FARAIDH : HUKUM & PELAKSANAANNYA

MOHD. HAPIZ MAHAIYADIN

Al-’Aliyah (Syariah) (Jayyid Jiddan) Al-Azhar

M.A (Syariah) Malaya

Pensyarah CITU

UiTM Pulau Pinang

1

Senarai Tajuk

Kenapa Harta Perlu Dirancang? Akibat Tiada Perancangan Instrument Perancangan Harta Masalah-masalah Yang Berlaku Definisi & Kategori Harta Pusaka Masalah Zawil Arham Hak-hak Berkaitan Harta Si Mati Sebab-sebab Pembahagian Harta Ditangguhkan Bidang Kuasa Pentadbiran Harta Pusaka Penyelesaian Harta Pusaka Bagi Orang-orang Islam Bagaimana Harta Pusaka Dibahagikan? Konsep Wasiat dan Amalannya Rujukan

2

Kenapa Harta Perlu Dirancang?

Mencari kaedah terbaik untuk memanfaatkanharta kepada generasi akan datang tanpaberlaku perbalahan dan pertikaian

Kes Sa’ad Ibn Waqqas

Perancangan harta tidak bercanggah denganhukum faraid

3

Akibat Tiada Perancangan

Sejuta kes tanah pusaka dianggar bernilai RM38 Billion tidak dapat diselesaikan [Laporan Pejabat Tanah]

RM70 Juta wang KWSP tidak dituntut oleh waris

Kes-kes pergaduhan antara ahli waris (http://ukhwahwasiyah.tripod.com/teladan.html)

4

5

6

7

Instrument Perancangan Harta

Harta

Hibah

Wasiat

Amanah

WaqafHadiah

Sedekah

Nazar

8

Masalah2 Yang Berlaku Membuat perancangan harta dengan bijak dapat

menyelesaikan isu-isu seperti :

Anak angkat Ibu bapa berlainan agama Ibu bapa tua / kurang upaya Anak-anak dan isteri-isteri Tiada zuriat Tiada anak lelaki / waris lelaki Tanggung Hutang Zawil Arham

9

Pengertian Faraid ..

Bahagian-bahagian yang telah ditetapkan syarakkepada ahli waris yang layak

Hukum yang menentukan kaedah agihan hartapusaka si mati kepada ahli waris yang berhakmenerimanya

Kaedah pembahagian secara Faraid berlaku padaharta pusaka yang tidak diwasiatkan oleh si matikepada benefisiari/nominee atau dirancang melaluiinstrumen pemberian harta semasa hidup.

10

Samb …

Pembahagian tersebut ditetapkan oleh Allah dalam al-Quran dan dijelaskan oleh Rasulullah.

Ijmak para sahabat

Al-Nisak 11, 12, 176 Hadith : “Berikanlah 1/6 kepada nenek”

11

Hukum mengetahui Faraid

Untuk membolehkan pengagihan pusaka dilakukan dengan tepat menurut hukum Islam

Tidak memakan harta hak orang lain

12

Fardhu Ain• Ilmuan, imam,

pegawai agama dll

Fardhu Kifayah• Masyarakat, ahli

waris

Sebab-sebab layak terima pusaka13

Sebab2

Perkahwinan

Nasab/ KeturunanWala’

Hak mereka terhadap harta si mati bersifat “ihsan” walaupun bukan bersifat faraidhi.

“Dan apabila kerabat (yang tidak berhak mendapatpusaka), dan anak-anak yatim serta orang-orangmiskin hadir ketika pembahagian (harta pusaka) itu,maka berikanlah kepada mereka sedikitdaripadanya, dan berkatalah kepada mereka dengankata-kata yang baik.”(Al-Nisa’ : 8)

14

Kedudukan Zawil Arham

Syarat-syarat

Orang yang meninggal dunia benar-benarmati samada mati secara hakiki atautaqdiri (isytihar mati oleh mahkamah).

Ahli-ahli waris benar-benar hidup selepaskematian pewaris

Tiada halangan yang menegah perwarisanitu seperti ahli waris membunuh pewaris, berbeza agama, dan perhambaan.

15

Faktor Penghalang Pusaka16

Faktor2

Pembunuhan

PerbezaanAgama

PerbezaanNegaraPerhambaan

Murtad

Kategori Harta Pusaka

Segala yang dimiliki oleh si mati semasahidupnya kemudian ditinggalkan untuk waris-warisnya samada berbentuk harta benda, hakkepunyaan dan juga apa yang termasukdalam miliknya setelah dia mati

17

Ia meliputi : ….

1. Semua barang/benda tinggalan si mati yang diperolehisecara halal via jualbeli, pusaka, hibah, wasiat, hadiah, sedekah dll

2. Sewa yang belum dijelaskan kepada si mati

3. Hutang yang belu dibayar kepada si mati

4. Dividen/faedah yang terbit dari harta di mati

5. KWSP/EPF

6. PERKESO

7. Barang yang terbit selepas mati daripada usaha semasahidup

8. Pencen yang belum sempat ditunaikan sebelum mati

9. Harta penama

10. Polisi Insuran

18

Hak-hak yg berkaitan harta si mati

Di dalam sistem Faraid, sesuatu harta peninggalansi mati tertakluk kepada 4 hak sebelumdibahagikan :

i)- perbelanjaan pengurusan jenazahii)- hak-hak seperti zakat dan gadai

janjiiii)- hutang si matiiv)- wasiat yang tidak melebihi 1/3

harta peninggalan

19

Sebab-sebab Pembahagian HartaDitangguhkan

Salah tanggapan Terlalu bersopan Tiada pengetahuan dan maklumat Tidak perihatin dan buat tidak tahu Pertelingkahan antara waris Tidak puas hati dengan sikap si mati Tidak mahu harta berpindah kepada orang lain Menaruh harapan kepada anak sulung

20

Bidangkuasa Pentadbiran Harta Pusaka

Pentadbiran harta pusaka orang Islam di Malaysia tertakluk kepada :>

1. Hukum syarak (Hukum Faraid)

2. Undang-undang Sivil

Akta Harta Pusaka Kecil (Pembahagian) 1955 Akta Probet dan Pentadbiran 1959 Akta Perbadanan Amanah Raya Berhad 1995

21

Proses pembahagian dan pentadbiran harta pusakaterletak di bawah bidangkuasa agensi Persekutuanseperti :

1. Amanah Raya Berhad,

2. Seksyen Pembahagian Pusaka, Jabatan Ketua Pengarah Tanah Dan Galian

3. Mahkamah Tinggi.

22

INSTITUSI YANG MENGENDALIKAN PEMBAHAGIAN HARTA PUSAKA

Harta Pusaka (berwasiat atau tidak berwasiat) boleh dibahagikan kepada 3 BAHAGIAN :

(1) HARTA PUSAKA RINGKAS Akta Perbadanan Amanah Raya Berhad. 1995

(2) HARTA PUSAKA KECIL Akta Harta Pusaka Kecil (Pembahagian) 1955

(3) HARTA PUSAKA BESAR Akta Probet dan Pentadbiran. 1959

Urusan pembahagian dikendalikan oleh 4 INSTITUSI

23

(1) Amanah Raya Berhad

Bidangkuasanya hanya ke atas harta pusaka ringkas.

Mengendalikan harta alih sahaja dan nilainya tidak melebihiRM 600,000 berpandukan kepada Akta Perbadanan Amanah Raya Berhad (Akta 532).

Contohnya: sekiranya si mati hanya meninggalkan wangsimpanan di institusi kewangan (BSN, ASB, Tabung Haji, KWSP), kenderaan (kereta, motosikal), saham, dividen dandll.

24

(2) SEKSYEN PEMBAHAGIAN PUSAKA/ PEJABAT TANAH

Di peringkat negeri atau daerah dikenali sebagai Unit PembahagianPusaka,

Mengendalikan harta tak alih (tanah) sahaja atau harta tak alih besertadengan harta alih seperti duit simpanan di bank dan sebagainya dannilainya tidak melebihi RM 2 JUTA dan tidak berwasiat mengikut AktaWasiat 1959.

Pindaan nilaian pusaka kecil kepada RM2Juta telah dikuatkuasakan pada1 Sept 2009.

Contohnya: si mati meninggalkan 2 bidang tanah sahaja atau meninggalkan2 bidang tanah dan duit simpanan di Lembaga Tabung Haji.

25

(3) Mahkamah Tinggi

Harta Pusaka Besar

Mengendalikan harta tak alih (tanah) atau harta alih yangnilainya melebihi RM 2 JUTA atau harta berwasiat (bagibukan Islam) walaupun nilainya kurang daripada RM 2 JUTA.

Mengendalikan kes-kes rayuan di bawah Seksyen 29, AktaHarta Pusaka Kecil (Pembahagian) 1955. Undangundang yangdipakai ialah Akta Probet Dan Pentadbiran 1959 (Akta 97).

26

(4) Mahkamah Syariah

Mengendalikan kes-kes penentuan waris dan bahagian setiaporang waris yang dikeluarkan dalam “Sijil Faraid“.

Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri-negeri atau AktaPentadbiran Undang-undang Islam (Wilayah-wilayahPersekutuan) 1993 (Akta505).

Mahkamah Syariah mempunyai bidangkuasa dalam halberkaitan wasiat, hibah, wakaf, sah taraf anak, perkahwinan,harta sepencarian dan nasab yang mana semua ini mempunyaikaitan rapat bahkan keputusan Mahkamah Syariah berkaitanperkara-perkara di atas mempengaruhi pembahagian hartapusaka.

27

KONSEP WASIAT DAN AMALANNYA28

• Iqrar yang dibuat semasa hidup tentang harta danmanfaat dilaksanakan untuk tujuan kebajikan ataudibenarkan syarak selepas kematian pewasiat[Enakmen Wasiat Orang Islam (Selangor) 1999]

• Dokumen menetapkan hasrat bagaimana pusakaditadbir dan dibahagikan selepas kematian

• Menetapkan wasi [Akta Wasiat 1959]

98% rakyat Malaysia tidak memiliki wasiat!!

99% orang Islam tidak memiliki wasiat!!

29

Catatan SunnahDaripada Uqbah bin al-Harith r.a.,katanya :

“Saya bersembahyang di belakang Nabi s.a.w. di Madinah yakni solatAsar. Kemudian setelah bersalam lalu baginda berdiri bergegas terusmelangkah leher orang ramai untuk menuju ke salah sebuah bilik isterinya.Orang ramai takut kerana melihat bergegas-gegasnya beliau itu. KemudianNabi s.a.w. keluar untuk menemui sahabat-sahabatnya itu lalu mengetahuibahawa mereka itu benar-benar hairan kerana bergegas-gegasnya tadi.Baginda lalu bersabda : ”Aku teringat pada sekeping emas yang ada ditempatku, maka aku berasa tidak senang kalau benda itu mengganggufikiranku untuk menghadap AllahTa‟ala. Oleh sebab itu aku menyuruhsupaya benda tadi dibahagi-bahagikan. ‟

(H.R Bukhari)

30

Pentadbiran Harta PusakaPentadbiran Harta Pusaka

Berwasiat Tidak Berwasiat31

• Adanya wasi(pentadbir/pemegangamanah) =

• Orang yang dinamakan untukuntuk mendapatkan GeranProbate @ Surat Kuasadaripada Mahkamah sertamelaksanakan segala pesanandalam wasiat

• Tiada wasi / pentadbir

• Mahkamah akan melantikpentadbir pusaka

• Banyak masalah sewaktuberurusan jika tiada wasi

Selepas kematian semua aset simati akan dibekukan. Prosedurmencairkannya seperti berikut :

Harta

X berwasiat

Kena adaLA

Pusaka Kecil Di Pejabat

Tanah

PusakaBesar di

MahmakahTinggi

Berwasiat

GP dikeluarkan

kepadawasi

32

BAGI KES PUSAKA TIDAK BERWASIAT (TIDAK ADA WASI)

Untuk mendapatkan Surat Kuasa (LA), perlumembawa 2 orang penjamin yang mempunyai nilaiaset bersamaan dengan nilai harta si mati

Selepas dapat LA, pentadbir (yang memegang LA)akan tadbir dan bahagikan aset2 si mati

33

KES-KES PUSAKA BERWASIAT

Proses mendapatkan kuasa tadbir mudah.

Mahkamah Tinggi akan keluarkan Geran Probetselepas dipohon oleh wasi tanpa perlu membawa 2penjamin

Wasi hanya perlu kepilkan Sijil Faraid untuk mohonGP

34

Apa perlu kita tahu mengenai wasi?

Wasi ialah pihak yang telah dilantik oleh si mati (ketika hidup)untuk menguruskan hartanya selepas kematiannya. Wasi akanuruskan segalanya tanpa menganggu waris yang lain. TugasWasi amat mustahak:

1. Mengenal pasti wasiat2. Mendapatkan probet3. Menghimpunkan semua harta peninggalan si mati4. Membayar semua hutang si mati (dunia dan akhirat)5. Menyediakan penyata akaun6. Membahagikan semua harta si mati mengikut wasiatnya7. Membahagi baki harta si mati mengikut faraid

35

SYARIKAT PEMEGANG AMANAH SEBAGAI WASI

Terdapat beberapa syarikat pemegang amanah selainAmanah Raya Berhad yang ditubuhkan untuk memenuhikeperluan umat Islam untuk memelihara, melindungi danmengagihkan harta hasil titik peluh mereka untuk manfaatorang-orang tersayang apabila mereka meninggal dunia kelakmelalui perancangan harta Pusaka Islam.

As-Salihin Trustee Berhad Wasiyat Shoppe Berhad Warisan Mukmin Berhad

36

Kepentingan Wasiat

Wasiat

Benefesiariditentukan

sendiri

Wasi pilihan

Kurangperbalahan ahli

waris

Tidak perlupenjamin

GeranProbetsegera

didapati

Jimat kospentadbiran

Perlantikanpenjaga

37

Kesimpulan

Masalah pembekuan harta pusaka bukan disebabkan faraidh tetapi kurang pengetahuan tentang sistem pentadbiran harta pusaka

Perancangan harta hendaklah dibuat dengan baik untuk melindungi kepentingan pihak-pihak tertentu & tidak menimbulkan masalah di kalangan ahli waris

Perancangan harta lebih mudah sekiranya berwasiat atau melantik wasi

38

Rujukan Abu Bakar Ibn Muhammad, Taqiy al-Din. 1995. Kifayat al-Akhyar Fi Halli Ghayat al-Ikhtisar. Bayrut : Dar al-Kayr.

Ahmad Ibrahim. 1999. Undang-undang Keluarga Islam di Malaysia. Kuala Lumpur : Malayan Law Journal Sdn. Bhd.

Musa Fathullah Harun. 1994. Masalah Wasiat dan Pusaka. Unit Penerbitan Akademik : UTM Skudai.

Mustafa al-Khin et. Al 1996. Al-Fiqh al-Manhaji ’Ala Mazhab al-Imam al-shafi’iy. Dimashq : Dar al-Qalam.

Al-Zuhaylī. Wahbah. 1995. “Al-Fiqh al-Islāmī Wa Adillatuhū”. Bayrut : Dār al-Fikr

Mohd Ridzuan Awang. 2008. Faraid: Manifestasi kesyumulan pengurusan harta Dalam Islam. Konvensyen Faraid dan HibahKebangsaan . Anjuran Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM).

Mohd Zamro Muda. 2008. Instrumen Hibah dan Wasiat: Analisis Hukum Dan Aplikasi Di Malaysia. Konvensyen Faraid dan HibahKebangsaan . Anjuran Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM).

Rafie Bin Omar. 2009. Kepentingan Perancangan Harta Pusaka. Amanah Raya Legacy Service.

Wan Abdul Halim bin W Harun. 2005. Permohonan Harta Pusaka Kecil : Tanggungjawab Waris dan Peranan Penghulu. Institut Tanah dan Ukur Negara (INSTUN).

Wan Abdul Halim bin Wan harun, 2006. Pengurusan Dan Pembahagian Harta Pusaka, Kuala Lumpur : Dewan Bahasa Dan Pustaka.

http://www.warisanmukmin.com/pelan_pewarisan.htm

http://ukhwahwasiyah.tripod.com/teladan.html

Akta Probet dan Pentadbiran 1959 (Akta 97)

Akta Pentadbiran Harta Pusaka Kecil 1955 (Akta 98)

Akta Perbadanan Amanah Raya 1995 (Akta 532/1995)

39