18584642-kajian-jawi

NAMA : MOHD ANWAR BIN AHMAD NO. MATRIK : 761121025615002

SUBJEK : HBEF 2503 KAEDAH PENYELIDIKAN DALAM PENDIDIKAN

TAJUK KAJIAN

PENGUASAAN TULISAN JAWI DI KALANGAN MURID-MURID

TAHUN TIGA

DI SEKOLAH KEBANGSAAN BUKIT BALAI

33400 LENGGONG PERAK

DARUL RIDHUAN

DISEDIAKAN OLEH :

MOHAMAD ANWAR BIN AHMAD

761121-02-5615

Emel : [email protected]

1

mailto:[email protected]



ABSTRAK

Kajian ini bertujuan untuk mengkaji masalah tahap penguasaan tulisan Jawi di kalangan

murid-murid Islam tahap satu . Kajian ini telah dijalankan secara ujian dan temubual .

Sampel terdiri daripada 10 orang lelaki dan 5 orang perempuan di salah sebuah sekolah

rendah di daerah Hulu perak iaitu sekolah Kebangsaan Bukit Balai Lenggong Perak.

Pemilihan sampel berdasarkan tempat pengkaji bertugas. Ujian secara lisan, bertulis dan

temubual bersama guru dan beberapa orang murid telah digunakan untuk mengukur tahap

pencapaian penguasaan tulisan Jawi. Data dianalisa secara statistik deskriptif yang

menjuruskan kepada huraian peratus. Setelah huraian secara peratus dijalankan berbagai

cadangan dan kajian untuk dilanjutkan.Kajian ini memberi satu alternatif bagi guru

agama atau individu yang terlibat secara langsung atau tidak langsung untuk

memperbaiki pengajaran dan pembelajaran di kelas serta meningkatkan kemahiran

penguasaan tulisan Jawi untuk murid-murid islam tahap satu.. Temubual dijalankan untuk

mendapatkan maklumat mengenai masalah yang dihadapi oleh pelajar dalam

mempelajari tulisan Jawi. Selain itu, kajian ini dijalankan untuk mengetahui latar

belakang murid-murid dan guru serta faktor yang mempengaruhi kebolehan sampelan

menulis Jawi. Manakala ujian mengenal, menulis dan membaca pula untuk mengetahui

sejauh mana masalah kebolehan murid-murid menulis Jawi. Kesimpulan kajian ini

menunjukkan prestasi murid-murid berkait rapat dengan latar belakang dan persekitaran

di mana murid-murid yang mempunyai ibu bapa yang tiada pendedahan awal mengenai

tulisan Jawi dan kesedaran tentang pentingnya pendidikan Jawi. Sikap murid-murid yang

negatif juga mempengaruhi cara pembelajaran mereka. Oleh itu, untuk memantapkan lagi

penggunaan tulisan Jawi beberapa saranan dibuat seperti wujud nya program Pintar

Jawi ,Sayang Jawi dan yang terbaru ialah program j-QAF (Jawi,Quran,Arab,Fardhuain)

sebagai kesinambungan ke arah mengembalikan semula keagungan tulisan Jawi dan

meletakkan fungsi dan kedudukan yang tinggi setanding dengan tulisan-tulisan lain di

dunia.

2



BAB 1

1.0 Pengenalan.

Rajah 1

(Tulisan Jawi digunakan di Batu Bersurat Terengganu, menunjukkan pengaruh Islam di

Tanah Melayu)

1.1 Sejarah Tulisan Jawi

Tulisan Jawi adalah antara tulisan terawal yang pernah ditemui. Tulisan ini telah

berkembang sejak zaman Kerajaan Islam Pasai kemudian disebarkan ke Kerajaan

Melaka, Kerajaan Johor dan juga Aceh pada abad ke-17. Bukti kewujudan tulisan ini di

Malaysia adalah dengan terjumpanya Batu Bersurat Terengganu yang bertarikh 702H

atau 1303M manakala tulisan Rumi yang paling awal ditemui adalah pada akhir kurun

ke-19. Ini menunjukkan tulisan Jawi telah sampai ke negara ini lebih awal berbanding

tulisan Rumi. Tulisan Jawi merupakan tulisan rasmi bagi Negeri-negeri Melayu Tidak

Bersekutu semasa penguasaan British. Kini tulisan ini digunakan dalam urusan agama

Islam dan adat istiadat Melayu yang kebanyakkannya di Johor, Kedah, Kelantan, Perlis,

dan Terengganu.

3

http://ms.wikipedia.org/wiki/Terengganu

http://ms.wikipedia.org/wiki/Perlis

http://ms.wikipedia.org/wiki/Kelantan

http://ms.wikipedia.org/wiki/Kedah

http://ms.wikipedia.org/wiki/Johor

http://ms.wikipedia.org/wiki/Negeri-negeri_Melayu_Tidak_Bersekutu

http://ms.wikipedia.org/wiki/Negeri-negeri_Melayu_Tidak_Bersekutu

http://ms.wikipedia.org/wiki/Tulisan_Rumi

http://ms.wikipedia.org/wiki/Tulisan_Rumi

http://ms.wikipedia.org/wiki/Batu_Bersurat_Terengganu

http://ms.wikipedia.org/wiki/Aceh

http://ms.wikipedia.org/wiki/Sejarah_Johor

http://ms.wikipedia.org/wiki/Kesultanan_Melayu_Melaka

http://ms.wikipedia.org/wiki/Kesultanan_Melayu_Melaka

http://ms.wikipedia.org/wiki/Pasai

http://ms.wikipedia.org/wiki/Tanah_Melayu

http://ms.wikipedia.org/wiki/Islam

http://ms.wikipedia.org/wiki/Batu_Bersurat_Terengganu

http://ms.wikipedia.org/wiki/Imej:Pr_Trengganu_A.jpg



Pada zaman dahulu, tulisan jawi memainkan peranan penting dalam masyarakat. Ia

digunakan sebagai perantara penting dalam semua urusan pentadbiran, adat istiadat dan

perdagangan. contohnya digunakan dalam perjanjian-perjanjian penting antara pihak-

pihak di-Raja Melayu dengan pihak-pihak berkuasa Portugis, Belanda dan Inggeris.

Selain itu, Pemasyhuran Kemerdekaan 1957 bagi negara Malaysia antara lain juga tertulis

dalam abjad Jawi. Bukti bertulis mengenai Pengisytiharan Kemerdekaan Tanah Melayu

yang ditulis dalam bahasa Melayu bertulisan Jawi.Dokumen Pemasyhuran Kemerdekaan

1957 telah ditulis dalam dua bahasa iaitu bahasa Melayu yang ditulis Jawi dan bahasa

Inggeris seperti dalam rajah 2 di bawah.

Rajah 2

Di peringkat awal murid-murid merupakan satu peringkat perkembangan yang berlaku

dengan pesatnya baik dari segi intelek, jasmani mahupun rohaninya. Pada peringkat ini

murid-murid di tahap satu suka menyoal, meneroka dan mencuba. Malah tidak berhenti

belajar dalam menjiwai setiap yang mereka pelajari. Inilah masa yang sesuai bagi

menyediakan rangsangan yang bercorak Islam supaya mereka dapat belajar perkara-

perkara berkenaan Islam dan seterus menjiwai setiap pengalaman yang berunsurkan

Islam.

4

http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Inggeris

http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Inggeris

http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Melayu

http://ms.wikipedia.org/wiki/Pemasyhuran_Kemerdekaan

http://ms.wikipedia.org/wiki/Inggeris

http://ms.wikipedia.org/wiki/Belanda

http://ms.wikipedia.org/wiki/Portugis

http://ms.wikipedia.org/wiki/Imej:Merdeka1.JPG



Salah satu perkara yang berkaitan dengan agama Islam yang dipelajari oleh murid-murid

di peringkat sekolah rendah ialah pendidikan islam dalam tulisan Jawi. Ianya merupakan

aspek komponen yang ditekankan melalui Kurikulum Pendidikan Islam. Aspek asas Jawi

membolehkan murid mengecam dan membunyikan huruf Jawi iaitu pergerakan mata dan

tangan mengikut bentuk huruf, membentuk huruf Jawi serta membaca sukukata dan

perkataan mudah. Melalui tulisan Jawi juga penerapan nilai-nilai Islam dapat

diperteguhkan. Hal ini adalah disebabkan tulisan Jawi merupakan pendekatan yang

paling baik dalam usaha menerapkan nilai-nilai Islam kepada murid-murid dan

masyarakat selaras dengan cita-cita ‘Falsafah Pendidikan Negara’.

Tulisan Jawi merupakan sebuah kraf seperti kraf-kraf yang lain. Sebagai suatu hasil kraf

dan seni, kemahiran menulis mesti diajar dengan cara dan teknik yang betul di peringkat

awal lagi. Oleh itu, menulis Jawi memerlukan latihan dan bimbingan yang bersistematik.

Faktor-faktor di atas akan menentukan kebolehan dan keupayaan murid-murid menulis

Jawi. Peringkat menulis Jawi sama seperti menulis Rumi yang mempunyai perbezaan

dari segi arah tulisan dan bentuk dan kaedah menyambungkan huruf menjadi suku kata

atau perkataan. Pengajaran menulis memerlukan perancangan dan ketelitian yang rapi.

Di sini peranan guru amat penting di dalam memberi penekanan latihan dan latihtubi

serta tumpuan kepada psikomotor. Sementara teori mentalisme lebih sesuai diajukan

kepada murid-murid yang mempunyai daya kemahiran mengenal dan mengecam huruf-

huruf Jawi. Guru seharusnya dapat menyesuaikan kaedah dan pendekatan semasa proses

pengajaran dan pembelajaran tulisan Jawi berdasarkan kebolehan murid-murid dan tidak

mengelirukan murid dengan kaedah tulisan Jawi .Kekerapan latihan menulis yang

terancang akan membantu murid-murid menguasai tulisan Jawi dengan baik. Guru

haruslah menyediakan lembaran kerja dan pendekatan serta teknik yang pelbagai dan

menyeronokkan untuk memberi tumpuan dan perhatian yang lebih terhadap penguasaan

tulisan Jawi.

5



1.2 Peringkat Pramenulis

Manakala pada peringkat pramenulis pula ialah tempoh masa murid-murid disediakan

dengan aktiviti menulis sebelum mereka dapat menulis huruf-huruf dengan kemas dan

betul. Dalam tempoh ini latihan-latihan otot-otot, tangan dan jari serta kordinasi tangan

dan mata diberi kepada murid-murid dari peringkat awal lagi. Bagi mereka menguasai

kemahiran membentuk lambang-lambang yang kemas dan jelas, pelajaran tulisan Jawi

yang dirancang haruslah sistematik bertitik tolak daripada aktiviti-aktiviti pramenulis

yang berbentuk bebas. Latihan-latihan pramenulis menitikberatkan perkara-perkara

berikut :

1. Melakukan latihan-latihan pergerakan tangan.

2. Menguasai gerak tangan yang bebas supaya boleh menulis dengan selesa

dan sempurna.

3. Melakukan latihan-latihan pergerakan mata.

4. Melakukan latihan-latihan kordinasi tangan dan mata.

5. Melatih pergerakan yang berbeza arah tulis dari kanak ke kiri dan dari kiri

ke kanan.

1.3 Peringkat mendirikan asas

Setelah murid-murid menjalankan latihan pramenulis faham dan tahu memegang pensel

serta boleh duduk dengan cara yang betul, mereka boleh dilatih membentuk lambang-

lambang tulisan. Pada peringkat ini, dicadangkan murid-murid membentuk huruf di

kertas kosong yang tidak mempunyai sebarang garisan.

1.4 Penyampaian kemahiran

Semasa menyampaikan kemahiran tulisan mekanis, guru haruslah memberi perhatian

kepada beberapa perkara :

1.4.1 Murid-murid haruslah diperkenalkan kepada lambang-lambang huruf

dengan menggunakan gambar.

1.4.2 Sebelum dilatih menulis, hendaklah diberi latihan bebas untuk

membetulkan urat-urat daging murid-murid.

6



1.4.3 Murid-murid menulis dengan menyebut nama-nama huruf.

1.4.4 Menggunakan kertas, mula-mula gunakan alat-alat dengan baik,

kemudiannya dilatih menggunakan buku dan alat-alat lain yang sesuai.

Kesimpulannya, setiap orang Islam sewajarnya mengambil berat tentang tulisan Jawi

sebagai satu tanggungjawab di dalam memartabatkan tulisan Jawi sebagai satu tulisan

yang lebih ke arah huruf-huruf hijaiyah yang perlu dikuasai dengan betul dan baik.

Tulisan Jawi merupakan kunci khazanah ilmu dan warisan bangsa Melayu yang mesti

dikekalkan hingga ke akhir zaman.Oleh yang demikian pengkaji telah memilih beberapa

kaedah dalam mengesan tahap penguasaan jawi bagi murid Tahun tiga dengan

mewujudkan satu program Kem Pemulihan Jawi yang diadakan di sekolah tersebut.

2.0 Persoalan Kajian

Kajian ini akan memfokuskan kepada permasalahan berikut:

2.1 Bagaimanakah murid-murid tahun tiga mengenalpasti huruf-huruf Jawi?

2.2 Bagaimanakah murid-murid tahun tiga boleh menguasai kemahiran

menulis tulisan Jawi?

2.3 Bagaimanakah murid-murid tahun tiga dapat menulis huruf-huruf Jawi?

2.4 Apakah punca-punca murid-murid tahun tiga tidak dapat menulis huruf

Jawi?

2.5 Apakah bentuk huruf Jawi yang tidak dapat dikuasai oleh murid?

3.0 Objektif Kajian

Antara objektif yang hendak dicapai di dalam kajian ini ialah:

3.1 Mengetahui tahap penguasaan murid-murid tahun tiga mengenalpasti

huruf-huruf Jawi.

3.2 Mengetahui tahap penguasaan murid-murid tahun tiga dapat menguasai

kemahiran tulisan Jawi.

3.3 Mengetahui tahap penguasaan murid-murid tahun tiga menulis huruf-

huruf Jawi.

7



3.4 Mengetahui punca-punca murid-murid tahun tiga tidak tahu menulis tulisan

Jawi.

3.5 Mengetahui bentuk huruf Jawi yang tidak dapat dikuasai oleh murid .

4.0 Kepentingan Kajian

Hasil dapatan daripada kajian ini adalah diharap dapat:

4.1 Membantu pihak sekolah dalam memantapkan pelaksanaan Kem

Pemulihan Jawi di masa akan datang

4.2 Membantu pihak guru Pendidikan Islam dan guru j-Qaf menilai

kelemahan yang terdapat pada murid dalam menguasai tulisan jawi.

4.3 Mewujudkan rasa tanggungjawab yang tinggi dan komited terhadap

memartabatkan tulisan jawi dikalangan masyarakat .

4.4 Menarik minat murid tehadap penulisan jawi secara mendalam dan

menobatkan kembali tulisan jawi dalam urusan harian.

4.5 Membiasakan murid dengan penulisan tulisan jawi .

5.0 Batasan Kajian

Kajian ini dijalankan terhadap pelajar tahun tiga seramai 25 orang yang telah melalui

Kem Pemulihan Jawi sebanyak 8 kali bermula daripada tahun 2006 hingga 2008.

Seramai 15 orang pelajar telah dijadikan responden iaitu 70 peratus daripada bilangan

populasi sebanyak 25 orang pelajar Islam. Responden-responden yang dipilih akan

dinilai tahap penguasaan mereka dengan menggunakan borang penilaian kemahiran

Kem Pemulihan Jawi seperti yang dilampirkan dalam Lampiran 1.

8



6.0 Latar belakang.

Kem Pemulihan Jawi adalah satu program yang dilaksanakan untuk memastikan

murid dapat menguasai matapelajaran jawi dengan sempurna dari segi penulisan.

Aktiviti ini dilaksanakan secara intensif mengikut kesesuaian sesebuah organisasi

sekolah.

6.1 Objektif Kem Pemulihan Jawi ialah:

6.1.1 Murid dapat mengecam bentuk huruf jawi dengan betul.

6.1.2 Murid dapat menulis huruf jawi mengikut garis putus dengan kaedah

yang betul. .

6.1.3 Murid dapat menulis huruf jawi berdasarkan gambar.

6.1.4 Murid dapat menyusun perkataan jawi dengan betul.

6.1.5 Murid dapat membina ayat dengan tulisan jawi secara betul dan lancar.

6.2 Kumpulan Sasaran

Semua murid tahap satu dan dua . Namun kajian ini akan memfokuskan kepada

semua murid bagi tahun tiga sahaja.

6.3 Strategi Pelaksanaan

6.3.1 Aktiviti ini hendaklah dilaksanakan dalam bentuk latih tubi di luar

waktu pengajaran dan pembelajaran sama ada di dalam atau di luar

kawasan sekolah.

6.3.2 Aktiviti latih tubi penulisan jawi ditekankan dalam kem Pemulihan

Jawi di sekolah.

6.3.3 Setiap kem mengandungi enam Latihan Dalam Kumpulan (LDK)

dengan jumlah masa selama sepuluh jam.

6.3.4 Bilangan bagi setiap kumpulan dalam LDK adalah berdasarkan

kesesuaian sesebuah sekolah.

6.3.5 Semua murid perlu disediakan Rekod Kemahiran yang dijadikan

sebagai laporan prestasi individu

9

“Penulisan mendahului bacaan …………Penulis adalah tindakan di mana psikomotor mekanisme amat ketara , sebaliknya dalam pembacaan, kami hanya mencapai sesuatu pekerjaan yang intelektual.”



BAB 2

7.0 Tinjauan Literatur

Kajian ini adalah mengenai kebolehan murid-murid Tahun 3 dalam menguasai tulisan

Jawi. Oleh sebab itu, dalam bab ini, pengkaji akan membincangkan mengenai

beberapa perkara yang berkaitan seperti berikut :

a) Teori-teori mengenai tulisan .

b) Kajian terdahuu yang berkaitan dengan tulisan Jawi sama ada di dalam dan di luar

negara.

Justeru itu, bab ini akan meninjau literatur yang berkaitan dengan kajian. Ia akan

memberikan maklumat mengenai bidang-bidang yang bersesuaian dengan kajian ini.

7.1 Teori-teori

Pendidikan Jawi juga bermulanya dengan beberapa kemahiran yang perlu

dititikberatkan. Antaranya ialah kemahiran mengingat ( menghafaz ), membaca dan

menulis. Ia amat berkait rapat di antara satu sama lain untuk mencapai satu objketif

utama yang berkaitan dengan kajian.

Daripada The Discovery of the child, Dr. Montessori mendapati bahawa ,

Biarlah kanak-kanak itu meraih faedah dalam tempoh masa yang lama melalui

aktiviti-aktiviti psikomotor ini sebelum bergerak kepada sesuatu pembacaan yang

amat abstrak. Ingat bahawa masa penulisan yang panjang atau pembinaan perkataan

adalah cara semulajadi untuk seorang kanak-kanak belajar membaca.

10



Dr. Montessori kerap menekankan bahawa tangan itu adalah guru utama kanak-

kanak. Beliau mengambil satu petikan daripada The Absorbant Mind .

Aristotle adalah orang yang pertama mengenali kemampuan unik ingatan manusia

dalam pepatah masyhurnya :

Bersama-sama dengan pandangan Aristotle, Dr. Montessori menegaskan bahawa

pendidikan di peringkat awal kanak-kanak mestilah berdasarkan prinsip ini :

Begitu juga suatu pandangan dari Hashim Abdullah (1999), “menyatakan kehilangan

atau kelupusan tulisan Jawi bermakna satu lagi daripada sekian banyak ‘warisan

pusaka’ bangsa Melayu yang hilang. dan inilah juga yang dikenalpasti kejahilan

anak-anak muda Melayu membaca al-Quran, disebabkan ketidakbolehan mereka

membaca Jawi”. Ekoran daripada itu pelbagai krisis akhlak dan sosial di kalangan

remaja kerana konsep Islam yang tulen tiada lagi dalam diri mereka. Menyedari

hakikat itulah maka kini, pelbagai pihak tampil ke hadapan dengan pelbagai

pandangan untuk memartabatkan semula Jawi yang pernah mentamadunkan bangsa

Melayu.

Menurut Zaidi Osman (1999) “ada menyatakan peranan tulisan Jawi dalam

perkembangan kebudayaan dan keilmuan Melayu amat besar. Dapat dikatakan semua

manuskrip Melayu terawal dalam tulisan Jawi. Beribu-ribu manuskrip Melayu yang

masih terpelihara yang mengungkapkan berbagai-bagai bidang ilmu seperti

kebudayaan, kesusasteraan, sejarah, keagamaan , perubatan dan sebagainya

memberi gambaran yang jelas tentang tulisan Jawi dalam memupuk perkembangan

keilmuan masyarakat Melayu zaman silam. Kesenian ini tidak akan pupus sekiranya

kanak-kanak iaitu generasi muda sekarang ini diberi penekanan di dalam

mempelajari Jawi dan seterusnya mempertahankan martabatnya di mata dunia”.

11

“Tidak ada apa dalam intelektual ini yang tidak dikesan dalam derianya tetapi ia wujud dalam inteleknya dalam kaedah yang berlainan daripada dalam deria.”

“Bantulah perkembangan semula jadi kanak-kanak itu, bahawasanya latihan deria adalah hal yang paling penting dalam pendidikan.”



8.0 Kajian terdahulu yang berkaitan dengan tulisan Jawi sama ada di dalam dan

luar negara.

Ibnu Taimiyyah (1982) “menegaskan perlunya mempelajari Bahasa Arab (Tulisan

Jawi) sebagai satu mata pelajaran yang tidak ada kaitan dengan kefahaman dalam

bidang Islam”.

Dapatan kajian di atas disokong oleh kajian yang dijalankan oleh Amir Mohd.

Rashid (1991) “yang mendapati tahap penguasaan kemahiran Jawi di kalangan

pelajar adalah rendah. Ini berlaku disebabkan persaingan dengan tulisan rumi yang

diajar dan digunakan dalam banyak mata pelajaran lain di sekolah”. Atas alasan

inilah dikatakan pelajar lambat menguasai kemhairan Jawi.

Alasan ini disokong pula oleh dapatan kajian yang dijalankan oleh Muhamad b.

Endut(1992) yang mendapati ramai pelajar yang lambat menguasai Jawi disebabkan

ia hanya diberi penekanan dalam masa pelajaran Pendidikan Islam sahaja.

Abu Baker As-sidek seorang peserta Majlis Forum Hari Sastera di Kuantan

menyatakan “kementerian Pendidikan tidak menitikberatkan tulisan Jawi sejak

pengenalan kurikulum lama sekolah rendah dan ini menyebabkan ramai kanak-kanak

sekarang tidak dapat membaca Jawi.Jika usaha tertentu tidak diambil dari sekarang

ramai generasi muda tidak akan dapat membaca dan menulis jawi” .(Berita Minggu,

18 Oktober ,1987)

Pandangan di atas ada kebenarannya, kerana Norlaila Sulaiman (1993) “mendapati

dalam kajiannya bahawa kedudukan pengajaran Jawi yang tidak menentu dalam

kurikulum sekolah telah menimbulkan masalah dan menjadi sebab kelemahan

penguasaan kemahiran Jawi di kalangan pelajar sekolah”

12



Berikut adalah jadual bagi huruf-huruf dalam tulisan Jawi.

Nama

Bentuk huruf

Padanan RumiTungga

l

Awal

kata

Tengah

kata

Akhir

kata

alif ا ا a

ba ب ب ـب ـب b

ta ت ت ـت ـت t

sa ث ث ـث ـث s, (th)

jim ج ج ـج ـج j

ha ح ح ـح ـح h, (ḥ)

ca چ چ ـچ ـچ c

kha خ خ ـخ ـخ kh

dal د ـد d

zal ذ ـذ z, (dh)

ra ر ـر r

zai ز ـز z

sin س س ـس ـس s

syin ش ش ـش ـش sy

sad ص ص ـص ـص s, (ṣ)

dad ض ض ـض ـض d, (ḍ)

13



ta ط ط ـط ـط t, (ṭ)

za ظ ظ ـظ ـظ z, (ẓ)

ain ع ع ـعـ ـعawal: a, i, u; akhir:

k, (‘)

ghain غ غ ـغـ ـغ gh

nga ڠ ـڠ ـڠـ ڠـ ng

fa ف ف ـف ـف f

pa ڤ ڤ ـڤ ـڤ p

qaf ق ق ـق ـق k, q, (q)

kaf ك ك ـك ـك k

ga ڬ ـڬ ـڬـ ڬـ g

lam ل ل ـل ـل l

mim م م ـم ـم m

nun ن ن ـن ن n

wau و ـو w, u, o

va ۏ ۏـ v

ha ه ه ـه ه h

ya ي ي ـيـ ي y, i, e taling

ye ى ـى e pepet hujung

nya ڽ پـ ـپـ ڽـ ny

hamzah ء ء awal: gugur; akhir:

14



k, (’)

ta marbutahة ـة t, h, (ṯ)

Catatan:

1. Latar belakang berwarna merah jambu menunjukkan huruf yang unik

dalam tulisan Jawi dan tiada dalam tulisan Arab.

2. Huruf di dalam kurungan ialah padanan untuk transliterasi.

BAB 3

9.0 Metodologi

Metodologi kajian menurut Kamus Dewan (1999) adalah satu sistem yang

merangkumi kaedah dan prinsip yang digunakan dalam sesuatu kajian.Maka dalam

bahagian ini, pengkaji akan membincangkan metodologi yang akan digunakan dalam

melakukan kajian ini.Perbincangan akan menyentuh beberapa aspek kajian yang

berkaitan iaitu reka bentuk kajian, sampel kajian, tempat kajian,instrumen

kajian, analisis data, pentadbiran kajian dan kesahan dan kebolehpercayaan

alatan yang digunakan dalam melakukan kajian.

10 Reka bentuk kajian.

Metodologi yang digunakan dalam kajian ini ialah kajian kes. Menurut Majid (2000)

telah menyatakan “bahawa kajian kes adalah penyelidikan yang dilakukan secara

intensif oleh penyelidik ke atas satu unit kecil sosial seperti individu, satu keluarga,

satu kampung, satu kelab, satu sekolah atau satu masyarakat.”

Pemerhatian akan dijalankan ke atas semua murid-murid Tahun 3 yang beragama

Islam yang berbeza latar belakang keluarga. Penilaian dilakukan semasa proses

pembelajaran di dalam kelas.Setiap sesi mengambil masa selama 20 – 30 minit.

11 Sampel dan persampelan

Temu bual yang diberikan untuk memperolehi tahap penguasaan Jawi di kalangan

murid-murid Islam Tahun tiga. Responden ini terdiri daripada 15 orang murid Islam

15

http://ms.wikipedia.org/wiki/WP:TAR

http://ms.wikipedia.org/wiki/Tulisan_Arab



yang sedang belajar di sebuah sekolah yang dikenal pasti. Jadual 1 berikut

menunjukkan latarbelakang responden.

Jadual 1: Latarbelakang Responden Mengikut Jantina dan kelas

Pembolehubah Kekerapan Pembolehubah Kekerapan

Jantina

Lelaki

Perempuan

10 (66.7%)

5 (33.3%)

Kelas

Tahun tiga 15 (100%)

Jumlah 15 (100%) Jumlah 15 (100%)

Bagi mendapatkan maklumat kajian, pengkaji telah memilih sebuah sekolah di daerah

Hulu Perak iaitu Sk. Bukit Balai lenggong Perak. Pengkaji memilih sekolah tersebut

kerana sekolah tersebut merupakan tempat pengkaji sedang bertugas dan memudahkan

untuk menjalankan kajian .

Populasi kajian ini adalah terdiri daripada 15 orang murid Islam Tahun 3 di Sk. Bukit

Balai Lenggong Perak yang terdiri dari latar belakang yang berbeza dari aspek

kebolehan, taraf sosio ekonomi keluarga dan tahap kecerdasan otak seperti yang

dinyatakan dalam jadual 2.

Jadual 2 : Jumlah subjek terlibat

Bil Taraf Sosioekonomi (SES) Lelaki Perempuan JUMLAH

1 SES Tinggi 6 3 9

2 SES Sederhana 2 0 2

3 SES Rendah 2 2 4

16



JUMLAH 10 5 15

Pengkaji memilih sampel mengikut taraf sosioekonomi keluarga bagi mendapatkan

dapatan kajian untuk persoalan keempat iaitu adakah taraf sosioekonomi keluarga

menjadi punca murid-murid tidak dapat menulis dan membaca huruf jawi.

Keluarga yang dikategori bertaraf sosioekonomi tinggi ialah yang berpendapatan RM

2000.00 dan ke atas sebulan. Bagi keluarga yang dikategorikan bertaraf sosioekonomi

sederhana ialah yang berpendapatan RM 701.00 hingga RM 1999.00 dan ke atas

sebulan. Manakala keluarga yang dikategorikan bertaraf sosioekonomi rendah ialah

yang berpendapatan RM 700.00 dan ke bawah sebulan. Rujuk jadual 3 untuk melihat

pendapatan keluarga sampel secara lebih terperinci.

Jadual 3 : Pendapatan Keluarga Sampel mengikut Nilai tertinggi

Bil Bilangan murid Pendapatan Keluarga Taraf Sosioekonomi

( SES)

1 9 orang RM 2000.00 ke atas Tinggi

2 2 orang RM 701.00 – RM

1999.00

Sederhana

3 4 orang RM 700.00 ke bawah Rendah

Jadual 3 menunjukkan bahawa daripada 15 responden yang dipilih, 9 orang daripada

mereka adalah daripada keluarga yang mempunyai taraf sosioekonomi tinggi iaitu

berpendapatan lebih RM 2000.00 sebulan. Manakala 2 orang responden daripada

mereka adalah daripada keluarga yang mempunyai taraf sosioekonomi sederhana iaitu

berpendapatan lebih RM 701.00 sehingga RM 1999.00 sebulan dan akhirnya seramai 4

orang responden adalah dalam kategori berpendapatan rendah iaitu berpendapatan

kurang RM 700.00 sebulan.

17



12 Instrumen Kajian

Pengumpulan data dalam kajian ini akan dilakukan dengan dua alat kajian iaitu seperti

berikut :

12.1 a) Temubual untuk murid-murid

i. Bahagian A : Maklumat responden

ii. Bahagian B : Sikap responden

iii. Bahagian C : Faktor-faktor mempengaruhi sikap

responden

b) Temubual untuk guru

i. Bahagian A : maklumat guru

ii. Bahagian B : Pengajaran dan pembelajaran

12.2 a) Mengecam dan membaca tulisan Jawi

Membaca kad imbasan Jawi telah dijalankan selama 2 minggu berturut-turut pada

dalam bulan April . Ini untuk meninjau sejauh mana tahap penguasaan responden

dalam mengenal tulisan Jawi.

b) Ujian bertulis

Ujian bertulis disediakan dalam bentuk ujian. Dalam soalan ujian bentuk soalan

terdiri daripada mengenal huruf pada kad imbasan, menulis huruf pada lembaran

18



kerja dan membaca tulisan Jawi secara urutan pada carta. Masa yang

diperuntukkan untuk menilai tahap penguasaan murid terhadap tulisan Jawi

selama 30 minit seorang. Ianya dijalankan selama 2 minggu berturut-turut.

13 Analisa Data

Mengetahui tahap penguasaan murid-murid Tahun 3 mengenal huruf-huruf Jawi.

Secara keseluruhan, semasa ujian dijalankan hasil kajian menunjukkan 42% murid

tidak mengenal huruf dan 58 % murid mengenal huruf seperti yang terdapat dalam

rajah 1.

Rajah 1 : Tahap penguasaan murid-murid tahun tiga mengenal huruf-huruf Jawi.

Semasa ujian dijalankan hasil kajian menunjukkan 100% daripada 15 orang murid

sudah mengenal huruf pertama dan ketiga Jawi iaitu . ت dan ا Huruf mudah ا

diingati kerana huruf ا ini lebih menyerupai angka 1 dan huruf kecil L iaitu l.

Manakala huruf , ح, ث ن, , ب د dan ي sebanyak 86.7% dan huruf ه sebanyak 80%

sahaja murid menguasainya. Diikuti pula huruf yang و dan س menunjukkan

peratusan sebanyak 73.3%. Hasil kajian juga menunjukkan 66.7% bagi huruf ,ذ

19



, ل, ف dan ص sememangnya boleh dikuasai dengan baik juga. Bagi mengenal ء

huruf ر dan م pula, hanya 60% sahaja murid daripada 15 orang yang menguasainya

dan diikuti pula huruf ع sebanyak 53.3% sahaja. Bagi 6 huruf yang berikutnya iaitu

huruf , , , ظ, ط ز خ hanya 7 daripada 15 orang sahaja yang menguasainya ك dan ,ج

sebanyak 53.3%. Manakala bagi huruf yang berikut pula iaitu , ك, , ڤ , , ض, ش ح ج

م, menunjukkan tahap penguasaaan yang amat rendah sebanyak 33.3% ى dan ,ق

sehingga 26.7% sahaja yang menguasainya. Hanya seorang sahaja yang mengenali

huruf ن sebanyak 6.7% sahaja.(Rujuk lampiran C)

13.1 Mengetahui tahap penguasaan murid-murid Tahun tiga menulis huruf-huruf

Jawi.

Secara keseluruhan, hasil kajian menunjukkan 65.4% murid tidak tahu dan tidak

boleh menulis huruf Jawi dengan betul dan hanya 34.6% sahaja murid boleh menulis

huruf Jawi. Ini menunjukkan bahawa tahap penguasaan menulis tulisan Jawi di

kalangan murid-murid Tahun 3 amat rendah. Ini terdapat dalam rajah 2 di bawah.

Rajah 2 : Tahap penguasaan murid-murid Tahun tiga menulis huruf-huruf Jawi

Semasa ujian dijalankan menunjukkan keputusan berdasarkan jadual 2 (rujuk

lampiran), semua murid berada pada tahap kebolehan 100% menulis 6 huruf pertama

Jawi iaitu huruf , ج, , , ث ت ب Bagi huruf .ح dan ,ا dan د -pula masing خ

20



masing memberi keputusan yang baik juga iaitu sebanyak 86.7% dan 80%. Manakala

bagi huruf س hanya 73.3% daripada 15 orang murid yang menguasainya. Begitu

juga bagi huruf ذ dan ص hanya 66.7% sahaja dapat dikuasai sepenuhnya dan bagi

huruf ر pula hanya 60% sahaja dapat dikuasai oleh murid-murid Tahun tiga.

Hasil daripada kajian dan tinjauan melalui latihan menulis ke atas 15 responden

didapati 46.7% hingga 6.7% sahaja murid tidak dapat menulis huruf jawi dengan

betul dan baik bagi huruf, , , , , , , , , ن, م ك ف ظ ط ض ش ز ,چ dan ن. Manakala bagi

huruf yang berikutnya , ع, , ع , , , , , , , ي, ء ه و و ل ك ق ف غ , dan ى menunjukkan 0%

daripada 15 orang yang langsung tidak boleh menulis huruf tersebut. Dari analisis ini,

pengkaji dapat membuat andaian bahawa murid-murid tidak dapat menulis huruf-

huruf yang berkenaan adalah disebabkan kurang penekanan dari guru dan ibu bapa di

rumah. Sekadar mendengar murid boleh menghafal dan menyebut urutan huruf-huruf

hijaiyah secara lagu atau nasyid sudah memadai dengan kebolehan mereka tanpa

ditekankan lagi pada proses menulis dengan baik dan betul.

13.2 Mengetahui tahap penguasaan murid-murid Tahun tiga membaca huruf-huruf

Jawi.

Secara keseluruhan, semasa ujian dijalankan hasil kajian menunjukkan 48.4% murid

tidak boleh membaca huruf Jawi secara urutan dan hanya 51.6% sahaja murid boleh

membaca huruf Jawi dengan lancar. Ini terdapat dalam rajah 3 di bawah.

21



Rajah 3 : Tahap penguasaan murid-murid Tahun tiga membaca huruf-huruf Jawi

Semasa ujian dijalankan, hasil kajian menunjukkan tahap penguasaan membaca huruf

Jawi pada tahap sederhana sahaja. Ini dapat dibuktikan dengan pencapaian 2 huruf

pertama Jawi sahaja yang dapat dibaca secara urutan sebanyak 100%.Huruf ini amat

sinonim dengan murid-murid yang biasa terdedah dengan 2 huruf pertama dalam al-

Quran.

Hasil kajian juga mendapati hampir separuh daripada huruf tidak boleh dibaca secara

urutan dengan baik dan betul sebanyak 47.2% sahaja. Fenomena ini tidak boleh

dibiarkan begitu sahaja tanpa ada usaha untuk memberi penekanan yang mendalam

bermula dari peringkat awal ini lagi. Ini bermakna huruf-huruf berkenaan

sememangnya sudah di ajar dan dapatan dari buku-buku latihan murid didapati sudah

banyak latihan menyambung huruf-huruf Jawi untuk membina suku kata terbuka dan

menulis ayat-ayat mudah.

13.3 Punca-punca yang mempengaruhi murid-murid Tahun tiga tidak dapat

menulis huruf-huruf Jawi.

Hasil dapatan kajian membuktikan taraf sosioekonomi keluarga mempengaruhi

pencapaian tahap penguasaan Jawi murid. Ibu bapa yang berpendapatan dan

22



berpendidikan tinggi tidak menekankan aspek agama iaitu mengajar mengaji al-

Quran pada anak-anak mereka di rumah kerana lebih mementingkan mata pelajaran

lain . Manakala ibu bapa yang berpendapatan rendah juga tidak memberi perhatian

khusus kepada anak-anak mereka di dalam penguasaan Jawi mungkin disebabkan kos

kehidupan yang tinggi dan kedaifan di dalam pendidikan Islam.

Bagi murid-murid yang berpendapatan sederhana, kebolehan mereka dalam tulisan

Jawi amat memberangsangkan dan menunjukkan prestasi yang cemerlang. Ini

menunjukkan ibubapa yang dari sosioekonomi sederhana amat mementingkan

pendidikan Islam terhadap anak-anak mereka. Kajian juga membuktikan bahawa taraf

sosioekonomi keluarga dan pegangan hidup (aqidah) dalam pendidikan Islam amat

mempengaruhi pencapaian akademik murid.

Oleh itu guru, keluarga dan masyarakat yang beragama Islam keseluruhannya dapat

sama-sama menggemblengkan tenaga membantu masalah murid yang lemah dan

memberi tumpuan kepada penguasaan tulisan Jawi yang semakin dilupai ini. Peranan

guru amat penting untuk memberi motivasi kepada murid serta penggunaan kaedah

dan aktiviti yang boleh menarik minat murid. Keluarga pula perlu merancang

ekonomi dengan mengagihkan lebih peruntukan kewangan kepada pendidikan anak

dari membeli barang lain yang kurang kepentingannya.

Kementerian Pelajaran perlu memandang masalah murid yang miskin. Murid ini

perlu diberi bantuan kewangan untuk terus menimba ilmu ke peringkat yang lebih

tinggi.Selain itu, peranan kerajaan dan jabatan agama agar menekankan pendidikan

Islam di dalam pendidikan masa kini.

13.4 Bentuk-bentuk huruf Jawi yang tidak dapat dikuasai

Rata-rata huruf Jawi tidak dikuasai dengan sepenuhnya berbanding dengan huruf

hijaiyah yang terdapat di dalam al-quran. Huruf-huruf tersebut adalah seperti yang

berikut : , , , , ى, و ك ف ع iaitu sebanyak 19.4% daripada 36 huruf-huruf ن dan ,چ

Jawi. Ini membuktikan huruf –huruf tersebut jarang digunakan dalam kehidupan

seharian dan menyebabkan ianya sukar dikuasai dengan sepenuhnya.

23



14 Implikasi dan cadangan

Berdasarkan kajian yang dijalankan , jelaslah bahawa tahap penguasaan tulisan Jawi

murid-murid hanya 48.1% sahaja secara keseluruhannya. Separuh daripada murid-

murid tidak dapat menguasai sepenuhnya tulisan Jawi. Keadaan ini tidak boleh

dibiarkan begitu sahaja seandainya tiada tindakan susulan dilakukan oleh pihak-pihak

yang berkenaan.

Hasil kajian ini diharapkan dapat meningkatkan kesedaran semua pihak seperti guru,

keluarga, Kementerian Pelajaran dan masyarakat keseluruhannya untuk sama-sama

meningkatkan tahap kebolehan murid-murid dalam penguasaan tulisan Jawi.

Bagi murid-murid dari taraf sosioekonomi rendah pula agar mendapat kemudahan

belajar sama seperti murid-murid lain. Guru juga perlu menarik minat murid-murid

untuk belajar dan memahami kemahiran yang diajar. Pelbagai kaedah dan strategi

pengajaran dapat digunakan untuk meningkatkan lagi kebolehan murid dalam tulisan

Jawi.

15 Cadangan untuk kajian lanjut24



Berdasarkan kepada keputusan-kepuutsan yang diperolehi daripada hasil kajian ini,

beberapa cadangan disarankan untuk pengkaji di masa akan datang agar dapat

melengkapkan lagi kajian seperti ini, iaitu :

15.1 Subjek kajian ini hanya melibatkan sebuah sekolah sahaja. Pengkaji pada

masa akan datang disarankan agar menggunakan sekolah dari seluruh daerah

supaya dapatan kajian lebih lengkap dan dipercayai.

15.2 Kajian tentang penggunaan bahan bantu belajar untuk meningkatkan lagi

minat terhadap pengajaran dan pembelajaran tulisan Jawi. Kajian mengenai

penggunaan bahan bantu belajar ini banyak dijalankan tetapi tidak banyak

berkaitan dengan penguasaan tulisan Jawi.

15.3 Kajian tentang teknik yang digunakan untuk murid menyelesaikan masalah

penguasaan tulisan Jawi. Penggunaan teknik yang telah gunakan terhadap murid-

murid boleh dipelbagaikan mengikut tahap kematangan mereka Melalui kajian

ini mungkin guru boleh memikirkan teknik yang berkesan bagi mereka

membantu murid-murid menyelesaikan masalah penguasaan tulisan Jawi dengan

lebih berkesan.

15.4 Kajian ini hanya mengkaji faktor sosioekonomi keluarga. Disarankan pada

masa akan datang dapat menjalankan kajian tentang faktor-faktor yang

mempengaruhi kelemahan murid dalam tulisan Jawi. Implikasi tersebut akan

lebih membuka peluang untuk membantu tahap kebolehan menguasai tulisan

Jawi murid-murid.

15.5 Kajian ini hanya menggunakan statistik deskriptif peratusan. Dicadangkan

pengkaji akan datang menggunakan gabungan kaedah kuantitatif dan kualitatif

dalam mengkaji kebolehan menguasai tulisan Jawi murid-murid sekolah. Ini

kerana kajian yang baik ialah kajian yang menggunakan kedua-dua kaedah iaitu

kuantitatif dan kualitatif supaya dapatan lebih terperinci.

25



16. Kesimpulan

Hasil kajian telah menerangkan tentang kebolehan murid-murid di dalam menguasai

tulisan Jawi. Kajian ini juga dapat mengenalpasti bahagian-bahagian apa yang paling

lemah dan perlu diberi perhatian.

Seterusnya, dapat dikesan bahawa taraf sosioekonomi keluarga dan pegangan aqidah

merupakan salah satu faktor yang mempengaruhi kelemahan murid-murid dalam tulisan

Jawi. Oleh itu, guru, keluarga, Kementerian Pelajaran dan masyarakat haruslah

menggembleng tenaga untuk meningkatkan tahap kebolehan kemahiran tulisan Jawi di

peringkat awal kanak-kanak lagi secara optimum agar tulisan jawi ini dapat

dimartabatkan diseluruh Negara di masa kini dan masa-masa akan dating.

26



Rujukan .

Amat Juhari Moain. 1992. Sejarah Tulisan Jawi. Jurnal Bahasa 35 (11): 101 1012.

Hamdan Abdul Rahman.1999. Panduan Menulis dan Mengeja Jawi.Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa Dan Pustaka.

Kang Kyoung Seock. 1986. Perkembangan jawi dalam masyarakat Melayu. Kuala

Lumpur:

Muzni Hj. Borhan. 1995. Penguasaan pelajaran Jawi dikalangan Murid tahun tiga di

sekolah-sekolah rendah daerah Tampin Negeri Sembilan Darul khusus. Tesis Sarjana.

Fakulti Pendidikan Universiti Kebangsaan Malaysia.

Akhbar:

LC Fang. 2000. Cabaran Tulisan Jawi Masa Kini. BeritaHarian 20 November:8.

27



Mohamed Jusoh. 2000. Wajibkan Jawi di Sekolah dikaji.Mingguan Malaysia 25 Jun: 13.

Nordin Saad. 2000. Bukan Melayu Turut Gunakan Jawi. Utusan Zaman 10 Disember: 10.

Shahrul Nizam Abdul Talib.2000. PupukMinat Pelajar Cintai Jawi. Utusan Zaman 3

Disember: 10.

28

18584642-kajian-jawi

Documents