Bab 1: Kemunculan tamadun awal manusia

Pengenalan

1. Terdapat empat tahap utama dalam Zaman Prasejarah iaitu :(a) Zaman Paleolitik

- Manusia hidup secara nomad- Mereka tinggal di tepi kawasan tasik,tepi

sungai, di dalam gua, hidup dalam kelompok keluarga @ scr bkumpulan

- Memungut hasil hutan, memburu binatang, dan menangkap ikan

- Alat batu ciptaan mereka lbh mengutamakan fungsi drpd nilai estetika

(b) Zaman Mesolitik- Sama dgn Zaman Paleolitik

(c) Zaman Neolitik- Mula hidup menetap dalam kelompok yang

besar- menyara diri dgn bercucuk tanam dan

menternak binatang- khdupan msyrkt tlh mewujudkan pmbhgian

tugas kerana mereka mempunyai lbh banyak masa utk menghasilkan artifak yg lbh baik

- Sistem barter (system pertukaran barang) tercipta dari khdupan menetap dan keupayaan menghasilkan bahan makanan mlebihi keperluan

(d) Zaman Logam (Zaman Gangsa dan Zaman Besi)

- manusia berjaya mereka cipta perahu dan rumah

- Dgn perahu, manusia dpt meningkatkan kegiatan perdagangan maritime

- Di sesetengah kwsn telah muncul petempatan besardan kota pertahanan

Contoh : Jericho di Jordan, Catal Huyuk di Turki

Makna Tamadun

Pelbagai istilah dapat diungkapkan melalui makna tamadun. Antaranya ialah :

(a) Dari perkataan arab, madana yg bermaksud (i) tinggi budi bahasa(ii) pembukaan Bandar

(b) Dari perkataan bahasa inggeris, civillation yg berasal drpd bahasa greek iaitu civitas yg bermaksud Bandar dan peradaban

(c) Masyarakat barat, tamadun dikaitkan dgn pembagunan lahiriah terutamanya dalam hal-hal kebudayaan

(d) Gordon childe, sarjana barat mengatakan tamadun ialah pencapaian lahiriah merupakan kayu ukur kemajuan tamadun dalam sesebuah msyrkt

(e) Darcy Riberio dan RA Buchanan menolak unsur rohaniah sebaliknya hanya menekankan kepentingan dan pembangunan lahiriah dalam proses perkembngan tamadun.

(f) Islam merangkumi pembangunan lahiriah dan rohaniah.

(g) Mengikut pandangan Syed Naquib al-Attas,tamadun ialah pencapaian tahap tatasusila yang tinggi dan kebudayaan yang luhur oleh sesebuah masyarakat.

Ciri-ciri Tamadun

(a) Penempatan kekal(b) Kehidupan berorganisasi(c) Sistem pemerintahan (d) Pengkhususan pekerjaan

(e) Agama dan kepercayaan

Proses Pembetukan Tamadun

(a) Lembah sungai selalunya dipilih sebagai lokasi penempatan kekal disebabkan oleh kesuburan tanah di sekitarnya untuk tujuan pertanian.

(b) Pemilihan lokasi ini juga adalah disebabkan adanya kemudahan untuk mendapatkan bekalan air,makanan,serta kemudahan pengangkutan dan perhubungan.

(c) Contohnya, tamadun Mesopotamia di Lembah Sungai Euphrates (3500S.M.), tamadun Mesir Purba di Lembah Sungai Nil (3100S.M.), tamadun Indus di Lembah Sungai Indus (2500S.M.),dan tamadun Hwang Ho di Lembah Sungai Hwang Ho (1800S.M.)

1. Tamadun Mesopotamia

Lokasi perkataan tamadun berasal drpd bahasa yunani yg

bermakna tanah di antara dua sungai terletak di antara sungai tigris dan sungai euphrates

yg mengalir dari kwsn pergunungan di Turki ke tanah lembah dan pamah di Iraq hinggalah ke Teluk Parsi

dikelilingi oleh Pergunungan Zagros di bahagian Timur Laut, dataran tinggi Arab di barat daya dan Teluk Parsi di bahagian selatan

Kerangka masa berkembang drpd petempatan awal Zaman Neolitik Sekitar tahun 3500 S.M., wilayah Mesopotamia telah

berkembang menjadi pusat tamadun awal. Banyak kerajaan yang muncul berkembang ,

akhirnya jatuh ke tangan Mesopotamia. Contohnya ialah kerajaan Sumeria , kerajaan terawal

pada tahun 3500 S.M. dan kerajaan terakhir ialah Chaldea yg jatuh pd thun 539 S.M.

Tamadun Mesopotamia terbahagi kpd tujuh pemerintahan iaitu :

Zaman Kerangka MasaKerajaan Sumeria 3500-2340 S.M.Kerajaan Akkad 2371-2006 S.M.

Kerajaan Ur 2113-2006 S.M.Kerajaan Babylon Awal atau Lama 2000-1530 S.M.

Kerajaan Kassites 1530-1100 S.M.Kerajaan Assyria 1100- 626 S.M.Kerajaan Chaldea 626 - 539 S.M.

- Selepas kejatuhan kerajaan Chaldea, Parsi menguasai wilayah Mesopotamia

Proses Pembentukan

Pembentukan tamadun Mesopotamia dpt dibahagikan kepada dua iaitu:

(i) utara Bandar Baghdad(ii) selatan Bandar Baghdad

Utara Bandar Baghdad Selatan Bandar Baghdad

meliputi kawasan pertengahan Sungai Tigris hingga ke utara termasuk kwsn Sungai Zab yang dikenali Assyria

meliputi kwsn Sungai Tigris dan Sungai Euphrates yang hampir bercantum. Kwsn ini dikenali dgn Babylon.

Babylon pula terbahagi kpd dua kwsn iaitu:(i) Akkad di Utara

(ii) Sumeria di Selatan

Pertumbuhan tamadun Mesopotamia bermula di wilayah selatan, iaitu Sumer.

Orang Sumeria Mereka bukanlah peneroka awal

kerana kebudayaan zaman neolitik telah lama wujud dan brkembang sebelum mereka.

Akan tetapi, mereka telah berhijrah ke wilayah ini dan membina petempatan serta menjalankan aktiviti pertanian melaui kerja menebus guna tanah dgn membina sistem pengairan bagi membolehkan mereka mengawal pengairan air di sungai.

Petempatan awal yg berbentuk perkampungan ini berkembang secara evolusi kpd Bandar dan beberapa buah kota yg terletak di sepanjang sungai dan terusan misalannya Kish, Nippur, Lagash, Uruk, Ur, Eridu, Assur dan Mari

Ciri- ciri Tamadun Mesopotamia

(a) Merupakan negara kota yg terbahagi kpd 4 kwsn utama iaitu :

I. Pusat kotaII. Tembok kotaIII. Luar kotaIV. Pelabuhan

(b) Organisasi sosial yg wujud telah menjadikan kehidupan msyrkt kota lbh teratur. Msyrkt Negara kota terbahagi kpd dua golongan iaitu :

I. Golongan pemerintahi. Raja ii. Ketua pendetaiii. Ketua tenteraiv. Orang bangsawan

II. Golongan rakyat terbahagi kpd dua iaitu:1. Rakyat bebas

i. Petani ii. Artisan iii. Pedagang

2. Golongan hamba yg terdiri drpd tawanan perang

(d) Sistem pemerintahan beraja di Mesopotamia berbentiuk teokrasi (raja dianggap sebagai tuhan atau wakil tuhan dan pemilik Negara kota).

(e) Kepelbagaian kegiatan ekonomi atau pengkhususan kerja berlaku apabila wujudnya lebihan hasil pertanian. Perdagangan turut dijalankan kerana lembah ini tidak menghasilkan banyak bahan mentah.

(f) Ilmu pengetahuan yang berkembang telah mewujudkan sistem tulisan yang bermula dalam bentuk bergambar.

Sistem tulisan bergambar tulisan berbentuk symbol pada tanah liat (cuneiform)

Sumbangan Tamadun Mesopotamia

(a) Kod undang-undang Hammurabi digubal semasa Raja Hammurabi memerintah

kerajaan Babylon undang- undang ini berteraskan keadilan mengandungi kira-kira 282 undang-undang

yg dipahat pada tembok serta tiang besar undang-undang ini telah berjaya

mengelakkan wujudnya permasalahan dikalangan msyrkt pelbagai kaum

(b) Sistem tulisan telah membawa kpd sistem pendidikan yang

melahirkan jurutulis melahirkan tradisi kesusasteraan. Antara

hasil kesusasteraanya yg terkenal ialah epik Gilgamesh

(kesusasteraan tertua di dunia)

(c) Perkembangan ilmu astronomi pencerapan terhadap pergerakan bulan,

bintang dan matahari tlh membawa kepada ilmu matematik seterusnya perkembangan ilmu geometri

membolehkan mereka menggunakan jalan laut dan mencipta calendar

(d) Perkembangan ilmu perubatan Sbnyk 500 jenis ubat-ubatan termasuk herba

dan ramuan perubatan telah dikatalogkan dan disampelkan penggunaannya.

(e) Penciptaan roda menghasilkan kereta kuda sama ada untuk

tujuan peperangan atau kegunaan pd masa aman

membolehkan orang Mesopotamia mencipta kincir angin ke kwsn tandus dan meningkatkan hasil pertanian

mampu menguasai jalan darat dan laut sehingga mereka dpt berhubung dgn wilayah di India serta wilayah di kwsn Laut Mediterranean

(f)Seni bina membuat batu bata drpd tanah liat mereka telah mencipta arca dan tiang batu.

Arca dan tiang batu dpt dilihat dlm seni bina ziggurat

contoh arca ialah patung Raja Gudea

Kewibawaan Raja Sargon tlh berjaya mewujudkan kerajaan Akkad sebagai empayar pertama di dunia. Beliau merupakan perintis kpd pembentukan sebuah empayar yang kemudiannya menjadi ikutan pemerintah seterusnya spt Firaun Tutmose III pd zaman mesir purba.

2. Tamadun Mesir Purba

Lokasi dianggap sebagai anugerah drpd sungai Nil yg

mengalir drpd bahagian utara Mesir ke Laut Mediterranean

Limpahan air Sungai Nil ke tanah yg gersang serta berpadang pasir tlh berjaya menukarkan bumi Mesir kpd sebuah tanah dtrn yg subur

Tanah lanar yg dibawanya pula berjaya membentuk sebuah delta yg subur untuk pertanian dan petempatan manusia

Kerangka Masa

berkembang drpd petempatan zaman Neolitik iaitu antara tahun 10 000 S.M. hingga 5000 S.M.

Tamadun Mesir Purba dpt dibahagikan kpd empat:

Zaman Kerangka MasaAwal 3100-2200 S.M.

Pertengahan 2040-1785 S.M.Empayar 1570- 1085 S.M.

Keruntuhan 1085-322 S.M.

Zaman keruntuhannya apabila pemerintahannya dikuasai oleh orang asing spt Libya (1100-947 S.M.), Kush (730-670 S.M.), Assyria (633-609 S.M.), Parsi (525 S.M.), Yunani (322-30 S.M.) dan akhirny Rom pd tahun 30 S.M.

Proses Pembentukan

Manusia yang mendiami Lembah Nil tlh pun mencapai tahap-tahap kebudayaan gangsa pada zaman logam sejak tahun 5000 S.M.

Penggunaan alat logam ini membolehkan mereka membina sistem perparitan dan pengairan yg baik untuk pertanian. Ini dilakukan untuk mendirikan petempatan tetap yg berteraskan pertanian.

Petempatan tetap di sepanjang Lembah Nil ini berkembang menjadi perkampungan.

Gabungan kampong-kampung ini telah mewujudkan beberapa buah Bandar yg kemudiannya bergabung dan membentuk sebuah nome (daerah). Kesemua nome ini digabungkan menjadi pusat pentadbiran.

Contohnya, Bandar Thinis, Memphis, Thebes.

Ciri-ciri tamadun Mesir Purba

(a) Kehidupan di Bandar adalah salah satu cirri yg sgt penting dalam tamadun

Mesir kerana disinilah tempat kediaman Firaun, pusat pemerintahan dan pentadbiran, dan juga pelabuhan penting. (b) Kehidupan berorganisasi dalam msyrkt Mesir Purba diketuai oleh Firaun

Firaun juga merupakan ketua pendeta, pemilik tanah, ketua hakim dan ketua pahlawan.

(c) Sistem pemerintahan Mesir Purba diterajui oleh raja, iaitu Firaun.

(d) Pengkhususan kerja seperti penenunan dan pembuatan barang tembikar dan peralatan berkembang maju. Eksport utama ialah tekstil dan kertas.

(e) Orang Mesir Purba percaya pada konsep politeisme. Setiap tuhan orang Mesir Purba selalu dikaitkan dengan unsure alam seperti Re (Tuhan Matahari), Ra-Atum (Tuhan Langit) dan Amun (Tuhan Langit). Orang Mesir percaya kepada kehidupan selepas mati.

(f) Tamadun Mesir Purba juga telah mempunyai sistem tulisan yg dikenali

Firaun sebagai raja berkuasa mutlak dan dianggap suci

Pd zaman kerajaan lama, Firaun dianggap sebagai jelmaan tuhan Horus

Semasa pemerintahan dinasti ketiga dan keempat, Firaun digelar Raja Matahari kerana dipercayai bahawa Firaun ialah anak Tuhan Matahari, Amonre

hieroglif.Sistem tulisan ini berasaskan kombinasi gambar dan symbol yg berdasarkan bunyi.

Sumbangan Tamadun Mesir Purba

(a) Piramid

Pembinaan pyramid bermula drpd ilham Imhotep iaitu saintis, ahli fizik, arkitek, dan penasihat penting kepada Firaun Djoser (3150 S.M.)

Beliau telah memperkenalkan teknik pembinaan bagunan dgn menggunakan batu bata

Beliau juga merupakan pengamal ilmu perubatan dan pengarang buku sains dan sastera

(b) Kemajuan pendidikan serta penggunaan kertas

Pencapaian ini merupakan hasil kepandaian orang Mesir Purba mencipta kertas drpd pokok papyrus yg banyak hidup di Lembah Nil.

Penciptaan kertas telah memudahkan penyimpanan dan meninggalkan kebergantunagn pd kepingan batu bata untuk menyimpan segala khazanah bangsa.

(c) Sistem tulisan

Hieroglif, dpt dibaca daripada tulisan yg terpahat dgn begitu cantik, halus dan berseni pd makam dan batu.

(d) Sistem pendidikan Institusi ini diuruskan oleh rumah ibadat dan diletakkan

di bwh pentadbiran kerajaan. Penekanan terhadap pendidikan bertujuan untuk

melahirkan para pegawai kerajaan terutamanya jurutulis yg sempurna dan terlatih.

(e) Pengawalan aliran air Sungai Nil Perkembangan ilmu matematik telah digunakan

sepenuhnya dalam usaha mengawal banjir Sungai Nil

3. Tamadun Indus

Lokasi tamadun terawal di India. Terletak di lembah Indus yang disaliri oleh sungai

Indus. Sungai ini berpunca dari pergunungan Himalaya dan

mengalir ke laut Arab. Dikenali sebagai tamadun Harappa bersempena

dengan nama Bandar utama dalam tamadun ini. Terletak di bahagian barat laut India. Kawasan ini dikelilingi oleh Banjaran Makran,

Pergunungan Balichistan, Punjab dan Rajashtan di bahagian timur serta Kathiawar dan Gujerat di bahagian tenggara.

Kerangka Masa muncul pd sekitar tahun 2500 S.M. dan mula

merosot pd tahun 1800 S.M.

Proses Pembentukan

Di bahagian barat laut India wujud penduduk yang mengamalkan kehidupan

secara nomad menyara diri dengan memburu dan mengumpul

makanan membentuk petempatan kekal di sepanjang Sungai

Indus Petempatan kekal wujud disebabkan oleh Sungai

Indus yang bukan sahaja menyediakan sumber air tetapi dapat menyuburkan tanah

Peningkatan hasil pertanian telah menyumbang kepada perkembangan Bandar

Contoh dua Bandar utama ialah Mohenjo Daro dan Harappa

Contoh Bandar pelabuhan yang penting ialah Lothal dan Sutkagen Dor

Ciri- ciri tamadun Indus

(a) Petempatan kekal yang wujud di lembah ini telah membawa kepada pembentukan Bandar terancang.

(b) Bandarnya terbahagi kepada dua bahagian dan dikelilingi dengan tembok.

Bahagian utama Bahagian kedua merupakan pusat

pentadbiran dan keagamaan yg menempatkan bagunan pentadbiran, tempat mandi awam yg digunakan untuk upacara ritual dan pembersihan, dan tempat penyimpanan hasil pertanian

kwsn perumahan

(c) Tamadun Indus tidak meninggalkan maklumat dan sumber yg jelas tentang organisasi sosialnya

Jumpaan arkeologi telah membayangkan msyrkt di Lembah Indus terbahagi kpd dua golongan iaitu :I. Golongan atasan

i. Pendeta (mempunyai kuasa dan pengaruh yg besar dalam mengawal aktiviti msyrkt)

ii. Pedagang

II. Golongan bawahani. Petaniii. Buruh

(d) Mempunyai pengkhususan pekerjaan yg jelas terutamanya dalam bidang ekonomi

Perdagangan, pertanian, pertukangan dan pembuatan,artisan turut dijalankan

Hubungan dagang antara kedua-dua (Mesopotamia) dpt dibuktikan melalui penemuan cap mohor buatan msyrkt Lembah Indus

(e) Agama Penemuan sebuah patung yg dirujuk sebagai patung

proto-siva menunjukkan bahawa msyrkt Indus mengamalkan agama hindu

Selain itu, msyrkt Indus percaya kpd tuhan Ibu Kepercayaan kpd Tuhan Ibu juga turut berlaku dalam

msyrkt yn Mendiami Mesopotamia, Asia kecil, Syria dan Palestin

(f) Sistem tulisan Berbentuk piktograf

Sumbangan Tamadun Indus

(a) Perancangan bandarnya Kemampuan msyrkt Lembah Indus mencapai

kecemerlangan dalam perancangan Bandar berkait rpt dgn kemajuan dalam bidang geometri dan pembinaan

Msyrkt lembah Indus berusaha meningkatkan mutu bahan binaan

Dgn membuat batu bata drpd tanah liat yg dihasilkan dari pembakaran dgn suhu yg tinggi menunjukkan kecemerlangan perancangan Bandar dalam tamadun Indus

(b) Sifat keterbukaan

Tamadun Indus memperlihatkan bahawa sesebuah msyrkt itu tidak akan mencapai kecemerlangan tanpa membuat hubungan serta membuat pandangan drpd pihak lain

4. Tamadun Hwang Ho

Lokasi Sungai menjadi nadi utama dalam pembentukan

tamadun Hwang Ho Muncul drpd kesuburan tanah yg terdapat di Hwang

Ho atau Sungai Kuning Sungai ini mengalir dari kwsn tanah tinggi di sebelah

barat ke Teluk Bo Hai di sebelah timur Bergunung-ganang dan berpadang pasir

menyebabkan tamadun ini bersifat setempat

Kerangka Masa Kemunculan tamadun ini dpt dikesan drpd jumpaan

tengkorak homo sapien yg dikenali sebagai peking men

Jumpaan ini membuktikan adanya kehidupan Zaman Paleolitik

Kewujudan dinasti Hsia belum dpt dibuktikan tetapi kewujudan Dinasti Shang dpt ditunjukkan melalui jumpaan arkeologi yg menandakan permulaannya pd sekitar tahun 1766-1050 S.M.

Pd penghujung pemerintahan Dinasti Shang, muncul kebangkitan hamba kerana kezaliman pemerintahan Raja Shang

Seterusnya, pemerintahan Dinasti Chou diteruskan dari tahun 1050 S.M. hingga 256 S.M.

Proses Pembentukan

Pembinaan tamadun ini berasaskan peranan Hwang Ho yg telah menyuburkan kwsn sekitarnya

Tapak Banpo yg berdekatan Bandar Sian moden merupakan tapak penempatan awal penduduk Hwang Ho

Perkembangan petempatan awal ini hasil drpd aktiviti pertanian dan penternakan binatang telah melahirkan beberapa buah Bandar

Misalannya, Anyang (pusat kerajaan Dinasti Shang)

Ciri-ciri Tamadun Hwang Ho

(a) Negara Kota (Anyang) Anyang terletak di kwsn tanah tinggi di Sungai Huan Bandar Anyang dilengkapi dgn tembok untuk

menghalang pencerobohan musuh dan dikelilingi oleh perkampungan yg didiami oleh msyrkt petani

(b) Susun lapis dalam organisasi sosial msyrkt Shang

Raja

Golongan bangsawan, pembesar dan pegawai kerajaan

Golongan petani, artisan dan pedagang

(e) Mandat drpd tuhan Msyrkt tamadun ini percaya yg kuasa raja yg berlaku

adil ,kerajaan dan rakyat akan menikmati kemakmuran dan kesjahteraan hidup kerana pemerintahan itu direstui tuhan

(f) Agama dan keperluan Msyrkt tamadun Hwang Ho mngamalkan banyak

kepercayaan termasuk animisme dan politiesme Msyrkt Shang mengamalkan penyembahan roh nenek

moyang Mereka juga menyembah tuhan syurga (shang ti) dan

tuhan bumi (Tu), disamping penyembahan terhadap sungai, bukit dan gunung

Upacara penyembahan melibatkan permainan muzik, tarian dan upacara korban

Upacara penyembahan ini diketuai oleh bomoh Keunikan tamadun ini ialah jumpaan tulang binatang

dan kulit kura-kura di Anyang

(g) Sistem tulisan Tulisan China ini berbentuk ideogram, iaitu tulisan

berbentuk symbol Tulisan asal ini mempunyai gambar seperti kanak-

kanak, bulan, matahari dan sungai

Sumbangan Tamadun Hwang Ho

(c) Pengkhususan pekerjaan

(d) Sistem pemerintahanZaman Dinasti Shang, sistem pemerintahannya berbentuk beraja dan pengganti raja selalunya dilantik dari kalangan saudara lelaki yg lebih muda atau anak lelaki raja

Hamba

(a) Dari segi politik Sistem pemerintahan monarki telah diteruskan hingga

ke zaman dinasti Ching Perubahan yg dilakukan terutama gelaran raja ditukar

kpd maharaja Konsep anak syurga dan mandat drpd syurga turut

dikaitkan dgn raja dan amalan putaran dinasti diteruskan oleh dinasti-dinasti di China

(b) Dari segi ekonomiI. Pembinaan sistem pengairan

i. Terusan dibina untuk mengairkan kwsn pertanian selain mengelakkan berlakunya banjir

ii. Pembagunan dlm sector pertanian ini juga membawa kpd kemajuan dlm teknologi pembajakan serta penciptaan cangkul dan sabit

iii. Petani juga menggunakan batas untuk tujuan penanaman

(c) Sistem tulisan Penggunaan tulisan ini adalah meluas dan turut diajar

di sekolah-sekolah di China dlm bidang penulisan dan percetakan

Tulisan ini terus berkembang penggunaanya oleh orang Korea dan Jepun

(d) Kepercayaan Pemujaan roh nenek moyang telah dijalankan sejak

zaman Shang mengikut kesesuaian masa Konsep Yin dan Yang serta Feng Hsui juga masih

terdapat dlm msyrkt China hari ini Sistem calendar juga turut ada

(e) Pengamalan falsafah perang Sun Tzu

Karyanya, The Art Of War yg membicarakan selok belok perang dan bagaimana menangani musuh telah diulang cetak ked lm pelbagai bahasa. Kini, falsafah tersebut diaplikasikan sebagai taktik dlm urusan perniagaan