1960
TRANSCRIPT
1960Isu utama: Pertubuhan parti politik yang awal di Sarawak. Parti-pati ini ada yang menyokongatau tidak untuk bergabung dengan Malaysia.Sarawak- menelang 1960 wuud beberapa buah parti politik yang memperuangkan hak dankepentingan rakyat Sarawak.Parti di SarawakS!PP" Sarawak !nited People Party# Parti yang didaftarkan paling awal ialah SUPP pada Jun 1959. Mempunyai seramai 23,929 ahli!ina le"ih separuh, 12,359 #"an, 55$% &ayak &arat dan Melanau. &asar SUPP tidak mengamalkan perkauman dan keahlinya ter"uka kepada semua kaum Parti ini hendak menyatukan Sarawak "er"agai "angsadanketurunanyangadadalmnegeriSarawak. Parti ini 'uga menentang ran(anganMalaysia dengan alasan ran(angan itu "ermakna memindahkankuasa p)litik dari United *ingd)mkepada +egara ,erdaulat yang lain, dan dengan demikainmenyuruh penduduk Sarawak taat setia kepada negeri asing. SUPP menentang dasar yang kelapan daripada Sem"ilan &asar Utama -a'ah.ra'ah #nggeris yangtelah diterima )leh United *ingd)m ketika Sarawak diserahkan kepada kera'aan ,ritish pada tahun19/$. SUPPmenentangMalaysia kerana kemasukanygg)p)hgapah ")lehmenye"a"kan Sarawak"erpe(ah "elah. SUPP'ugamenentangkedudukanistimewa"umiputeraygakandilindungi )lehPerlem"agaan,agama islam s"g agama rasmi dan "ahasa Melayu se"agai "ahasa ke"anggsaan. SUPP 'uga memperlekehkan tentang ke")lehan pasukan tentera 0anah Melayu, yang inginmemperthankan wilayah yang 'auh daripadanya. SUPP men'alankan manifest) nya yang menentang Malaysia dan "erusaha menyekat Sarawak darimemasuki persekutuan itu.P$%$S " Parti %egara Sarawak#&itu"uhkanpada9 1pril 19$2, 52,395)rg 22,222Melayu,22,222#"an, 12,222dayak&arat dan"e"erapa ri"u lagi )rang (ina4Pengasasnya &atuk ,andar 1"ang 5a'i Mustapa "in datuk 5akim 5a'i M)asili.Memberikan pendirian tegas dan menyokong penuh peran&angan Malaysia."ersikap 6i"eral untuk kepentingan seluruh -akyat, khasnya mem"ela nasi" "umiputera.0u'uan7Mendapatkanpem"entukan satu system pela'aran ke"angsaan.Mengalak dan mema'ukan tindakan mengh)rmati hak asasi manusia dan hak ke"e"asan "agi semuatanpa mengira kaum, 'enis, "ahasa atau agama.Memelihara keptgan2 rakyat dan negeri SarawakMen'amin "ahawa Sarawak memper)leipemerintahan "erkera'aan sendiri dan seterusnya men(apaikemerdekaan.
S%$P " Sarawak %ational Party#1pril 19$1,/$222 )rg ahli. Pengasas Stephen *al)ng +ingkan.Pengaruh parti ini dikalangan )rang.)rang #"an di"ahagian kedua.PadamulanyamenaruhsyakterhdappembentukanMalaysiatapi akhirnyamenyokongkuatran&angan tersebut.S+1P mahukan *etua +egeri Sarawa' di"erikan gelaran -a'ah yang dilantikdari "umiputera Sarawakyang dipilih rakyat. Semua *etua +egeri ")leh men'adi 8&P1.S+1P ter"uka kepada semua "angsa dengan tu'uan per'uangan hendak men(apai taraf "erkera'aansendiri, dan akhirnya kemerdekaan dengan (ara aman damai.'()*$S$ " 'arisan )akyat *ati Sarawak#o &itu"uhkan pada 19$2, ahli2 ter"uka kepada semua kaum.o ,9-J1S1 "erterus terang mengenepikan suku kaum (ina se"agai "umiputera. +mn demikian parti initidak menentang kemasukan ahli dari !ina kerena dasarnya yang li"eral.o Meny)k)ng pem"entukan Malaysia tapi tidak mahu menyerahkan Sarawak "ulat2 "egitu saha'a.P(S$+$ " Parti Penghulu#o Julai 19$2, telah diasaskan )leh t)k)h2 p)litik #"an dan &ayak dari SUPP dan P1+1S.o 0emenggung Jugah se"agai pengerusinya.o Pu(uk pimpinan terdiri daripada penghulu2.oPengasasnya Penghulu Masam anak -adin, 0.- ,ayang anak Man'a, Pengarah ,ayang dan Penghulu!andai dari su"gai 1y) Si"u. Penghulu Masam dan :ran(is ,ayang adalah 0ra(ker dengan Sarawak-en'ers. Persatuan ,ina Sarawak " S,$#&iasaskan )leh ;illiam 0an pada pertengahan tahun 1932.Untuk mengalakkan penyertaan )rang !ina dalam p)litik,ertindak se"agai parti yang men'aga kepentingan )rang !ina.Se'ak mula lagi"erharsatuntuk "er'uang "ersama dalam men'adisekutu Perikatanparti.partiyangsama k)nsepdan "ertu'uan untuk seluruh "angsa dan negara.