form 1 sejarah

8/4/2019 Form 1 Sejarah

1/55

Bab 1

Pengertian sejarah

Istilah "sejarah" berasal daripada perkataan Arab "syajaratun" yang bermaksud pohon ataupohon

Syajaratun juga bermaksud

a) Salasilah

b) Riwayat

c) Keturunan

d) Asal usul

Kesimpulannya, sejarah merupakan penyelidikan tentang peristiwa yang telah berlaku.*

Ibn Khaldun

Sejarah membicarakan tentang masyarakat manusia, atau peradaban manusia, tentang

perubahan-perubahan yang berlaku pada sifat-sifat masyarakat itu.

Herodotus

Penceritaan tentang tindakan manusia dan sebab-sebab mereka melakukannya.

Muhd. Yusof Ibrahim

Sejarah merupakan catatan ataupun rekod mengenai sesuatu peristiwa yang berlaku pada suatu

masa yang lalu.

Ciri-ciri sejarah

a)Fakta yang tepat dan benar b)Penting dan bermakna c)Sebab dan akibat


2/55

Sumber sejarah

Sumber pertama/ primer

-sumber yang bersifat asli dan belum diolah/dicetak

Contoh: Fosil, surat, dokumen, fail rasmi jabatan, artifak.

Sumber kedua/ sekunder

- sumber yang terdiri daripada bahan yang dikaji dan ditafsir oleh sejarawan.

Contoh: Buku, majalah, risalah, jurnal, ensiklopedia, surat khabar etc.

Penulis sejarah awal Malaysia

Tun Sri Lanang- Sejarah Melayu*

Raja Ali Haji - Tuhfat al-Nafis (Hadiah yang bernilai)

Abdul Hadi H***an- Sejarah Alam Melayu

Pentafsiran sejarah

Mentafsir peristiwa sejarah penting kerana usaha ini dapat menentukan sama ada peristiwa

sejarah berkenaan tepat, bermakna atau sebaliknya.


3/55

Tafsiran sejarah berbeza akibat pandangan dan kepentingan yang berlainan.

--THE END

Bab 2

Zaman prasejarah dunia terbahagi kepada 4 zaman, iaitu:

a) Zaman Paleolitik

b) Zaman Mesolitik

c) Zaman Neolitik

d) Zaman Logam

MALAYSIA ONLY -Paleolitik, Neolitik & Logam.

because, Universiti Sains Malaysia telah membuktikan bahawa alat batu seperti alat batu

Hoabinh (Zaman Mesolitik) telah wujud di Bukit Jawa, Lenggong, Perak kira-kira 200,000

hingga 300,000 tahun dahulu iaitu pada awal Zaman Paleolitik.

Zaman Paleolitik

- 200 000~ 300 000 years ago.

- Petempatan Paleolitik:

a) Bukit Jawa, Kota Tampan, Bukit Bunuh di Lenggong, Perak.

b) Gua Niah, Sarawak

c) Tingkayu, Sabah

- Manusia Perak ialah rangka manusia Zaman P yang ditemui di Gua Gunung Runtuh, Perak

pada tahun 1990.

Ciri-ciri petempatan masyarakat P:

-Hidup berpindah-randah

-Tinggal di kawasan terbuka, didalam gua dan di sekitar tasik

Kegiatan masyarakat zaman P:-Berburu

-Memungut hasil hutan

-Mengamalkan cara hidup sara diri.

-Menggunakan alat batu.


4/55

Zaman Neolitik

tembikar, bercucuk tanam & penternakan

-7000 years ago.

- Gua Cha, Kelantan

- Bukit Tengkorak , Sabah

Ciri-ciri petempatan N

- Gua, berhampiran sungai

- menjalankan kegiatan perdagangan

- wujud sistem masyarakat seperti kewujudan ketua.

- terdapat pembahagian kerja dalam masyarakat

-Mengamalkan kepercayaan animisme.

-kegiatan dan peralatan N

a) mencipta peralatan tembikar seperti bekas air, periuk dan belanga.

b) bercucuk tanam, menangkap ikan dan menternak binatang.

c) memungut hasil hutan

d) Berdagang secara tukar barang

e) mencipta barang-barang kemas seperti kalung, anting-anting dan gelang

Zaman Logam

- 4000 years ago.

- menggunakan alat yang diperbuat daripada gangsa dan besi

- Sungai Tembeling, Gua Harimau, Changkat Menteri.

- Hidup menetap

- mempunyai kepercayaan, adat resam dan pegangan hidup yang tertentu

- Menjalankan pengebumian menggunakan kepingan batu.

Kesimpulan

Kita patut mencontohi:

a)Kegigihan

b)Semangat berusaha

c)Daya kreativiti masyarakat zaman prasejarah.


5/55

Bab 3- Kerajaan awal di Asia TenggaraKerajaan awal di Asia Tenggara dapat dibahagikan

kepada:

a) Kerajaan Agraria

b) Kerajaan Maritim

Kerajaan Agraria

-Kerajaan yang menjalankan aktiviti ekonominya yang bersifat pertanian [

]

-terletak di kawasan tanah subur, lembangan sungai dan kawasan pedalaman.

-Kegiatan utama masyarakat agraria ialah berburu, mengutip hasil hutan, pertanian, penternakan

dan menangkap ikan.

-Hasil utama masyarakat agraria ialah ubi taro, padi huma dan padi sawah.

-mereka membina empangan dan sistem saliran untuk menjalankan kegiatan pertanian dan

penternakan.

Angkor

- diasasan pada abad ke-7 Masihi.

- Pusat kerajaan terletak di kawasan hilir Sungai Mekong.

- Kawasan pertaniannya yang utama terletak di sekitar tasikTonle Sap.

- membina baray untuk memudahkan sistem pertanian

Ciri-ciri pentadbiran kerajaan Angkor

a) Sistem pemerintahan bertumpu kepada raja yang mempunyai kuasa mutlak.

b) Raja dianggap wakil tuhan di bumi yang bertarafDevaraja.

-mencapai kegemilangan pada zaman pemerintahan Suryavarman ll

-menerima agama Hindu-Buddha.

-Candi ANgkor Wat dibina untuk membuktikan kewujudan Hindu-Buddha.

Funan

-diasaskan pada abab pertama Masihi.

-pusat kerajaan terletak di Vyadhapura.

-pelabuhan utamanya ialah Oc-Eo yang terletak di muara Sungai mekong

-empangan, sistem saliran dan takungan air dibina-Bekalan air diperoleh daripada Sungai Mekong

-Raja yang pertama ialah Kaundinya yang menggunakan gelaran Kurung Bnam.

-Fan Shih-man merupakan seorang jeneral yang agung.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Kerajaan Maritim


6/55

-terletakdi kawaan persisiran pantai.

-masyarakat menjalankan kegiatan yang berkaitan dengan laut

-Perdagangan menjadi kegiatan terpenting.

-sungai berfungsi sebagai laluan perdagangan ke kawasan pedalaman.

-Dalam urusan perdagangan, kerajaan maritim berperanan sebagai orang tengah.

Champa

-diasaskan sekitar tahun 192M. oleh Chu-Lien [haha]

-ditadbir oleh 14 dinasti

-Nama Champa wujud pada tahun 655M.

-pelabuhaannya yang terkenal ialah Inderapura.

-Hindu

Chih-Tu

-menurut I-Ching[hehe], Chih-Tu bermaksud tanah merah []-diasakan oleh Raja Guatama pada kurun ke-6M.

-Raja Chih-Tu berkuasa mutlak dan dibantu oleh 3 orang menteri.

-Sistem pemerintahan mengikut corak pemerintahan Srivijaya yang menerima pengaruh Hindu.

Srivijaya

-Berpusat di Palembang, Sumatera.

-7M

-Kebesaran Raja Srivijaya digambarkan melalui catatan Arab yang menyebut rajanya

sebagai Raja di Gunung dan Maharaja di Pulau.

-Catatan Batu Bersurat Telaga Batu 683M. mencatatkan bahawa terdapat 3 bahagian pentadbiran

dalam Srivijaya iaitu

a) Pentadbiran diraja

b) Pentadbiran ketenteraan

c) Pentadbiran daerah.

-Menguasai Selat Melaka, Selat Sunda dan Laut Jawa untuk mengawal selurh kegiatan

perdagangan maritim di Kepulauan Melayu.

Kedah Tua

-5M.-I-Ching menyebut Kedah Tua sebagai Cheh-Cha.

-Kedah Tua juga dikenal dengan nama Kataha.

-Hindu

-Gunung Jerai menjadi panduan kepada pedagang untuk singgah di pelabhan Sungai Mas dan

Lembah Bujang

-merupakan pengeluar padi yang utama kerana mempunyai bentuk muka bumi yang rata.


7/55

-Penemuan artifak Wang perak, Manik dan barangan kaca membuktikan kegemilangan

Kedah Tua sebagai pelabuhan entrepot.

Majapahit

-Diasaskan oleh Raden Wijaya.

-Raja dianggap sebagai Devaraja

-Raja menerima pengaruh Hindu-Buddha.

-Raja dibantu oleh 4 orang menteri

-Sistem pemerintahan berasaskan Undang-undang Manu

-mencapai kegemilangan pada zaman pemerintahan Hayam Wuruk (Raja Senagara) yang

dibantu oleh Patih Gajah Mada.

-Pelabuhan utama ialah Kataha dan Temasik.

Bab 4 -Parameswara mengasaskan M pada 1400.

-Kerajaan Mahapahit menguasai kawasan Srivijaya: Temasik , Palembang (Selepas kejatuhan

Srivijaya)- Parameswara cuba membebaskan palembang daripada majapahit tetapi gagal so P and his

pengikut ran to Temasik, under naungan Siam.- The ruler of Temasik i.e. Temagi treated Parameswara well.

- Temasik berkedudukan strategik so Parameswara killed Temagi because he wanted to

mewujudkan again the kegemilangan Srivijaya.

- After he killed Temagi , Siam wanted to take revenge and Majapahit wanted to menaklukinya.(dua masalah)

- So to avoid serangan M and S, P ran to Muar but found that Muar tidak sesuai untuk didirikan

kerajaan.- So they ran to the north melalui Sening Ujung dan Bertam and reached Melaka.

- That time Melaka was a perkampungan nelayan, the villagers terdiri daripada Orang Melayu,orang Laut dan Orang asli.

- Parameswara chose to menetap in Melaka because:1. Kedudukan strategic

2. Clean water

3. Berbukit-bukau can dijadikan petunjuk untuk pelayar dan mengawal keselamatan SelatMelaka.

4. Pokok bakau [nama saintifik= rhizophora mangle(i know i am too free to memorise this)]

dijadikan benteng pertahanan.5. Muara sungai terlindung daripada angin monsun.

Asal Usul Nama Melaka- Sejarah Melayu

-Istilah ArabMulaqah- pertemuan

Malakat- perhimpunan segala dagang


8/55

- Mitos Hindu

In bahasa Sanskrit, pokok melaka = Amalaka.Amalaka=

1. Pokok pertama yang tumbuh di the universe

2. Tempat kediaman dewa agama Hindu i.e. Brahma, Vishnu & Shiva.

3. The fruit got special powers i.e. kuasa ajaib.

And Parameswara

--------------------------------------------------------------------------Menyusun sistem pemerintahan yang teratur.

He melantik:

Pembesar- mengendalikan hal-ehwal balairung seri

40 orang bentara- menjalankan perintah raja

Biduanda kecil- Membawa alat- alat kebesaran raja

Biduanda are also called:

Budak kundang, budak raja, juak-juak, hamba, orang suruhan raja --------------------------------------------------------------------------

Kemudahan Pelabuhan- Membaiki kapal

- Air bersih & makanan

- Tenaga kerja

- Tempat penginapan

So the foreign peniaga was tertarik and came to berniaga la.

--------------------------------------------------------------------------

Hubungan Diplomatik

-Menjalinkan hubungan dengan Siam [for safety purpose]

- When Laksamana Yin CHing melawat melaka pada tahun 1404, P menjalinkan hubungan withChina.

- Laksa. Cheng Ho came on 1405 and 1409.

China gave melaka:

a. Cap Mohor

b. Sepersalinan pakaian

c. Payung kuning

So as China was a strong country so Siam and Majapahit never mengancam Melaka again.

--------------------------------------------------------------------------Bantuan Orang Laut

Orang laut are also called: Orang Selat , Cellates, Seletar by orang Barat.


9/55

Menurut Tome Pires dan De Barros, pusat petempatan Orang Laut terletak di

Bentan, Temasik, Lingga

Orang Laut membekalkan hasil laut and parameswara used them to menjaga keselamatanbecause they

-Menpunyai ciri-ciri kepahlawanan

-Mahir tentang selok belok selat Melaka.

--------------------------------------------------------------------------Ikatan konsep daulat

Perpaduan dan sokongan rakyat menyumbang kepada kejayaan Melaka.

menurut Sejarah Melayu,"Rakyat itu umpama akar, raja itu umpama pohonnya, jikalau tiada akar, nescaya pohon tiada

akan dapat berdiri"

It means that the king and the rakyat must work together.

-Orang Asli Membekalkan hasil hutan.

- Orang Laut menjaga keselamatan & membekalkan hasil laut

-Orang Melayu menjadi ketua-ketua masyarakat

Semangat yang ditunjukkan:

a. Semangat sedia berkorban

b. Menghargai pemimpin

c. Taat setia kepada raja

Bab 5-Kegemilangan MelakaSistem pembesar empat lipatan is used to:

-MELICINKAN PENTADBIRAN KERAJAAN MELAKA-

Sultan's kerja:

1.Menyelaraskan semua kegiatan ekonomi

2.Menjadi lambang perpaduan rakyat Melaka

3.Mengetuai hubungan diplomatik4.Mengetuai angkatan tentera

5.Menjadi ketua Islam

6.Melantik pembesar negeri

Bendahara:

1. Penasihat raja2. Menteri utama


10/55

3. Ketua turus angkatan perang

4. Ketua hakim5. Memangku sultan

Temenggung:

1. Ketua polis2. Mengawasi penjara

3. Penguasa bandar dan kota M

4. Menjaga protokol istana5. Hakim di darat

6. Menyelesaikan masalah jenayah

{Just remember that it's just like police, take care of the safety of the town blabla}

Laksamana:1. Ketua angkatan laut

2. Pengawai peribadi raja

3. Ketua duta []4. Ketua utusan

Penghulu Bendahari:1. Pemungut Hasil2. Ketua bendahari

3. Ketua urusetia istana

4. Ketua segala Syahbandar

Untuk MENINGKATKAN SOKONGAN pembesar, sultan Melaka telah memberi kuasa

pentadbiran tempat tertentu kepada mereka.

These are called KAWASAN PEGANGAN*

Bendahara: Muar & Bentan [MB = Menteri Besar haha]

BendaHARI: Sening Ujung & Kampar

Temenggung: Tiada kawasan pegangan [T= tiada haha]

Laksamana: Temasik

Hulubalang: Sungai Raya dan Siantan

Kawasan Pemakanan [ EAT MONEY]

= Kawasan pemungut cukai

Sultan1. Parameswara [1400- 1414]

2. Megat Iskandar Shah [1414-1423/4]3. Sultan Muhammad Shah [1424-1444]

4. Sultan Abu Syahid [1444- 1445]

5. Sultan Muzaffar Shah [1445-1459]6. Sultan Mansor Shah [1459-1477]


11/55

7. Sultan Alauddin Riayat Shah [1477-1488]

8. Sultan Mahmud Shah [1488- 1511]9. Sultan Ahmad Shah [1511- 1513]

Bendahara1. Tun Perpatih Besar2. Seri Amar Diraja

3. Tun Perpatih Sedang

4. Tun Ali5. Tun Perak

6. Tun Perpatih Putih

7. Tun Mutahir

8. Paduka Tuan

Kegemilangan dalam bidang perdagangan:

1. KEDUDUKAN GEOGRAFI [ as told in Bab 4, it's the same]During Angin Monsun Timur Laut, dilindungi oleh Banjaran TITIWANGSA [Dont be cheated

by the answers like Banjaran TAHAN or whatever]

During Angin Monsun Barat Daya, dilindungi oleh Pulau SUMATERA [NOT PULAU JAWA*]

So when the Barat people come, they come during AM barat dayaWhen the Timur people come, they come during AM Timur Laut

Tugas-tugas syahbandar1. Mengurus pasar dan gudang

2. Mengurus perdagangan dan pelabuhan3. Menjaga kebajikan dan keselamatan pedagang

4. Memeriksa alat timbang, alat sukat dan mata wang.5. Hakim di pelabuhan

6. Meguatkuasakan peraturan

7. Menguruskan cukai

They used Undang- undang Laut Melaka untuk MEMASTIKAN AKTIVITI PERDAGANGAN

BERJALAN LANCAR & ADIL

Undang-Undang Laut Melaka have 24 fasal.

Kemudahan di pelabuhan [ as told in Bab 4]

Sistem cukai:Normal = 6%

Tinggal tetap di Melaka = 3%

China & Jepun must give presents to Sultan, Temenggung or Syahbandar[NO LAKSAMANA, don't think that they must give to Laksa. just because he menguruskan the

port]


12/55

Sistem mata wang:M menggunakan mata timah yang dipanggil Calains dan wang emas tempatan

Mata wang emas, perak dan timah yang dibawa dari Pedir, Pasai, Kembayat dan Gujerat juga

digunakan.

Mata wang ini memudahkan urusan perdagangan dan menggalakkan pedangan asing to come.

Pelabuhan entrepot:

Melaka is different from other pelabuhan melayu because others only memperdagangkan hasiltempatan but melaka is antarabangsa.

Bahasa melayu becameLingua Franca because:1. Lebih mudah difahami [.....]

2. Bahasa utama masyarakat di rantau ini.

=Hubungan Serantau=--------------------------------------------------------------------------

with PASAI-Melalui perkahwinan antara Megat Iskandar Shah and Puteri Pasai.

Hubungan antara M dan P = setaraf

Apabila berutus surat mereka menggunakan istilah SALAM

Pasai membekalkan:

Lada hitam, emas, beras

--------------------------------------------------------------------------with JAWA:

-no reason-

Jawa membekalkan:Beras, Bahan makanan, rempah

--------------------------------------------------------------------------

with SIAK and KAMPAR

-when Melaka menakluki kerajaan-kerajaan tersebut-

S & K membekalkan:

Emas

Kerajaan Melaka memberi taraf naungan terhadap Siak dan Kampar

= Kedudukan negeri-negeri ini lebih rendah daripada Melaka.

Apabila berutus surat, negeri-negeri ini menggunakan istilah "sembah".

--------------------------------------------------------------------------

=Hubungan Antarabangsa=


13/55

with CHINA [as told in bab 4]

with SIAM -

M menghantar utusan diplomatik yang diketuai oleh

Tun Telanai dan Menteri Jana Putera.

Siam membekalkan:

Kayu jati, beras dan bahan makanan.

--------------------------------------------------------------------------

with RYUKYU {JAPAN}

= hubungan diplomatik & perdagangan.

Sultan Mansor Shah pernah mengirim surat kepada Raja Ryukyu to inform him about the

behavior of Pedagang Ryukyu.

--------------------------------------------------------------------------with GUJERAT

=hubungan perdagangan.

Gujerat membekalkan

KAIN

and they need REMPAH from M.

--------------------------------------------------------------------------

with ARAB

They bought EMAS and REMPAH from Mand get KAIN SUTERA & TEH from China.

Pusat Perkembangan Agama IslamKerajaan awal di Tanah Melayu yang menerima agama Islam is:

KEDAH-penemuan batu nisan di Tanjung Inggeris

-kurun ke-9

and TERENGGANU.

- Batu bersurat di Kuala Berang

- kurun ke-13

Islam reached Melaka when Megat Iskandar Shah married Puteri Pasai.


14/55

Before that Pasai already memeluk agama Islam, so when they married they are Islam-ed too.

Hikayat Raja-raja Pasai & Bustanus Salatin says that Islam disebarkan ke Melaka by mubaligh

Arab

i.e. Syeikh Abdul Aziz dari Makkah

Agama Islam meliputi aspek:

Toleransi, Adil, Rasional [TAR haha]

Semasa pemerintahan Sultan Muzaffar Shah, beberapa institusi agama seperti masjid, madrasah

and surau telah diwujudkan.

-Islamthat you don't really need to know about-=sensored=

=sensored=

x infinity

Penyebaran Islam dilakukan melalui:

a. Perdagangan

b. Perkahwainanc. Penaklukan

d. Tentera upahan

e. Peranan ahli agamaf. Peranan pemerintah Melaka sendiri

=PERLUASAN KUASA=by:a) Penaklukan [Violent]

b) Perkahwinan [Sex]

c) Kerelaan [Fool] {by xiaoK}

Penaklukan is Kampar and Pahang

Perkahwinan is Pahang, Kelantan and Siak.Kerelaan is Jambi and Lingga

The End.

Bab 6 - Kemerosotan MelakaSultan Mansor Shahmencapai kegemilangan,

Sultan Mahmud Shahmengalami kemerosotan.

:a) Kelemahan kepemimpinanb) Masalah perpaduan


15/55

c) Kelemahan tentera Melaka

d) Kedatangan Portugis

Kelemahan Kepemimpinan

Tun Mutahir menjadi Bendahara Melaka selepas kematian Bendahara Tun Perak.

Bendahara Tun Mutahir mengamalkan pilih kasih semasa menjalankan tugas.Pembesar laincuba mengatasi kekayaan sultan.

Sultan Mahmud Shah [.....]

Apabila menyedari kesilapannya, Sultan Mahmud ShahSultan Ahmad Shah

Sultan Ahmad Shah tidak cekap.

Tun MutahirTun Perpatih Putih

fitnahcukai

a)Achehb)Bantam

c)Patani

d)Brunei

Masalah PerpaduanTun Mutahir is India-Muslim.

BendaharaOrang Melayu Orang India-Muslim

Laksamana Khoja H***an & Bendahara Tun Mutahir bersaing untuk mengukuhkan pengaruh.Raja Mendeliar menfitnahkan Bendahara Tun Mutahir cuba mengatas kekayaan sultan.

Kelemahan tentera Melaka

a) Kerisb) Panahc) Sumpit beracund) Perisaie) Tombak

Struktur peperangan

askar-askar upahan


16/55

Kedatangan Portugis

Gospel[GoldGlory

Gospel

Gold

rempah

Lada hitam

Kayu manisBunga cengkih

Buah pala

rempah

[erdagangan rempah

Orang-orang Eropah memerlukan rempah ratus untuk

a) Mengawet makanan

b) Menyedapkan makananc) Memanaskan badan

Glory

Putera Henry [Prince Henry] menggalakkan orang Portugis menjelajah keTimur.

Oleh itu, rakyatnya telah berani menjelajah ke Timur melalui jalan laut.

i. Bartholomew Diaz berjaya sampai di Tanjung Harapan pada tahun 1488.ii. Vasco da Gama tiba di India pada tahun 1498.

iii. Lopez de Sequeira tiba di Melaka pada tahun 1509.

Lopez de Sequeirauntuk memulakan hubungan dua hala.

Kedatangan mereka disambut baik oleh Sultan Mahmud Shah dan mereka dibenarkan berniagadi Melaka dengan jaminan keselamatan daripada baginda sultan sendiri. Kedatangan pedagang

Portugis untuk menguasai perdagangan rempah dan menentang agama Islam diketahui oleh

pedagang Islam dari Jawa dan Gujerat. Mereka membuat aduan kepada Bendahara TunMutahir yang menasihati Sultan supaya menangkap orang orang Portugis, termasuk pegawai

kanan rombongan yang bernama Ruy de Araujo. Beberapa orang Portugis yang ditangkat telah


17/55

mati terbunuh tetapi Lopez de Sequeira dan beberapa orang pengikutnya yang lain berjaya

melarikan diri ke Goa. Pada tahun 1510, raja Portugal menghantar angkatan laut yang dipimpinoleh Alfonso de Albuquerque untuk menyerang Melaka. Alfonso mengemukakan tiga tuntutan

kepada Sultan Melaka: [

a)Sultan Melaka membebaskan semua tawanan Portugis.b)Melaka membayar ganti rugi kepada Portugal.c) Orang-orang Portugis dibenarkan mendirikan kubu di Melaka.

Alfonso

Serangan pertama dilancarkan oleh orang-orang Portugis pada 25 Julai 1511.

i. Dalam serangan tersebut, Portugis berjaya menguasai jambatan Sungai Melaka.

ii. Orang Portugis memperoleh kejayaan kerana mereka mendapat maklumat kekuatanpertahanan Melaka daripada Si Kitol.

iii. Angkatan tentera Melaka mengukuhkan semangat dengan mendengar kisahHikayatMuhammad Ali Hanafiah.

Serangan kedua Portugis dilancarkan pada 10 Ogos 1511.i. Dalam serangan itu, Alfonso berjaya menguasai Melaka.

ii. Kejayaan Portugis disebabkan mereka berjaya menguasai Sungai Melaka.

24 Ogos 1511

YES

Bab 7

Ok,Sultan Mahmud Shah

Melaka-> Pagoh-> Bentayan, Muar [kubu pertahanan] -> Pahang -

> Pulau Bentan [Pulau Riau]

1521Portugis menyerang Bentan. Sultan Mahmud Shah1526

Sultan Mahmud ShahKampar,1528~~

Sultan Mahmud ShahRaja AliSultan.

Raja Ali = Sultan Alauddin Riayat Shah ll [1528~1564]

S.A.R.S.,pengasas Johor.

Raja Ujong Tanah dan Bentan.

Ujong TanahJohor


18/55

Johorperkataan ArabJim, Ha, Ra yang disebut Jauhar yang bermakna permata

Seri Nara DirajaPenghulu Bendahari

Seri Nara Diraja

1Mengawal semua pendapatan negara2) Mentadbir istana

3) Mengawal hamba raja

Sebuah kota pertahanan [Kota Kara] telah dibina untuk menjaga keselamatan ibu negeri Johor.

Sultan Alauddin Riayat Shah ll memperkukuh kuasanya dengan menguasai semua jajahan takluk

Melaka dan menjadikannya jajahan takluk kerajaan Johor.Laksamana Tun Abdul Jamil telah memperkukuh penguasaan Johor terhadap jajahan takluknya

dengan menempatkan wakilnya di Bengkalis, Kampar, Jambi, Siak, Rokan.

Johor[Portugis, Acheh dan Jambi],kerajaan Johor sentiasa berubah pusat pentadbiran.

Pada Jun 1551, angkatan Johor telah bergabung dengan angkatan perang Perak, Pahang dan

Japara[Jawa] untuk menyerang Melaka.

-mereka mengepung[] Melaka selama tiga bulan.

-Serangan tersebut gagal kerana Portugis mempunyai senjata yang lebih baik dan angkatan

Johor tidak dapat menembusi kota Melaka.

Dua orang pembesar Johor yang terlibat dalam usaha menawan semula Melaka ialah:

a) Tun Sri Lanang

b) Laksamana Tun Abdul Jamil

1608angkatan perang Johor telah bergabung dengan askar Belanda untuk menyerangPortugis di Melaka.

-Laksamana Tun Abdul Jamil mengetuai angkatan perang Johor mengepung Melaka dari darat-Belanda menyerang dari laut.

PortugisBelandamelaka.JohorMelaka

Kebangkitan Acheh

1. Kuasa Portugis mengamalkan dasar menghapuskan monopoli perdagangan di kalanganpedagang asing dengan:

a) Mengenakan pelbagai peraturan yang ketat

b) Kadar cukai yang tinggi

2.Acheh3.Sultan Iskandar Mahkota Alam telah berjaya menjadikan Acheh kuasa yang kuat.

4. Acheh menyerang


19/55

a) Perak - 1575 & 1620.

b) Pahang - 1617c) Kedah - 1619.

5. Dengan menaklukPedir dan Pasai, Acheh telah dapat menguasai perdagangan lada hitam.

Perang Tiga Segi*1. Johor, Acheh dan Portugis bersaing antara satu sama lain untuk menguasai jalan perdagangan

di Selat Melaka.2. Persaingan telah menyebabkan berlakunya peperangan antara ketiga-tiga kuasa tersebut.

3. Peperangan yang berlaku semalam 100 tahun itu dikenal sebagai Perang Tiga Segi.

Kegemilangan Kerajaan Johor1. Faktor- faktor utama yang menyumbang kepada kegemilangan kerajaan Johor ialah:

a) Kecekapan sultan dan pembesar mentadbir negeri

b) Kemajuan perdagangan

c) Perkembangan kegiatan persuratan.

2. Johor merupakan pelabuhan entrepot.3. Cara perdagangan dijalankan di pelabuhan Johor:

a) Tukar barang [sistem barter]

b) menggunakan mata wang.

3. Pelabuhan Johor berkembang pesat kerana pelbagai jenis barang dagangan diperoleh.

4. Mata wang emas Johor - masMata wang perak - kupang

Mata wang timah - katun

5. Mata wang asing seperti dolar Sepanyol, dolar Mexico dan duit Belanda juga digunakan dipelabuhan Johor.

6. Kerajaan Johor mengamalkan sistem naungan untuk menjamin keselamatan pedagang asing.

7. Pada tahun 1612, Tun Sri Lanang berjaya menyusun karya Sejarah Melayu.8. Pada kurun ke-17,Hikayat Hang Tuah telah dihasilkan.

9. Antara pengarang yang terkenal pada masa itu ialah Raja Haji Ahmad dan Raja Ali Haji.

Kemerosotan Kerajaan JohorFaktor- faktor utama yang membawakan kemerosotan kerajaan Johor ialah

a) Perang Johor- Jambi

b) Perebutan kuasac) Perebutan takhta

d) Penglibatan orang Bugis dalam pemerintahan Johor.

e) Pengaruh Syarikat Hindia Timur Belanda [VOC].


20/55

Bab 8 - Kerajaan Negeri-negeri MelayuKerajaan Melayu yang tuaKerajaan yang

wujud sebelum Kesultanan Melayu Melaka.

Kerajaan Melayu yang baruKerahaan yang wujud selepas Kesultanan Melayu Melaka.

Kerajaan Melayu yang tua

-----------------------------------------------------------------

Kedah

Panggilan Kedah oleh pedagang asing:

Cina- Cheh Cha

India- Kataha, Kalagam, Kadaram

Arab- Kalah/ Kalah Bar

Siam- Sai

Sultan Muzaffar Shah membahagikan Kedah kepada 3 pusat pentadbiran:

a) Kota Palas

b) Langkawi

c) Kota Ulu

1.Pada tahun 1735, pusat pentadbiran Kedah berpindah sehinggalah Kota Setar[Alor

Setar] menjadi pusat pentadbiran yang baru.

2.Kedah menghantar bunga emas kepada raja Siam sebagai tanda persahabatan kerana

memerlukan sokongan Siam untuk menjamin keselamatannya.

3.Apabila angkatan tentera Acheh yang diketuai oleh Sultan Iskandar Mahkota Alam menyerang

Kedah pada tahun 1619, Sultan Kedah berundur ke Perlis dan meminta bantuan daripada Siam.

4.Apabila kerajaan Siam yang berpusat di Ayuthia ditawan oleh Burma pada tahun 1767, Kedah

menjalinkan persahabatan dengan Burma.

5. Pada kurun ke-18, kerajaan Kedah kurang stabil. Ini kerana:

a) Kedah diancam oleh Siam.

b) Berlakunya perebutan takhta dan pertikaian di kalangan kerabat raja.

6. Hubungan baik Kedah dengan Inggeris serta keengganan Kedah akur pada Siam menyebabkan

Siam menakluk Kedah pada tahun 1821.

7. Kedah berjaya mendapatkan semula kemerdekaan dari Siam pada tahun 1842.8.Kedah terkenal sebagai sebuah pelabuhan entrepot.

9. Dalam menguruskan pelabhunnya, Kedah mengamalkan Undang- undang Laut Melaka.

10.Kedah menggunakan sistem sukat dan mata wang untuk memudahkan urusan perdagangan.

Perak


21/55

1. Negeri Perak dikaitkan dengan sejenis logam yang dikenal sebagai perak.

2. Buku Sejarah Perak karya A. Halim Nasir menyebut tentang asal usul nama negeri Perak

a) Nama Perak diambil sempena nama Sungai Perak yang terletak di Chegar Galah.

b) Dalam sungai itu terdapat sejenis ikan berwarna putih seperti perak.

3. Sejarah awal negeri Perak dapat dikaji melalui dua sumber:

a) Sejarah Melayu

b) Salasilah Perak. [Salasilah Melayu / Sejarah Perak

= =]

Menurut kedua-dua sumber di atas,

i) Kesultanan Perak diasaskan pada tahun 1528 apabila Tun Saban menghadap Sultan Mahmud

SHah, memohon seorang putera baginda untuk dirajakan di Perak.

ii) Sultan Mahmud Shah menghantar Raja Muzaffar ke Peark berserta alat-alat kebesaran negeri

termasuk sebilah keris yang dinamakan Cura Si Manjakini.

iii) Raja Muzaffar menjadi sultan Perak yang pertama dengan memakai gelaran Sultan Muzaffar

Shah ibni al-Marhum Sultan Mahmud SHah.

4. Antara keunikan negeri Perak ialah sistem pewarisan sultan tidak mengikut sistem turun-

temurun daripada sultan kepada puteranya.

Sistem ini dikenali sebagai sistem giliran.

5. Perak terkenal sebagai pengeluar bijih timah yang penting sejak zaman kerajaan Beruas dan

Manjung.

6. Kekayaan hasil bijih timah Perak menyebabkan kuasa luar cuba menguasainya.

a) Pada tahun 1575, Acheh menawan Perak.

b) Keadaan ini menyebabkan Belanda sukar berdagang dengan Perak.

c) Pada tahun 1651, Belanda mengepung Perak dan memaksa sultan Perak menandatangani

perjanjian dengan VOC.

d) Pada 13 Mac 1753, perjanjian ditandatangani di antara Sultan Iskandar Zulkarnain dengan

Thomas Acheppers.

e) Dalam perjanjian tersebut, Perak bersetuju menjual bijih timah kepada Belanda.

7. Pada zaman pemerintahan Sultan Mansor Shah di Melaka, Bendahara Megat Terawis telah

menentukan sempadan antara Perak dengan SIam.

a) Penentuan sempadan ini memudahkan pembesar Perak memungut cukai.

b) Cukai yang diperoleh daripada lombong bijih timah di Klian Intan yang diusahakan oleh

orang Reman dari Siam menjadikan negeri Perak kaya.

8. Kekayaan bijih timah negeri Perak telah menyebabkan Siam berminat untuk menguasainya.

a) Pada tahun 1816, Siam telah mengarahkan Kedah supaya menyerang Perak.

b) Serangan-serangan seterusnya dilakukan pada tahun 1818 dan 1819.

9. Perak tewas dalam serangan pada tahun 1819 dan kesan-kesannya ialah:

a) Perak terpaksa menghantar bunga emas kepada Siam pada setiap tahun.


22/55

b) Perak perlu membenarkan orang Siam membeli bijih timah dengan tidak membayar cukai.

10.Rancangan Siam tidak dapat dilaksanakan berikutan Perjanjian Low [British]

Pahang

1. Kerajaan Pahang telah wujud pada akhir kuran ke-9 atau awal kurun ke-10.

2. Berdasarkan rekod CHina, orang CHina mengenali Pahang dengan

panggilah Phang atau Pahangh.

3. Pada tahun 1225, Chao Ju-Kua mencatatkan Pahang sebagai Pong-Fong yang dikatakan

menjadi kerajaan yang bernaung di bawah kerajaan Palembang.

4. OrangArab menyebut Pahang sebagai Fahan.

5. Cerita tradisi orang Melayu, nama Pahang sempena nama pokok Mahang yang tumbang

merentangi Sungai Pahang di Kampung Kembahang.

6. Sejarah Melayu menyebut Pahang sebagai Pura.

7. Kerajaan Melayu Pahang diasaskan oleh Sultan Muhammad Shah, putera Sultan Mansor

Shah.a) Pada tahun 1470 Sultan Mansor Shah menabalkan putera baginda Raja Muhammad menjadi

sultan Pahang dengan gelaran Sultan Muhammad Shah.

Peristiwa Pembunuhan Tun Besar

- Pada suatu hari, Raja Muhammad melalui tempat Tun Besar dan kawan-kawannya bermain

sepak raga.

- Tun Besar menyepak sepak raga terkena pada destar Raja Muhammad.

- Destar Raja Muhammad jatuh ke tanah menyebabkan beliau marah, lalu menikam Tun Besar.

- Pengikut-pengikut Bendahara mahu memberontak tetapi dihalang oleh Bendahara.

- Bendahara meminta supaya Raja Muhammad tidak dirajakan di Melaka.

8. Pemerintah Pahang dari keturunan raja Melaka berakhir apabila Pahang diletakkan di bawah

pemerintan Yamtuan Muda Johor iaitu Raja Bajau.

9. APabila berlaku perpecahan dalam kerajaan Johor, Pahang diletakkan di bawah penguasaan

Bendahara Johor.

10. Pada tahun 1882, Bendahara Wan Ahmad berjaya merampas kuasa daripada Bendahara Tun

Mutahir dan menjadi sultan Pahang dengan memakai gelaran Sultan Ahmad al-Muadzam Shah.

Kelantan

1. Shen-Yau [haha] mancatatkan nama Kelantan sebagaiHo-lo-tan atau Kuo-lo-tan.

2. Gerini menyatakan bahawa nama Kelantan adalah gabungan perkataan "kolam" dan "autam".

Kolam= tanah

Autam= sempadan

Gabungan itu kemudian menjadi "Kolantam" dan akhirnya disebut Kelantan.


23/55

3. Pada mulanya, Kelantan diperintah oleh beberapa orang raja di daerah yang berasingan.

4. Apabila Long Yunus menjadi raja Kelantan, masyarakat K sudah bersatu.

5. Pada tahun 1777, Raja Long Yunus memindahkan ibu kotanya dari Kota Kubang Labu ke

Kota Bahru.

6. Hubungan di antara Kelantan dengan Terengganu tidak baik.

a) Raja Long Yunus menghadapi pertikaian dengan sultan Terengganu pada akhir

pemerintahannya.

b) Pada tahun 1794, T cuba menyerang K.

c) Selepas Long Yunus mangkat, Kelantan diserang dan ditewaskan oleh Terengganu yang

mendapat bantuan Patani pada tahun 1795 dan 1800.

d) Pada tahun 1801, Long Muhammad iaitu putera raja Long Yunus melancarkan serangan balas

dari Ulu Kelantan dan berjaya membebaskan K daripada kekuasaan T.

e.Long Muhammad = Sultan Muhammad l

7) Sultan Muhammad menjalinkan hubungan diplomatik dengan Siam untuk memelihara

kemerdekaan dan mengelakkan serangan kuasa luar.a) Pada tahun 1818, Kelantan mula menghantar bunga emas kepada Siam setiap tiga tahun

sekali.

b) Siam membalas dengan memberi hadiah yang berharga.

c) Hasil hubungan dengan Siam itu, Terengganu tidak lagi mengancam K.

8. Negeri Kelantan juga dikenali sebagai "Negeri Cik Siti Wan Kembang"

9. Menurut catatan Rentse, Kelantan terletak di laluan perdagangan antara Timur dan Barat.

Kuala Sungan Kelantan menjadi tempat persinggahan yang terkenal di kalangan peniaga

sebelum ke Teluk Siam , Kemboja dan China.

10. Negeri Kelantan mengeluarkan wang emas yang dinamakan dinar dan wang timah yangdikenal sebagai pitis.

Terengganu

1. Menurut Sultan Umar, sultan Terengganu yang ke-9, asal usul nama Terengganu bermula

dengan sebutan taring anu.

Anu = harimau

Taring2. Menurut catatan penulis China, Wang Ta Yuan, negeri Terengganu telah wujud sebagai

sebuah negeri sebelum tahun 1386. Pada masa itu, Terengganu disebut dengan namaTong Ya

Nong dan Teng Ya Nung.

3. Raja pertama Terengganu = Tun Zainal Abidin Padukan Maharaja [Sultan Zainal Abidin l]

yang berasal daripada keluarga Bendahara Pahang.

4. Kerajaan Terengganu mencapai zaman kegemilangannya pada zaman pemerintahan Sultan

Mansor Shah l, sultan Terengganu kedua. [kegemilanganSultan Mansor Shah = =]

5. Sultan Mansor Shah l melibatkan diri dalam perdagangan lada hitam, emas dan bijih timah.


24/55

6. Terengganu menjalinkan hubungan persahabatan dengan kerajaan Siam.

a) Hubungan ini berterusan apabila Siam meminta bantuan Terengganu untuk menyerang Raja

Ligor pada tahun 1765.

b) Permintaan itu dipersetujui oleh SUltan Mansor SHah l.

c) Sebagai tanda persahabatan, Sultan Mansor Shah l telah menghantar bunga emas kepada

Siam.

d) Tindakan Sultan Mansor Shah itu dianggap oleh Siam sebagai tanda Terengganu mengakui

ketuanan SiamSiam = =]

7. Terengganu adalah antara negeri Melayu yang terawal menerima pengaruh agama Islam.

Bukti-buktinya ialah:

a) Tembaga purba [1254 M.]

b) Prasasti [1303 M.]

8. Sultan Omar merupakan Sultan Terengganu yang berpegang kuat pada ajaran agama Islam.

Selangor

1. Asal usul nama Selangor dipercayai diperoleh sempena nama Sungai Selangor.

2. Sultan Selangor pertama= Raja Lumu yang berasal daripada keturunan Bugis.

3. Sebelum itu, pemerintahan di Selangor berasaskan kampung kecil yang berajakan kerajaan

Melayu Melaka.

4. Pada zaman Kesultanan Melayu Melaka, daerah- daerah di Selangor seperti Jeram, Klang,

Langat dan Kuala Selangor terletak di bawah jajahan kerajaan Melaka.

5. Pada zaman pemerintahan Sultan Muzaffar Shah, Tun Perak dilantik menjadi Penghulu Klang

oleh orang-orang Klang.

6. Pada kurun ke-17, Bugis mendiami kawasan pantai Selangor, khususnya di Kuala Selangor

dan Klang.

7. Klang dikuasai oleh Orang Besar KLang bergelar To' Engku Klang.

a) To' Engku Klang berasal daripada keturunan sultan Johor yang berketurunan Bendahara.

b) Pada tahun 1700, Orang Besar Klang menghadiahkan cap mohor kepada Yamtuan Selangor

untuk mentadbir kawasan Sungai Selangor.

8. Orang Bugis membuka petempatan diKuala Selangor dan Kuala Linggi.

a) Menjelang kurun ke 19, kedudukan orang Bugis semakiin kukuh di Selangor.

b) Mereka melantik Raja Lumu sebagai raja Selangor.

c) Raja Lumu kemudian ditabalkan oleh Sultan Mahmud, sultan Perak sebagai sultan Selangor

dengan memakai gelaranSultan Salehuddin Shah.

9. Sultan Ibrahim yang menggantikan Sultan Salehuddin berjaya memajukan Selangor sebagai

pengeluar bijih timah.


25/55

10. Kekayaan bijih timah telah menyebabkan Belanda ingin menguasai Selangor.

a) Belanda menyerang Kuala Selangor dan Sultan Ibrahim terpaksa berundur ke Hulu Selangor

dan kemudian berundur ke Bernam dan Pahang.

b) Pada tahun 1785, Sultan Ibrahim berjaya menawan semula Kuala Selangor melalui

bantuan Pahang.

c) Pada tahun 1786, Sultan Ibrahim mendapatkan bantuan Perakapabila Belanda mengepung

Kuala Selangor.

11. Perjanjian kerjasama dibuat di antara kerajaan Selangor dengan kerajaan Perak selepas itu.

12. Sultan Muhammad Shah menggantikan Sultan Ibrahim sebagai Sultan Selangor.

Negeri Sembilan.

1. Negeri Sembilan terbentuk daripada gabungan sembilan daerah atau luak.

2. Kemajuan Melaka telah menarik kedatangan orangMinangkabau dari Sumatera.

a) Mereka menetap di Naning, Sungai Ujong, dan Rembau.

b) Mereka menunjukkan taat setia kepada Sultan Melaka kerana Sultan Melaka berasal dariMelayu-Jambi.

3. Pada masa itu, terdapat 4 buah daerah penduduk asli yang berada di bawah kerajaan Melayu

Melaka, iaitu

- Sungai Ujong

- Klang

- Jelebu

- Johol

4. Keadaan di N.S. tidak aman kerana:

a) Kejatuhan Melaka di tangan Portugis.

b) Perkembangan kuasa orang Bugis di Johor.c) Bermulanya kesultanan Bugis di Selangor.

5. Penghulu-penghulu di N.S. memohon sultan Johor untuk mendapatkan seorang putera raja

yang akan mentadbir negeri mereka.

6. Johor tidak dapat menbantu tetapi memberikan kuasa kepada penghulu tersebut untuk

mendapatkan seorang anak raja dari Pagar Ruyong.

7. Penghulu -penghulu N. S. berjaya mendapatkan seorang putera yang bernama Raja Melewar.

8. Raja Melewar pergi ke Siak dan Johor untuk mendapatkan keizinan memerintah N.S.

9. Amalan melantik pembesar dari Pagai Ruyong diteruskan sehingga Raja Lenggang menjadi

Yamtuan Besar.

10. N.S. kaya dengan bijih timah, beras dan hasil hutan.

Bab 91. Sistem pemerintahan merujuk kepada cara pentadbiran dan pengurusan sesebuah

kerajaan.

2. Struktur Pemerintahan dan Pentadbiran negeri-negeri Melayu:


26/55

Kelebihan pembahagian dalam pentadbiran seperti ini menjalin pelaksanaan arahan pemerintah

dengan lebih berkesan.

Sistem pemerintahan dan pentadbiran Negeri-negeri Melayu

1. Pentadbiran di peringkat negeri memperlihatkan ciri-ciri berikut:

a) Diketuai oleh raja atau sultan

b) Sultan dibantu oleh kaum kerabat diraja dan para pembesar

c) Raja atau sultan kerajaan Melayu melambangkan kedaulatan negeri.

2. Kedaulatan sultan dapat dilihatkan melalui kemampuannya melaksanakan undang-undang

dengan adil.

3. Raja atau sultan yang berdaulat memiliki

-kesempurnaan

-kebolehan

-keistimewaandalam pentadbiran kerajaannya.

4. Kedaulatan dapat menjamin:

- Keamanan

- Sokongan rakyat

- Kesetiaan rakyat

5. Unsur-unsur penting yang memperkukuhkan daulat seseorang raja atau sultan:

a) Kecemerlangan

b) Keunggulan peribadic) Kepahlawanan raja menentang musuh

6. Cara-cara konsep daulat diperkukuhkan:

a) Alat- alat kebesaran

i. Cap mohor, tengkolok atau destar, keris, pedang, lembing, payung kuning etc.

ii. Cap mohor diraja digunakan untuk mengesahkan arahan sebagai lambang surat rasmi

kerajaan.

b) Warna kuning digunakan sebagai hiasan pada sapu tangan, tepi tabir, ulasan bantal besar, dan

tilam.

(Payung kuning digunakan oleh anak raja, manakala payung putih digunakan oleh raja)

c) Nobat

i. Alat-alat muzik nobat terdiri daripada

- Semambu yang dibawa oleh ketua nobat

- Gong

- Nafiri


27/55

- Serunai

- Dua gendang besar [Nakara]

- Dua gendang kecil [Tabal]

ii. Nobat dimainkan semasa:

- Upacara pertabalan raja

- Kemangkatan raja

- Keberangkatan raja ke balairung seri

d) Bahasa Dalam

i. Bahasa Dalam ialah bahasa istana yang digunakan ole sultan.

ii. Contohnya,

- bersiram [mandi]

- bersemayam [tinggal]

- mangkat [meninggal dunia]

- gering [jatuh sakit]- bersantap [makan]

- berangkat [bertolak]

-beta [saya]

e) Segala titah perintah raja mestilah dipatuhi.

i. Sesiapa yang engkar kepada titah perintah sultan dikatakan sebagai menderhaka.

ii. Rakyat yang derhaka akan ditimpa tulah [bencana yang menimpa individu, masyarakat atau

negara]

7. Pentadbiran kerajaan dibantu oleh pembesar di peringkat negeri.a) Pembesar membantu melaksanakan perintah sultan.

b) Mereka diberi kuasa mentadbir dan mengutip cukai di kawasan tertentu.

8. Jajahan dan daerah ditadbir oleh pembesar yang dilantik terus oleh sultan melalui pemberian

surat tauliah.

a) Tugas utama pembesar pada peringkat daerah:

- menjaga dan mengekalkan keamanan

- mempertahankan kedaulatan negeri

- menyerahkan sebahagian hasil cukai kepada kerajaan

- Menyediakan tenaga kerja

9. Pentadbiran kampung diketuai oleh ketua kampung.

- Ketua kampung juga dikenali sebagai penggawa/ penghulu.

Tugas utama mereka ialah:

- Memungut cukai

- Membekalkan tenaga tentera

- Mengekalkan taat setia masyarakat kampung terhadap sultan dan pembesar


28/55

- Menjadi perantaraan antara pembesar dengan rakyat.

10. GOlongan lain yang turut memainkan peranan penting dalam pentadbiran ialah:

a) Golongan agama

i) Mereka merupakan kumpulan cerdik pandai Islam yang berjawatan seperti penasihat sultan,

kadi, mufti atau pembesar negeri.

ii) Mereka juga berdakwah, mengendalikan pengajian agama, dan menghasilkan karya agama.

iii) Di peringkat kampung, ahli agama menjadi

-imam,

-khatib,

-bilal

-juru nikah.

b) Ahli magis

i) Ahli magis terdiri daripada bomoh dan pawang.

ii) Mereka mahir dalam bidang perubatan.

iii) Mereka berkebolehan dan berkemahiran mengubati atau menyembuhkan penyakit.iv) Mereka mempunyai pengetahuan tentang khasiat akar kayu dan herba dalam perubatan

v) Mereka juga dilantik menjadi pemimpin dalam masyarakat kampung.

Sistem pemerintahan dan pentadbiran Negeri Sembilan

1) Negeri sembilan negeri yang unik kerana sistem pemerintahan dan pentadbirannya

beerasaskan Adat Perpatih.

[Adat Temenggung]

Adat Temenggung dan Adat Perpatih

- Kedua-dua adat ini berasal dari Sumatera, Indonesia.

- Adat-adat ini terbentuk apabila seorang pembesar membahagikan kawasan pentadbiran

kepada dua orang anaknya iaitu Datuk Perpatih dan Datuk Ketemenggungan.

- Adat Temenggung diasaskan oleh Datuk Ketemenggungan yang memerintah Palembang.

- Adat Temenggung kini diamalkan di semua negeri di Malaysia kecuali Negeri Sembilan dan

Naning.

Struktur pentadbiran Negeri Sembilan

2)Yamtuan besar

3)Undang ialah ketua segala luak atau luhak

i. Terdapat empak luak yang diperintah oleh Undang iaitu Sungai Ujong, Jelebu, Johol dan

Rembau.

ii. Undang berperanan memiliki Yamtuan Besar.

3. Lembaga ialah ketua suku atau waris.


29/55

i. Antara peranan mereka ialah:

- memilih Undang

- menjaga keselamatan dan keamanan

- menyelesaikan pertelingkahan antara suku

- mengendalikan pembahagian harta pusaka

- menjadi orang perantaraan masyarakat suku dengan Undang.

4. Buapak ialah ketua Perut.

i. Setiap anggota Perut merupakan anak buah.

ii. Buapak menjadi tempat rujukan soal yang berkaitan dengan adat dan hukum.

5. Pemilihan pemimpin dalam Adat Perpatih dilakukan mengikut prinsip demokrasi.

- Anak Buah melantik Buapak.

- Buapak memilih Lembaga

- Lembaga memilih Undang- Undang melantik Yamtuan Besar.

6. ALat-alat kebesaran diraja Negeri Sembilan melambangkan kekuasaan dan pengesahan Yang

DIpertuan Besar.

Antaranya:

a) 16 kaki payung kuning

b) 16 bilah pedang

c) 16 bilah keris panjang

d) 16 batang tombak benderang

e) 8 buah tepak sirih

f) 8 buah tempat abug) 8 batang tiang lilin

h) 4 tunggul[panji-panji] yang berwarna kuning

i) 2 tunggul panji-panji yang berwarna merah

j) 2 tunggul panji-panji yang berwarna hitam.

Sistem Perundangan Kerajaan Melayu

1. Sistem pemerintahan dan pentadbiran kerajaan Melayu melambangkan keagungan bangsa

Melayu.

2. Sistem perundangan di negeri Melayu terdiri daripada undang-undang adat dan undang-

undang bertulis.

Undang- undang adat

1. Undang-undang adat ialah undang-undang tidak bertulis yang berdasarkan amalan kebiasaan

dalam masyarakat.


30/55

2. Undang-undang adat dihafal secara turun-temurun dan menjadi peraturan yang mesti dipatuhi.

Adat Temenggung:

- Sistem pemerintahan bercorak autokratik [,]

- Kuasa tertinggi terletak di tangan sultan.

- Sultan menjadi ketua pentadbir, ketua agama dan menjadi simbol kedaulatn dan perpaduan

rakyat []

- Sistem kekeluargaan berasaskan hukum syarak[= =]

-Anak lelaki diberi keutamaan kerana mereka menjadi ketua keluarga.

- Nasab bapa diutamakan.

- Perkahwinan dilakukan mengikut hukum syarak.

- Anak lelaki diutamakan dalam pembahagian harta pusaka kerana anak lelaki mempunyai

tanggungjawab yang lebih besar.

- Hukuman keras bertujuan memberi pengajaran

Adat Perpatih:

- Sistem pemerintahan berdasarkan konsep demokrasi dan pemuafakatan.

- Setiap suku mempunyai wakil dalam pemerintahan.

- Yamtuan Besar sentiasa berunding dengan Undang untuk membuat keputusan

- Setiap ahli suku dianggap bersaudara.

-Anak perempuan diberi keutamaan kerana jurai ini melahirkan suku.

- Nasab ibu diutamakan.

- Perkahwinan sesama suku dilarang kerana suku yang sama dianggap bersaudara.

- Anak perempuan diutamakan dalam pembahagian harta pusaka kerana anak perempuan

menjadi asas wujudnya suku.

- Hukuman bertujuan memulih dan memberi kesedaran.

Adat TemenggungIslam

Adat Perpatih

Undang-undang bertulis

1. Undang-undang bertulis merupakan himpunan peraturan, larangan, dan adat istiadat dalam

bentuk bertulis.

2. Antara undang-undang yang terawal ialah:

a) Hukum Kanun Melaka

i. Terdiri daripada 44 fasal

ii. Digubal pada zaman Kesultanan Melayu Melaka.

b) Undang-undang Laut Melaka

i. Digubal bagi menentukan peraturan pelayaran dan perdagangan

ii. DIgubal pada zaman kegemilangan Kesultanan Melayu Melaka.


31/55

Undang-undang bertulis

Hukum Kanun Melaka:

- Hak dan keistimewaan raja dan kaum kerabatnya

- Peranan dan tanggungjawab raja dan pembesar

- Unsur Islam yang berkaitan dengan jenayah, muamalah, keluarga, keterangan, dan acara.

Undang-undang Laut Melaka:

- Tugas nakhoda dan anak kapal

- Langkah keselamatan dalam kapal

- Penyewaan dan penumpangan kapal dagang

- Kuasa nakhoda menjatuhkan hukuman

- Peraturan perdagangan di kapal

Undang- Undang Pahang:

- (Digubal pada tahun 1596 semasa pemerintahan Sultan Abdul al-Ghaffar Muhaiyuddin Shah)

- Adat lembaga negeri, keistimewaan raja serta pembesar.

- Undang-undang jenayah ,penderhaka, penzina dan undang-undang awam.

Undang-undang Kedah

- Undang-undang pelabuhan seperti cukai, peraturan keselamatan pelabuhan, serta peraturan

timbangan dan ukuran.

Undang-undang Perak

-( Berasal dari Parsi dan digunakan di Perak pada kurun ke-18.)

-( Memperkata tentang 99 kesalahan dan hukuman)

-Syarat memegang jawatan kerajaan.

-Peraturan adat istiadat menghadap dan melantik raja.

-Hukuman jenayah, undang-undang dan pertanian.

-Undang-undang kekeluargaan seperti perkahwinan, penceraian dan zina.

Kegiatan Ekonomi di Negeri-Negeri Melayu

1. Kegiatan ekonomi masyarakat Melayu tradisional adalah dijalankan secara kecil-kecilan atau

sara diri.

Antaranya:

- Pertanian

- Perikanan

- Pembuatan kraf tangan


32/55

- Perlombongan

2. Kegiatan ekonomi tersebut memperlihatkan ciri-ciri berikut:

a) Dijalankan secara sara diri.

b) Pengeluaran adalah untuk memenuhi keperluan harian dan selebihnya akan dijual

3. Perkembangan perdagangan telah mewujudkan konsep baru dalam masyarakat Melayu

tradisional.

a) Sistem mata wang

b) Sistem cukai

c) Sistem timbang dan ukuran

d) Sistem pengangkutan

Pertanian

1. []

2.padi huma, padi sawah, sayur-sayuran, buah-buahan dan ubi.3. Kawasan utama pertanian lebih bertumpu di kawasan berhampiran dengan sungai kerana

tanahnya subur dan mudah mendapatkan bekalan air.

4. Kawasan delta sungai di Kedah dan Kelantan merupakan kawasan utama penanaman padi

sawah.

5. Masyarakat Melayu tradisional menjalankan kegiatan pertanian secara tradisional.

a) Mereka menggunakan alat-alat tradisional seperti tajak, cangkul, bajak, tenggala, penyisir,

dan kuku kambing

b) Mereka juga menggunakan kerbau untuk membantu kerja-kerja membajak di sawah.

6. Untuk menambah hasil pertanian, para petani membina empangan untuk menakung air dan

kemudian disalurkan ke kawasan pertanian melalui terusan seperti Terusan Wan Mat Saman di

Kedah.

7.

Sabit- menuai padi

Kuku kambing- menanam anak padi

Pisau tuai - menuai padi

Perikanan

1. Masyarakat Melayu tradisional menjalankan kegiatan menangkap ikan secara tradisional.

2. Mereka menggunakan alat-alat seperti serkap, tangguk , bubu dan tanggul.3. Penggunaan alat-alat ini menunjukkan bahawa masyarakat Melayu tradisional mempunyai

kemahiran membuat alat menangkap ikan.

4. Hasil tangkapan adalah untuk keperluan sendiri dan selebihnya digunakan untuk dijual atau

dibuat

-ikan kering,

-belacan,


33/55

-budu

-keropok

Kraf Tangan

1.

2.Daun-daun mengkuang, daun pandan dan nipah digunakan untuk membuat tikar, bakul dan

tudung saji.

Bab 9

Perlombongan

1. Negeri-negeri Melayukaya dengan hasil logam seperti bijih timah dan emas.

2. Kawasan utama bijih timah ialah:

a)Perak- Lembah Kinta, Larut, Dinding, Beruas

b)Negeri Sembilan- Sungai Linggi & Sungai Ujong

c)Selangor- Sungai Bernam, Sungai Selangor, Sungai Klang

3. Masyarakat Melayu tradisional melombong dengan menggunakan kaedah

a) Melombong

b) Melampan

c) Lombong Siam

4. Emas dilombong di Kelantan, Terengganu dan Pahang.

Sistem percukaian

1.Cukai ialah bayaran yang dikenakan ke atas hasil pertanian, perlombongan, perdagangan dan

hasil hutan..2. Cukai merupakan sumber pendapatan pemerintah.

3. Jenis-jenis cukai:

a) Cukai labuh batu

i) cukai ini dipungut di tempat-tempat tertentu di sepanjang sungai.

ii) Kawasan sungai menjadi tempat yang penting kerana sungai menjadi jalan perhubungan dan

pengangkutan utama.

b) Cukai bebas kuala

i. Cukai ini dipungut di kuala sungai.

c) Cukai kepala

i) Cukai yang dikenakan kepada rakyat untuk digunakan untukmembuat bunga emas.

ii)Negeri yang mengenakan cukai ini ialah Kedah, Kelantan dan Terengganu[

bunga emasSiam]

d)Cukai tanaman

i.Cukai tanaman dikenakan kepada rakyat jika tanaman mereka membawa hasil yang banyak.


34/55

Sistem Serah dan Sistem Kerah

1. Sistem serah merupakan pemberian sebahagian daripada hasil tanaman yang diusahakan oleh

rakyat kepada pemerintah.

a) Pemberian ini dilakukan sebagai membalas jasa pembesar menyediakan tanah untuk

kegunaan rakyat.

bKadar dan nilai serahan bergantung kepada hasil tanaman dan ternakan yang diperoleh dalam

tahun tersebut.

2. Sistem kerah merupakan pekerjaan yang dibuat oleh rakyat tanpa diberi upah.

a) Rakyat akan dikerah untuk menjalankan kerja-kerja membina istana, kubu pertahanan, jalan,

dan saliran.

b) Perlaksanaan kerja melalui sistem kerah menunjukkan bahawa rakyat mempunyai sikap:

i. Taat setia

ii. Sedia berkorban

iii. Berganding bahu

Perdagangan

1. Cara perdagangan dijalankan dalam masyarakat Melayu tradisional secara berjual beli atau

bertukar barang.

a) Sultan atau pembesar menjadi pemodal, memonopoli kegiatan perdagangan.

b) Perdagangan juga dijalankan oleh rakyat biasa secara berjaja di pasar atau di luar daerah.

c) Dalam sistem perdagangan tukar barang, sesuatu barang ditukar dengan barangan lain

mengikut keperluan penjual dan pembeli.]

d) Selepas berlaku perkembangan ekonomi, mata wang mula digunakan.

e) Pedagang awal menggunakan kulit siput geweng dan sipuut gerus sebagai mata wang.

f) Perkembangan ekonomi membawa kepada penggunaan mata wang logam daripada emas dan

timah.

2.Pusat perdagangan terletak di pelabuhan yang berhampiran dengan muara sungai.

3) Barang dagangan utama:

a) Barang dagangan utama ialah rempah, garam, gambir, hasil tenunan, bijih timah, beras, dan

lada hitam.

b) Hasil hutan yang menjadi bahan dagangan penting ialah kayu-kayan, rotan, damar, dan madu

lebah.

c) Kegiatan mengumpul hasil hutan untuk tujuan perdagangan dikenal sebagai meramu.

4. Penggunaan mata wang dalam masyarakat Melayu tradisional.a) Wang logam kaleng ( calains) yang diperbuat daripada timah telah digunakan di Melaka pada

kurun ke-15.

b) Di Terengganu, wang emas dan kupang yang berbentuk segi lapan, wang syiling keping atau

pitis serta jokoh telah digunakan.

c) Di Johor, masyarakat menggunakan mata wang emas yang dikenal sebagai mas dan kupang.

d) Di Kelantan, wang emas kijang, dinar, kupang dan pohon pitis pula digunakan.


35/55

e) Di Negeri Sembilan, Pahang, Selangor dan Perak, mata wangjongkong tampang atau

timah digunakan.

f) Di Selangor, jongkong timah dikenal sebagai tampang sebuaya kerana mata wangnya

berbentuk buaya.

g) Pedagang di Kedah pula menggunakan mata wang berbentukayam jantan.

Timbangan, Sukatan dan Ukuran

1. Sukatan

a) Masyarakat Melayu tradisional menggunakan sukatan untuk mengukur isipadu sesuatu benda.

b) Mereka menggunakan alat-alat seperti kaul, cupak dan gantang untuk menyukat beras, bijih

timah, rempah, garam dan kacang.

2. Timbanga.

a) Timbangan digunakan untuk mengukur berat sesuatu barangan.

b) Masyarakat Melayu menggunakan dacing dan pikul untuk menimbang.

c) Mereka menimbang barangan seperti emas, perak, bijih timah, dan rempah.

3. UkuranDi Kedah, unit relung digunakan untuk mengukur keluasan tanah.

b) Ukuran berdasarkan anggota badan digunakan untuk

c)Jengkal dan Hasta digunakan untuk mengukur panjang dan pendek sesuatu benda.

d)Ukuran jarak di antara kampung dengan kampung dibuat dengan berdasarkan masa berjalan

atau berkayuh sampan seperti sepelaung, setanak nasi, sehari, sepekan, dan sepurnama.

4. Penggunaan sistem sukatan, timbangan dan ukuran memudahkan urusan jual beli.

5. Sistem ini juga membuktikan bahawa kita mempunyai sistem sukatan, timbangan dan ukuran

yang teratur dan sesuai dengan alam semula jadi.

Pengangkutan

1. Masyarakat Melayu tradisional menggunakan jalan air dan darat untuk tujuan perhubungan

dan pengangkutan.

2. Jalan air seperti sungai dan laut penting kerana perhubungan dan barangan dapat diangkut

dengan lebih mudah dan cepat.

3. Pengangkutan air yang digunakan oleh masyarakat Melayu tradisional termasukjalur, kolek,

perahu dan sampan.

4. Masyarakat Melayu tradisional juga menggunakan Denai Penarikan.a) Jalan ini menghubungkan Melaka dengan Pahang.

b) Penggunaan jalan ini memerlukan penggunanya terpaksa menarik perahunya untuk sampai ke

sungai.

c) Penggunaan denai ini menjimatkan masa perjalanan.

5. Masyarakat Melayu tradisional juga menggunakan gajah, kerbau atau lembu untuk

mengangkut barang.


36/55

6. Pemilihan sungai sebagai jalan utama menyebabkan sungai menjadi penting.

Sosiobudaya

Sosiobudaya merangkumi corak kehidupan yang menjadi amalan masyarakat.

Struktur Masyarakat Melayu tradisional

1. Struktur masyarakat merupakanpembahagian masyarakat kepada beberapa lapisan sosial

dalam sesuatu hierarki kedudukan.

2. Kedudukan seseorang dalam hierarki ditentukan melalui dua cara:

a) Taraf sedia

i. Kedudukan seseorang dalam susun lapis masyarakat diwarisi

ii. Petukaran tugas atau pekerjaan tanpa menjejaskan taraf sosialnya.

b) Taraf percapaian

i. Kedudukan seseorang dalam susun lapis masyarakat berubah ke lapisan yang lebih tinggi.

ii. Perubahan dalam susun lapis disebabkan oleh kebolehan istimewa atau khidmat baktinyakepada pemerintah.

3. Masyarakat Melayu tradisional terbahagi kepada golongan pemerintah dan golongan

diperintah.

4. Pembahagian ini menjadi satu cara untuk menjelaskan peranan dan tanggungjawab setiap

lapisan masyarakat mengikut fungsinya.

Golongan Pemerintah

1. Peranan raja/sultan dalam masyarakat Melayu tradisional:

a) Pemerintah tertinggib) Memelihara perpaduan, keamanan, dan kemakmuran negeri.

2. Raja dibantu oleh kaum kerabatnya.

a) Mereka membantu raja dalam pentadbiran dengan mengerjakan tugas rasmi yang diberikan

oleh raja.

b) Mereka juga dilantik menjadi pembesar di daerah atau raja di jajahan.

3. Golongan pembesar membantu raja menjalankan pentadbiran.

a) Pembesar boleh mengarahkan rakyat melakukan kerja awam demi kepentingan negara.

b) Jawatan pembesar disandang secara pewarisan dan mereka dilantik oleh raja atau sultan.

- Di Melaka, jawatan Laksamana disandang oleh keluarga Hang Tuah.

4. Golongan ulama juga merupakan golongan pemerintah.

a) Golongan ulama terdiri daripada ulama tempatan dan ulama luar negeri.

b) Mereka membantu kerajaan mendidik rakyat supaya berakhlak mulia.


37/55

c) Selain menjadi penasihat sultan, mereka juga bertugas sebagai guru agama, kadi atau imam.

5. Golongan pemerintah juga terdiri daripada pendeta.

a) Pendeta berkemahiran dalam ilmu pengetahuan.

b) Mereka mahir dalam bidang salasilah raja, kesusasteraan, kebudayaan, kesenian dan adat

istiadat Melayu.

c) Mereka juga menjadi pakar rujuk raja atau sultan dan rakyat.

Golongan Diperintah

Golongan diperintah terdiri daripada golongan merdeheka dan hamba.

1. Golongan merdeheka terdiri daripada rakyat biasa yang bermastautin tetap dan juga orang

asing.

a) Rakyat biasa.

i. Rakyat biasa menjadi pedagang, peniaga, petani, tukang ukir, pembuat senjata, dan barang

tembikar.ii. Ada di kalangan mereka yang menjadi penghibur raja, pelakon sandiwara, pawang atau

bomoh.

b) Orang asing

i. Orang asing turut membantu kerajaan dengan menjadi askar upahan, pedagang, atau bomoh.

ii. Mereka mematuhi undang-undang dan adat yang sedia ada di negeri Melayu meskipun mereka

bebas melakukan sebarang kegiatan.

2. Golongan hamba pula merupakan kumpulan masyarakat yang paling rendah tarafnya dalam

masyarakat.

3. Terdapat 3 jenis hamba dalam masyarakat Melayu tradisional, iaitu:

a) Hamba raja

b) Hamba berhutang

c) Hamba biasa.

4. Golongan hamba membuat kerja-kerja yang berkaitan dengan pertanian, perlombongan dan

pertahanan.

5.Dalam masyarakat Melayu tradisional, hubungan antara golongan pemerintah dan golongan

diperintah berasaskan sikap hormat-menghormati.

Gaya Hidup Golongan Bangsawan

1. Gaya hidup raja dan kerabat diraja diamalkan di istana manakala gaya hidup pembesar dan

rakyat jelata diamalkan di luar istana.

2. Ciri-ciri gaya hidup golongan bangsawan


38/55

a) Golongan pembesar dan bangsawan mengamalkan gaya hidup yang unik dan tersendiri.

b) Gaya hidup mereka merangkumi adat istiadat, bahasa dan cara berpakaian.

3. Semasa upacara pertabalan Sultan Melaka,

a) Bendahara duduk berhampiran dengan singgahsana.

b) Laksamana dan Seri Bija Diraja membawa pedang kerajaan.

c) Alat-alat kebesaran kerajaan seperti keris panjang, cogan, tepak, ketur, tempat bara, dan kitab

al-Quran dibawa bersama.

4. Kemangkatan raja juga mengikut tatacara tertentu

a) Apabila berlaku kemangkatan raja, jenazah al-marhum disempurnakan mengikut hukum

agama Islam.

b) Menurut adat kemangkatan raja, bendera kuning akan diturunkan dan digantikan dengan

bendera putih.

c) Tembakan meriam dilepaskan bagi menghebahkan kepada rakyat tentang kemangkatan raja.

d) Upacara pelantikan raja yang baru turut diadakan.

5. Adat menjunjung duli

a) Adat menjunjung duli dilakukan oleh pembesar sebagai tanda hormat dan taat kepada raja.

b) Istiadat ini dilakukan di balairung seri ketika menghadap dan menyembah raja.

6. Peraturan-peraturan menghadap raja.

a) Semasa menghadap raja, rakyat hendaklah menggunakan istilah patik dan tuanku.

b) Mereka dilarang menggunakan bahasa istana kerana bahasa itu hanya digunakan oleh sultan

dan kaum kerabat diraja.

c) Mereka mesti bertanjak, berpancung, dan kerisnya hendaklah diselit di hadapan.

d) Orang yang menghadap juga dilarang memakai kain nipis atau kain kasa.7. Upacara menyambut tetamu atau utusan Melaka adalah berbeza berdasarkan kedudukan

negara utusan sama ada setaraf atau tidak. Banyak atau kurangnya alat kebesaran dan peralatan

yang digunakan bergantung kepada kedudukan taraf kerajaan yang disambut.

8. Pakaian diraja dibuat dengan menggunakan emas dan dihiasi dengan permata.

9. Alat perhiasan yang dipakai terdiri daripada:

- Pending

- Dokoh

- Bengkung

- Keris

10. Gaya hidup golongan bangsawan melambangkan status kedudukan yang tinggi.

11. Gaya hidup mereka juga membezakan mereka daripada rakyat biasa.

Gaya Hidup Golongan Rakyat

1.Nilai-nilai murni telah menjadi amalan harian masyarakat Melayu tradisional.

2. Antara nilai-nilai murni yang menjadi amalan masyarakat Melayu ialah gotong-royong.


39/55

a) Gotong-royong diamalkan semasa mengadakan majlis perkahwinan, bersawah, dan membina

jalan.

b) Di utara Semenanjung Malaysia, amalan ini dinamakan berderau atau berseraya.

3. Menghormati jiran juga menjadi amalan utama dalam masyarakat Melayu

a) Dalam masyarakat Melayu, jiran dianggap sebagai keluarga terdekat.

b) Hubungan baik yang terjalin dengan jiran mewujudkan keadaan aman, tenteram, dan harmoni.

c) Berikutan amalan ini, hormat- menghormati telah menjadi budaya hidup masyarakat.

d) Selain itu, budaya budaya menghormati pemimpin dan orang yang lebih tua ditunjukkan

melalui pelbagai cara.

i. Menggunakan panggilan pak long, mak long, pak cik, mak cik.

ii.Membongkokkan badan apabila berlalu di hadapan orang tua.

iii. Mencium tangan orang tua.

4. Masyarakat Melayu juga mengamalkan budaya ziarah-menziarahi.

a) Tetamu memberi salam dan dijawab oleh tuan rumah.b) Tetamu membasuh kaki dan bersalaman dengan tuan rumha.

c) Tuan rumah akan mempersilakan tetamu masuk.

d) Tikar dihamparkan untuk tetamu duduk.

e) Tepak sirih disorongkan dan tetamu dihidangkan dengan makanan dan minuman.

f) Sebelum makan, mereka akan membasuh tangan dan membaca doa.

g) Mereka menggunakan tangan kanan untuk menyuap makanan.

h) Ketika makan, mereka kurang berbual atau ketawa kerana perbuatan itu dianggap tidak

sopan.

6. Amalan tolong-menolongan dan toleransi dapat memupuk perpaduan di kalangan masyarakat.7. Gaya hidup golongan rakyat mencerminkan kehidupkan mereka yang bersatu padu, harmonis,

dan bersemangat masyarakat.

Kegiatan Sosiobudaya

Kegiatan Masa Lapang

1. Masa lapang merujuk kepada waktu yang terluang.

a) Masa lapang golongan pemerintah ialah waktu mereka tidak menjalankan urusan pentadbiran

negara.

b) Masa lapang golongan rakyat pula ialah semasa menunggu hasil atau selepas menuai hasil.

c) Masa lapang juga merujuk kepada waktu petang atau malam.

2. Golongan bangsawan dan rakyat menggunakan masa lapang dengan melakukan pelbagai

aktiviti.

Antaranya ialah:

a) Bermain sepak raga

b) Bermain catur


40/55

c) Bermain senjata

d) Bersilat

e) Menunggang kuda

3. Di istana, golongan penghibur seperti tukang cerita, penyair, penyanyi dan ahli muzik

menghiburkan sultan dan pembesar.

4. Antara persembahannya ialah:

a) Tarian Asyik

i. Tarian ini ditarikan di istana Kelantan.

ii. Asyik membawa maksud kekasih.

iii. Oleh itu, Asyik ditarikan secara lemah-lembut dan tertib.

iv. Tarian ini dipersembahkan dalam majlis perkahwinan dan hari perayaan yang lain.

v. Antara alat muzik yang digunakan ialah rabab, gambang dan gedombak.

b) Tarian Mak Yong

5. Golongan rakyat jelata mengisi masa lapang dengan bermain:

a) Layang-layang.

b) Gasing

c) Congkak

d) Bersilat

6. Ada di kalangan mereka yang pandai bercerita, berpantun dan bersyair.

7. Aktiviti masa lapang penting kerana:

a) Memupuk persefahaman

b) Menggalakkan semangat saling bantu-membantu.

c) Dapat menajamkan fikiran dan ingatan.

Karya Persuratan

1. Dalam masyarakat Melayu tradisional, pengarang menyampaikan buah fikiran melalui karya

persuratan yang dihasilkan dalam tulisan jawi.

2. Karya persuratan masyarakat Melayu tradisional dihasilkan dalam pelbagai bidang.

3. Antaranya termasuklah bidang agama seperti fikah, usuluddin, hadis, tafsir, dan tasawuf.

4. Terdapat juga karya kesusasteraan, ketatanegaraan, sejarah, bahasa, dan perubatan.

5. Selain sastera bertulis, terdapat juga sastera lisan yang juga dikenal sebagai sastera rakyat.

Antaranya adalah seperti berikut:

Cerita penglipur lara:

- Hikayat Raja Muda

- Hikayat Malim Deman

- Hikayat Anggun Cik Tunggal

Cerita Jenaka:


41/55

- Lebai Malang

- Pak Kaduk

- Si Luncai

Cerita Binatang:

- Sang Kancil dan Harimau

- Pelanduk dan Buaya

- Kura-kura dan Arnab

Cerita Dongeng

- Puteri Sa'dong

- Tasik Dayang Bunting

- Cik Siti Wan Kembang

Kesenian Rakyat

1. Kesenian Rakyat adalah hasil ciptaan rakyat yang antaranya termasuklah:

a) Seni muzikb) Seni tari

c) Seni suara

d) Seni ukir

e) Seni bina

f) Seni tekat

g) Seni tenun

h) Seni mempertahankan diri

2. Kegiatan seni penting kerana:

a) Dapat mempamerkan bakatmereka yang berkenaanb) Dapat menunjukkan nilai mutu kesenian masyarakatyang tinggi.

c) Kegiatan seni secara berkumpulan dapat membentuk masyarakat yang bersatu padu dan

harmoni.

3. Seni kreatif dan hubungan yang rapat dengan alam sekitar dapat dilihat dalam reka bentuk

rumah Melayu.

a) Rumah orang Melayu memperlihatkan ciri-ciri berikut:

i. Berbumbung panjang

ii. Bertebar layar

iii. Tidak berpaku

b) Rotan dan akar kayu digunakan untuk mengikat persendian

c) Bahagian dalaman rumah dihiasi dengan pelbagai bentuk ukiran yang bermotifkan alam

semula jadi.

d) Reka bentuk rumah Melayu dipengaruhi oleh unsur dari luar alam Melayu.

i. Rumah di Negeri Sembilan memperlihatkan corak seni bina rumah Minangkabau.


42/55

ii.Rumah di Kelantan, Terengganu dan Pahang dipengaruhi oleh seni bina Siam dan Majapahit.

iii.Rumah orang Melayu di Johor dipengaruhi oleh reka bentuk Belanda.

4. Masyarakat Melayu pandai mengukir tembaga, memahat dan mengukir pintu serta membuat

mimbar masjid.

a) Ukiran yang dihasilkan bercorak ukiran timbul, terbenam , dan tembus.

b) Tema utama ukiran berbentuk daun, bunga dan ayat-ayat al-Quran dengan tulisan khat.

5. Seni tekat adalah sejenis seni kraf tangan yang popular di kalangan masyarakat Melayu.

a) Kain baldu dijadikan kain dasar dan disulami dengan benang emas yang berbentuk bunga dan

pohon-pohon.

b) Antara seni tekat ialah kipas, bantal, dan balutan tepak sirih.

6. Seni tenun juga merupakan seni kraf tangan yang popular di kalangan masyarakat Melayu.

a) Seni tenun terkenal di Kelantan, Terengganu dan Pahang.b) Terdapat tiga jenis tenunan, iaitu tenunan biasa, benang ikat celip, dan songket.

c) Corak tenunan yang dihasilkan adalah berunsurkan tumbuhan, binatang, bunga, dan bentuk

geometri.

7. Seni mempertahankan diri adalah hasil kesenian rakyat yang penting.

a) Kesenian ini turut merangkumi bermain senjata.

b) Kesenian ini dapat mendisiplinkan diri serta membentuk daya ketahanan diri seseorang

individu untuk menghadapi musuh.

8. Kesenian rakyat mencerminkan kemahiran, kepakaran, daya kreativiti, daya pemikiran danpengetahuan yang tinggi di kalangan orang Melayu.

Adat Resam

1. Adat resam adalah amalan yang ditetapkan oleh masyarakat dan diwarisi secara turun-

temurun.

2. Antara adat resam masyarakat Melayu yang masih diamalkan sehingga hari ini ialah:

a) Adat perkahwinan-

,

i.Merisik

-Merisik dijalankan untuk mengetahui sama ada gadis berkenaan sudah berpunya atau tidak.

ii.Meminang

- Selepas merisik, pihak lelaki menghantar rombongan peminangan dengan membawa cincin

pertunangan.

- Tarikh akad nikah dan majlis perkahwinan akan ditetapkan pada waktu itu.

iii.Akad nikah


43/55

-Majlis akad nikah diadakan di rumah pengantin perempuan.

-Upacara ini biasanya dijalankan oleh jurunikah.

b) Adat menyambut kelahiran bayi

i. Adat ini diadakan selepas seminggu bayi dilahirkan.

ii.Kenduri dan upacara mencukur rambut bayi dilakukan sebagai tanda kesyukuran kepada Allah

s.w.t.

iii.Di sesetengah tempat, bacaan berzanji dan marhaban diadakan.

iv.Majlis diakhiri dengan bacaan tahlil dan doa selamat.

c) Adat berkhatan

i. Seseorang kanak-kanak Melayu lelaki yang sudah baligh atau cukup umur akan dikhatankan.

ii. Lazimnya upacara berkhatan dilakukan secara beramai-ramai.

iii.Sebelum upacara berkhatan dijalankan, kanak-kanak lelaki tersebut akan dimandikan.

iv. Mereka kemudian akan diarak mengeliling kampung []v. Upacara berkhatan kemudian dijalankan oleh Tuk Mudin.

3. Adat resam masyarakat Melayu memupuk semangat kerjasama dan tolong menolong, serta

budaya hormat-menghormati.

Pendidikan

1. Pendidikan dalam masyarakat Melayu dapat dibahagikan kepada dua bentuk, iaitu pendidikan

tidak formal dan pendidikan formal.

2. Ciri-ciri pendidikan tidak formal

a) Pendidikan ini berbentuk tidak formal kerana dipelajari secara tidak langsung.

b) Pendidikan disampaikan melalui cerita lisan, peribahasa, pantun, dan teka teki.

c) Kanak-kanak mempelajari tentang pantang larang, adat istiadat, dan adab sopan daripada ibu

bapa atau orang dewasa yang berpengalaman.

d) Pendidikan ini berkesan khususnya di kalangan kanak-kanak.

e) Kemahiran pertukangan dan ilmu perubatan tradisional juga diajar secara tidak formal

f) Kemahiran ini diajar dan diperoleh melalui pemerhatian kanak-kanak itu sendiri.

g) Kemahiran lazimnya diwarisi daripada satu generasi kepada satu generasi yang lain seperti

seni mempertahankan diri.

h) Pendidikan tidak formal disampaikan agar seseorang itu dapat berdikari tanpa bergantungkepada orang lain.

3. Ciri-ciri pendidikan formal.

a) Sistem pendidikan formal berkembang selepas kedatangan agama Islam.

b) Masyarakat mempelajari kitab muqaddam dan al-Quran, fardu ain, mengira, menulis jawi,

tajwid, rukun Islam, dan rukun Iman.


44/55

c) Pendidikan Islam diajar di istana, masjid, pondok, madrasah, surau atau di rumah guru agama.

d) Pendidikan formal membolehkan seseorang melanjutkan pelajaran ke Makkah.

4. Pendidikan dalam masyarakat Melayu tradisional bertujuan melahirkan individu yang

berakhlak mulia, berkelakuan sopan, bertatasusila dan berhemah tinggi.

Bab 10-SarawakLatar Belakang Sejarah Sarawak1. Sarawak ialah negeri yang terbesar di Malaysia.

2. Nama Sarawak berasal daripada nama Batang Sarawak/Sungai Sarawak.3. Sarawak adalah antara negeri terawal diduduki oleh manusia di Asia Tenggara.

4. Kewujudan manusia di Sarawak bermula kira-kira 40,000 tahun dahulu.

5. Buktinya ialah penemuan beberapa peninggalan sejarah di Gua Niah seperti:

a) Tembikar

b) Alat perkakas yang diperbuat daripada batu seperti kapak dan pisau.

c) Lukisan yang diconteng pada dinding gua.

6. Negeri Sarawak ditaadbir oleh Kesultanan Melayu Brunei sejak kurun ke-15.

a) Kerajaan Brunei mentadbir Sarawak dengan membahagikan pemerintahan Sarawak kepada beberapa ub) Setiap unit jajahan ditadbir oleh seorang pembesar yang diberi kuasa autonomi []

Contohnya,

i. Sungai Skrang ditadbir oleh Syarif Sahap

ii. Kawasan Sungai Sarawak (Kuching) ditadbir oleh Pangeran Mahkota.

Masyarakat Sarawak1. Terdapat 27 kumpulan etnik di negeri Sarawak.

2. Setiap kumpulan etnik ini mempunyai bahasa, budaya dan cara hidup yang berbeza.

3. Kawasan yang paling padat dengan penduduk ialah:

a) Di dataran pantai.b) Lembah sungai di bahagian barat Kuching

c) Kawasan antara Sungai Kayan dengan Sungai Mukah.

4. Corak taburan penduduk berselerak menyebabkan penduduk tidak banyak berhubung dengan orang lu

5. Keadaan ini mendorong setiap kumpulan etnik membentuk identiti kebudayaan masing-masing mengi

persekitarannya.

[] = =

6. Kumpulan etnik Sarakat dan taburannya adalah seperti berikut:

Persisiran pantaiMelayu- Kawasan Kuching, Simanggang, Sibu, Mukah, Oya, Saribas, Tanjung Datu.

Melanau- Lembah Utara Rajang, Mukah, Oya, Bintulu

Lembah SungaiIban- Sungai Saribas, Sungai Skrang, Sungai Batang Lupar, dan Sungai Rajang.

Bidayuh- Singgai, Sadong, Sungai Kayan.

Kenyah- Batang Baram, Kawasan Ulu Batang, Rajah, dan Balui.


45/55

PedalamanPenan- Kawasan Hutan Baram dan Sungai Rajang

Kelabit- Lembah Terusan dan Sungai Baram.

Murut- Kawasan kaki bukit dan gunung di utara Sarawak dan di kawasan Sungai Trusan dan Limbang.

Kegiatan Sosiobudaya

1.Pelbagai etnik Sarawak telah mewujudkan corak sosiobudaya yang berbeza antara satu etnik dengan sa

lain.2. Kumpulan etnik di Sarawak meneruskan kegiatan sosiobudaya mereka melalui warisan daripada gener

sebelumnya.

3. Sungguhpun demikian, mereka menghormati budaya yang diamalkan oleh kumpulan etnik yang lain.4. Keadaan ini telah mewujudkan semangat kekitaan di kalangan masyarakat Sarawak.

Pendidikan1. Penduduk bumiputera Sarawak menerima pendidikan tidak formal dan pendidikan formal.

2. Pendidikan tidak formal diperoleh melalui cerita-cerita lisan.-Ilmu yang disampaikan berkaitan dengan amalan dan kepercayaan turun-temurun seperti cara-cara berb

memungut hasil hutan.

3. Pendidikan formal dijalankan di masjid dan sekolah agama. -Perkara-perkara yang diajar melalui sistem pendidikan ini ialah membaca al-Quran dan mengenal tulisa

4. Pendidikan agama Islam seperti membaca al-Quran dan menulis jawi diajar kepada kumpulan etnik ya

Islam.

5. Selain itu, terdapat juga pendidikan yang berkaitan dengan hukum Islam seperti cara melaksanakan ib

disampaikan oleh guru al-Quran, imam, dan lebai.

Peraturan dan Adat Resam.1. Setiap suku etnik di Sarawak mempunyai adat resam tersendiri yang perlu dipatuhi dan diamalkan oleh

anggota masyarakat.2. Amalan adat resam ini mempunyai keunikan yang tersendiri mengikut sosiobudaya etnik masing-masi

a) Bagi masyarakat yang beragama Islam, mereka mengamalkan cara hidup yang berasaskan ajaran agam

b) Bagi masyarakat bukan Islam, mereka patuh pada cara hidup dan adat resam yang diwarisi turun-temunenek moyang mereka.

Iban-Tradisi menyimpan pasu, gong, dan tempayan yang dipanggil tajau:

@ Diwarisi secara turun-temurun

@ Dianggap bernilai

@ Dianggap suci@ Dihormati

@ Berfungsi sebagai harta simpanan.

@ Diperoleh secara tukar barang.

Kayan, Kelabit dan Kenyah-

Menindik telinga:


46/55

@ Menindik telinga melambangkan kecantikan.

@ Mereka menggantungkan gelang timah atau tembaga hingga cuping telinga menjadi lanjut.@ Anting-anting diwarisi secara turun-temurun.

Melukis atau mencacah badan dengan pelbagai corak yang mempunyai makna yang tersendiri.

Melayu:Mengamalkan cara hidup Islam:

@ Adat resam berasaskan ajaran Islam

@ Hidup bermasyarakat@ Saling bantu-membantu

3. Selain masyarakat Melayu, masyarakat bumiputera Sarawak yang lain mempunyai ketua yang dipanggrumah".

Antara tugas-tugas tuai rumah ialah:

a) Menjaga keselamatan dan keamanan di kawasannya.

b) Menyelesaikan masalah masyarakat seperti perkahwinan, penceraian, peraturan dan perayaan.

c) Menentukan tarikh Hari Gawai (pesta menuai) dan perayaan "Beranyi".

4. Masih terdapat kebanyakan masyarakat Iban, Bidayuh dan masyarakat Orang Ulu tinggal di rumah paa) Rumah panjang berfungsi sebagai sebuah perkampungan.

b) Kaun lain yang tinggal di rumah penjang hidup seperti sebuah keluarga.

c) Keselamatan dan keamanan di rumah panjang diawasi oleh tuai rumah (ketua rumah panjang).

Kebudayaan1. Penduduk Sarawak mempunyai pelbagai perayaan yang lazimnya akan disambut dengan meriah.

Masyarakat Melanaua) Masyarakat Melanau merayakan perayaan kaul.

b) perayaan ini diadakan untuk menjamu ipok yang mengawal laut.

c) Peryaan ini bertujuan untuki. Memperoleh tangkapan yang memuaskan

ii.Selamat semasa berada di laut

iii.Mengelakkan penyakit.

Masyarakat Ibana) Masyarakat Iban merayakan perayaan Hari Gawai (Pesta Menuai)b) Terdaat beberapa jenis Hari Gawai:

i. Gawai Burung

ii. Gawai Batu

iii.Gawai Kenyalang

iv.Gawai Antu

c) Mereka menarikan tarian Ngajat sebagai tanda kesyukuran dalam pesta menuai padi.

Orang Melayu Sarawaka) Bergendang merupakan sejenis kesenian tradisional masyarakat Melayu Sarawak.

i.Hanya kaum lelaki yang menari.


47/55

ii.Kaun perempuan bermain gendang sambil bernyanyi dan berpantun.

b) Kesenian ini meliputi permainan muzik, nyanyian, pantun dan tarian.

Agama dan Kepercayaan

1) Masyarakat Sarawak mempunyai kepercayaan yang berbeza mengikut kumpulan etnik masing-masing

2) Sungguhpun demikian, setiap kaum etnik mangamalkan cara hidup dengan aman dan damai.3) Sebilangan kecil masyarakat bumiputera Sarawak seperti Iban, Murut, Kelabit, Kenyah, dan Bidaymengamalkan kepercayaan animisme.

4) Animisme merupakan kepercayaan bahawa setiap benda dalam alam seperti gunung, bukit, busut, poksungai dan hutan mempunyai semangat dan roh.

5) Masyarakat Melanau yang bukan beragama Islam mempercayai makhluk ghaib yang dipanggil Ipok.

6) Orang Penan dikenali sebagai Penan nomad.a) Mereka dikenal sedemikian kerana mereka mengamalkan cara hidup berpindah-randah khususnya a

berlaku kematian.b) Menurut kepercayaan masarakat Penan, mereka dilarang menetap secara kekal di sesuatu kawasa

mereka dilarang menebang pokok besar serta melapangkan kawasan hutan.

7. Di kalangan kaum Iban, mereka masih berpegang teguh pada beberapa kepercayaan dalam kehidupana) Apabila hendak membuka penempatan dan mendirikan rumah, kawasan anah yang hendak didirikan ru

hendaklah disemah terlebih dahulu.b) Mereka juga percaya pada petanda-petanda lain seperti bunyi burung ketupung dan burung beragai

menandakan mereka tidak boleh mendirikan rumah di kawasan itu.

Kegiatan Ekonomi

1. Sungguhpun Sarawak banyak memiliki sumber kekayaan semula jadi, namun kegiatan ekonomi utama

berbentuksara diri.

2. Kegiatan ekonomi penduduknya banyak bergantung kepada bentuk muka bumi, kawasan penempatan dan sumber alam.

Sara diri

1. Kegiatan ekonomi masyarakat tradisional Sarawak banyak dipengaruhi oleh faktor persekitaran tempamereka.

2. Kebanyakan masyarakat Sarawak menjalankan kegiatan ekonomi sara diri dan menyara hidup dengan

a) Menanam padi huma atau padi bukit.b) Menangkap ikan.

c) Memungut hasil hutan

d) Berniaga secara kecil-kecilan3. Masyarakat seperti Iban, Kayan, Kenyah dan Murut tinggal di kawasan pedalaman dan menanam padi

rumah mereka secara gotong-royong.

4. Bagi penduduk di kawasan pedalaman, aktiviti ekonomi sara diri yang paling penting ialah berburu da

hasil hutan.a) Orang Penan yang tinggal di hulu Sungai Baram dan Sungai Rajang berburu binatang dengan menggu

sumpitan.

b) Penduduk di kawasan pedalaman juga memungut hasil hutan seperti jelutung, damar, dan rotan.c) Mereka akan menukar hasil hutan itu dengan barang keperluan harian seperti beras dan garam.

Pertanian


48/55

1. Penanaman padi huma, padi sawah, lada hitam, dan sagu merupakan kegiatan pertanian yang penting d

2. Padi huma ditanam di sekitar kawasan tempat tinggal setiap kumpulan etnik.a) Padi huma ialah makanan yang penting bagi kaum Iban, Bidayuh, dan Orang Ulu.

b) Penanaman padi huma tidak memerlukan sistem saliran dan boleh ditanam di kawasan yang berbukit-

3. Penanaman padi sawah tidak diusahakan secara meluas.

a) Orang Kelabit menanam padi sawah di kawasan hulu Sungai Baram.b) Mereka terkenal dengan pengeluaran beras Bario.

4. Perusahaan sagu diusahakan oleh kaum Melanau.

a) Pokok sagu tumbuh di kawasan paya.b) Pokok sagu ditebang selepas berusia 10 tahun.

c) ISinya yang dikenali sebagai ripo dikeluarkan dan dijemur sehingga kering.

d) Ripo kemudian diproses sebelum dijadikan tepung sagu yang dikenali sebaga i lemantak.e) Sarawak merupakan pengeksport sagu dunia yang penting.

5. Penanaman lada hitam diusahakan oleh kebanyakan kaum etnik di Sarawak.

a) Lada Hitam merupakan tanaman tradisional terpenting di Sarawak.

b) Penanaman lada hitam diusahakan oleh kaum Kedayan dan Murut.

Perlombongan

1. Sejak kurun ke-19, antimoni dan emas merupakan bahan galian Sarawak yang terpenting.2. Pada peringkat awal, kegiatan perlombongan dikuasai oleh Datu Patinggi Ali.

3. Antara kaum etnik yang terlibat dalam kegiatan perlombongan ialah:

a) Kaum Bidayuh terlibat dalam mengusahakan kedua-dua jenis perlombongan tersebut.b) Orang Cina diBau, Paku dan Bidi menjalankan kegiatan melombong emas.

Perdagangan

1. Sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka, Sarawak telah menjalinkan hubungan perdagangan dengan M2. Barang-barang dari Sarawak yang diperdagangkan di pelabuhan Melaka ialah:

a) Lada hitam

b) Halia

c) Kapur barus

d) Sarang burung

e) Emas

f) Permata

g) Ikan3. Sarawak juga dikunjungi oleh pedagang China untuk mendapatkan :

a) Lada hitam

b) Kapur barus

c) Emas

d) Kayu cendana

e) SUmbu badak

f) Telur penyu4. Mereka juga menjual barangan besi, kaca dan pinggan mangkuk di kawasan tertentu seperti di Santubo

5. Kemajuan perdagangan Sarawak telah menarik minat pedagang dari China, Arab, India dan Kepulaua6. Mereka membawa barang-barang seperti tembikar, sutera, barang logam, kain dan barang perhiasan ke


49/55

Bab 11- Sabah1. Sabah juga dikenal dengan panggilan Negeri di Bawah Bayu.

2. Asal usul nama Sabah:

a) Nama asal Sabah dikatakan daripada perkataan "saba" iaitu sejenis buah pisang yang

dinamakan pisang saba.

b) Masyarakat Bajaujuga memanggil pisang saba sebagai pisang jaba.

c) Negeri ini disebut Ssabah kerana masyarakat di sekitar pantai barat banyak menanam pisang

saba sebagai bahan makanan.

3. Sebelum kurun ke-16, negeri Sabah tidak wujud kerana tidak terdapat pemerintahan beraja,

sultan atau organisasi yang boleh diiktiraf sebagai negeri.

4. Keadaan tersebut menyebabkan Sabah diperintah melalui tiga cara, iaitu:

a) Sistem politik kesukuan

i. Sistem ini terdapat di daerah pedalaman yang diduduki oleh kaum peribumi

seperti Kadazandusun, Murut dan Orang Sungei.

ii. Mereka hidup dalam kelompok yang kecil.

iii.Mereka juga dipisahkan daripada kumpulan lain oleh bentuk muka bumi seperti banjaran,bukit bukau, dan sungai.

b) Sistem politik kesultanan

i. Sistem politik ini diamalkan di bahagian persisiran pantai barat dan timur yang ditadbir oleh

Kesultanan Brunei dan Sulu.

ii. Sistem politik ini bermula sejak kurun ke-17 apabila Sabah dikuasai oleh Kesultanan Brunei.

iii.Pentadbiran Kesultanan Brunei dilanda masalah sehingga membawakan perebutan kuasa pada

tahun 1662-1674.

iv. Sultan Muyiddi

form 1 sejarah

Documents