universiti putra malaysia pengaruh alam semula...
TRANSCRIPT
UNIVERSITI PUTRA MALAYSIA
PENGARUH ALAM SEMULA JADI TEMPATAN DALAM REKA
MOTIF TEKSTIL MELAYU KELANTAN
HAZIYAH BINTI HUSSIN
FRSB 2000 2
PENGARUH ALAM SEMULA JADI TEMPATAN DALAM REKA M OTIF TEKSTIL MELAYU KELANTAN
Oleh
HAZIYAH BINTI HUSSIN
Tesis yang Dikemukakan Sebagai Memenuhi Syarat untuk Memperolehi Ijazah Doktor Falsafah di Fakulti Reka Bentuk dan Seni Bina
Universiti Putra Malaysia
Mei 2000
Oedikasi kepada semua ahli keluarga
yang memberi sokongan moral sehingga selasainya penul isan tesis in i
IJ
Abstrak tesis yang dikemukan kepada Senat Universiti Putra Malaysia sebagai memenuhi keperluan untuk ijazah Doktor Falsafah
PENGARUH ALAM SEMULA JADI TEMPATAN DALAM MOTIF TEKSTIL MELAYU KELANTAN
Oleh
HAZIYAH BINTI HUSSIN
Mei 1 999
Pengerusi : Dr. Nordin Abdul Rahman
Fakulti : Reka Bentuk dan Seni Bina
Kajian ini adalah untuk mendapat maklumat tentang pengaruh alam
semula jadi tempatan dalam reka motif tekstil Melayu di Kelantan. Dengan itu,
kajian ini dijalankan di daerah Kota Bharu, Kelantan. Pendekatan kajian
kualitatif telah digunakan untuk menyokong analisis. Kaedah kajian ini
melibatkan dua sumber bahan, iaitu sekunder (bahan teks) dan primer (artifak
dan temu bual). Sumber temu bual telah melibatkan 30 informan yang dipilih
berdasarkan sam pel bermaklumat secara teknik 'snowballing'. Bahan artifak
pula terdiri daripada 315 jenis yang didapati daripada blok batik dan kain
songket.
Hasil kajian daripada bahan artifak mendapati tumbuh-tumbuhan
merupakan sumber inspirasi yang terpenting, merangkumi 22 1 jenis (70. 16 %) .
Kaj ian dari segi pemil ihan dan kegunaan motif, mendapati penghasilan motif
iii
tumbuh-tumbuhan dibuat berdasarkan keunikan bentuk, sumber yang senang
didapati, sumber makanan dan ubatan. Sumber pemi lihan motif daripada
hidupan pula adalah berdasarkan kepentingan dari segi makanan, pengaruh
H indu dan senang didapati. Motif daripada sumber kosmos dan alam bumi
pula dipil ih berdasarkan keunikan dan simbol . Dari segi teknik pula, batik lebih
banyak menghasilkan motif tumbuh-tumbuhan berbanding dengan songket.
Songket merupakan penyumbang terbanyak dalam penggunaan motif sumber
hidupan, kosmos dan alam.
Analisis kajian mendapati bahawa pemil ihan motif tumbuh-tumbuhan
merupakan sumber utama dalam inspirasi motif tekstil di Kelantan berdasarkan
kesedaran orang Melayu, khususnya seniman dan tukang serta pengguna
terhadap larangan Is lam. Analisis kajian ini juga mendapati ketiadaan
kefahaman tentang prinsip reka bentuk menjad ikan pengusaha teksti l lebih
gemar meniru motif batik dari dalam dan luar negara. Dalam penghasilan motif
songket pula, d idapati penenun tidak lagi menghasilkan motif yang halus dari
segi pembuatan. Penenun biasanya meniru motif yang dibuat pada masa lalu
tanpa memahami falsafah pemil ihan asal. Keadaan ini menghalang
pengusaha batik dan songket daripada menjadi lebih kreatif dan inovatif.
iv
Abstract of thesis submitted to the Senate of Universiti Putra Malaysia in fulfi lment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy.
THE INFLUENCE OF LOCAL ENVIRONMENT ON THE MALAY TEXTILE MOTIF IN KELANTAN
By
HAZIYAH BINTI HUSSIN
May, 2000
Chairman: Dr. Nordin Abdul Rahman
Faculty: Reka Bentuk dan Seni Bina
This study was conducted to gather information on the influence of local
environment on Malay texti les motif in Kelantan. It was conducted in the d istrict
of Kota Bharu. Qual itative approach was widely used in this study. Quantitative
approach was used to support the analysis. Data for the research were
gathered from two sources, namely, primary ( interview and artefact) and
secondary (texts) data. The sample for the primary source consisted of 30
informants who have some experienced in the field, and they were chosen
using "snowbal l ing technique". The primary data also included artefacts in the
form of batik blocks and songket materials. Three hundred fifteen samples
were taken for the analysis.
An analysis of the motifs used in the artefacts showed that 221 types
(70.16 %) were based on plants. This seemed to indicate that p lants were the
v
m ost influential source of inspiration for motifs. Further analysis showed that
p lants were favoured due to their unique forms, easy attainabi l ity as well as
their importance as a food and traditional medicine. The selection of motif
influenced by other l ife forms were based on their importance as sources of
food , H induism, and easy avai labil ity. The selection of motifs from cosmic and
earth sources were based on their uniqueness and symbolism. From the
aspect of technique, batik production saw greater use of plant motifs as
compared to songket. Motif involving other l ife forms, the cosmos and
environment were evidenced mainly in songket.
The emphasis on plant motifs in Kelantan textile is largely due to the
awareness of the Islamic prohibition on using l ife forms as an art motif among
the predominantly Malay artists, craftsmen and consumers. Another finding
revealed that a lack of understanding in the principles of design has led these
texti le entrepreneurs to merely copy batik motifs produced locally and abroad.
Producers of songket motif also showed a lack of abil ity to produce fine motifs.
songket weavers normally copied motifs from the past without any awareness
of the philosophy of the selection of these motifs that have been passed down
through the ages. These activities have discouraged batik and songket
producers from becoming creative and innovative.
vi
PENGHARGAAN
Pertama sekal i saya mengucapkan terima kasih kepada pengerusi , Dr.
Nord in Ab. Rahman selaku penyelia yang memberi tunjuk ajar serta bimbingan
sehingga siapnya penul isan tesis in i . Saya juga ingin merakamkan ribuan
terima kas ih kepada ahl i jawatan kuasa penyel ia , Profesor Madya Dr. Azahari
Ismai l dan Profesor Datuk Dr. N ik Hassan Shuhaimi Nik Ab. Rahman yang
banyak membimbing dan memberi tunjuk ajar sehingga selesainya penul isan
tes is in i . Seterusnya saya ingin mengucapkan ucapan terima kasih kepada Dr.
Mustafa Mohd. Shariff, Dr. Shamsudd in Ahmad dan Dr. Raja Ahmad Tajud in
Shah yang telah menyel ia pada peringkat awal penul isan tesi s in i .
Penghargaan yang tidak terhingga kepada Universiti Putra Malaysia
yang telah meluluskan cuti belajar dan biasiswa serta memberi sumbangan
penyel id ikan jangka pendek serta pembiayaan bagi tujuan pengaj ian in i . Saya
juga berterima kasih kepada pihak Perpustakaan Universiti Putra Malaysia ,
yang telah membantu saya dalam mendapatkan bahan rujukan daripada luar
Universiti bagi tujuan penul isan tesis in i . Saya juga ing in merakam terima kasih
kepada Puan Zuraidah Ibrahim, perpustakawan Universiti Malaya yang telah
banyak membantu penyel idik mendapatkan bahan rujukan bagi penul isan tesis
in i .
VII
Penghargaan juga ditujukan kepada Encik Ismai l Saidin, ahl i botani
Melayu yang banyak membantu penul is menyemak dan mengenalpasti nama
sains tumbuh-tumbuhan yang digunakan dalam penul isan tes is in i . Saya juga
tidak lupa mengucapkan ribuan terima kasih kepada Drs. Abdul Rahman al
Ahmadi dan Y.M. Raja Fauziah Raja Tun Uda yang turut memberi sumbangan
bahan maklumat yang memantapkan lagi penul isan tesis ini . Saya juga ingin
mengucapkan penghargaan kepada individu yang telah memberi maklumat
bah an temu bual , bahan artifak dan juga sumber maklumat tumbuh-tumbuhan
yang digunakan dalam penyel idikan dan penul isan tesis in i .
Setinggi terima kasih juga ing in saya tujukan kepada Puan Norwani
Mohd. Nawawi dan Puan Azah Aziz yang membantu mengenalpasti nama motif
dan menyemak serta menambah sumber bahan temu bual . Ucapan terima
kasi h juga ditujukan kepada Dr. Naj ib Dawa yang memberi sumbangan bahan
rujukan khususnya yang berkaitan dengan seni yang d igunakan dalam
penul isan in i . Terima kasih juga d iucapkan kepada pihak Muzium Negeri
Kelantan dan Muzium Seni Asia , khususnya Prof. Madya Dr. Othman Yat im
dan juga Encik Aziz Abdul Rashid yang telah mengizinkan penul is
menggunakan bahan artifak teksti l bagi penul isan tesis in i . Saya juga tidak
melupai untuk merakamkan penghargaan kepada Puan Salm iah Ismai l yang
telah ban yak membantu dan menyemak ist i lah dan bahasa yang digunakan
dalam penul isan tesis in i .
\"Ill
Saya juga tidak ketinggalan merakamkan ribuan terima kasi h kepada Dr.
Norizan, Puan S iti Nor, Dr. Sidek, Encik Mat Husaini , Puan Habsah, Puan
Norhayati , Puan Wan Sakinah, Puan Rajnah, Puan Hal imatun dan juga individu
yang telah memberi bantu an secara langsung dan tidak langsung sehingga
terhasilnya tesis in i .
IX
Saya mengesahkan bahawa Jawatankuasa Pemeriksa bagi Haziyah binti
Hussin telah mengadakan pemeriksaan akhir pada 26hb. Mei 2000 untuk meni lai tesis Doktor Falsafah beliau yang bertajuk " Pengaruh Alam Semula
Jadi Tempatan Dalam Reka Motif Teksti l Melayu Kelantan" mengikut Akta Universiti Pertanian Malaysia ( Ijazah Lanjutan) 1980 dan PeraturanPeraturan Universiti Pertanian Malaysia ( Ijazah Lanjutan ) 1981 . Jawatankuasa Pemeriksa memperakukan bahawa calon In! layak dianugerahkan ijazah tersebut. Anggota Jawatankuasa Pemeriksa adalah seperti berikut:
Mustafa Kamal bin Mohd . Shariff, Ph. D . Profesor Madya Fakulti Reka Sentuk dan Seni Bina Universiti Putra Malaysia (Pengerusi)
Nord in bin Ab. Rahman, Ph. D. Fakulti Reka Sentuk dan Seni Bina Universiti Putra Malaysia (Ahl i )
Azahari bin Ismai l, Ph. D . , Prof. Madya Faku lti Pengaj ian Pendidikan Universiti Putra Malaysia (Ahl i )
Datuk N ik Hassan Shuhaimi N ik Ab. Rahman, Ph. D . , Profesor Institiut Alam dan T amadun Melayu Universiti Kebangsaan Malaysia (Ahl i )
Othman Mohd . Yatim, Ph. D . , Prof. Madya Muzium Seni Asia Universiti Malaya (Pemeriksa Bebas)
rv..-F"\L-I MOHAYID IN, Ph. D . Profeso Timbalan Dekan Pusat Pengajian S iswazah Universiti Putra Malaysia
Tarikh: 1 2 JUN 2000
Tesis in i telah d iserahkan kepada Senat Universiti Putera Malaysia dan telah d iterima sebagai memenuhi keperluan ijazah Doktor Falsafah .
\J
KAMIS AWANG. Ph. D . Profesor Madya Dekan Pusat Pengaj ian S iswazah Universiti Putera Malaysia
Tarikh: 1 3 J U L 2000
Saya mengaku bahawa tesis in i adalah hasi l kerja saya yang asl i melainkan petikan dan sedutan yang telah diberi penghargaan d i dalam tesis . Saya juga mengaku bahawa tesis ini tidak d imajukan untuk ijazah-iajazah lain d i Universiti P utera Malalysia atau institusi-institusi la in.
Haziyah Hussin
XII
SENARAI KANDUNGAN
ABSTRAK ABSTRACT PENGHARGAAN LEMBARAN PENGESAHAN PENYAT AAN KEASLIAN SENARAI JADUAL SENARAI RAJAH SENARAI PLAT SENARAI PETA SENARAI S INGKATAN
KANDUNGAN
BAB 1 LATAR BELAKANG DAN PERNYAT AAN MASALAH
KAJIAN
1 1 Latar Belakang 1 2 Pernyataan Masalah 1 3 Persoalan Kajlan 1 4 Objektlf Kaj lan 1 5 Kerangka T eon 1 6 Kerangka Konseptual 1 7 Kepentlngan Kaj lan 1 8 Deflnasl Operaslonal
1 9
1 8 1 FabnklKaln 1 8 2 Motif 1 8 3 Senl Reka/Reka Bentuk 1 8 4 Tekstl l Penstllahan 1 9 1 1 9 2 1 9 3 1 9 4 1 9 5 1 9 6 1 9 7 1 9 8 1 9 9 1 9 10
Real lst lk Gayaan (styl ized) Abstrak Kontemporan (contemporary) Geometnk F lora/F lora Menjalar Lakaran Kasar Asal Rekaan Men lru Motif Lain
XlII
Halaman
I I I V V I I X XI I XXI I XXVI XXXI I xxxv XXXVI
1 1 10 16 17 17 21 23 24 25 26 27 28 29 30 30 30 31 31 31 31 32 32 32
BAB 2
1 9 11 Sarung 1 9 12 Selendang 1 9 13 Sepasang/E la 1 9 14 Alas Meja 1 9 15 Cadar 1 9 16 Sampln/Samplng 1 9 17 Bengkong
1 10 Struktur Penul lsan Tesls
TINJAUAN LlTERATUR 2 1 Pengenalan 2 2 Ruang Melayu
2 2 1 Bangsa Melayu 2 2 2 Konsep Budaya Melayu 2 2 3 Sejarah dan T amadun Melayu 2 2 4 Hubungan Semenanjung Tanah
Melayu Oengan Luar 2 2 5 Hubungan Kelantan dengan
Kepulauan Melayu 2 2 6 Orang Melayu dan Islam
2 3 Motif dan Corak Tekstl l 2 3 1 Pengertlan Motif Oalam
Konteks Reka Bentuk 2 3 2 Motif Oalam Reka
Corak Tekstl l 2 3 3 Motif dan Alam Semula Jadl 2 3 4 Motif Alam Semula Jadl
Melayu Tempatan 2 4 Aktlvltl dan Penghasl lan Tekst l l
2 4 1 Masyarakat Lampau dan Penghasl lan Tekstl l
2 4 2 Pengaruh dan Penggunaan Tekstl l 2 4 3 Wansan Tekstl l 01 Kelantan 2 4 4 Cirl Perusahaan Songket dan
Batik 01 Kelantan 2 4 5 Perusahaan Tenun dan Songket
01 Kelantan 2 4 6 Penghasl lan Resls dan Batik
01 Kelantan 2 5 Senl Reka Bentuk dan Estetlka
2 5 1 Senl dan Senlman 2 5 2 Teon Senl H las 2 5 3 Senl Reka
'(IV
32 34 35 35 35 35 35 36
37 37 38 39 48 56
59
61 64 70
71
74 77
88 94
94 99 105
113
116
117 125 126 128 130
BAB 3
BAB 4
2 5 4 Reka Bentuk 2 5 5 Sen l , Senl H las dan Senl Reka
Orang Melayu 2 5 6 Teon Estetlka dan Kelndahan 2 5 7 Teon Estetlka dan Kelndahan
Dan Sudut Orang Melayu 2 6 Rumusan
METODOLOGI
3 1 Pengenalan 3 2 Pendekatan KaJ lan 3 3 Model dan Proses KaJ lan
3 3 1 Isu dan Pernyataan Masalah 3 3 2 Maklumat Teon dan Praktlk 3 3 3 Maklumat Sekunder dan Pnmer 3 3 4 Klaslflkasl Menglkut Jenls dan
Kategon 3 3 5 PenJelasan Dan Sudut Tlpologl
3 4 Reka Bentuk dan Subjek Kajlan 3 4 1 Reka Bentuk Kajlan 3 4 2 Subjek Kajlan
3 5 Pengumpulan Data 3 6 Anal ls ls Data dan Laporan 3 7 Batasan KaJ lan 3 8 Andalan 3 9 Kesahlhan dan Kebolehpercayaan 3 10 Rumusan
ANALISIS TIPOLOGI 4 1 Pengenalan 4 2 Artlfak Sumber Batik 4 3 Sumber Tumbuh�umbuhan
4 3 1 Motif Kategon Buah 4 3 2 Motif Kategon Bunga 4 3 3 Motif Kategon Daun 4 3 4 Motif Kategon Bawang dan Lumut
4 4 Sumber Kosmos 4 5 Sumber H ldupan 4 6 Artlfak Sumber Songket 4 7 Sumber Tumbuh�umbuhan
4 7 1 Motif Kategon Buah 4 7 2 Motif Kategon Bunga 4 7 3 Motif Kategon Daun/Pucuk!
xv
131
133 135
140 145
147 147 147 150 151 154 154
154 154 155 157 159 161 166 171 172 174 178
180 180 181 182 182 184 200 213 216 218 229 229 229 239
PokoklCendawan 253 4 8 Anai is is Sumber Kosmos 259 4 9 Anal ls ls Sumber Alam Buml 264 4 10 Anai is is Sumber H ldupan 270 4 11 Kategon Tlpologl Motif Batik dan Songket 281
4 11 1 Kategon Tlpologl Motif Batik dan Songket Sumber Tumbuh-tumbuhan 281
4 11 2 Kategon Tlpologl Motif Batik dan Songket Songket Sumber Kosmos 317
4 11 3 Kategon Tlpologl Motif Batik Dan Songket Sumber H ldupan 321
4 11 4 Kategon Tlpologl Motif Batik dan Songket Sumber Alam Buml 330
4 12 Rumusan 335
BABS DAPATAN KAJIAN SECARA UMUM 336 5 1 Pengenalan 336 5 2 Dapatan KaJ lan Motif Batik Danpada Sumber Artlfak 336
5 2 1 Motif Danpada Sumber Tumbuh-tumbuhan 337
5 2 2 Motif Danpada Sumber Kosmos dan H ldupan 339
5 2 3 Penentuan Salz Motif Artlfak Batik 339 5 2 4 Salz Motif Sumber Tumbuh-tumbuhan 340 5 2 5 Salz Motif Batik Danpada Sumber
Kosmos 346 5 2 6 Salz Motif Batik danpada Sumber
H ldupan 347 5 2 7 Motif Batik Menglkut Kepentlngan
dan Pemi l ihan 349 5 2 8 Kepentlngan dan Pemi l ihan Sumber
Tumbuh-tumbuhan 350 5 2 9 Kepentlngan dan Pemi l lhan Motif
H ldupan Oanpada Sumber Oaratan 363 5 2 10 Kepentlngan dan Peml lhan Motif
H ldupan Oanpada Sumber Lautan 364 5 2 11 Kepentlngan dan Pemi l i han Motif
Sumber Kosmos 366 5 3 Oapatan KaJlan Motif Songket Oanpada Sumber
Artlfak 367 5 3 1 Motif Danpada Sumber Tumbuh-
tumbuhan 368 5 3 2 Motif Danpada Sumber Kosmos,
Alam Buml dan H ldupan 370
XVI
BAB6
5 3 3 Penentuan Salz Motif Artlfak Songket 5 3 4 Salz Motif Oanpada Sumber Tumbuh-
tumbuhan 5 3 5 Salz Motif Songket Oanpada Sumber
Kosmos 5 3 6 Salz Motif Songket Oanpada Sumber
Alam Buml 5 3 7 Salz Motif Songket Oanpada Sumber
Hldupan 5 3 8 Motif Songket Menglkut Kepentlngan
dan Pemi l i han 5 3 9 Kepentlngan dan pemi l ihan Motif
Oanpada Sumber Tumbuh-tumbuhan 5 3 10 Kepentlngan dan Peml lhan Motif Oan-
pad a Sumber H ldupan 5 3 11 Kepentlngandan Pemil ihan Motif Oan-
pada Sumber Alam Buml 5 3 12 Kepentlngan dan Pemi l ihan Motif Oan-
pada Sumber Kosmos/Ruang Angkasa 5 4 Oapatan KaJ lan Motif batik dan Songket Oanpada
Sumber Temu Bual dan Bertul l s 5 4 1 Latar Belakang Motif batik dan
Songket 5 4 2 Kepentlngan dan Pemi l ihan Motif
Sumber Tumbuh-tumbuhan Oanpada Kategon Buah
5 4 3 Kepentlngan dan Pemi l ihan Motif Tumbuh-tumbuhan Oanpada Sumber Bunga
5 4 4 Kepentlngan dan Pemi l ihan Motif Tumbuh-tumbuhan Oanpada Sumber Oaun
5 4 5 Kepentlngan dan Pemi l ihan Motif Oanpada Sumber H ldupan Oaratan dan Lautan
5 4 6 Kepentlngan dan Pemi l ihan Motif Oanpada Sumber Alam Buml
5 4 7 Kepentlngan dan Pemi l i han Motif Oanpada Sumber Kosmos
5 5 Rumusan
PERBINCANGAN
6 1 Pengenalan 6 2 Tlpologl Sumber Tumbuh-tumbuhan
XVll
371
372
378
379
380
382
382
391
393
395
396
396
397
403
420
430
435
437 443
444 444 445
6.2.1 Tumbuh-tumbuhan Berdasarkan Pemi-l ihan dan Kepentingan . . . . . . . . . . .. ... . ..... . . . 445
6 .2.2 Perbincangan Anal is is Secara Kronologika l : Kepentingan dan Pemi l ihan Berdasarkan Motif Tumbuh-tumbuhan Antara Tahun 1900 h ingga 1920 . . . . . . . . . . .451
6.2.3 Perbincangan Anal is is Secara Kronolog ika l : Kepentingan dan Pemi l i han Berdasarkan Motif Tumbuh-tumbuhan Antara Tahun 1921 h ingga 1940 . . . . . . . . . . .451
6 .2.4 Perbincangan Anal is is Secara Kronologikal : Kepentingan dan Pemi l ihan Berdasarkan Motif Tumbuh-tumbuhan Antara Tahun 1941 h ingga 1960 . . . . . . . . . . .452
6.2.5 Perbincangan Anal is is Secara Kronologikal: Kepentingan dan Pemi l ihan Berdasarkan Motif Tumbuh-tumbuhan Antara Tahun 1961 hingga 1980 . . . . . . . . . . .453
6.2.6 Perbincangan Anal is is Secara Kronologika l : Kepentingan dan Pemi l ihan Berdasarkan Motif Tumbuh-tumbuhan Antara Tahun 1981 h ingga 1999 . . . . . . . . . . .453
6 .2.6 Motif Batik dan Songket Sumber Tumbuh- tumbuhan Berdasarkan Teknik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
6.2.7 Motif Batik dan Songket Sumber tumbuh- tumbuhan Berdasarkan Susunan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . .462
6 .2. 8 Motif Batik dan Songket Sumber tumbuh- tumbuhan Berdasarkan Bahagian Kain . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .465
6.2.9 Motif Batik dan Songket Sumber Tumbuh- tumbuhan Berdasarkan Teksti l dan Pakaian . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .470
6 .2.10 Motif Batik dan Songket Sumber Tumbuh- tumbuhan Berdasarkan Trend . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 473
6.2.11 Motif Batik dan Songket Sumber Tumbuh- tumbuhan Berdasarkan Reka Bentuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
6 .2.12 Motif Batik dan Songket Sumber T umbuh- tumbuhan Berdasarkan Inspirasi . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
6.3 Tipologi Sumber Kosmos Berdasarkan Kepentingan dan Pemi l ihan . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .479
XVllI
6 3 1 Motif Batik dan Songket Sumber Kosmos Berdasarkan Pemi l ihan Kepentlngan 480
6 3 2 Perblncangan Secara Kronologlkal Kepentlngan dan Pemlhhan Berdasarkan Motif Kosmos Antara Tahun 1900 hlngga 1999 483
6 3 3 Motif Batik dan Songket Sumber Kos-mos Berdasarkan Tekmk 485
6 3 4 Motif Batik dan Songket Sumber Kos-mos Berdasarkan Susunan 486
6 3 5 Motif Batik dan Songket Sumber Kos-mos Berdasarkan Bahaglan Kaln 491
6 3 6 Motif Batik dan Songket Sumber Kos-mos Berdasarkan Tekstl l dan Pakalan 494
6 3 7 Motif Batik dan Songket Sumber Kos-mos Berdasarkan Trend 495
6 3 8 Motif Batik dan Songket Sumber Kos-mos Berdasarkan Reka Bentuk 498
6 3 9 Motif Batik dan Songket Sumber Kos-mos Berdasarkan I nsplrasl 499
6 4 Anal ls ls Tlpologl Sumber Hldupan 501 6 41 Motif Batik dan Songket Sumber
Berdasarkan Pemlhhan dan Kepentl-ngan 501
6 42 Perblncangan Secara Kronologokal Kepentlngan dan Pemlhhan Antara Tahun 1900 h lngga 1999 504
6 43 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Tekmk 505
6 44 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Susunan 507
6 45 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Bahaglan Kaln 509
6 46 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Tekst l l dan Pakalan 511
6 47 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Trend 512
6 4 8 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Reka Bentuk 513
6 4 9 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Insplrasl 514
6 5 Tlpologl Alam Buml Berasaskan Kepentlngan dan
\JA
BAB 7
Pemi l ihan 515 6 5 1 Motif Batik dan Songket Kategon
Alam Buml Berdasarkan Pemi l ihan Dan Kepentlngan 516
6 5 2 Perblncangan Secara Kronolog lka l Kepentlngan dan Pemi l ihan Motif Alam Buml Antara Tahun 1900 hlngga 1999 517
6 5 3 Motif Batik dan Songket Kategon Alam Buml Berdasarkan Teknlk 518
6 5 4 MotIf BatIk dan Songket Kategon Alam Buml Berdasarkan Susunan 519
6 5 5 Motif Batik dan Songket Kategon Alam Buml Berdasarkan Bahaglan Kaln 521
6 5 6 Motif Batik dan Songket Kategon Alam Buml Berdasarkan Tekstl l dan Pakalan 522
6 5 7 Motif Batik dan Songket Kategon Alam Buml Berdasarkan Trend 524
6 5 8 Motif Batik dan Songket Kategon Alam Buml Berdasarkan Reka Bentuk 525
6 5 9 Motif Batik dan Songket Kategon Alam Buml Berdasarkan Insplrasl 526
6 6 Rumusan 527
RINGKASAN, RUMUSAN, IM PLIKASI DAN
CADANGAN 529 7 1 Pengenalan 529 7 2 Rlngkasan Hasl l KaJlan 531
7 2 1 Motif Tekstl l Danpada Sumber Kategon Tumbuh�umbuhan 532
7 2 2 Motif Tekstl l Danpada Sumber Kategon Kosmos 538
7 2 3 Motif Tekstl l Danpada Sumber Kategon H ldupan 540
7 24 Motif Tekstl l Danpada Sumber Kategon Alam Buml 544
7 3 Rumusan KaJ lan 545 7 4 Impl lkasl 550 7 5 Cadangan 554 7 6 Cadangan Penyel ldlkan 557
RUJUKAN 559
x'(
LAMPIRAN A LATAR BELAKANG INFORMAN DAN
SUMBANGAN B JADUAL PENYELlD IKAN C PANDUAN TEMU BUAL o NOTA KETERANGAN E MOTIF BATIK F MOTIF SONGKET
LATAR DIR I
XXI
574
575 583 608 612 616 638
667
SENARAI JADUAL
Halaman
Jadual 1 Motif Alam Semula Jadl Menglkut Pemil ihan Kepentlngan 1 69
Jadual 2 Kategon Motif Batik Oanpada Sumber Buah 1 82
Jadual 3 Kategon Motif Batik Oanpada Sumber Bunga 1 85
Jadual 4 Kategon Motif Batik Oanpada Sumber Oaun 200
Jadual 5 Kategon Motif Batik Oanpada Sumber Bebawang dan Lumut 2 1 3
Jadual 6 Kategon Motif Batik Oanpada Sumber Kosmos 2 1 6
Jadual 7 Kategon Motif Batik Oanpada Sumber H ldupan 2 1 9
Jadual 8 Kategon Motif Songket Oanpada Sumber Buah 230
Jadual 9 Kategon Motif Songket Oanpada Sumber Bunga 239
Jadual 1 0 Kategon Motif Songket Oanpada Sumber Oaun/Pucuk/ Pokok/Cendawan 253
Jadual 1 1 Kategon Motif Songket Oanpada Sumber Kosmos 260
Jadual 1 2 Kategon Motif Oanpada Sumber Alam Buml 264
Jadual 1 3 Kategon Motif Oanpada Sumber Hldupan 271
Jadual 1 4 Kategon Anfak batik Oanpada Sumber Buah 341
Jadual 1 5 Kategon Anfak batik Oanpada Sumber Bunga 342
Jadual 1 6 Kategon Anfak batik Oanpada Sumber Oaun 344
Jadual 1 7 Kategon Anfak batik Oanpada Sumber Bebawang dan Lumut 346
Jadual 1 8 Kategon Anfak batik Oanpada Sumber Kosmos 347
XXll
Jadual 1 9 Kategon Anfak batik Oanpada Sumber H ldupan 34 8
Jadual 20 Salz Motif Songket Oanpada Sumber tumbuh-tumbuhan Kategon Buah 373
Jadual 2 1 Salz Motif Songket Oanpada Sumber tumbuh-tumbuhan Kategon Bunga 374
Jadual 22 Salz Motif Songket Oanpada Sumber tumbuh-tumbuhan Kategon Oaun, pokok dan Cendawan 377
Jadual 23 Salz Motif Songket Oanpada Sumber Kosmos 378
Jadual 24 Salz Motif Songket Oanpada Sumber Alam Buml 379
Jadual 25 Salz Motif Songket Oanpada Sumber H ldupan 381
Jadual 26 Motif Batik dan Songket Kategon Tumbuh-tumbuhan Berdasarkan Pemlhhan dan Kepent lngan Serta Tahun 4 59
Jadual 27 Motif Bat ik dan Songket Kategon Tumbuh-tumbuhan Berdasarkan Tekn lk dan Tahun 4 62
Jadual 28 Motif Batik dan Songket Kategon Tumbuh-tumbuhan Berdasarkan Susunan dan Tahun 4 65
Jadual 29 Motif Batik dan Songket Kategon Tumbuh-tumbuhan Berdasarkan Bahaglan Kaln dan Tahun 4 69
Jadual 30 Motif Batik dan Songket Kategon Tumbuh-tumbuhan Berdasarkan Tekstl l dan Pakalan Serta Tahun 4 72
Jadual 3 1 Motif Batik dan Songket Kategon Tumbuh-tumbuhan Berdasarkan Trend dan Tahun 4 75
Jadual 32 Motif Batik dan Songket Kategon Tumbuh-tumbuhan Berdasarkan Reka Bentuk dan Tahun 4 77
Jadual 33 Motif Batik dan Songket Kategon Tumbuh-tumbuhan Berdasarkan Insplrasl dan tahun 4 79
Jadual 34 Motif Batik dan Songket Kategon Kosmos Berdasarkan
Pemi l ihan dan Kepentlngan 4 84 Jadual 35 Motif Batik dan Songket Kategon Kosmos Berdasarkan
'l.Xlll
Tekmk dan tahun 486
Jadual 36 Motif Batik dan Songket Kategon Kosmos Berdasarkan Susunan 491
Jadual 37 Motif Batik dan Songket Kategon Kosmos Berdasarkan Bahaglan Kaln dan T ahun 493
Jadual 38 Motif Batik dan Songket Kategon Kosmos Berdasarkan Tekst l l dan Pakalan 495
Jadual 39 Motif Batik dan Songket Kategon Kosmos Berdasarkan Trend 497
Jadual 40 Motif Bat ik dan Songket Kategon Kosmos Berdasarkan Reka Bentuk 499
Jadual 41 Motif Batik dan Songket Kategon Kosmos Berdasarkan Insplrasl 501
Jadual 42 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Pemi l ihan dan Kepentlngan 505
Jadual 43 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Tekn lk 506
Jadual 44 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Susunan 508
Jadual 45 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Bahaglan Kaln 51 0
Jadual 46 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Tekstl l Dan Pakalan 51 1
Jadual 47 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Trend 51 2
Jadual 48 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Reka Bentuk 5 1 4
Jadual 49 Motif Batik dan Songket Kategon H ldupan Berdasarkan Insplrasl 51 5
Jadual 50 Motif Batik dan Songket Kategon Alam Buml Berdasarkan
XXIV