/Tan Hasil/Petak (kg)


20

Gráfiku 8. Efeitu Mahon no Konsentrasaun Paclobutrazol ba Pezu kada isi no Rezultadu kada ha, Fehuk-ropa Rai Tetuk nian


iha teste BNT 1%.


loron, umidade loron, intensidade radiasaun loron nian, temperatura rai loron, temperatura

kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan nian ba pezu kada isin, fehuk-ropa kultivar

Granola iha rai tetuk sira iha 0.875. Katak variável hitu ne’e simultaneamente iha relasaun

mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.765 ka 76.5%, ne’e katak variável temperatura


kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan, bele esplika mudansa pezu kada isi iha 76.6%

maibé nia restu (23.5 %) esplika hosi variável seluk mak la inklui iha peskiza ne’e.



kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan nian ba totál isin kada huun, fehuk-ropa

kultivar Granola iha rai tetuk sira iha 0.757. Katak variável hitu ne’e simultaneamente iha

relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.572 ka 57.2%, katak variável

Temperatura loron, umidade loron, intensidade radiasaun loron nian, temperatura rai loron,

temperatura kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan, bele esplika mudansa totál isin

kada huun iha 57.2% maibé nia restu (42.8%) esplika hosi variável seluk mak la inklui iha

peskiza ne’e.


temperatura loron, umidade loron, intensidade radiasaun loron nian, temperatura rai loron,

temperatura kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan nian ba rezultadu aihoris, fehuk-

45.14 a

57.62 b

55.94 b

55.5 b

51.58 a

56.37 b 55.34 a

53.03 a 51.42 a

11.85 a

19.71 c 16.61 b 15.77 b

26.72 c 21.99 ab

19.69 a

27.92 c

24.29 bc

0 10 20 30 40 50 60 70

Bobot/Umbi(g) Hasil/Ha(ton)


21

ropa kultivar Granola iha rai tetuk sira iha 0.829. Katak variável hitu ne’e simultaneamente

iha relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.688 ka 68.8%, katak variável

temperatura loron, umidade loron, intensidade radiasaun loron nian, temperatura rai loron,

temperatura kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan, bele esplika mudansa rezultadu

aihoris iha 68.8% maibé nia restu (31.2%) esplika hosi variável seluk mak la inklui iha

peskiza ne’e.

Gráfiku 9. Relasaun Klima Mikro ba Pezu kada Isin (g), Totál Isin kada Huun, Rezultadu kada Huun (gr), Rezultadu kada Plot (kg) no Rezultadu kada ha (ton) Aihoris Fehuk-ropa Rai Tetuk nian

3.5 Kualidade Isin tuir Klasee

Pezu isin klasifikasaun A, iha tratamentu mahon paranet 45% aas liu no diferensa

signifikante ho la ho mahon, maibé laiha diferensa signifikante ho mahon plástiku UV no

mahon batar nian. Pezu isin klase B, iha tratamentu la ho mahon aas liu no iha diferensa

signifikante ho tratamentu mahon paranet 45%, mahon plástiku UV no mahon batar. Pezu

isin klase C, iha tratamentu mahon batar aas liu no diferensa signifikante karik kompara ho

tratamentu la ho mahon, mahon paranet 45% no mahon plástiku UV.

Produksaun fehuk-ropa determina hosi formasaun nia isin, produksaun mak aas

determina karik aihoris fó rezultadu isin mak barak no boot. Prosesu formasaun isin fehuk-

ropa iha rai tetuk sira determina hosi ambiente sira hanesan intensidade hetan naroman no

temperatura. Tuir Roberts no Cartwright (2008), fehuk-ropa bele moris ho di’ak iha ambiente

ho temperatura média 150C – 200C. Tuir Ewing (1981), presaun temperatura aas bele hatuun

-‐0.128 0.546 -‐0.17 -‐0.516 0.033 0.611

0.308 0 -‐0.315

0.315

-‐0.054

-‐0.519

0.152

0.218

0.001 0

-‐0.304

0.488

-‐0.117

-‐0.641

0.172

0.496

0.159 0

-‐0.289

0.494

-‐0.108

-‐0.64

0.175

0.486

0.176

0

-‐0.299

0.49

-‐0.114

-‐0.641

0.173

0.493

0.165

0

-‐4

-‐3

-‐2

-‐1

0

1

2

3

SUHU HARIAN

RH HARIAN RADIASI MATAHARI

SUHU TANAH HARIAN

SUHU MALAM

RH MALAM SUHU TANAH MALAM

Bobot/Umbi Jumlah Ubi/Tan Hasil/Tan Hasil/Petak Hasil/Ha


22

rezultadu fehuk-ropa isin hosi buat rua, primeiru mínimu tempu fotosinteze nian iha

disponibiliza asimilat hotu iha kresimentu aihoris nian no segundu hamenus distribusaun

idratu-karbonu ba fehuk-ropa isin nune’e nia rezultadu menus liu. Temperatura rai nian mós

fó efeitu ba kresimentu fehuk-ropa no nia afeitu konforme ba nia faze kresimentu.

Temperatura rai fó efeitu ba distribusaun abut lateralmente. Temperatura rai mak aas liu

220C, distribusaun abut sei menus liutan no kle’an liutan. Pezu maran parte leten hetan

aumentu ho aumentu temperature mak aas liutan. Temperatura rai óptimu ba formasaun isin

tuir Yamaguchi (1991) mak entre 160C – 24 0C.

Pezu isin klase A, iha tratamentu konsentrasaun paclobutrazol laiha diferensa

signifikante entre tratamentu, maibé konsentrasaun paclobutrazol 50 ppm bele hasa’e

persentájen isin klase A di’ak liu falii konsentrasaun paclobutrazol sira seluk. Pezu isin klase

B, iha konsentrasaun paclobutrazol laiha diferensa signifikante entre tratamentu maibé

konsentrasaun paclobutrazol 0 ppm hatudu persentájen isin klase B aas liu tratamentu seluk.

Pezu isin klasee C, iha konsentrasaun paclobutrazol 200 ppm iha diferensa signifikante ho

konsentrasaun paclobutrazol seluk, maibé konsentrasaun paclobutrazol 100 ppm hatudu

persentájen isin klasee C menus liu.

Gráfiku 10. Efeitu Mahon no Konsentrasaun Paclobutrazol ba Pezu kada Isin no Rezultadu kada ha, Fehuk-ropa Rai Tetuk nian


iha teste BNT 1%.

Aplikasaun konsentrasaun paclobutrazol belum mampu meningkatkan persentájen isin

klase A, kala iha konsentrasaun refere seidauk iha kbiit ba fó presaun biosinteze GA nune’e

rezultadu fotosintante la iha kbiit kanaliza ba parte isin. Bainhira paclobutrazol bele hanetik

biosinteze GA maka tempu kresimentu isin sa’e, aumentu lais formasaun amilum, aumentu

16.92 a

40.85 b 37.99 b 37.05 b

31.09 a 35.61 a

34.73 a 33.4 a 31.19 a

75.73 b

48.96 a 48.29 a 45.58 a

60.34 a

50.99 a

55.18 a 54.33 a 53.33 a

9.37 a 10.18 a 12.43 a

16.68 b

12.03 ab

12.18 ab 9.11 a 12.02 ab

15.48 b

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Tanpa Naungan

Paranet 45%

PlasWk UV

Jagung 0 ppm 50 ppm 100 ppm 150 ppm 200 ppm

Klas A

Klas B

Klas C


23

atividade enzima ADP-glukose pirofosforilase iha fehuk-ropa isin. hanesan ho peskiza

Takalign (2006) mak hatudu katak aplikasaun paclobutrazol iha fehuk-ropa bele hasa’e

kompozisaun klorofíl, aumentu lais iha asimilasaun no aumentu lais iha translokasaun

fotosintante ba iha isin. Kondisaun ne’e mak kauza formasaun no dezenvolvimentu isin

másimu liu nune’e ble rezulta fehuk-ropa isin ho medida boot no barak liu.

Tuir Struik (2007) stolon iha sanak mak luan, iha stolon id abele iha isin liu ida mak

bele kauza kompetisaun forte iha foti fotosintante, nune’e fó efeitu ba medida isin mak

prodús. Formasaun isin kompostu hosi faze tolu, mak hanesan faze inisiasaun isin,

kresimentu isin no maturidade isin (Struik, 2007). Inisiasaun isin nu’udar fatór esensiál iha

determinasaun rezultadu, espesialmente iha fatin sira ho temperatura aas mak sei kauza

hanetik inisiasaun isin. Iha tempu formasaun isin akontese akumulasaun asimilat hanesan

protein no idratu-karbonu iha isin hodi haboot isin. Prosesu formasaun fehuk-ropa isin fó

efeitu hosi komponente ambiente sira hanesan durasaun tempu hetan loron no temperatura.

Presaun temperatura aas bele hatuun rezultadu fehuk-ropa isin hosi buat rua, primeiru

mínimu iha fotosinteze nia lais iha preparasaun asimilat ba aihoris nia kresimentu tomak no

segundu hamenus distribusaun idratu-karbonu ba isin nune’e nia rezultadu menus liu (Ewing,

1981).



kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan nian ba klasifikasi rezultadu isin klase A

fehuk-ropa kultivar Granola iha rai tetuk sira iha 0.955. Katak variável hitu ne’e

simultaneamente iha relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.912 ka 91.2%,

katak variável temperatura loron, umidade loron, intensidade radiasaun loron nian,

temperatura rai loron, temperatura kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan, bele

esplika mudansa rezultadu isin klase A aihoris iha 91.2% maibé nia restu (8.8%) esplika hosi

variável seluk mak la inklui iha peskiza ne’e.

Gráfiku 11. Relasaun Klima Mikro ba Klasifikasaun Isin tuir Klase, Fehuk-ropa Rai Tetuk nian


24



kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan nian ba klasifikasi rezultadu isin klase B

fehuk-ropa kultivar Granola iha rai tetuk sira iha 0.952. Katak variável hitu ne’e

simultaneamente iha relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 0.907 ka 90.7%,

katak variável Temperatura loron, umidade loron, intensidade radiasaun loron nian,

temperatura rai loron, temperatura kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan, bele

esplika mudansa rezultadu isin klase B aihoris iha 90.7% maibé nia restu (9.3%) esplika hosi

variável seluk mak la inklui iha peskiza ne’e. Hosi rezultadu análize bele hetan koefisiénsia

korelasaun dupla variável temperatura loron, umidade loron, intensidade radiasaun loron

nian, temperatura rai loron, temperatura kalan, umidade kalan no temperatura rai kalan nian

ba klasifikasi rezultadu isin klase C fehuk-ropa kultivar Granola iha rai tetuk sira iha 0.867.

Katak variável hitu ne’e simultaneamente iha relasaun mak positivu. Koefisiénsia

determinasaun 0.752 ka 75.2%, katak variável Temperatura loron, umidade loron, intensidade

radiasaun loron nian, temperatura rai loron, temperatura kalan, umidade kalan no temperatura

rai kalan, bele esplika mudansa rezultadu isin klase C aihoris iha 75.2% maibé nia restu

(24.8%) esplika hosi variável seluk mak la inklui iha peskiza ne’e.

3.6 Relasaun entre Parámetru Kresimentu ba Rezultadu Fehuk-ropa Kulltivar Granola iha rai tetuk sira

Hosi rezultadu análize bele hetan Koefisiénsia korelasaun dupla variável aas aihoris,

kresimentu relativu nian, Indeksu Tahan nia luan, persentájen stolon, totál stolon, pezu kada

isin, totál isin kada huun, pezu maran totál aihoris, indeksu kolleita no kompozisaun totál

klorofíl ba rezultadu fehuk-ropa kultivar Granola iha rai tetuk sira iha 1.000. Katak variável

-‐0.296

0.667

-‐0.107

-‐0.645

0.009

0.695

0.329

0.163 -‐0.675

-‐0.096

0.488 -‐0.117

-‐0.696 -‐0.418

0.286 0.249 0.5

0.241 0.335

0.381

0.346

-‐0.8

-‐0.6

-‐0.4

-‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

SUHU HARIAN RH HARIAN RADIASI MATAHARI

SUHU TANAH HARIAN

SUHU MALAM RH MALAM SUHU TANAH MALAM

KLAS A KLAS B KLAS C


25

sanulu ne’e simultaneamente iha relasaun mak positivu. Koefisiénsia determinasaun 1.000 ka

100%, katak variável aas aihoris, kresimentu relativu nian, indeksu tahan nia luan,

persentájen stolon, totál stolon, pezu kada isi, totál isin kada huun, pezu maran totál aihoris,

Indeksu kolleita no kompozisaun totál klorofíl, bele esplika mudansa nível produksaun

fehuk-ropa iha 100%.

Relasaun aas aihoris ba rezultadu fehuk-ropa iha -0.593 ho signifikasaun 0.042 ka

4.2%. Laiha relasaun mak signifikante entre aihoris nia aas ba nível produksaun fehuk-ropa

iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak forte negativu. Relasaun tempu kresimentu

relativa (LTR) ba rezultadu fehuk-ropa iha -0.576 ho signifikasaun 0.050 ka 5.0%. Laiha

relasaun mak signifikante entre LTR ba nível produksaun fehuk-ropa iha rai tetuk sira no

mós iha relasaun mak forte negativu. Relasaun Indeksu Tahan nia luan (ILD) ba rezultadu

fehuk-ropa iha -0.293 ho signifikasaun 0.355 ka 35,5%. Laiha relasaun mak signifikante

entre kompozisaun ILD ba nível produksaun fehuk-ropa iha rai tetuk sira no mós iha

relasaun mak fraku negativu. Relasaun kompozisaun totál klorofíl ba rezultadu fehuk-ropa

iha -0.131 ho signifikasaun 0.685 ka 68,5%. Laiha relasaun mak signifikante entre

kompozisaun totál klorofíl ba nível produksaun fehuk-ropa iha rai tetuk sira no mós iha

relasaun mak fraku negativu.

Ne’e kala iha posibilidade tanba efeitu aplikasaun konsentrasaun paclobutrazol mak

ho efetivu hanetik biosinteze giberelin acid iha zona abut nian nune’e bele kauza kresimentu

nia lais no kresimentu vejetativa aihoris nian bele hanetik. Rezultadu isin laiha efeitu direta

hosi aumentu aas aihoris nian, kresimentu relativu nian, Indeksu Tahan nia luan no Pezu

maran totál aihoris, tanba ense isin hetan liu efeitu hosi ambiente hanesan klima mikro no

kondisaun ormonál.

Gráfiku 12. Relasaun entre Parámetru ba Rezultadu Fehuk-ropa Rai Tetuk nian

-‐0.593 -‐0.576

-‐0.293

0.027

0.86

-‐0.131

0.387 0.337

0.621

0.896

0

-‐1

-‐0.5

0

0.5

1 Rezultadu

Hasil


26

Relasaun persentájen stolon ba rezultadu fehuk-ropa iha 0.387 ho signifikasaun 0.214

ka 21,4%. Iha relasaun mak signifikante entre persentájen stolon ba nível produksaun fehuk-

ropa iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak fraku positivu. Relasaun totál stolon ba

rezultadu fehuk-ropa iha 0.337 ho signifikasaun 0.285 ka 28,5%. Iha relasaun mak

signifikante entre totál stolon ba nível produksaun fehuk-ropa iha rai tetuk sira no mós iha

relasaun mak fraku positivu. Relasaun pezu kada isi ba rezultadu fehuk-ropa iha 0.621 ho

signifikasaun 0.031 ka 3,1%. Iha relasaun mak signifikante entre pezu kada isin ba nível

produksaun fehuk-ropa iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak forte positivu. Relasaun

totál isin kada huun ba rezultadu fehuk-ropa iha 0.896 ho signifikasaun 0.000 ka 0,0%.

Iha relasaun mak signifikante entre totál isin kada huun ba nível produksaun fehuk-

ropa iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak forte positivu. Relasaun Pezu maran totál

aihoris (BKT) ba rezultadu fehuk-ropa iha 0.027 ho signifikasaun 0.934 ka 93.4 %. Iha

relasaun mak signifikante entre BKT ba nível produksaun fehuk-ropa iha rai tetuk sira no

mós iha relasaun mak fraku positivu. Relasaun Indeksu Kolleita (IK) ba rezultadu fehuk-

ropa iha 0.860 ho signifikasaun 0.000 ka 0.0%. Iha relasaun mak signifikante entre IK ba

nível produksaun fehuk-ropa iha rai tetuk sira no mós iha relasaun mak forte positivu.

Ne’e iha posibilidade boot tanba efeitu konsentrasaun paclobutrazol vizualmente

kauza kór tahan naroman liu, ki’ik liu no mahar liu no mós totál kompozisaun klorofíl barak

liu hanesan 41.599 mg/g (maski iha relasaun mak fraku negativu), fatór ambiente hanesan

intensidade radiasaun loron nian mak hetan hosi aihoris óptimu liu, kauza lais fotosinteze

aas liu nune’e fotosintante mak rezulta (CO2 no glukoza) maioria utiliza ba fasilita

kresimentu fehuk-ropa isin.


27

V. KONKLUZAUN NO REKOMENDASAUN

5.1 Konkluzaun

Bazeia ba rezultadu peskiza no diskusaun, maka bele konklui hanesan tuir mai:

1. Kombinasaun tratamentu mahon no aplikasaun element reguladór kresimentu fó

efeitu konkretamente ba kresimentu no rezultadu fehuk-ropa kultivar Granola iha rai

tetuk sira.

2. La ho mahon bele hasa’e aihoris nia aas, indeksu tahan nia luan, kresimentu relativu

nian, pezu kada isin no persentájen isin klase B (75.7280%). Mahon paranet 45%

bele hasa’e indeksu kolleita, totál stolon, persentájen stolon, totál isin kada huun,

rezultadu kada huun (473.08g), rezultadu kada ha (19.7137 ton) no persentájen isin

klase A. Mahon plástiku UV bele hanetik kresimentu aihoris nia aas. Mahon batar

bele hasa’e kompozisaun totál klorofíl, rezultadu kada plot (9.46 kg) no persentájen

isin klase C (16.6813%).

3. Konsentrasaun Paclobutrazol 0 ppm bele hasa’e aihoris nia aas, indeksu tahan nia

luan, kresimentu relativu, pezu maran totál no persentájen isin klase B (60.3433%).

Konsentrasaun Paclobutrazol 50 ppm bele hasa’e totál stolon, pezu kada isin no

persentájen isin klase A (35.6075%). Konsentrasaun Paclobutrazol 100 ppm bele

hasa’e rezultadu kada huun (423.32 g) no rezultadu kada plot (8.47). Konsentrasaun

paclobutrazol 150 ppm bele hasa’e kompozisaun totál klorofíl, totál isin kada huun,

rezultadu kada ha iha 27,923 ton. Konsentrasaun paclobutrazol 200 ppm bele hasa’e

indeksu kolleita, totál stolon no persentájen isin klase C (15.4825%).

4. Relasaun klima mikro (umidade loron nian, temperatura kalan nian, umidade kalan

nian no temperatura rai iha kalan, iha relasaun mak positivu no signifikante ba

rezultadu fehuk-ropa mak kuda iha rai tetuk sira.

5. Persentájen stolon, totál stolon, pezu kada isin, totál isin kada huun, pezu maran totál

no indeksu kolleita, iha relasaun mak positivu no signifikante ba rezultadu fehuk-ropa

mak kuda iha rai tetuk médiu sira.


28

REFERÉNSIA Anónimu. 2010. Plano Estrategia de Desenvolvimento Nacional. Direcção Nacional da

Agricultura e Horticultura. Ministério da Agricultura, Pecuaria e Pescas. RDTL Ashrafuzzaman, M.,Nasrul Millat, M. Razi Ilmail,M. K.,Udin S.M, Shahidullah and Sariah Meon. 2009. Paclobutrazol and Bulb Size Effect on Onion Seed Production. Int. J.Agric.Biol.,11: 265-250

Cathey, H. M. 1975. Comparative plant growth retarding activities of ancylidol with ACPH phosfon, chlormequat and SAPH on ornamental plant species. Hot. Sciences. 10 (3) : 204-216.

Davis,T.D.,Steffens,G.L., and Sankhla,N. 1988. Triazol Plant Growth Regulators. Iha Horticulture Reviewa.Vol.10, ed., J. Janick, Timber Prees. Porland,OR. In Arteca, R.N. 1995 Plant Growth Substances Principlaes and Aplication. The Pennsylvania State University.

Ewing, E.E.,1981. Heat stress and tuberization stimulus. Am. Potato.J.58:31-49

Ewing, E E, and Stuik. 1992. Tuber Formation in Potato Induction, Initiation and Growth. Hort. Rev. 14:89-197.

Gasperz, V. 1995. Teknik Análize dalam Penelitian Percobaan.Tarsito.Bandung. Hlm : 116-179.

Gardner, F.P., R.B. Pearce, and R.L. Mitchell. 1985. Physiology of Crop Plants. IOWA State University Press. Tradús hosi Herawati Susilo no Sisinanto 1991. Fisiologi Aihoris Budidaya. Universitas Indonesia Press.Jakarta.

Gunawan, L.W. 1995. Teknik Kultur in vitro dalam Hortikultura. Penebar Swadaya. Jakarta.

Hamdani, J. S. 2009. Pengaruh Jenis Mulsa Terhadap Pertumbuhan dan Hasil Tiga Kultivar Kentang yang Ditanam di Dataran Medium. J. Agronomy Indonesia.

37 (1) : 14 -20. Haughan, P. A., Burden, R.S., Lenton, J. R., and Goad,J.L.,1989. Inhibition of Celery Cell

Growth and Sterol Biosynthesis by the enantiomers of Paclobutrazol, Phytochemistry. Iha Arteca,R.N.1995. Plant Growth Substances.Principles and Applications. The Pennsylvania State University.

Izumi, K., Kamiya, Y., Sakurai, A., Oshio, A., and Takahasi, N. 1985. Studies of Sites of Action of a New Plant Growth Retardantet(E)-1-(4-Chlorophenyl)-4,4-Dimethyl-2-(1,2,4-Triazol-1-Pantaen-3-ol(S-3307) and Comparative Effects of this Stereoisomers in a Cell- Free System from Curcisinta maxima. Plant Cell Physio. Iha Arteca, R.N. 1995. Plant Growth Substances. Principles and ApplicationsThe Pennsylvania State University.

Izumi, K., Nakagawa, S., Kobayashi, M., Oshio, H., Sakurai, A., and Takahashi,N. 1988. Levels of IAA, Cytokinins, ABA and Ethylene in Rice Plants as Effected by a Gibberellin Biosynthesis Inhibitor, Uniconazole-P. Plant Cell Physiol. Iha Arteca, R.N. 1995. Plant Growth Substances. Principles and Applications The Pennsylvania State University.

Kvet, J. P., J.P.Ondok, J. Necas, and P.G. Jarvis. 1971. Method of Growth Analysis. In Plant Photosynthetic Production. Z., Sestak N.V. Pulisher. The Hague, Melalui : http://scielo.br.pdf/sa/v51n3/07.pdf


29

Menzel, C.M. 1980. Tuberization in Potato at High Temperatures: Response to Gibberellins and Grow Inhibitors. Ann. Bot. 46 ; 259-265. iha Arteca, R.N. 1995.Plant Growth Substances. Principles and Applications. The Pennsylvania State University.

_____. 1981. Temperatures: Response to Gibberellins Contend and Transport from Buds. Ann. Bot. 52; 697-702. Iha Arteca, R.N. 1995.Plant Growth Substances.Principles and Applications. The Pennsylvania State University.

Mardalena, Z. 2006. Formasaun Isin Mikro Secara in-vitro iha Dua Temperatura Inkubasi (18-250C) ho Tratamentu CCC dan Coumarine. Budidaya Pertanian, Fakultas Pertanian UNIB

Prasetyo, Uliana, H. dan Bambang, G.M. 2006. Pola kresimentu aihoris jahe merah dengan intensitas naungan dan dosis pupuk KCl pada sistem wanafarma di perkebunan karet. Jurnal Akta Agrosia Vol. 9 No. 1 Jan-Jun 2006. Hal. 19-24.

Puspaningtyas, D. M. 1988. Pengaruh sukrosa dan benziladenin (BA) terhadap pembentukan umbi mikro kentang (Solanum tuberosum L.) secara in vitro. Karya Ilmiah Jurusan Budidaya Pertanian Fakultas Pertanian IPB Bogor (La publika).

Reynolds, M. P., E.E., Ewing and T.G. Owens. 1990. Photosynthesis at High Temperature in Tuber-bearing Solanum Species. Plant Physio. 93:791-797.

Sarquis, J. L., H. Gonzales, and I. Bermal Lugo. 1996. Response of Two Potato Clones (Solanum tuberosum) to Contrasting Temperature Regimes in the Field.Amer.Potato J. 73:285-300

Tekalign, T. 2006. Response of Potate to Paclobutrazol and Manipulation of Reproductive Growth Under Tropical Condition. University of Petroria. http://www.royalsociety.org.nz/Site/Publish/Jurnals/nzjchs/2005/005.aspx.05/11/2012

Sauerbrey, E., Grossman, K. and Jung, J. 1988. Ethylene Production by Sunflower Cell Suspension Effects of Plant Growth Retardantets. Plant Physio. Iha Arteca, R.N. 1995. Plant Growth Substances. Principles and Applications. The Pennsylvania State University.

Simarmata, D. 1993. Efeitu Pemberian CCC dan Paclobutrazol ba Kresimentu dan Perkembangan Aihoris Kastuba. Jurusan BDP. Faperta IPB. Pj. 52 (La publika).

Stark, J. C. and S. L. Love. 2003. Potato Production Systems a Comprehenshive Guide for Potato Production. University of Idaho Extension. Idaho. USA.

Struik, Paul C. 2007. Above-ground and below-ground plant development. P: 252-266. In: Potato Biology and biotechnology Advances and Prespectives. Dick Vreugdenhil (ed). Elsevier.The Nederlands.

Wang, B. and A.R. Langille. 2005. Response of a GA-deficient Potato Mutand to Induction and Grow Regulators as a Working Model for Tuber Initiation. Amer.J. Potato Res. 82(1):95. Iha Arteca, R.N. 1995.Plant Growth Substances.Principles and Applications The Pennsylvania State University.

Warnita. 2007. Pertumbuhan dan Hasil Delapan Fenotipe Kentang di Sumatera Barat. Akta Agrosia 10 (1): 94-99

Watimena, G.A. 2000. Pengembangan Propagul Kentang Bermutu dari Kultivar Kentang Unggul dalam Mendukung Peningkatan Produksi Kentang di Indonesia. Orasi Ilmiah Guru Besar Ilmu Hortikultura. Fakultas Tetap Pertanian IPB. Bogor. 86p.


30

Widiastoety, D., W. Prasetyo dan N. Salvania. 2000. Efeitu Mahon Ba Produksaun Tiga Kultivar Bunga Anggrek Dendrobium. Dalam : Jurnal Holtikultura No. 9. Vol. 4. Badan Penelitian dan Pengembangan Holtikultura. Pusat Penelitian dan Pengembangan Pertanian. Jakarta. Pj. 302-306.

jurnal ilmiah, ver.ttn. gill'15-2 - maf.gov.tlmaf.gov.tl/publikasaun/manipulasaun klima mikro...

Documents