BAB 5

BAB 5PEMBAHAGIAN SELMelibatkan:Pembahagian nukleus - Mitosis (sel soma) - Meiosis (sel gamet)Pembahagian sitoplasma - Sitokinesis

Definisi MITOSISProses pembahagian nukleus selMenghasilkan 2 nukleus anak (diploid)Mempunyai bilangan kromosom yang sama seperti induknyaKandungan genetik sel anak yang dihasilkan sama dengan induknyaBerlaku dalam sel soma (bukan dalam sel pembiakan)Kepentingan MitosisMenambah bilangan sel semasa pertumbuhanPertumbuhan sel baru & Membaiki tisu tisu rosakPembiakan AseksPenjanaan semula bahagian tubuh badan yang hilangMemastikan sel baru dibentuk mempunyai maklumat genetik dan sifat yang sama seperti sel induk

Kromosom Kromatid kembarTerbina daripada rantai DNA yang terdapat dalam nukleusTerdiri daripada gen (unit perwarisan) dalam turutan linearDalam sel soma, setiap kromosom mempunyai pasangan (1 dari ibu & 1 dari bapa) kromosom homolog Sepasang diploid (2n) sel somaX sepasang haploid (n) sel gamet

kromatidsentromerBilangan kromosomTetap untuk setiap spesiesSetiap organisma mempunyai bilangan kromosom yang berbezaOrganismaBilangan kromosomNilai nManusia 4623Kucing3819Katak2613Lalat 126Kubis 18?Bunga matahari34?bawang16?KITAR SELTempoh bermulanya peringkat sel baharu dihasilkan sehinggalah peringkat sel tersebut selesai membahagi & menghasilkan dua sel anakDibahagikan kepada:a) fasa interfasab) fasa mitosis (fasa M)- pembahagian nukleus / mitosis- pembahagian sitoplasma / sitokinesis

interfasaMerangkumi 3 fasa iaitu:- fasa G1, - fasa S - fasa G290% daripada hayat sesuatu sel berada dalam interfasa

Fasa G1, kromosom berkeadaan amat halus, terburai dan tidak dapat dilihat menerusi mikroskop cahayaKromosom disebut kromatinSintesis protein mudah berlaku kerana rantai DNA tidak berpintalSitoplasma & bilangan organel seperti mitokondrion bertambah

kromatinFasa sKromatin mengganda (replikasi)Setiap kromosom berutas dubelSetiap utas rantai DNA sekarang disebut kromatid replikasikromatidsentromerFasa g2Sel bersedia untuk membahagiEnzim dan protein yang diperlukan dalam pembahagian sel disintesiskan

Dinding selMembran nukleusNukleolusSitoplasmamitosisTerdiri daripada 4 peringkat:- profasa- metafasa- anafasa- telofasa

profasaBermula apabila kromatid berpilin & memendek (kromosom dapat dilihat guna mikroskop cahaya)Membran nukleus mula menghilangGelendong mula membentuk, menghubungkan sentromer dengan sentriolPengecutan gelendong menggerakkan kromosom ke arah khatulistiwa

metafasaBermula apabila kromosom beratur pada satah khatulistiwaKromatid kembar masih terikat pada sentromerBerakhir apabila sentromer berpisah untuk melepaskan ikatan kromatid kembar

anafasaSetelah sentromer memecah, kromatid kembar mula bergerak ke kutub berasinganKromatid sekarang disebut kromosomTamat apabila kromosom sampai ke kutub masing-masing

telofasaBermula apabila kromosom sampai di kutub masing-masingGelendong mula menghilang, kromosom membuka lilitan dan memanjang semulaTelofasa tamat apabila membran nukleus mengelilingi kelompok kromosom terbentuk

sitokinesisPembahagian sitoplasmaBermula sebaik sahaja nukleus terbentuk Bagi sel haiwan, membran plasma mencerut di antara dua nukleus sehingga terputus dan menghasilkan 2 sel anakBagi sel tumbuhan, plat sel terbentuk di antara dua nukleus dan membahagikan sitoplasma. Dinding sel terbentuk di antara plat sel, dan 2 sel anak terhasil

Perbandingan mitosis dan sitokinesis dalam sel haiwan dan sel tumbuhanSel haiwanGentian gelendong terbentuk daripada sentriolSitokinesis berlaku dengan pengecutan membran plasmaSel tumbuhanGentian gelendong tidak terbentuk daripada sentriolSitokinesis berlaku dengan pembentukan plat sel Persamaan Kedua-dua proses terlibat dalam interfasa, profasa, metafasa, anafasa, telofasa dan sitokinesis.Nukleus dan sitoplasma membahagi satu kali sahaja.Sel anak yang terbentuk adalah seiras dengan sel induk.

Mitosis terkawalKadar dan masa pembahagian ditentukan oleh maklumat genetik dalam kromosomSel berbeza, kadar & masa pembahagian berbeza (cth: sel kulit mengalami mitosis sec. tetap & mempunyai kitar sel selama 49 hari penting utk hasil sel baru & ganti permukaan kulit yg haus)Sel dalam organ berhenti membahagi bila sudah matang (kecuali bila cedera)Terkawal bagi memenuhi keperluan organisma Contoh mitosis terkawalPucuk pokok dipotong mitosis berlaku, tumbuh pucuk baruCicak yang putus ekor mitosis berlaku pada bahagian ekor yang tinggal, hasilkan ekor baruPenderma darah mitosis berlaku cepat utk hasilkan sel darah merah yang baharuLuka pada kulit mitosis berlaku, hasilkan sel baharu & sembuhkan lukaContoh Mitosis TerkawalPucuk pokok dipotong mitosis berlaku, tumbuh pucuk baruPenderma darah mitosis berlaku cepat utk hasilkan sel darah merah yang baharuCicak yang putus ekor mitosis berlaku pada bahagian ekor yang tinggal, hasilkan ekor baruLuka pada kulit mitosis berlaku, hasilkan sel baharu & sembuhkan luka

Mitosis tidak terkawalSebabkan kanserDiakibatkan oleh gangguan mekanisme yang kawal kitar sel (mutasi, terdedah dengan karsinogen, bahan radioaktif dll)Sel kanser membahagi dengan bebas dan tidak terkawal tanpa menghiraukan sistem kawalan kitar selSel kanser akan bersaing dengan sel disekitarnya untuk dapatkan tenaga & nutrien bagi pertumbuhanSel kanser yg x dimusnahkan akan membahagi secara x terkawal & bentuk tumor (ketumbuhan tisu x normal)Tumor akan serang & musnahkan sel-sel bersebelahan yang normal

Aplikasi pengetahuan mengenai mitosis dalam pengklonanPengklonan dalam haiwanPengklonan dalam tumbuhan (teknik kultur tisu)

Kebaikan & keburukan pengklonankebaikankeburukanSemua ciri tumbuhan / haiwan yang baik dapat dikekalkan dari satu generasi ke generasi yang lainKadar pertumbuhan klon lebih cepat untuk mencapai kematanganMeningkatkan kadar & mutu pengeluaran hasil tanamanPengklonan boleh dijalankan pada bila-bila masaKeseragaman baka tumbuhan tanaman terjaminPengklonan dijalankan dalam keadaan terkawal. Apabila persekitaran berubah, semua klon akan termusnah kerana mempunyai ciri yang sama dengan induk sepenuhnyaSerangan parasit yang mengadaptasi pada satu klon akan menyerang klon yang lain kerana kerintangannya terhadap sebarang penyakit adalah samaPengklonan menghindarkan proses pilihan semulajadiCuba teka siapa mereka?

meiosisProses pembahagian sel yang berlaku pada organ pembiakanHasilkan empat sel anak (gamet)Sel anak terbentuk mempunyai separuh (haploid/n)daripada bilangan kromosom yang terdapat pada sel induk (diploid/2n)Kandungan genetik sel anak yang dihasilkan adalah berbeza dengan sel indukTerbahagi kepada meiosis I dan meiosis IIBerlaku pindah silangPenting kepada organisma dalam penghasilan gamet

Di mana meiosis berlaku?Dalam manusia:Testis jantan - hasilkan spermaOvari betina - hasilkan ovum

Dalam tumbuhan:Anter bunga membentuk gamet jantan dalam debungaOvari bunga membentuk sel telur dalam ovulKepentingan MeiosisMembolehkan ciri-ciri daripada induk di wariskan kepada anaknyaMenjamin pembentukan gamet-gamet haploid dalam pembiakan seks

Mengekalkan bilangan kromosom diploid setiap generasiMenyebabkan variasi genetik antara anak-anak

PERINGKAT PROSES MEIOSISMeiosis I(pembahagian nukleus I)Meiosis II(pembahagian nukleus II)PROFASA IMETAFASA IANAFASA ITELOFASA IPROFASA IIMETAFASA IIANAFASA IITELOFASA IIINTERFASA BERLAKU SEBELUM MEIOSIS ISITOKINESIS BERLAKU SELEPAS MEIOSIS I DAN MEIOSIS II

Profasa iSentriol mula bergerak ke kutub bertentangan Kromosom menjadi tebal dan memendekSetiap kromosom dapat dilihat dan terdiri daripada 2 kromatid yang diikat pada sentromerKromosom-kromosom homolog berpasangan & membentuk bivalen / tetrad dalam proses sinapsisPertukaran segmen tertentu rantai DNA antara dua kromatid yang bukan kembar berlaku pada sesuatu bivalen pindah silangTapak pindah silang berlaku kiasmaNukleolus & membran nukleus mula menghilangProfasa I berakhir apabila bivalen beratur pada satah khatulistiwa

Metafasa 1Bivalen bersusun pada satah khatulistiwaSentromer tidak terpisah seperti dalam mitosis

Anafasa iKromatid tidak terpisah daripada kembarnya tetapi kromosom dubel berpisah daripada pasangan homolognya menuju ke kutub bertentangan

Telofasa i

Setiap set kromosom berkumpul di kutub bertentanganSatu kutub satu set kromosomGentian gelendong menghilangNukleolus muncul semulaSitokinesis berlakuProfasa iiDua sel anak bersedia membahagiGentian gelendong mula terbentuk dalam kedua-dua selSetiap kromosom kelihatan terdiri daripada sepasang kromosom yang bercantum pada sentromer

Metafasa iiBermula apabila kromosom berada pada satah khatulistiwa Kromosom terdiri daripada kromatid kembarSetiap kromatid terikat kepada gentian gelendong pada sentromerTamat apabila sentromer terpisah

Anafasa iiSentromer kromatid kembar membahagiSetiap kromatid kembar berpisah & bergerak ke kutub sel bertentangan dengan didahului oleh sentromerKromatid kembar pada peringkat ini - kromosom

Telofasa iiKromosom sampai di kutub masing-masingMembran nukleus & nukleolus terbentuk semula di setiap kumpulan kromosomGelendong mula menghilang, kromosom membuka lilitan dan memanjang semulaTelofasa tamat apabila membran nukleus mengelilingi kelompok kromosom terbentukSitokineis berlaku untuk menghasilkan 4 ael anak haploid

Tugasan kumpulan 1, 3, 5PERBANDINGAN ANTARA MEIOSIS I & MEIOSIS II(DALAM BENTUK CARTA)

PERBEZAAN ANTARA MEIOSIS & MITOSISMEIOSISMITOSISTugasan kumpulan 2, 4, 6PERBANDINGAN ANTARA MITOSIS & MEIOSIS (DALAM BENTUK CARTA)PERBEZAAN ANTARA MEIOSIS I & MEIOSIS IIMEIOSISMITOSISMENSYUKURI PERGERAKAN KROMOSOM DALAM MITOSIS & MEIOSISSemasa pembahagian sel, kromosom bergerak ke satah khatulistiwa dan kemudian ke kutub secara teratur.Dalam mitosis, pergerakan kromosom yang teratur ini memastikan bilangan kromosom di dalam sel anak adalah sama seperti sel induk (2n).Dalam meiosis, pergerakan kromosom yang teratur ini juga memastikan bilangan kromosom dalam sel gamet adalah separuh (n) daripada sel induk .Pergerakan kromosom ini dikawal oleh gentian gelendong.Kesilapan dalam sambungan gelendong boleh menyebabkan pembentukan sel yang mempunyai bilangan kromosom yang abnormal.Kariotip perempuan dan lelaki normal

Kalau tak normal? Apa jadi?Sindrom down (mongolism)Disebabkan terdapat satu kromosom lebih pada pasangan ke-21 dalam zigotOrang yang menghidap sindrom Down biasanya berkepala besar, tubuh yang pendek, mempunyai lidah terjelir, raut wajah yang rata dan pertumbuhan yang lambat

Sindrom turnerBerlaku apabila zigot yang terbentuk mempunyai 45 kromosom sahaja Biasanya dialami oleh perempuan yang kehilangan satu kromosom XSebabkan mereka mandul kerana tiada ovari dalam sistem pembiakan mereka

Sindrom klinefelterKecacatan yang berlaku pada lelakiMempunyai 1 kromosom X yang lebihPesakit biasanya mandul dan mempunyai sifat-sifat kewanitaan seperti mempunyai buah dada

Apa yang sebabkan kesilapan dalam sambungan gentian gelendong?Sesetengah bahan kimia seperti colchicine boleh lambatkan pembentukan gentian gelendongSemasa pembahagian sel berlaku secara normal, sentromer pecah, kromatid kembar akan bergerak ke kutub berasingan.Apabila pembentukan gentian gelendong dilambatkan, kromatid kembar itu tidak dapat bergerak ke kutubApabila membran nukleus terbentuk, semua kromosom akan terkumpul dalam nukleus.Ini sebabkan bilangan kromosom digandakan dan membentuk sel-sel yang abnormal Cara menhindar?Elakkan bahan kimia yang boleh sebabkan kesilapan dan lambatkan proses pembentukan gentian gelendongPencegahan mutasiMutasi - perubahan yang berlaku secara tiba-tiba dan rawak pada maklumat genetikBoleh sebabkan kanserDisebabkan oleh agen mutasi seperti sinar-X, sinaran radioaktif (sinar gamma, beta @ alfa dari bahan radioaktif spt uranium, plutonium) dan sinar UVKarsinogen bahan penyebab kanserContoh bahan karsinogenik natrium nitrit (bahan pengawet), afflatoxin (dijumpai dalam bijirin / kacang yang ditumbuhi fungi)Jadi?Kita kena berwaspada semasa mengendalikan bahan karsinogenik dan sinaran radioaktif sebab boleh ancam kromosom, sebabkan mutasi dan kanserTamat sudah bab 5.When you change your thinking,You change your beliefs,When you change your beliefs,You change your expectations,When you change your expectations,You change your attitude,When you change your attitude,You change your behaviour,When you change your behaviour,You change your performance,When you change your performance,YOU CHANGE YOUR LIFE!