ISU PENTADBIRAN ISLAM DI MALAYSIA

Pentadbiran dan Pengurusan Zakat di Malaysia

• Penubuhan institusi zakat – bukan sesuatu kemestian

menurut kebanyakkan aliran pemikiran perundangan Islam

• Hanafi – secara langsung tanpa lalui kerajaan (amalan

zaman Khalifah Uthman Affan – direct – amil yang korup

dan menyeleweng) – bagi zakat harta nyata (Emas dan

Perak), zakat harta tidak nyata (binatang ternakan) –

kerajaan kerana lebih sukar untuk diselewengkan

• Shafi’i – direct – harta nyata atau tidak nyata

• Maliki – semua perlu melalui kerajaan dgn syarat

pemerintah adil, amanah dan tanggungjawab (selaras

dengan amalan ketika zaman Rasulullah SAW, Abu Bakar

as-Siddiq dan ‘Umar al-Khattab – institusi zakat penting

sebagai pengantara – kutip dan agih – al-Quran ayat 103.

• Qaradawi – kerajaan kutip dan agih. Alasan:

a)wujud individu tidak endahkan bayar zakat – jika tiada, mungkin hak asnaf fakir & miskin tidak dapat dipenuhi

b)menjaga dan memelihara hak asnaf

c)individu agih zakat sendiri dipengaruhi sikap tertentu

d)asnaf2 tertentu seperti mu’allaf, fi sabillillah dsb hanya diketahui oleh pihak kerajaan

e)sumber kewangan negara

• Peranan Institusi zakat:

a) Urus

b) Kutip

Bidang Kuasa Pentadbiran dan Pengurusan Zakat

• Zakat di bawah negeri

• MAIN diberi kuasa bagi uruskan kutip dan agih

• Contoh: Seksyen 74, EPAI (Negeri Melaka) 2002 (No.7

Tahun 2002) memperuntukkan: “Majlis berkuasa

memungut zakat atau fitrah yang kena dibayar oleh tiap-

tiap orang Islam di dalam negeri Melaka mengikut

Hukum Syarak bagi negeri pihak YDPA”

• Seksyen 3(1) Enakmen Zakat Sabah : “Majlis boleh

melantik satu jawatankuasa zakat dan fitrah yang akan

bertanggungjawab mengadakan garis-garis panduan

tentang dasar untuk menyelia dan mengawal perkara

berhubungan dengan zakat”.

• Pengurusan zakat di Malaysia bermula sejak pre-kolonial lagi

• Ketika itu belum ditadbir secara formal dan pembayar zakat akan membayar zakat kepada guru agama (amil)

• Kampung – kutipan zakat oleh imam kampung – serah pada kerajaan

• Pada ketika ini, kuasa pengurusan zakat diletakkan di bawah setiap negeri dan kuasa di bawah ketua agama islam negeri masing-masing

• Terdapat negeri telah menswastakan institusi zakat (Selangor, WP, Pahang, PP, Melaka dan N9 – pastikan pengurusan dan perkhidmatan zakat berkualiti

• Menjaga keadilan, tidak menyeleweng dan efisyen dalam pengurusan

• Di Malaysia, pengurusan zakat adalah terletak di bawah

bidang kuasa dan tanggungjawab negeri-negeri.

• Kebanyakan negeri, pengurusan zakat terletak di bawah

Majlis Agama Islam Negeri-negeri (MAIN) dan ada juga

di setengah negeri diwujudkan institusi khas yang

tersendiri dari MAIN.

• Pelaksanaan segala dasar dan kegiatan Majlis Agama

Islam di sesebuah negeri berkenaan dilaksanakan

melalui Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri dan

dipertanggungjawabkan kepada MAIN.

• MAIN ini adalah terletak di bawah DYMM Sultan/Raja

atau SPB Yang Dipertuan Agong - bertanggungjawab ke

atas segala urusan berkaitan dengan kegiatan Islam di

negeri berkenaan termasuklah di dalam pengendalian

urusan zakat.

• Kewujudan satu institusi khas untuk memungut zakat yang dikendalikan dengan cara yang profesional telah membuka era baru dalam pengurusan zakat di negara ini.

• Majlis Agama Islam Negeri-negeri berkenaan telah mewujudkan anak syarikat atau perbadanannya sendiri untuk mengurus kutipan zakat secara korporat dan profesional.

• Selain itu, terdapat juga badan dan organisasi yang dilantik sebagai amil zakat seperti bank-bank (RHB, Maybank, Bank Muamalat dsb, pejabat pos, biro angkasa dan termasuklah IPTA UiTM dan UPM

• Zakat fitrah pula, imam kariah yang dilantik atau di MAIN termasuk pusat-pusat zakat – Pembayaran online disediakan seperti PPZ dan MAWIP

• Melalui konsep pengurusan zakat secara moden dan

profesional berjaya memberi wajah baru ekoran

penerapan nilai-nilai korporat terhadap sistem

pengurusan dan prestasi perkhidmatan

• Hanya Lembaga Zakat Selangor (LZS) dan Pusat Urus

Zakat Pulau Pinang (PUZ) saja yang diberi mandat oleh

MAIN – urus kutipan dan agihan zakat

• Negeri yang mengkorporatkan pengurusan zakat

dengan menubuhkan pusat zakat negeri-negeri

(PPZWP, MAWIP, PKZP, MAIPP, PZNS, MAIN9, PZM,

MAIM, PZS dan MUIS (LZS).

• Beberapa MAIN yang lain juga dalam proses

memperkemaskan sistem pengurusan zakat negeri-

negeri sama ada dengan menubuhkan anak syarikat,

perbadanan negeri mahupun memantapkan pengurusan

zakat sedia ada

• Overall, 4 bentuk pengurusan zakat di Malaysia

a) Fully Korporat - Kutip dan agih (LZS)

b) Semi Korporat - Kutip sahaja (MAWIP, PZNS, PP, N9, Sabah dan Pahang

c) Jabatan Tersendiri – Jabatan Zakat Kedah

d) MAIN – Kutip dan agih (Kltn, Trg, Perlis, Sarawak, Johor)

* Berpusat – JAWHAR

Perundangan Zakat

• Telah wujud sejak Islam bertapak di TM

• Bukti terawal – peruntukan Fasal 3 (Bab 2 Tembera Dato

Seri Paduka 1078 S.H, 1667 A.D.) Undang-Undang

Kedah: “ Barangsiapa berbuat bendang atau huma,

maka hendaklah kerasi suroh keluarkan zakat; saperti

benar hisab-nya yang diperolehinya itu, suroh keluarkan

sa-puloh emas zakatnya itu, apa-bila tiada mahu mereka

itu saperti hisab itu, maka hendaklah kweng kerasi

keluar zakat itu menurut saperti hukum Allah taala”.

• Moshe Yegar dalam bukunya Islam and Islamic

Institutions in British Malaya

• Statut zakat dikodifikasikan dari semasa ke semasa antaranya ialah:

a) zakat and fitrah enactment 1369 (1949), Perlis (No.2 Tahun 1949)

c) Baitul mal, zakat dan fitrah enactment 1951, Perak No. 7 Tahun 1951

d) Administration of Muslim Law (Fitrah and Zakat (Rules) 1958, Selangor (G.N. 1033/53)

e) Zakat and Fitrah Enacment 1957 (Johor (No.5 Tahun 1957)

Penguatkuasan dan Pendakwaan Zakat

• Telah wujud sebelum ini kes dibawa ke mahkamah khusus

berkaitan dengan zakat padi dan zakat fitrah

• meliputi kesalahan:

a) Keengganan memberi maklumat sebenar kepada amil

b) Keengganan membayar zakat dan fitrah

c) Penerimaan zakat daripada orang lain

d) Kesalahan amil kerana tidak melaksanakan tugas

e) Keengganan zakat kepada pemerintah

• Contoh kes

a) Haron Laksamana lwn PP (1956) – enggan bayar

c) Mahomed Wallie lwn PP – tidak bayar kepada PBN

d) Merinyu Zakat Kedah (Hj. Abdullah b. Muhammed) v

Ku Endut bin Ku Ibrahim (1965) – enggan bagi maklumat

kepada amil

• Mohamed Walllliie vs PP

- Majistret penjarakan perayu krn tidak byr fitrah.

- Hujah perayu- kewajipan byr zakat atau fitrah

trletak dibwh hukum syarak dan bkn undg2

digubal parlimen.

- Dan adlh menjadipilihan pembayar utk serahkan

byrn fitrah kpd sesiapa.

- Mah Tinggi- Menolak rayuan. Hukum fitrah

adlh wajib berdasarkan Peraturan Zakat Negeri

Perak

Perundangan zakat Pada Masa Kini:

Zakat dan Fitrah – J9, Senarai 2, SNPP

Mahkamah Syariah mempunyai bidang kuasa ke atas

perkara-perkara yg disenaraikan membabitkan orang-orang

yang menganut agama Islam

P 74(2) PP – Parlimen dan BPN punyai kuasa gubal undang-

undang termasuklah zakat dan fitrah

Bertitik tolak dari peruntukan tersebut, undang-undang

mengenai zakat telah dikanunkan di bawah UUPAI Negeri-

negeri dan di WP (APUUIWWP 1993, Akta 505)

Hanya dua negeri sahaja ada undang-undang khusus zakat:

a) Kedah : EZK 1374 (1955)(No.4Tahun1955)

b) Sabah : EZ&FS 1993 (No.6 Tahun1993)

Hanya undang zakat Kedah sahaja yang berkuat kuasa

dah menerima beberapa pindaan sejak diluluskan

sebagai undag-undang

Enakmen di Sabah telah diwartakan pada 1 Januari

1996 melalui S.G.N 644/95 namun ia masih belum

berkuat kuasa

Namun, EZ&FSabah 1993 didapati lebih kemas dan

sistematik berbanding dengan peruntukan yang ada

dalam statut yang berkuat kuasa sekarang ini yang lebih

menekankan aspek pentadbiran dengan hanya sedikit

penekanan kepada undang-undang substantif berkaitan

hukum syarak

Bagi negeri-negeri lain, terdapat beberapa undang-

undang subsidiari (subsidiary Legislation) bagi

memantapkan lagi perundangan zakat yang terdapat

dalam statut induk masing-masing.

Antaranya ialah:

a) Peraturan2 zakat dan fitrah 1975 Perak

b) Peraturan2 zakat dan fitrah 1962 Johor

c) Peraturan2 Pungutan Zakat dan Fitrah 1979 PP

d) Peraturan2 zakat dan fitrah, Urusan Wakaf dan

Baitulmal 1982 Melaka

e) Kaedah2 Fitrah 1962 N9

f) Kaedah2 Zakat dan Fitrah 1970 Pahang

g) Kaedah Baitulmal (WP) (Perbelajaan dan

Penggunaan) 1980

h) Undang2 Zakat dan Fitrah 1966 Sarawak

Terdapat satu draf akta zakat digunal oleh

Jawatankuasa teknikal Hukum Syarak dan Sivil, JAKIM

dikenali sebagai draf rang undang2 zakat dan fitrah WP

Kini negeri Selangor ke arah perkenalkan Enk. Zakat

tersendiri.

Antara polemik:

• Lakuna undang-undang

a) cabaran kepada pelaksanaan dan penguatkuasaan

yang lebih serius

b) undang-undang sedia hanya menggariskan kewajipan

umum untuk membayar zakat dan zakat fitrah

c) tiada keseimbangan antara peruntukan aspek

pentadbiran dan substantif hukum syarak

d) Enakmen Jenayah Syariah hanya gariskan denda

yang boleh dikenakan jika tidak membayar zakat – tiada

bagi kuasa yang jelas

e) kurang kemas dan lengkap

• Fahaman tradisional masyarakat tentang pembayaran

zakat, bentuk dan kaedah bayaran

- cabaran menerima harta baru dikenakan zakat seperti

zakat pendapatan, kitab lama tidak menyatakan

- gaji, bonus, pendapatan bebas, komisen, royalti,

saham dan sebagainya

- makanan asasi (gandum beras), shafi’i, hanafi lebih

luas. How dengan bentuk-bentuk pertanian yang lain

- LZS perkenalkan pelbagai kaedah melalui potongan

gaji dan pembayaran melalui elektronik seperti internet,

ATM, kad kredit dsb

- tradisional – tidak sah - mesti ada keadaan ijab dan

qabul sebagaimana di kaunter

- Zakat pendapatan – perak tak perlu

• Pengagihan zakat sendiri

a) sikap gemar agih zakat sendiri

b) individu dan syarikat-syarikat

c) amil tidak bertauliah

• Tiada rebet zakat perniagaan

a) rebet sebagai satu insentif

b) rebet zakat pendapatan memberi ruang kepada

pembayar zakat tanpa membuatkan mereka tertekan

c) dengan tiada rebet zakat perniagaan, entiti korporat

terpaksa membayar dua kali iaitu zakat dan cukai

• Ketidak selarasan kiraan nisob antara negeri dan kadar

zakat

Kesimpulan:

• Undg2 zakat memastikan pentadbiran zakat yg diurus

dgn baik – akta khusus perlu disegerakan

• Zakat adlh wajib dan jika gagal blh dkenakan tindakan

undng2.

• Zakat merupakan hasil untuk diagih2kan kpd yg

memerlukan.

• Penguatkuasaanzakat amat penting dilaksanakan

mengikut mekanisma perundangan sedia ada.

• Majlis merupakan badan ygbertangggungjawab uruskan

harta zakat.