BAB 1

PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan

Air merupakan salah satu keperluan asas yang diperlukan oleh manusia.

Bahkan air juga amat penting kepada haiwan dan tumbuh-tumbuhan. Menurut

Setiausaha Agung Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, Kofi Annan, satu per enam

orang hidup tanpa akses rutin terhadap air minum yang selamat dan 2.4 bilion orang

kurang menjaga kebersihan. Fakta menyatakan bahawa 75 peratus daripada

permukaan bumi dilitupi oleh air, hanya 2.5 peratus adalah air segar dan tiga per

empat daripadanya terperangkap di glasier serta salji. Manakala 0.3 peratus daripada

air merupakan air permukaan yang ditemui di sungai dan tasik. Bakinya adalah air

yang menyusup masuk ke dalam tanah. Kebanyakan kawasan di dunia, air yang

sedia ada lebih cepat digunakan berbanding air yang boleh digantikan dan asia barat

menghadapi ancaman terbesar. Lebih daripada 90 peratus penduduk di kawasan-

kawasan ini sedang mengalami water stress yang sangat tinggi. (Hillary Mayell, 5

Jun 2003)

Permintaan air di Malaysia semakin meningkat tahun demi tahun. Keadaan

cuaca di Malaysia yang semakin tidak menentu ini juga akan meningkatkan tahap

kemerosotan sumber air bersih untuk disalurkan kepada pengguna. Paras air di

beberapa sungai dan empangan di Malaysia telah mengalami penyusutan pada awal

tahun 2010 ekoran musim kemarau. Pelbagai langkah yang diambil oleh pihak

2

kerajaan seperti mencatu penggunaan air akibat kemerosotan paras air tersebut

(Utusan Malaysia, 17 Februari 2010).

Masalah yang sering melanda negara pada hari ini adalah kejadian banjir kilat

ekoran pembangunan yang kurang terancang dan sikap manusia itu sendiri. Kejadian

banjir kilat ini berlaku disebabkan oleh beberapa perkara seperti sistem perparitan

yang kurang baik atau kurang diselenggara, pengurusan tapak pembinaan yang

kurang baik bagi sesuatu projek dan sebagainya. Ini memberi kesan kerugian kepada

orang ramai seperti kerosakan harta benda, kenderaan dan lain-lain. Banjir kilat juga

boleh berlaku apabila kuantiti air larian yang banyak hingga menyebabkan kadar

penyusupan air ke dalam tanah berkurang terutamanya di kawasan yang membangun

seperti di kawasan bandar.

Rentetan daripada kedua-dua isu yang berlaku di negara ini, seharusnya

langkah-langkah seperti menggunapakai sistem penuaian air bagi menggantikan

sumber air domestik sedia ada dapat mengurangkan masalah tersebut. Sistem ini

merupakan satu cara pengumpulan air hujan untuk kegunaan harian bagi

menggantikan kegunaan air domestik.

1.2 Kenyataan Masalah

Ahli kaji cuaca seluruh dunia telah mengeluarkan amaran bahawa dalam

masa sepuluh tahun akan datang peningkatan suhu akan berlaku dan dunia akan

mengalami krisis air. Bahkan Malaysia juga tidak terkecuali daripada merasai krisis

tersebut. Beberapa tahun kebelakangan ini keadaan cuaca yang tidak menentu agak

membimbangkan kita terhadap kesannya. Rajah 1.1 menunjukkan gambaran peratus

pengeluaran air dari jumlah keseluruhan air sedia ada yang dipetik dari sumber

laporan GEO-3. Menurut laporan Global Environment Outlook (GEO-3), satu per

tiga daripada penduduk dunia tinggal di negara-negara yang menderita akibat

ketegangan air. Ketegangan air ditakrifkan sebagai kawasan dimana pengambilan air

lebih daripada 10 peratus dari sumber air bersih yang boleh diperbaharui. Kajian

3

mendapati bahawa lebih daripada separuh orang di dunia ini boleh hidup di kawasan

yang mengalami ketegangan air pada tahun 2032 (Hillary Mayell, 5 Jun 2003).

Rajah 1.1: Peratus Pengeluaran Air Daripada Jumlah Keseluruhan Air Sedia

Ada (Sumber: Global Environment Outlook 3 Report)

Sehubungan dengan itu, pada Mac 2007 Datuk Seri Abdullah Ahmad

Badawi, Perdana Menteri Malaysia pada ketika itu mencadangkan agar mewajibkan

pemasangan sistem penuaian air hujan bagi kegunaan domestik pada masa akan

datang (Nurul ADila dan Abdul Rashid, 7 Disember 2007). Sudah tiba masanya

kaedah ini digunapakai dan masyarakat Malaysia harus sedar akan kepentingannya.

Kajian seharusnya dijalankan dari semasa ke semasa seiring dengan pengaplikasian

sistem tersebut agar masalah yang timbul dapat dikenalpasti dan seterusnya dapat

mengatasinya dengan lebih baik. Kajian yang berterusan dapat menghasilkan sistem

yang lebih berkesan dalam pelbagai aspek. Selain itu, ia juga akan dapat

diperluaskan dengan menjadikannya sebagai sumber air utama negara kelak.

Rajah 1.2 menunjukkan terdapat sebelas daerah di negeri Pahang Darul

Makmur yang terdiri daripada Rompin, Bera, Pekan, Kuantan, Temerloh, Maran,

Bentong, Raub, Jerantut, Lipis dan Cameron Highland. Daerah Bera terletak kira-

kira 38 kilometer di hilir Bandar Temerloh, Pahang Darul Makmur. Ia mempunyai

keluasan 2,214 kilometer persegi dan terdapat dua mukim iaitu Mukim Triang dan

Mukim Bera. Secara amnya, Daerah Bera merangkumi lima penempatan penduduk

seperti Kampung Tradisional, Kampung Baru, Felda, Penempatan Orang Asli dan

Penempatan Ladang Swasta.Daerah Bera terletak di negeri Pahang

4

Rajah 1.2: Daerah di Negeri Pahang Darul Makmur

Sebahagian besar negeri Pahang diselimuti hutan dan sebahagian besar adalah

Taman Negara terletak dalam negeri Pahang. Bahagian utara dan barat negeri

Pahang dikelilingi oleh jajaran gunung manakala di sebelah timurnya ialah Laut

China Selatan. Kedudukan daerah Bera terletak di tengah-tengah Semenanjung

Malaysia dan di Barat negeri Pahang. Disebabkan kedudukan Bera yang terletak di

barat negeri Pahang dan dikelilingi oleh jajaran gunung, maka Bera merupakan

antara kawasan kering di Malaysia yang sering mengalami masalah gangguan

bekalan air. Malah berita-berita berkaitan gangguan bekalan air di Bera juga sering

dilaporkan di dalam akhbar-akhbar tempatan.

1.3 Objektif Kajian

Sehubungan dengan itu, kajian ini dilakukan bagi mengenalpasti

keberkesanan sistem penuaian air hujan bagi menggantikan bekalan air domestik

sedia ada. Objektif kajian ini dijalankan adalah untuk:

i. mendapatkan jumlah air hujan yang digunakan;

ROMPIN

PEKAN

BERA

KUANTAN

MARAN

JERANTUT

CAMERON

HIGHLAND LIPIS

RAUB

BENTONG

TEMERLOH

5

ii. memastikan sistem penuaian air hujan menjimatkan kos;

iii. mengenalpasti masalah penggunaan sistem ini bagi menghasilkan

sistem yang lebih baik pada masa akan datang; dan

iv. mengetahui tahap kesedaran orang ramai tentang kepentingan sistem

penuaian air hujan.

1.4 Skop Kajian

Skop kajian adalah merangkumi kadar permintaan dan pembekalan sumber

air domestik. Kajian yang dilakukan ini terhad kepada bangunan pejabat Jabatan

Pengairan dan Saliran Daerah Bera sahaja. Rajah 1.3 merupakan bangunan pejabat

Jabatan Pengairan dan Saliran Daerah Bera yang diambil daripada hadapan

bangunan. Bangunan pejabat ini merupakan bangunan satu tingkat yang mempunyai

tiga buah bilik air di dalam bangunan. Kajian ini juga dilakukan sepanjang tempoh

Projek Sarjana Muda (PSM) yang telah ditetapkan oleh Fakulti Kejuruteraan Awam,

Universiti Teknologi Malaysia.

Rajah 1.3: Bangunan Pejabat Jabatan Pengairan dan Saliran Daerah Bera

6

Relevan pemilihan lokasi kajian ini adalah kerana daerah Bera merupakan

salah satu kawasan di Malaysia yang sering mengalami gangguan bekalan air. Ini

kerana kedudukan Bera yang dikelilingi oleh jajaran gunung dan jauh dari laut.

Lokasi tersebut juga merupakan salah satu tempat baru yang menggunakan Sistem

Penuaian Air Hujan ini untuk kegunaan bangunan pejabat dan ianya memerlukan

kajian lanjutan. Selain daripada itu, Sistem Penuaian Air Hujan sudah dipasang di

Jabatan Pengairan dan Saliran Daerah Bera.pada tahun 2006 tetapi belum ada kajian

yang dilakukan di situ Data yang diperolehi daripada kajian terhadap sistem yang

digunakan di lokasi tersebut akan dianalisis untuk menentukan keberkesanan

penggunaan sistem tersebut terhadap permintaan air untuk kegunaan domestik.

Setakat ini, bilangan staf di lokasi kajian adalah seramai 29 orang. Air hujan

yang dikumpul ini digunakan untuk kegunaan flush tandas, menyiram pokok dan

juga mencuci kereta. Terdapat tiga buah tandas yang mempunyai tiga unit flush

tandas di dalam bangunan pejabat dan tiga unit paip air di luar bangunan pejabat

Jabatan Pengairan dan Saliran Daerah Bera. Lokasi kajian mempunyai satu buah

tangki simpanan bawah tanah iaitu masonry water tank, satu tangki simpanan yang

diletakkan di atas menara dari jenis Mild Steel iaitu tangki simpanan air hujan, satu

unit pam, satu unit meter, level sensor, paip penyalur pada atap, paip untuk

mengalirkan air, pakej paip bawah tanah, penyaring, bahan geotekstil dan non return

valve yang disediakan sebagai antara komponen untuk sistem ini.

Rajah 1.4 merupakan flush tandas yang terdapat di lokasi kajian. Pihak

Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS) Daerah Bera telah melabelkan dengan label Air

Hujan pada flush tandas tersebut bagi memaklumkan bahawa ia menggunakan

sumber air hujan. Selain daripada itu, label Air JBA juga turut dilabelkan pada

paip air yang berkaitan bagi membezakan punca bekalan air hujan dengan air

domestik sedia ada untuk disalurkan ke dalam tangki flush tandas tersebut. Sistem

ini disediakan bersama komponen Non Return Valve yang berperanan untuk

menukarkan penggunaan air hujan kepada bekalan air JBA. Komponen tersebut

akan menukarkan bekalan air tersebut secara automatik apabila keperluan bekalan air

hujan tidak mencukupi untuk menampung kegunaan tersebut.

7

Rajah 1.4: Flush Tandas

Rajah 1.5 juga menunjukkan paip air yang bersumberkan air hujan dengan

label Air Hujan di luar bangunan pejabat. Ianya dilabelkan sebagai makluman

kepada pengguna bahawa paip tersebut menggunakan air hujan. Air hujan tersebut

hanya digunakan untuk aktiviti seperti mencuci kenderaan, menyiram pokok dan

mencuci simen. Walaubagaimanapun, paip air ini tidak disertakan bersama

komponen Non Return Valve dan apabila air hujan yang dibekalkan tidak mencukupi

maka paip tersebut tidak berfungsi. Ini kerana paip air hujan tersebut tidak

digunakan setiap hari seperti tandas dan ia hanya digunakan mengikut keperluan

sahaja. Oleh yang demikian, paip air yang menggunakan bekalan air dari JBA akan

digunakan sekiranya paip air hujan ini tidak berfungsi.

8

Rajah 1.5: Paip Air

1.5 Kepentingan Kajian

Kajian ini dilakukan bagi memperoleh manfaat jangka masa panjang daripada

pelbagai aspek. Antara kepentingan kajian adalah seperti berikut:

i. Mengenalpasti keberkesanan aplikasi sistem penuaian air hujan;

9

ii. Meluaskan dan menggalakkan penggunaan sistem penuaian air hujan

di Malaysia;

iii. Menganalisis data cerapan untuk menghasilkan sistem yang terbaik

dan berkesan pada masa akan datang;

iv. Mengenalpasti masalah yang sering timbul dan menjalankan kajian

susulan untuk mengatasi masalah tersebut; dan

v. Sebagai usaha menggalakkan penduduk di Malaysia menggunakan

sistem penuaian air hujan bagi menggantikan sumber air domestik

sedia ada pada masa akan datang.

BAB 2

KAJIAN LITERATUR

2.1 Pengenalan

United Nation's World Water Development Report (WWDR) melaporkan,

sumber air bersih banyak disia-siakan kerana pencemaran dan cara dimana kita

menggunakan air. (Hillary Mayell, 5 Jun 2003) Sumber utama bekalan air domestik

di Malaysia adalah sungai. Manakala air sungai pula terkumpul daripada curahan

yang berbentuk hujan. Pengambilan air dari sungai untuk bekalan air domestik

kepada pengguna melibatkan satu kawasan tadahan yang besar. Ianya dikendalikan

oleh agensi tertentu seperti Jabatan Bekalan Air (JBA) bagi memastikan bekalan air

yang disalurkan kepada pengguna bersih dan mencukupi.

Kaedah penuaian air hujan mengambil konsep yang sama dengan sedia ada

tetapi ia melibatkan satu kawasan tadahan yang kecil seperti tangki simpanan dan

dikendalikan oleh satu komuniti yang lebih kecil. Pengumpulan air hujan ini

dilakukan dengan cara seperti menyalurkan air hujan dari cucur atap melalui saluran

cucur atap ke dalam satu tangki simpanan seperti di dalam Rajah 2.1. Pegawai

Penyelidik Pusat Kajian Sumber Air NAHRIM, Mohd Zaki Mat Amin, menjelaskan:

Di Malaysia, mungkin ada pro dan kontra jika pemaju diwajib membina

tangki khas menyimpan air. Sudah pasti harga rumah menjadi lebih mahal.

Namun, untuk tempoh jangka panjang, ia memberi manfaat terhadap

11

penjagaan alam sekitar serta mengurangkan kemungkinan berlaku banjir

kilat (Berita Harian, 8 April 2010).

Rajah 2.1: Pengumpulan Air Hujan Menggunakan Atap Bangunan

Penuaian air hujan merupakan satu teknologi yang telah lama digunapakai di

luar negara seperti di Jerman, Jepun, Thailand, Sri Lanka dan lain-lain. Di negara

maju seperti Australia, Amerika Syarikat, Jerman dan United Kingdom pula telah

mempraktikkan sistem yang lebih kompleks dan canggih (Nurul ADila dan Abdul

Rashid, 7 Disember 2007).

Sebenarnya, sistem ini telah lama dipraktikkan oleh masyarakat Malaysia

sejak dahulu seperti mengumpul air hujan di dalam tempayan untuk mencuci kaki

dan menyiram pokok. Rajah 2.2 menunjukkan tempayan yang diletakkan di tangga

untuk kegunaan mencuci kaki sebelum masuk ke dalam rumah. Tanpa disedari

sebenarnya sesetengah daripada kita sudah mengaplikasikan konsep mengumpul air

hujan ini seperti mengumpul air hujan di dalam baldi atau tong air untuk mencuci

simen di halaman rumah dan sebagainya. Namun begitu, ianya memberi kesan

buruk apabila bekas tersebut tidak ditutup atau disimpan dalam tempoh yang lama.

Ini mengundang pembiakan nyamuk di dalam air tersebut dan akan mengakibatkan

pelbagai penyakit selain daripada dikenakan kompaun daripada pihak berkaitan.

12

Rajah 2.2: Konsep Mengumpul Air Hujan Pada Zaman Dahulu

Rajah 2.3 menunjukkan antara kegiatan-kegiatan atau aktiviti-aktiviti yang

menggunakan sumber air hujan. Rajah tersebut menunjukkan bahawa air hujan yang

dikumpul di dalam tangki bawah tanah akan digunakan untuk mencuci simen,

menyiram tanaman dan mencuci kereta. Sebenarnya banyak kegunaan air hujan

yang boleh kita gunakan dalam kehidupan seharian kita. Kegunaan-kegunaan

tersebut merangkumi kegunaan-kegunaan rutin yang tidak melibatkan air minuman.

Contohnya kegunaan mencuci peralatan di rumah, mencuci tempat tinggal haiwan

peliharaan seperti sangkar kucing dan sebagainya.

13

Rajah 2.3: Kegunaan SPAH

Rajah 2.4 menunjukkan kategori sistem penuaian air hujan yang dibahagikan

mengikut skala kecil, sederhana dan besar. Skala kecil melibatkan tiga jenis sistem

tadahan yang boleh digunakan iaitu system tadahan menggunakan atap, batu dan

bawah tanah. Kategori skala kecil dan sederhana ini digunakan untuk kegunaan

domestik, penternakan dan lain-lain. Manakala skala besar ianya lebih kepada untuk

tebatan banjir dan tanaman. Selain daripada itu, rajah tersebut juga menunjukkan

bahawa terdapat dua bentuk sumber air semulajadi iaitu dalam bentuk air larian dan

penyusupan. Air larian terdiri daripada air hujan, tasik, sungai, kolam tadahan dan

sebagainya. Manakala, penyusupan terdiri daripada air telaga, air mata air dan lain-

lain.

14

Rajah 2.4: Kategori Penuaian Air Hujan (Che Ani, 2009)

Tuaian terus dari kabut,

salji dan embun

Air hujan, kabut, salji dan

embun dari atmosfera

Air larian Penyusupan

Sumber air hujan Sumber air permukaan (tasik,

sungai, kolam tadahan)

Sumber air bawah tanah (telaga, air

mata air, boreholes)

Skala kecil Skala sederhana Skala besar

Pengairan banjir

Kawalan banjir

Flood harvesting

Resapan air bawah tanah

Roof

Catchment

System

Rock

Catchment

System

Ground

Catchment

System

Sand River

Storage Earth

Dam

Tuaian air (untuk

tanaman)

Kegunaan domestik Kegunaan penternakan dan pengairan skala

kecil serta beberapa pembekalan domestik

Runoff

Gardening,

Micro-

Catchment

Larian

pertanian,

kontur,

bunds

15

Rajah 2.5: Elemen Sistem Penuaian Air Hujan (Che Ani, 2009)

Elemen Sistem Penuaian Air Hujan

Permukaan

Tadahan

Rawatan

Purification

Sistem

Penghantaran

Tangki

Simpanan

Penapisan Gutter dan

Downspout

Permukaan

tadahan bagi

air hujan yang

dikumpul

Saluran air

dari atap ke

tangki

Komponen

untuk

menyingkirkan

debris dan debu

dari air hujan

diperolehi

sebelum masuk

ke tangki

Dikenali

sebagai

cisterns

Faktor

pemilihan saiz

tangki

simpanan

Jenis sistem

penghantaran

Untuk

minuman

Bukan untuk

minuman

Bekalan

air

hujan

Permintaan

Musim

kering

Permukaan

tadahan

Estetika Anggaran

belanja

Graviti Pam

Penapisan

sahaja

Penapisan

dan

disinfection

Buatan

manusia

Semulajadi

Keutamaan

peribadi

16

Rajah 2.5 merupakan elemen sistem penuaian air hujan yang terdiri daripada

permukaan tadahan, paip penyalur, penapis, tangki simpanan, system penghantaran

dan rawatan. Setiap elemen ini mempunyai fungsi masing-masing. Terdapat faktor-

faktor tertentu yang perlu diambilkira terhadap elemen-elemen tersebut dalam

membuat pemilihan bahan. Permukaan tadahan terbahagi kepada dua iaitu buatan

manusia dan semulajadi dimana atap merupakan permukaan tadahan buatan manusia

dan kawasan lapang yang bertanah pula adalah permukaan tadahan semulajadi.

Terdapat dua jenis sistem penghantaran iaitu secara graviti dan penggunaan pam.

Penggunaan pam akan melibatkan kos pemasangan yang tinggi dan memerlukan

penyelenggaraan berbanding penghantaran menggunakan kaedah graviti.

Oleh yang demikian, kaedah ini sesuai digunakan untuk kepentingan jangka

masa panjang seperti di Malaysia. Air hujan yang telah dikumpulkan ke dalam

tangki simpanan boleh dipam ke punca bekalan air apabila diperlukan. Hanya

dengan kos pemasangan komponen sistem, kaedah ini boleh diaplikasikan di

bangunan pejabat dan rumah-rumah bagi menggantikan bekalan air domestik sedia

ada untuk kegunaan harian seperti untuk tandas, mencuci kenderaan, menyiram

pokok bunga dan sebagainya.

2.2 Pembangunan Polisi Penuaian Air Hujan di Malaysia

Selepas Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar diperkenalkan pada

tahun 2004, Institut Penyelidikan Hidraulik Kebangsaan Malaysia (NAHRIM)

diwujudkan di bawah kementerian tersebut. Ia berperanan mengkaji terhadap semua

aspek hidraulik dan persekitaran air termasuklah penuaian air hujan. NAHRIM telah

memulakan kajian mengenai sistem penuaian air hujan ini yang melibatkan

bangunan kerajaan, masjid dan perumahan.

Sistem penuaian air hujan ini merupakan fenomena baru di Malaysia. Pada

tahun 1999, satu polisi diperkenalkan dengan wujudnya Guideliness for Installating

a Rainwater Collection and Utilization System sebagai satu fasa permulaan di

17

Malaysia selepas diperkenalkan pada tahun 1998 (Che-Ani A2009). Tujuannya

adalah untuk mengurangkan kebergantungan pada bekalan air sedia ada dan ianya

sesuai digunakan apabila krisis air melanda negara. Ia bukan sahaja menjimatkan

bekalan air sedia ada tetapi ia juga bertindak mengawal banjir kilat yang sering

melanda negara terutamanya di kawasan bandar. Rajah 2.6 menunjukkan antara

faktor-faktor yang menghalang pembangunan sistem penuaian air hujan yang telah

dikenalpasti.

Rajah 2.6: Faktor Yang Menghalang Pembangunan Sistem Penuaian Air Hujan (Che

Ani, 2009)

Selain daripada itu, Urban Stormwater Management Manual of Malaysia,

2000 (MSMA Chapter 23) juga telah menjelaskan tentang penyediaan sistem

Faktor Yang Menghalang Pembangunan Sistem Penuaian Air

Hujan

Kekayaan air dasar akibat hujan yang berlebihan

Kekerapan banjir memberi tanggapan bahawa

penuaian air hujan tidak perlu

Pendekatan tunggal oleh Water Demand Management

(WDM) berdasarkan pembinaan empangan, loji

rawatan dan bekalan utama

Tarif air yang rendah membuatkan mekanisma

pemasangan sistem penuaian air hujan tidak ekonomi

Kekurangan insentif untuk memasukkan sistem

penuaian air hujan di dalam rekabentuk bangunan

Kekurangan peraturan yang mewajibkan pemasangan

dan penggunaan sistem penuaian air hujan

18

penuaian air hujan dengan menggunakan tangki on site detention. Ia adalah kaedah

baru yang perlu diketengahkan untuk menangani masalah banjir kilat dengan

menggunakan pendekatan kawalan pada puncanya iaitu mensimulasikan proses

semula jadi kitar hidrologi di kawasan bandar dengan menggunakan kaedah

kejuruteraan penyusupan, sistem penahanan storan dan penuaian hujan. Air hujan

akan dikumpul dari kawasan tidak telap (contohnya bumbung, bangunan, jalan raya

dan tempat letak kereta) dan dialirkan semula ke dalam tanah melalui proses

penyusupan supaya tempoh masa tumpuan dapat ditingkatkan dan puncak air larian

hujan ke sungai dapat dikurangkan.

2.3 Komponen Sistem Penuaian Air Hujan

Sistem Penuaian Air Hujan ini terdiri daripada pelbagai komponen

mengangkut air hujan iaitu melalui paip atau saluran, penyusupan dan simpanan

dalam tangki untuk kegunaan atau mengisi semula. Komponen biasa yang terlibat

dalam sistem ini adalah kawasan tadahan, coarse mesh, saluran cucur atap, paip

penyalur, pam, penapis dan tangki simpanan.

2.3.1 Kawasan Tadahan

Di kawasan bandar, tadahan air hujan boleh dibahagikan kepada dua iaitu

atas bumbung dan kawasan terbuka. Elemen-elemen yang diambilkira bagi sistem

penuaian air hujan pada bumbung adalah ruang tadahan, saluran pada cucur atap,

tangki enapan dan tempat simpanan. Bumbung sesuai digunakan kerana struktur

binaannya yang diperbuat daripada asbestos, zink, konkrit dan lain-lain.

Walaubagaimanapun terdapat bahan asing seperti daun kering yang ada di atas

bumbung yang boleh mengurangkan kualiti air hujan yang dikumpul. Rajah 2.7

menunjukkan air hujan yang dikumpul menggunakan kawasan tadahan berbumbung.

19

Rajah 2.7 Kawasan Tadahan Berbumbung

Kawasan terbuka adalah melibatkan kawasan lapang yang bertujuan

membantu proses penyusupan air hujan ke dalam tanah. Contohnya dengan

pembinaan kawasan tempat letak kereta yang berumput dan sebagainya. Salah satu

konsep ini digunakan di sekitar bangunan tandas Hentian Sebelah Simpang

Renggam. Di hentian tersebut, air hujan dari cucur atap akan memasuki bekas

berlubang (pasu) melalui rantaian besi dan seterusnya mengalir serta menyerap ke

dalam tanah melalui batu blok paver seperti yang tertera di dalam Rajah 2.8.

Rajah 2.8: Kawasan Tadahan Terbuka

20

2.3.2 Dawai Kasar (Coarse Mesh)

Dawai kasar merupakan satu komponen yang dipasang antara bumbung dengan

saluran cucur atap bagi menghalang bahan asing seperti daun kering, ranting dan

lain-lain memasuki saluran cucur atap tersebut. Ia sedikit sebanyak dapat membantu

memlihara kualiti air hujan yang dikumpul dengan melakukan penyaringan kasar. Ia

terdiri daripada pelbagai saiz mengikut keperluannya. Semakin kecil saiznya, maka

semakin banyak puing (debris) yang akan tertahan. Contoh dawai yang digunakan

adalah wire mesh seperti di dalam Rajah 2.9.

Rajah 2.9 Wire Mesh

2.3.3 Saluran Cucur Atap (Gutter)

Pada masa sekarang, kebanyakan rumah mempunyai saluran air hujan yang

dipasang pada cucur atap berbentuk bulat atau segiempat. Ianya boleh membantu

menyalurkan air hujan yang jatuh di atas bumbung ke dalam longkang. Oleh yang

demikian, elemen rumah seperti ini boleh menyediakan saluran paip dari saluran

cucur atap ke tangki simpanan dengan mudah untuk pemasangan sistem ini. Namun

begitu, bangunan pejabat juga boleh dipasang saluran pada cucur atap dengan

menggunakan saiz yang bersesuaian. Saiz tersebut bergantung kepada keluasan

21

bumbung dimana ianya mesti mempunyai keupayaan yang mencukupi untuk

mengumpul air hujan dari permukaan tadahan. Saluran cucur atap tersebut terdiri

daripada beberapa elemen seperti dii dalam Rajah 2.10. Walaubagaimanapun, ada

sesetengah gutter mempunyai perangkap sampah untuk memerangkap sampah yang

kasar.

Rajah 2.10: Saluran Cucur Atap (Gutter)

2.3.4 Paip Penyalur

Paip penyalur dipasang bagi tujuan mengangkut air dari saluran cucur atap ke

tangki simpanan. Ianya terdiri daripada pelbagai jenis seperti polyvinyl chloride

(PVC) atau galvanized iron (GI).dan PVC merupakan bahan yang biasa digunakan

untuk sistem ini. Paip ini juga mempunyai pelbagai saiz dan ianya bergantung

kepada kuantiti air hujan yang dikumpul dari permukaan tadahan bagi memastikan

jangka hayatnya yang lama. Rajah 2.11 merupakan contoh paip penyalur dari jenis

PVC yang berada di pasaran.

22

Rajah 2.11: Paip Penyalur

2.3.5 Pam

Pam digunakan untuk mengagihkan air yang dikumpul dalam tangki

simpanan dan dipam ke sistem perpaipan. Terdapat banyak faktor yang

mempengaruhi jenis dan saiz pam yang digunakan untuk tujuan mengepam air.

Walaubagaimanapun, pam air hujan direkabentuk untuk mengepam air yang bebas

daripada sampah, kotoran dan sebarang bentuk pepejal bersaiz besar. Rajah 2.12

merupakan contoh pam air yang dipasang untuk kegunaan sistem ini. Minyak

digunakan untuk memindahkan haba dari motor ke pam. Ia juga bertujan untuk

melincirkan keupayaan dan pengedap mekanikal. Motor akan bekerja secara

berterusan atau untuk satu tempoh masa ulangan. Pengawalan sistem pam biasanya

perlu mempunyai air yang mencukupi setiap masa. Jika air hujan dalam tangki

tadahan kurang, pam tidak boleh berfungsi. Kelengkapan utama pam adalah seperti

berikut:

i. Penapis dengan hos sambungan untuk memudahkan kerja

pembersihan;

ii. Getah penyerap bunyi;

iii. Kayu penyumbat pada bahagian tekanan dan sedutan; dan

iv. Kabel untuk sambungan elektrik.

23

Rajah 2.12: Pam

2.3.6 Penapis

Bagi memastikan air yang dikumpul bersih, proses penapisan juga boleh

dilakukan dengan meletakkan beberapa lapisan media seperti pasir dan batu kecil.

Malah untuk memastikan air yang dikumpul itu boleh digunakan untuk memasak,

ianya perlu dirawat seperti meletakkan klorin bagi memastikan kualiti air terjamin.

Proses penapisan ini dilakukan bagi menghalang kemasukan kekotoran sebelum air

memasuki ke tangki simpanan. Penapis pasir merupakan jenis yang biasa digunakan

kerana ianya murah dan mudah. Rajah 2.13 menunjukkan contoh medium penapis

yang digunakan untuk sistem ini. Ianya berkesan untuk proses merawat kekeruhan

air, warna dan mikroorganisma. Penapis yang digunakan untuk air hujan juga boleh

dipasang di dalam tanah, atas permukaan tanah atau dipasang pada dasar takung.

Saiznya bergantung kepada keluasan kawasan tadahan dan isipadunya.

Walaubagaimanapun, penapis yang diperlukan ini adalah bergantung kepada

kreeativiti perekabentuk sistem dan kos yang diperuntukkan untuk menyediakannya.

24

Rajah 2.13: Medium Penapis

2.3.7 Tangki Simpanan

Terdapat beberapa jenis kaedah tadahan antaranya ialah pemasangan tangki

simpanan bawah tanah dimana ia memberi ruang fizikal yang besar di atas

permukaan tanah. Pakej paip yang mengandungi satu atau lebih baris selari paip

menghubungkan saluran masuk dan keluar. Saiz paip ditentukan oleh simpanan

isipadu yang diperlukan dan ruang fizikal di tapak. Pakej paip dipasang

menggunakan saiz minimum paip 900mm bagi memudahkan pemeriksaan dan

penyenggaraan. Rajah 2.14 menunjukkan tangki simpanan bawah tanah yang

digunakan untuk tuaian air hujan. Tangki ini boleh dibina dengan menggunakan

konkrit dan pam diperlukan kerana air simpanan tersebut perlu dipam ke atas.

Kebiasaannya, tangki jenis ini digunakan kerana ia memerlukan ruang yang besar

untuk diletakkan di atas tanah. Maka, kelebihan tangki ini dapat menjimatkan ruang

25

di atas permukaan tanah. Walaubagaimanapun, terdapat kelemahan pemasangan

tangki ini dimana pam diperlukan untuk membekalkan air ke atas permukaan tanah.

Rajah 2.14: Tangki Air Hujan Bawah Tanah

Selain daripada itu, kaedah yang lain adalah takungan air pada bangunan

yang bertingkat-tingkat. Air hujan tertahan dan bertakung di atas permukaan

bumbung yang rata dimana penjagaan rapi diperlukan terhadap struktur rekabentuk

bangunan tersebut bagi mengelakkan kebocoran. Kaedah tadahan ini terhad kepada

kawasan perumahan dan lebih sesuai diaplikasikan untuk bangunan komersial dan

industri yang mempunyai bumbung rata.

Tangki permukaan pelbagai guna juga digunakan dalam kaedah penuaian air

hujan ini. Kebiasaannya ia disediakan untuk sistem penuaian air hujan di lot

perumahan, komersial atau industri. Tangki tersebut akan mengumpul air hujan

daripada bumbung atas bangunan dan kedudukannya sama ada di atas tanah atau atas

menara pada ketinggian tertentu. Rajah 2.15 menunjukkan gambaran tangki air

hujan yang diletakkan di atas permukaan tanah. Penggunaan pam tidak diperlukan

bagi tangki yang dibina di atas tanah ini kerana air yang disalurkan menggunakan

daya graviti. Namun begitu penggunaan pam masih diperlukan sekiranya tekanan

26

graviti air yang disalurkan masih rendah. Oleh sebab itu, semakin tinggi kedudukan

tangki maka semakin tinggi kadar air yang dapat dibekalkan. Sebagai contoh tangki

simpanan di atas bangunan yang bertingkat-tingkat mempunyai daya graviti yang

mencukupi untuk menyalurkan air.

Rajah 2.15: Tangki Air Hujan Atas Tanah

2.3.7.1 Kriteria Rekabentuk Tangki Simpanan

Menurut Rainwater Harvesting Guidebook Planning and Design, tangki

simpanan merupakan kos terbesar dalam sistem penuaian air hujan untuk bangunan.

Oleh yang demikian, ianya amat penting untuk memaksimumkan keberkesanan

sistem semasa peringkat perancangan dan perlu mengambilkira pelbagai aspek

seperti kapasiti simpanan, pemilihan bahan tangki dan sebagainya. Bahan tangki

yang biasa digunakan adalah plastik, polyethylene (HDPE) dan konkrit.

27

Tangki polyethylene (HDPE) tidak berkarat dan diperbuat daripada bahan

yang kuat dan umumnya mempunyai jangka hayat yang lama. Tangki tersebut yang

bermutu tinggi tidak mengeluarkan bau dan rasa serta pertumbuhan alga tidak

berlaku. Tangki konkrit dan ferro-cement adalah kuat dan mempunyai jangka hayat

yang lama. Ianya boleh dipasang bawah tanah dan tangki yang besar biasanya terdiri

daripada jenis cast in-situ.

Rekabentuk tangki simpanan adalah berdasarkan kepada keluasan kawasan

tadahan seperti bumbung, kuantiti air hujan dan kadar penggunaan. Perkara yang

perlu diambil perhatian ketika mengukur bumbung ialah memastikan dahan pokok

dan daun yang berdekatan dengan bumbung dialihkan atau dibuang. Tempat untuk

meletakkan tangki simpanan juga perlu diambilkira kerana panjang saluran paip yang

menyalurkan air hujan dari tempat tadahan dengan tempat simpanan mempengaruhi

kriteria rekabentuk tangki simpanan tersebut.

Kadar penggunaan air boleh diketahui melalui permintaan air domestik dan

ianya bergantung kepada bilangan individu yang menggunakan air, purata

penggunaan per orang dan tujuan penggunaan. Pemilihan tangki adalah bergantung

kepada tinggi atap, pengenalpastian kawasan tadahan, saluran cucur atap dan

susunan paip bawah, ruang sekeliling bangunan dan penjajaran bangunan berhubung

dengan sempadan.

2.4 Susunatur Sistem Penuaian Air Hujan

Kawasan tadahan air melibatkan atap untuk mengumpulkan air hujan dan

disalurkan ke saluran cucur atap (gutter) sebelum dikumpulkan ke dalam takung.

Perimeter kawasan tadahan ialah 82.6m yang hanya melibatkan bangunan pejabat

sahaja. Saluran cucur atap yang digunakan terdiri daripada bahan 100% u-PVC

lengkap dengan UPVC perangkap debris. Dua jenis paip penyalur yang digunakan

iaitu RESINTECH High Densile Single Wall Corrugated Polyethylene Drainage Pipe

dan RESINTECH High Densile Single Wall Corrugated Polyethylene (Perforated)

28

Drainage Pipe. Rajah 2.16 merupakan Gutter dan Rainwater Downpipe yang

digunakan pada bangunan pejabat Jabatan Pengairan dan Saliran Daerah Bera.

Rajah 2.16: Gutter dan Rainwater Downpipe Yang Digunakan

Air yang dikumpul dalam takung akan dipindahkan ke Masonry Water Tank.

Reinforce Concrete Base dengan dinding bata dan bahan kalis air pada seluruh

permukaan dan dasar tangki air dibina untuk Masonry Water Tank. Saiz rekabentuk

Masonry Water Tank ialah 5m x 1m x 1.2m dan tangki air bawah tanah tersebut yang

dibina di lokasi kajian adalah seperti dalam Rajah 2.17. Selain itu, tangki simpanan

air hujan yang digunakan untuk mengagihkan air adalah dari jenis RESINTECH Mild

Densile Polythene dengan kapasiti simpanan 1300 L lengkap dengan penutup dan

sistem paip limpah. Tangki tersebut digunakan untuk menyimpan air yang dipam

29

dari tangki bawah tanah sebelum diagihkan. Pam yang digunakan adalah daripada

model Rubine RPWV 132BA dengan keupayaan motor 0.15kW seperti dalam Rajah

2.19. Kapasiti pam tersebut adalah 36L/min pada ketinggian 40m.

Rajah 2.17: Masonry Water Tank

Rajah 2.18: Tangki Air Hujan

Rajah 2.19: Pam Air Model Rubine RPWV 132BA

30

Meter air harus digunakan untuk mengambil bacaan kuantiti air hujan yang

digunakan. Seterusnya air hujan tersebut akan dibekalkan ke flush tandas dan paip

air yang berkaitan. Panel kawalan seperti dalam Rajah 2.20 digunakan dalam mod

automatik dan manual bagi mengawal operasi sistem menggunakan tenaga elektrik.

Rajah 2.21 merupakan diagram susunatur sistem penuaian air hujan di banguna

pejabat Jabatan Pengairan dan Saliran Daerah Bera. Diagram tersebut menunjukkan

komponen-komponen sistem dari permukaan tadahan hingga ke punca bekalan air

hujan tersebut digunakan.

Rajah 2.20: Panel Kawalan

Rajah 2.21: Diagram Susunatur Sistem Penuaian Air Hujan

31

2.5 Penjimatan Bekalan Air Domestik

Terdapat tiga kaedah menentukan keperluan penggunaan air domestik

mengikut piawaian yang ditetapkan oleh Lembaga Air Malaysia iaitu:

i. Kapasiti simpanan minimum

ii. Keperluan simpanan per individu

iii. Keperluan simpanan per kelengkapan

Jadual 2.1 menunjukkan kapasiti simpanan minimum mengikut jenis

bangunan, Jadual 2.2 menunjukkan keperluan simpanan per individu dan Jadual 2.3

menunjukkan keperluan simpanan per kelengkapan.

Jadual 2.1: Kapasiti Simpanan Minimum (MWA, 2000)

Jenis Bangunan Simpanan Minimum Tangki

Rumah kampung 450 liter/hari

Rumah flat 680 liter/hari

Rumah apartmen 140 liter/hari

Rumah kos rendah (yang diluluskan

kerajaan) 450 liter/hari

Keperluan air bagi sesebuah bandar bergantung kepada beberapa faktor iaitu

cuaca dan status sosial pengguna. Penggunaan air pada cuaca sejuk didapati lebih

rendah berbanding cuaca panas. Dalam keadaan cuaca panas penggunaan air

domestik lebih banyak digunakan seperti untuk mandi, mencuci kenderaan,

menyiram pokok dan sebagainya. Bagi pengguna yang mempunyai status sosial

yang tinggi kebiasaannya lebih banyak menggunakan air domestik seperti untuk

kolam ikan, kolam mandi, tab mandi, mesin mencuci pakaian dan sebagainya.

32

Jadual 2.2: Keperluan Simpanan per Individu (MWA, 2000)

Jenis Bangunan Keperluan Simpanan

Hotel 270 liter/seorang/hari

Asrama 180 liter/ seorang/hari

Sekolah tanpa asrama 30 liter/ seorang/hari

Sekolah berasrama 180 liter/ seorang/hari

Pejabat tanpa kantin 70 liter/ seorang/hari

Pejabat ada kantin 90 liter/ seorang/hari

Restoran 14 liter/ seorang/hari

Masjid 14 liter/ seorang/hari

Berek askar/polis 270 liter/seorang/hari

Jadual 2.3: Keperluan Simpanan per Kelengkapan (MWA, 2000)

Jenis Aktiviti Keperluan Simpanan

Mandi 450-900 liter/hari

Tab mandi 900 liter/hari

Water Closet 180 liter/hari

Lavatory Basin 90 liter/hari

Sinki 90 liter/hari

Urinal 180 liter/hari

Bed Pan Washer 180 liter/hari

Wash-up Sink 225 liter/hari

Isipadu air hujan yang dikumpul di dalam tangki simpanan boleh menampung

permintaan air sekaligus menjimatkan penggunaan air domestik sedia ada.

Pemasangan meter diperlukan untuk mengetahui tahap penggunaan air hujan yang

dikumpul dalam tangki simpanan bagi sesebuah bangunan itu. Jadual-jadual yang

disenaraikan itu dapat membantu dalam rekabentuk SPAH berdasarkan keperluan

yang telah ditentukan.

33

2.6 Kajian Berkaitan

Penuaian air hujan mampu menjimatkan kos rawatan air sedia ada dan juga

mampu mengurangkan risiko banjir kilat. Kaedah ini mampu memperlahankan

pengaliran air terus memasuki kawasan bandar memandangkan kolam tadahan atau

sungai berhampiran gagal menampung kapasiti air hujan. Selain daripada itu, kaedah

ini dapat membantu mengurangkan penggunaan bekalan air domestik sedia ada

untuk simpanan jangka masa panjang supaya ia boleh digunakan ketika kecemasan

seperti ketika cuaca kering.

Pihak NAHRIM telah menjalankan kajian mengenai kepentingan Penuaian

Air Hujan untuk kegunaan domestik sebagai alternatif air dirawat sejak tahun 2003.

Menurut Mohd Zaki Mat Amin, NAHRIM juga terbabit dalam beberapa kajian lain

bagi tujuan sama termasuk pembinaan kawasan tadahan air hujan di Masjid Taman

Bukit Indah Ampang (kegunaan jemaah masjid) dan membuat reka bentuk kawasan

tadahan air hujan di Zoo Negara (kegunaan penyelenggaraan dan pengurusan badak

sumbu) (Berita Harian, 8 April 2010).

Selain itu, NAHRIM dalam proses membuat kajian menyediakan kawasan

taman bunga atau landskap dengan keluasan tertentu serta dilengkapi takungan di

bawah tanah untuk menyerapkan semua air ke dalam tanah ketika hujan.

BAB 3

METODOLOGI KAJIAN

3.1 Pengenalan

Bab ini akan menerangkan secara menyeluruh tentang kajian keberkesanan

sistem penuaian air hujan di bangunan pejabat, Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS)

daerah Bera. Analisis dilakukan ke atas kekerapan curahan hujan yang turun di

bangunan pejabat tersebut dan kaedah yang sesuai digunakan untuk menganalisis

data cerapan adalah kaedah statistik kerana ia tidak melibatkan bangunan dan

kawasan yang lain.

3.2 Lokasi Kajian

Kajian dilakukan di Semenanjung Malaysia iaitu di negeri Pahang dan

terletak di daerah Bera. Lokasi kajian bertempat di Jabatan Pengairan dan Saliran

Daerah Bera beralamat di Bangunan Pusat Pertanian Kerayong, 28200 Mengkarak,

Bera, Pahang Darul Makmur seperti yang tertera di dalam Rajah 3.1. Rajah 3.2

merupakan peta lokasi dan Rajah 3.3 adalah pelan lokasi ke Jabatang Pengairan dan

Saliran Daerah Bera. Kedudukan lokasi kajian adalah bersebelahan dengan Pejabat

KEMAS dan berhampiran dengan Sekolah Menengah Sri Bera.

35

Rajah 3.1: Jabatan Pengairan dan Saliran Daerah Bera

Rajah 3.2: Peta Lokasi

36

Rajah 3.3: Pelan Lokasi

3.3 Peralatan

Peralatan yang digunakan merupakan metodologi kajian yang dijalankan.

Terdapat beberapa peralatan atau metodologi yang digunakan sepanjang kajian ini

dijalankan iaitu meter air, bil air domestik, data taburan hujan, soal selidik dan

Tangki Nahrim.

3.3.1 Meter Air

Meter air adalah alat yang digunakan untuk menyukat isipadu air dalam unit

meter padu (m3). Meter berfungsi untuk mendapatkan jumlah kuantiti air yang

digunakan dan membolehkan caj bayaran penggunaan air digunakan. Alat ini

dipasang bersama-sama tangki simpanan untuk mengetahui isipadu air yang

digunakan untuk suatu tempoh tertentu. Secara amnya, meter air dibahagikan

mengikut rekabentuk terhadap bahagian pada meter tersebut yang menyukat isipadu.

Jenis meter air ini dikelaskan mengikut cara operasinya. Antara jenis-jenis meter air

ialah Piston, Cakera Berputar, jenis Halaju, Majmuk Beza Tekanan serta Ultrasonik

dan Magnet (Devi, 2006). Pemasangan meter akan menghasilkan penyukatan yang

37

lebih tepat berasaskan jumlah yang digunakan. Namun begitu, kerosakan pada meter

boleh berlaku seperti meter tersekat,kerosakan plastic gear pada meter, meter

berfungsi tetapi air tidak melaluinya dan meter berbunyi bising (Devi, 2006). Ini

akan memberi kesan pada ketepatan bacaan meter.

Rajah 3.4 adalah meter air yang dipasang di lokasi kajian. Bacaan meter

penggunaan air hujan ini akan diambil dari semasa ke semasa dalam tempoh tertentu.

Jumlah penggunaan air boleh diperolehi daripada hasil tolak bacaan kedua yang

diambil dengan bacaan sebelumnya. Data yang diperolehi akan dianalisis bagi

memastikan kapasiti air yang dituai memenuhi permintaan.

Rajah 3.4: Meter Air

3.3.2 Bil Air Domestik

Bil air digunakan untuk menganalisis keberkesanan kos dengan membezakan

kos bayaran bil air ketika sistem beroperasi dan ketika sistem tidak beroperasi. Bil

air tersebut mencatatkan penggunaan dalam unit meter padu (m3). Tarif air bagi

lokasi kajian adalah RM0.66/meter padu dan kerajaan memberi subsidi sebanyak

RM0.30/meter padu. Oleh yang demikian, jumlah bayaran boleh diperolehi daripada

jumlah penggunaan bulanan air sedia ada. Keberkesanan kos terhadap bayaran bil

air bulanan boleh diperolehi daripada analisis terhadap bil tersebut. Selain daripada

itu, bilangan staf juga mempengaruhi hasil analisis. Oleh yang demikian, analisis

38

dilakukan terhadap bil air yang mempunyai bilangan staf yang sama bekerja di lokasi

kajian.

3.3.3 Data Taburan Hujan

Data taburan hujan diperolehi daripada bahagian Bahagian Pengurusan

Sumber Air dan Hidrologi JPS Ampang. Lokasi stesen yang terlibat adalah di Triang

iaitu stesen 3224033. Jarak radius dari lokasi kajian ke stesen tersebut adalah lebih

kurang 1.45km. Data ini dianalisis untuk mendapatkan pola taburan hujan di lokasi

kajian bagi mendapatkan jumlah maksimum hari kering berturut-turut sesuatu tahun

itu. Ianya penting untuk tujuan rekabentuk tangki bawah tanah kerana kuantiti air

hujan juga mempengaruhi kadar pembekalan air hujan di lokasi kajian. Apabila

taburan hujan yang banyak berlaku, kadar simpanan air yang dikumpul adalah besar

dan begitu juga sebaliknya.

3.3.4 Soal Selidik

Soal selidik ini melibatkan 80 orang responden yang dipilih secara rawak di

negeri Johor dan Selangor. Responden pula terdiri daripada orang yang bekerjaya,

suri rumah dan pelajar. Manakala pemerhatian pula melibatkan pemantauan melalui

lawatan tapak ke tempat-tempat yang menggunakan SPAH dan daripada soal selidik

yang dijalankan. Soal selidik ini dilakukan bagi mengetahui tahap kesedaran

masyarakat Malaysia tentang SPAH dan maklum balas daripada responden. Maklum

balas ini penting kerana pemerhatian dapat dilakukan daripada hasil analisis ke atas

soal selidik itu.

39

3.3.5 Perisian Tangki Nahrim

Perisian ini merupakan perisian yang digunakan oleh NAHRIM untuk

merekabentuk tangki simpanan air hujan. Perisian ini memerlukan beberapa data

seperti data hujan, ciri-ciri kawasan tadahan,penggunaan air harian dan sebagainya

bagi menentukan spesifikasi tangki simpanan tersebut. Perisian tersebut juga

membolehkan kuantiti air hujan yang terkumpul boleh diketahui untuk tujuan

rekabentuk tangki. Rajah 3.5 menunjukkan antara paparan permukaan perisian

Tangki Nahrim.

Rajah 3.5: Perisian Tangki Nahrim

40

Ciri-ciri bumbung seperti panjang dan lebar atap, pekali air larian yang

bergantung kepada bahan atap dan isipadu first flush daripada jumlah air hujan yang

mencurah ke atas atap tersebut. Ciri-ciri penggunaan air merangkumi jumlah

pengguna yang menggunakan air dan isipadu yang digunakan bagi setiap individu.

Perisian akan mendapatkan hasil analisis iaitu peratus kebolehpercayaan, pekali

penggunaan air hujan, keberkesanan simpanan air dan peratus masa tangki kosong.

3.4 Sumber Maklumat

Sumber maklumat berkaitan dengan kajian ini diperoleh daripada NAHRIM,

Jabatan Pengairan dan Saliran Daerah Bera dan Bahagian Pengurusan Sumber Air

dan Hidrologi JPS Ampang. Pihak NAHRIM telah mengendalikan Sistem Penuaian

Air Hujan (SPAH) di Zoo Negara. Penggunaan sistem tersebut di Zoo Negara sama

seperti yang digunakan bagi bangunan pejabat di Jabatan Pengairan dan Saliran

Daerah Bera iaitu untuk kegunaan flush tandas. Selain daripada itu juga pihak UMP

juga ada terlibat dengan kajian tersebut dan pemasangan alat di JPS Raub. Oleh

yang demikian, data yang berkaitan boleh diperolehi daripada mereka.

3.5 Jangkaan Hasil Kajian

Kajian yang dilakukan ini dijangka dapat memenuhi permintaan pengguna

yang menggunakan tadahan air hujan tersebut untuk kegunaan flush tandas. Selain

itu, kajian ini dijangka dapat menjimatkan kos pembayaran bil air untuk jangka masa

panjang. Melalui kajian ini juga masalah penggunaan sistem penuaian air di lokasi

kajian dapat kenalpasti agar sistem yang lebih baik dapat dihasilkan pada masa akan

datang. Kesedaran orang ramai tentang kepentingan sistem ini boleh dilihat daripada

pemerhatian dan juga soal selidik.

BAB 4

KEPUTUSAN DAN ANALISIS

4.1 Pengenalan

Data yang diperolehi dari lokasi kajian dikumpulkan bagi tujuan analisis.

Data yang diambil terdiri daripada data utama dan data sekunder. Data tersebut ialah

data hujan bagi lokasi kajian, data jumlah penggunaan air hujan, data kos bayaran

bulanan bil air dan data-data daripada kaji selidik yang dijalankan. Semua data ini

dianalisis dengan menggunakan kaedah statistik.

4.2 Maksimum Hari Kering

Data hujan bagi lokasi kajian diambil dari stesen 3224033 iaitu stesen hujan

Triang. Data diambil dan dianalisis dari tahun 2003 iaitu bermula stesen tersebut

dipasang. Kepentingan analisis maksimum hari kering ini adalah untuk tujuan

rekabentuk tangki air hujan bawah tanah bagi memastikan kapasiti air yang dikumpul

itu mencukupi untuk satu jangka masa maksimum hari kering yang dikenalpasti.

Rajah 4.1 menunjukkan jumlah bilangan hari kering dari tahun 2003 hingga

2010. Pola graf menunjukkan jumlah hari kering berubah-ubah setiap tahun. Ini

dipengaruhi oleh keadaan cuaca dimana hari kering disebabkan tidak berlaku hujan.

42

Walaubagaimanapun pada tahun 2008 jumlah hari kering yang paling banyak

diperolehi. Tahun 2009 juga mencatatkan bilangan hari kering kedua tertinggi

walaupun berlaku pengurangan berbanding tahun sebelumnya. Namun begitu, pada

tahun 2010 ianya terus menurun dan berkurang.

Rajah 4.1: Graf Jumlah Hari Kering Setiap Tahun

Rajah 4.2 pula menunjukkan jumlah bilangan hari basah dari tahun 2003

hingga 2010. Istilah hari basah adalah merujuk kepada hujan yang turun pada

sepanjang tahun tersebut. Tahun 2003 mencatatkan jumlah bilangan hari hujan yang

tertinggi dan tahun 2008 mencatatkan jumlah hujan yang paling rendah. Corak graf

tersebut berubah-ubah setiap tahun namun ianya tidak seimbang.

Rajah 4.2: Graf Jumlah Hari Basah Setiap Tahun

43

Perbezaan jumlah hari kering dan hari basah bagi tahun 2003 seperti yang

ditunjukkan di dalam Rajah 4.3 itu menunjukkan jumlah bilangan yang seimbang

antara jumlah hari kering dan basah. Walaubagaimanapun perbezaan tersebut mula

menunjukkan ketidakseimbangannya pada tahun 2004. Hal ini berlarutan pada

tahun-tahun seterusnya dan ianya menjadi semakin kritikal pada tahun 2008 apabila

perbezaan tersebut lebih ketara. Tahun 2008 mencatatkan jumlah hari kering yang

tinggi melebihi 350 hari dan keadaan ini sangat meruncing. Ia diikuti dengan tahun

seterusnya apabila jumlah hari kering juga menunjukkan bilangan yang tinggi.

Keadaan pada tahun 2008 hingga 2010 Seperti didalam kotak merah itu

menunjukkan keadaan yang luar biasa dimana jumlah hari kering terlalu banyak.

Kejadian ini boleh mengundang kepada kejadian El Nino.

Rajah 4.3: Graf Jumlah Hari Kering dan Basah Setiap Tahun

Analisis terhadap hari kering berterusan yang maksimum seperti Rajah 4.4

mendapati bahawa tahun 2003 hingga 2007 mencatatkan bilangan yang hampir

seimbang.dengan purata sebanyak lebih kurang 21 hari bagi kelima-lima tahun

tersebut. Namun begitu, hari kering berterusan yang maksimum menunjukkan nilai

tertinggi pada tahun 2008. Keadaan ini perbezaan yang sangat ketara berbanding

tahun-tahun sebelumnya.

44

Rajah 4.4: Graf Hari Kering Berterusan Yang Maksimum

Rajah 4.5 menunjukkan bahawa graf bilangan hari hujan berturut-turut yang

maksimum itu berubah-ubah setiap tahun. Graf menunjukkan pada tahun 2003, 2005

dan 2010 adalah tahun yang mempunyai bilangan hari hujan melebihi 20 hari

berturut-turut. Ini bermakna pada tahun tersebut hujan turun pada hari yang berturut-

turut selama hamper dua per tiga bulan.

Rajah 4.5: Graf Hari Basah Berterusan Yang Maksimum

45

Perbezaan hari kering dan basah berturut-turut yang maksimum pada tahun

2003 hingga 2007 menunjukkan perbezaan yang seimbang seperti yang tertera di

dalah Rajah 4.6. Namun begitu pada tahun 2008 perubahan yang ketara berlaku

dimana perbezaan antara hari kering dan basah berturut-turut yang maksimum

menunjukkan perbezaan yang tinggi.

Rajah 4.6: Graf Jumlah Hari Kering dan Basah Yang Berterusan Setiap Tahun

Cuaca kering tanpa hujan melebihi 300 hari berturut-turut menunjukkan

bahawa selama 10 hingga 11 bulan berturut-turut hujan tidak turun. Keadaan ini

adalah luar biasa dan amat meruncingkan. Namun demikian, pada tahun 2009 dan

2010 perbezaan antara hari kering dan basah semakin berkurangan jika dibandingkan

dengan tahun 2008. Walaubagaimanapun, perbezaan tersebut masih tinggi dan ini

menimbulkan pelbagai persoalan kerana data tersebut adalah meragukan. Data

jumlah maksimum hari kering yang berterusan seperti yang dinyatakan dalam pettak

merah tersebut mungkin disebabkan oleh kerosakan alat atau alat tidak dapat

berfungsi dengan baik. Ini kerana fenomena tersebut akan menyebabkan kemarau

berpanjangan hamper satu tahun sedangkan hakikatnya pada tempoh tersebut,

kejadian kemarau tidak berlaku. Malah pada tahun 2008, kejadian banjir dilaporkan

di dalam akhbar-akhbar tempatan.

46

Rajah 4.7 menunjukkan taburan hujan pada hari berturut-turut yang

maksimum. Tahun 2006 dan 2009 mencatatkan jumlah hujan tertinggi iaitu

150.9mm dan 152mm. Walaupun bilangan hari hujan berturut-turut yang maksimum

pada tahun tersebut rendah jika dibandingkan dengan tahun 2003, 2005 dan 2010,

namun jumlah hujan pada tahun 2006 dan 2009 itu menunjukkan bahawa keamatan

hujan pada ketika itu adalah tinggi. Manakala jumlah hujan pada tahun 2005 seperti

di dalam Rajah 4.7 mendapati ianya paling rendah dengan jumlah sebanyak 7.1mm.

Rajah 4.7: Graf Jumlah Hujan Pada Hari Berturut-turut Yang Maksimum

Berdasarkan kepada kedua-dua graf diatas, pola taburan hujan di lokasi kajian

amat berkait rapat dengan prestasi sistem penuaian air hujan. Ini kerana sistem

tersebut bergantung kepada sumber air hujan. Sekiranya panas yang berterusan

tanpa hujan, ia akan memberi kesan ke atas takungan atau pengumpulan air hujan.

Sekiranya tempoh bilangan hari kering yang berturut-turut tanpa kejadian hujan itu

amat panjang, ini bermakna sistem penuaian air hujan tersebut tidak dapat berfungsi

untuk sesuatu tempoh sehingga sumber air hujan diperolehi kembali. Oleh yang

demikian, sistem tersebut hanya dapat berfungsi apabila terdapat air hujan yang

dikumpul daripada kawasan tadahan.

47

4.3 Jumlah Penggunaan Air Hujan

Bacaan meter air hujan bagi lokasi kajian diambil sepanjang bulan Mac tahun

2011 bagi mendapatkan jumlah penggunaan air hujan pada hari bekerja. Bacaan

meter tersebut diambil pada setiap hari Isnin hingga Jumaat iaitu bermula 1 Mac

2011 sehingga 31 Mac 2011. Bacaan tersebut diambil setiap pukul 5.00 petang iaitu

pada waktu semua pekerja pulang.

Rajah 4.8 merupakan jumlah isipadu air hujan yang digunakan pada hari

bekerja sepanjang bulan Mac 2011 dalam unit isipadu bagi lokasi kajian. Graf

tersebut menunjukkan bahawa kadar penggunaan air hujan pada setiap hari adalah

tidak tetap dan berubah-ubah. Bacaan isipadu yang ditunjukkan itu merupakan

bacaan yang menggunakan sela senggatan yang besar. Oleh yang demikian, bacaan

yang diperolehi lebih kurang sama walaupun berubah-ubah setiap hari mengikut

kadar penggunaannya.

Rajah 4.8: Jumlah Penggunaan Air Hujan Pada Hari Bekerja Sepanjang Bulan Mac

2011

48

Nilai isipadu yang dicatatkan paling rendah penggunaannya adalah 3m3/hari.

Kadar penggunaan yang rendah ini kerana pada hari tersebut air hujan yang

digunakan untuk flush tandas dan menyiram pokok kurang. Berdasarkan keperluan

simpanan per kelengkapan seperti di dalam Jadual 2.3, kapasiti simpanan bagi water

closet adalah sebanyak 180 liter/hari atau 0.18 m3/hari. Walaubagaimanapun,

kapasiti tangki simpanan untuk flush tandas yang kecil adalah sebanyak 6 liter/unit

atau 0.006 m3/unit. Ini bermakna, penggunaan isipadu air yang rendah itu

menunjukkan bahawa kemungkinan besar ianya hanya digunakan untuk flush tandas

dan siraman pokok kerana kedua-dua aktiviti tersebut tidak memerlukan penggunaan

air yang banyak. Selain daripada itu, flush tandas itu mungkin digunakan lebih

daripada sekali memandangkan terdapat 3 buah tandas di lokasi kajian untuk

menampung keperluan bagi 29 orang pekerja di situ.

Jumlah penggunaan maksimum air hujan pada bulan itu ialah sebanyak

9m3/hari. Kadar penggunaan yang tinggi ini mungkin disebabkan oleh penggunaan

air untuk mencuci kenderaan. Aktiviti mencuci kenderaan pejabat tidak dihadkan

waktunya tetapi ia bergantung kepada keperluan mencucinya seperti mencuci

kenderaan yang kotor setelah pulang dari melawat tapak. Secara keseluruhannya,

purata kadar penggunaan yang diperolehi adalah sebanyak 6m3/hari.

4.4 Keberkesanan Kos

Keberkesanan kos dianalisis daripada bil air bagi pejabat Jabatan Pengairan

dan Saliran Daerah Bera. Bil air bulanan yang dianalisis adalah bil air ketika sistem

penuaian air hujan beroperasi dan ketika sistem penuaian air hujan tidak beroperasi.

Analisis melibatkan lapan bulan bil air bulanan sepanjang tahun 2010 dimana empat

bulan melibatkan bil ketika sistem beroperasi dan empat bulan melibatkan bil ketika

system tidak beroperasi.

Perbezaan purata bayaran bulanan bil air yang dianalisis seperti Rajah 4.9

menunjukkan 66 peratus perbezaan. Graf tersebut jelas menyatakan bahawa kos

49

bayaran bulanan bil air menurun dengan penggunaan sistem penuaian air hujan.

Keberkesanan kos akan lebih efektif sekiranya kadar tarif bil air lebih tinggi daripada

kadar ketika ini iaitu RM0.66/m3.

Pada ketika ini, kerajaan masih memberi subsidi

sebanyak RM0.30/m3 yang digunakan oleh rakyat. Bagi negara-negara maju yang

lain, bekalan air domestik kebanyakannya telah diswastakan dan penggunaan sistem

ini menjimatkan kos pengguna. Penggunaan sistem ini dapat membantu

mengurangkan kos tersebut untuk jangka masa yang panjang. Selain daripada itu,

penggunaan bekalan air domestik yang kurang akan mengurangkan kos tenaga di loji

rawatan air.

Rajah 4.9: Purata Bayaran Bulanan Bil Air

4.5 Masalah Sistem

Masalah sistem penuaian air hujan di lokasi kajian dikenalpasti berdasarkan

temubual bersama pihak pengurusan di lokasi kajian. Berdasarkan keterangan yang

diperolehi, masalah pam di lokasi kajian dikenalpasti sebagai masalah yang sering

mengganggu kelancaran sistem ini. Ini kerana ia menghalang sistem tersebut

beroperasi untuk membekalkan air hujan. Masalah ini juga menimbulkan kerugian

50

dari segi kos kerana penyenggaraan yang dilakukan memerlukan wang dan

seterusnya keberkesanan kos akan berkurang.

Selain daripada itu, pihak pengurusan sistem di lokasi kajian juga menyatakan

bahawa masalah lain yang menggangu kelancaran sistem adalah kebocoran paip

bawah tanah. Namun begitu, masalah sistem mungkin berbeza-beza bagi tempat-

tempat lain dan ianya dipengaruhi oleh banyak faktor bergantung kepada punca

masalah tersebut

4.6 Kesedaran Masyarakat Malaysia

Kaji selidik telah dilakukan bagi mengetahui tahap kesedaran rakyat Malaysia

tentang sistem penuaian air hujan ini memandangkan penggunaan sistem ini masih

belum meluas di Malaysia. Hasil kaji selidik seperti Rajah 4.10 mendapati sebanyak

78 peratus responden tidak pernah mengetahui atau mendengar tentang sistem ini.

Namun begitu, 22 peratus selebihnya pernah mendengar tentang sistem ini.

Peratusan yang tinggi itu kebanyakannya adalah dikalangan orang yang bekerja dan

ini menunjukkan bahawa orang yang bekerja lebih mudah menerima maklumat

berbanding orang yang tidak bekerja.

Ya22%

Tidak78%

Kesedaran Tentang SPAH

Rajah 4.10: Tahap Kesedaran Responden Tentang SPAH

51

Berdasarkan Rajah 4.11, kebanyakan daripada responden mengetahui tentang

sistem ini daripada rakan-rakan iaitu sebanyak 56 peratus dan diikuti dengan

suratkhabar sebanyak 28 peratus. Manakala 28 peratus daripadanya mengetahui dari

sumber suratkhabar dan 11 peratus daripada internet. Sebanyak 5 peratus pula

sumber mewakili majalah. Ini menunjukkan bahawa responden lebih peka untuk

mendapatkan sesuatu maklumat daripada rakan-rakan dan suratkhabar. Medium

penyebaran maklumat yang lain juga masih berkesan untuk menyampaikan

maklumat kerana setiap medium mempunyai kelebihan dan keberkesanannya yang

tersendiri.

56%

28%

11%5%

Suratkhabar

Majalah

Televisyen

Radio

Internet

Rakan-rakan

Rajah 4.11: Sumber Maklumat SPAH

Selain daripada itu, terdapat beberapa maklum balas responden terhadap kaji

selidik yang dilakukan seperti dalam Rajah 4.12. Berdasarkan bar graf tersebut,

sebanyak 20 peratus responden sahaja yang mengalami bebanan bil air bulanan dan 6

peratus tidak pasti. Manakala 74 peratus pula mengakui bahawa mereka tidak

terbeban dengan bil air bulanan. Selain daripada itu, sebanyak 91 peratus responden

bersetuju bahawa SPAH merupakan salah satu alternatif apabila berlaku krisis air.

Namun begitu, 6 peratus daripada responden tidak pasti dan 3 peratus tidak bersetuju

dengan kenyataan tersebut.

52

Sebanyak 98 peratus daripada mereka sedar bahawa konsep sistem tersebut

pernah digunakan oleh orang-orang terdahulu dan 2 peratus menidakkannya.

Walaubagaimanapun, 89 peratus responden mempunyai keinginan untuk memasang

sistem ini. Seterusnya 9 peratus tidak pasti dan 2 peratus tidak bersetuju. Namun

begitu, kebanyakan mereka berpendapat bahawa pihak pemaju perumahan perlu

memainkan peranan dengan menyediakan sistem tersebut. Ini kerana sebanyak 91

peratus bersetuju bahawa sistem tersebut perlu dipasang oleh pihak penmaju

perumahan. Manakala 6 peratus daripada mereka tidak pasti dan 3 peratus tidak

bersetuju.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

bebanan bil air alternatif

krisis air

pernah

digunakan

orang dahulu

keinginan

memasang

sistem

pemaju

memasang

sistem

Setuju

Tidak Pasti

Tidak Setuju

Rajah 4.12: Maklum Balas Responden

4.7 Perisian Tangki Nahrim

Perisian Tangki Nahrim ini digunakan untuk mendapatkan kebolehpercayaan

tangki SPAH yang direkabentuk. Perisian ini dimulakan dengan pemilihan stesen

hujan seperti di dalam Rajah 4.13. Namun begitu, stesen Triang untuk lokasi kajian

ini tidak terdapat di dalam rekod perisian tersebut. Oleh yang demikian data hujan

tersebut hendaklah dimasukkan dengan menggunakan butang Add New Station.

Kemudian, skrin penyelenggaraan stesen akan terpapar seperti di dalam Rajah 4.14.

%

Maklum Balas Responden

53

Butir-butir data dimasukkan ke dalam ruang yang disediakan dan butang Read Data

File digunakan untuk memasukkan data hujan stesen 3224033 dari tahun 2003

hingga 2010.

Rajah 4.13: Pemilihan Stesen Hujan

Sebelum itu, Fail data hujan harus dalam format teks dengan tanda .txt

sebagai sambungan nama fail. Jika bukan dalam format .txt, aplikasi tidak akan

54

dapat membaca fail tersebut. Teks fail data hujan mesti mempunyai 4 digit terakhir

dengan bermula dari tahun data hujan tersebut. Maka aplikasi tersebut akan secara

automatik menghitung berapa banyak tahun data hujan di dalam fail tersebut.

Sebagai contoh nama fail adalah "Melaka1986.txt" dimana 1986 tahun permulaan

data hujan di fail tersebut. Namun begitu, apabila data hujan stesen Triang

dimasukkan ke dalam apliksasi, aplikasi akan memaparkan mesej ralat. Hasilnya,

analisis keputusan perisian Tangki Nahrim ini tidak dapat dikeluarkan

memandangkan tempoh masa yang suntuk dan terhad.

Rajah 4.14: Skrin Penyelenggaraan Stesen

4.8 Rumusan

Secara keseluruhannya, keputusan analisis kajian mendapati bahawa pola

taburan hujan sangat mempengaruhi prestasi sistem penuaian air hujan ini. Ini

kerana dalam keadaan cuaca kering yang berpanjangan, air hujan tidak dapat

dikumpul dan seterusnya sistem penuaian air hujan tidak dapat diaplikasikan. Selain

daripada itu, ianya boleh menimbulkan beberapa masalah lain seperti kerosakan pam

disebabkan terlalu lama tidak berfungsi.

Namun begitu, data yang diperolehi setelah dianalisis mendapati jumlah hari

kering berturut-turut yang maksimum pada tahun 2008 adalah sebanyak 331 hari

55

berturut-turut. Keadaan ini luar biasa kerana hampir sebelas bulan berturut-turut

hujan tidak turun. Hal ini mungkin disebabkan oleh kerosakan alat pada stesen hujan

di Triang kerana data yang diperolehi adalah merupakan data sekunder. Begitu juga

dengan tahun 2009 dimana kemungkinan besar bacaan alat pada ketika itu tidak tepat

disebabkan oleh kerosakan alat atau alat tidak berfungsi.

Jumlah penggunaan air hujan yang dianalisis sepanjang tempoh kajian

mendapati bahawa ianya mencukupi untuk menampung bilangan staf yang bekerja di

bangunan pejabat tersebut. Namun begitu, ianya tetap bergantung kepada kadar

taburan hujan di lokasi kajian. Hasil analisis keberkesanan sistem dari segi kos

mendapati ianya menjimatkan untuk jangka masa panjang. Ianya juga akan lebih

berkesan apabila melibatkan komuniti yang lebih besar. Secara tidak langsung,

penggunaan sistem penuaian air hujan ini dapat mengurangkan kos tenaga di loji

rawatan air.

Masalah yang dikenalpasti di lokasi kajian adalah masalah pam dan

kebocoran paip di bawah tanah. Hal ini memberi kesan yang buruk terhadap prestasi

sistem. Selain mengganggu prestasi, ia juga merugikan dari segi kos untuk kerja-

kerja senggaraan seterusnya mengurangkan keyakinan pengguna terhadap

keberkesanan sistem ini. Kesedaran masyarakat Malaysia terhadap SPAH ini masih

diperingkat yang rendah dan ini mungkin disebabkan oleh penggunaannya di

Malaysia belum meluas serta kekurangan promosi berkaitan dengannya. Pelbagai

pihak perlu memainkan peranan bagi memastikan maklumat tentang SPAH

disebarkan dengan menggunakan medium seperti suratkhabar, majalah, internet,

televisyen, radio dan sebagainya. Promosi yang mencukupi akan memberi kesedaran

kepada masyarakatt Malaysia tentang kewujudan dan kepentingan SPAH.

Masih terdapat pengguna yang merasakan bahawa bil air bulanan mereka

bukan menjadi satu bebanan bagi mereka. Ini mungkin disebabkan oleh kadar tarif

air yang dikenakan masih rendah jika dibandingkan dengan Negara-negara maju

yang lain. Disamping itu, kerajaan masih memberi subsidi kepada rakyat bagi

mengurangkan beban mereka sekaligus mereka berasa selesa dan tidak terbeban.

Kebanyakan responden sedar bahawa SPAH merupakan salah satu alternatif apabila

56

berlakunya krisis air. Namun begitu, masih terdapat segelintir daripada mereka

menidakkannya. Ini mungkin kerana mereka kurang mengetahui konsep SPAH yang

sebenar atau mereka kurang yakin dengan kemampuan SPAH bagi menggantikan

bekalan air domestik.

Kebanyakan responden mengetahui bahawa konsep SPAH ini digunakan oleh

orang-orang terdahulu untuk kegunaan seperti mencuci kaki dan menyiram pokok.

Ini menunjukkan bahawa sedikit sebanyak responden peka terhadap konsep tersebut.

Mereka juga berkeinginan untuk memasang sistem tersebut di rumah mereka dan

kebanyakan mereka bersetuju sekiranya SPAH dipasang oleh pemaju perumahan.

Mereka mungkin merasakan lebih mudah ianya sudah sedia dipasang di rumah

berbanding mereka menguruskan pemasangannya.

Disebabkan oleh masa yang terhad bagi kajian Projek Sarjana Muda (PSM)

ini maka masalah ralat aplikasi perisian Tangki Nahrim ini tidak dapat diselesaikan.

Oleh yang demikian, keputusan analisis perisian ini tidak dapat dihasilkan.

BAB 5

KESIMPULAN DAN CADANGAN

5.1 Kesimpulan

Hasil analisis mendapati bahawa tahun 2008 merupakan tahun yang

mengalami cuaca kering berpanjangan di Bera diikuti tahun 2009. Ini menunjukkan

bahawa prestasi SPAH pada tahun tersebut terganggu kerana sumber air hujan tidak

mencukupi disebabkan oleh cuaca kering yang berpanjangan sepanjang tahun

tersebut. Berdasarkan keputusan analisis kajian, SPAH boleh menjimatkan kos

pengguna melalui bayaran bil air bulanan. Bagi jangka masa yang panjang ia amat

berkesan dari segi kos sekiranya diaplikasikan dengan baik dan sempurna. Selain

daripada itu, kos tenaga di loji rawatan juga dapat dikurangkan.

Berdasarkan jumlah penggunaan SPAH di lokasi kajian didapati bahawa

kadar penggunaan air hujan mencukupi. Walaubagaimanapun ianya bergantung

kepada keadaan cuaca kerana cuaca kering yang berpanjangan seperti pada tahun

2008 akan mengganggu penggunaannya. Masalah pam dan paip di bawah tanah

dikenalpasti sepanjang tempoh kajian. Oleh yang demikian, sistem yang lebih baik

dapat dihasilkan sekiranya masalah tersebut dapat diselesaikan dengan sempurna.

Kebanyakan rakyat Malaysia masih mempunyai tahap kesedaran yang rendah

tentang SPAH. Ini mungkin disebabkan oleh SPAH masih belum meluas di

Malaysia dan kurangnya promosi tentangnya. SPAH merupakan salah satu alternatif

58

apabila berlaku krisis air tetapi SPAH hanya terhad untuk satu tempoh tertentu

sahaja. Ini kerana SPAH tidak dapat menyelesaikan masalah krisis air yang besar

dan berpanjangan. SPAH mendapatkan sumber daripada air hujan dan jika krisis air

disebabkan oleh cuaca kering yang berpanjangan, SPAH hanya membantu untuk

sesuatu tempoh sahaja. Apabila air hujan yang dikumpul kehabisan, alternatif lain

perlu dicari. Namun begitu, SPAH sangat membantu sekiranya berlaku terputus

bekalan air dan ini antara fungsi SPAH sebagai alternatif. Walaubagaimanapun,

penggunaan SPAH harus bermula dengan bangunan-bangunan pejabat dan

bangunan-bangunan kerajaan sebagai langkah permulaan mengembangkan sistem

tersebut di Malaysia. Sehubungan dengan itu, pihak berkaitan harus meneliti semula

pendekatan yang bersesuaian bagi mewajibkan pemasangan sistem penuaian air

hujan di Malaysia.

5.2 Cadangan

SPAH merupakan satu sistem yang memberi manfaat dan faedah kepada

pengguna. Namun begitu, SPAH masih mempunyai bebrapa kelemahan yang harus

diperbaiki untuk meningkatkan keberkesanannya. Antara cadangan untuk

meningkatkan keberkesanannya ialah pemilihan bahan dan peralatan yang baik harus

diambilkira. Tambahan lagi, penggunaan pam dan perlatan yang bersesuaian harus

digunakan. Penyenggaraan berkala yang berterusan juga dapat membantu

mengenalpasti masalah lebih awal dan mengurangkan potensi peralatan atau

komponen untuk rosak.

Selain daripada itu, analisis terhadap bil elektrik juga perlu dalam kajian bagi

mendapatkan keberkesanan penggunaan SPAH dari segi kos keseluruhan. Ini kerana

SPAH menggunakan pam yang memerlukan elektrik dan ini mungkin mempengaruhi

keberkesanan dari segi kos. Walaubagaimanapun, kos dapat dikurangkan sekiranya

pam tidak digunakan. Sebagai contoh, air yang dikumpulkan dari bumbung ke gutter

dialirkan terus ke tangki simpanan untuk kegunaan seperti mencuci kenderaan dan

menyiram pokok. Aplikasi ini menggunakan kaedah graviti tanpa penggunaan pam.

59

Rajah 5.1 menunjukan gambaran kaedah penuaian air hujan tanpa pam.

Walaubagaimanapun, ianya terhad untuk aktiviti luar sahaja dan kegunaan tandas

tidak boleh diaplikasikan.

Rajah 5.1: Contoh Penuaian Air Hujan Tanpa Pam

Bagi meluaskan penggunaan SPAH di Malaysia, promosi adalah cara terbaik

untuk memperkenalkan aplikasi sistem ini. Semua pihak harus mengambil peranan

masing-masing bagi mengembangkan SPAH di Malaysia dan penggunaannya dari

sekarang dapat mendidik masyarakat Malaysia berjimat cermat terhadap penggunaan

air domestik sedia ada. Ianya akan menjadi sebagai rutin jika diaplikasikan secara

berterusan dan ini dapat menjimatkan kos tenaga di loji rawatan air.

Selain daripada itu, kajian terhadap kualiti air hujan juga perlu bagi

meluaskan aplikasinya seperti menguji kualiti air bagi memastikan ianya boleh

diminum. Malah ujikaji terhadap kekeruhan air hujan yang dikumpul juga dapat

membantu mengurangkan tahap kekeruhan air hujan sekaligus meyakinkan

pengguna terhadap kebersihannya. Keperluan rawatan air yang berpatutan juga perlu

seperti menggunakan membran dan sebagainya. Disamping itu, komponen SPAH

juga harus dikaji semula agar bersesuaian dengan kualiti air yang dikehendaki.

60

RUJUKAN

Berita Harian. Penuaian Hujan Mampu Jimat Kos Rawatan Air. 8 April 2010

Che-Ani A.I and Shaari N et. al.. (2009). Rainwater Harvesting as an Alternative

Water Supply in the Future. European Journal of Scientific Research.

Department of Irrigation and Drainage. Rainwater Harvesting Guidebook Planning

and Design

Devi A/P Peechmani. (2006). Kajian Penggantian Meter Air Domestik. Universiti

Teknologi Malaysia.

Hillary Mayell. UN Highlights World Water Crisis. 5 Jun 2003

Hoe Hsyiang Lung. (2010). Sustainability: . Rainwater Harvesting System in

Campus. Universiti Teknologi Malaysia.

MWA (2000). Design Guidelines for Water Supply System. Malaysia: Malaysian

Water Association

Nurul ADila Abd. Razak dan Abdul Rashid Abdul Aziz. Penuaian Air di Malaysia.

7 Disember 2007

Utusan Malaysia. Empangan Susut Tetapi Paras Air Terkawal. 17 Februari 2010

61

LAMPIRAN A

Katalog Produk Tangki Air

62

LAMPIRAN B

Komponen Salur Air Hujan Pada Atap (Gutter)

63

LAMPIRAN C

Perangkap Sampah

64

LAMPIRAN D

Alat Mendapatkan Data Hujan

65

LAMPIRAN E

Kegunaan Air Untuk Keperluan Domestik

Kegunaan Jenis Kadar purata

aliran

Jumlah purata air

yang digunakan

Tandas Single Flush

Dual Flush

9 liter

6 / 3 liter

120 liter/hari

40 liter/hari

Mesin Basuh Twin tub

Front Loading

Top Loading

-

40 liter/cucian

80 liter/cucian

170 liter/cucian

Dishwasher - - 20-50 liter/berat

Cucian Am - 10-20 liter/minit 150 liter/hari

Outdoor

Sprinkler/

Handheld Hose - 10-20 liter/minit 1000 liter/jam

Drip System - - 4 liter/jam

Hosing

Paths/Driveways - 20 liter/minit

200 liter untuk 10

minit

Mencuci kenderaan

dengan running

hose

- 10-20 liter/minit 100-300 liter