perkembangan sains dan teknologi dalam islam
TRANSCRIPT
Perkembangan Sains dan Perkembangan Sains dan Teknologi Dalam IslamTeknologi Dalam Islam
Sains dan teknologi zaman Anbiya’Sains dan teknologi zaman Anbiya’
Sains dan teknologi zaman Rasulullah SAWSains dan teknologi zaman Rasulullah SAWSains dan teknologi zaman kerajaan-kerajaan IslamSains dan teknologi zaman kerajaan-kerajaan Islam
Sumbangan sains dan tekologi Islam kepada peradaban duniaSumbangan sains dan tekologi Islam kepada peradaban dunia
Disediakan oleh:Disediakan oleh:Hj Fadzlullah Hj ShuibHj Fadzlullah Hj Shuib
[email protected]@[email protected]@gmail.comUiTM Kuala Pilah Negeri SembilanUiTM Kuala Pilah Negeri Sembilan
Sejarah Sains dan Teknologi Sejarah Sains dan Teknologi Dalam IslamDalam Islam•Keperluan mengkaji sejarah
dalam IslamKonsep dan gagasan sejarah
Ibn Khaldun menyatakan:
هو الذي االنساني االجتماع عن خبرالعالم عمران
Ibn Khaldun merumuskan insan dlm
Konteks perubahan adalah:
للطبعي مدني االنسان05/03/2305/03/23 22
Sejarah Sains dan Teknologi Dalam IslamSejarah Sains dan Teknologi Dalam Islam
Firman Allah SWT:اَألَلْبَاِب =ْولِي َأل< ِعبَْرةٌ َقَصِصِهْم ِفي كَاَن لََقدْ
Maksudnya:Demi sesungguhnya kisah Anbiya` itu mengandungi pengajaran yang
mendatangkan iktibar bagi orang2 yang mempunyai akal fikiran.Surah Yusuf ayat 111.
• S & T Zaman Anbiya`Allah SWT telah mentanzilkan sains dan teknologi
kepada Adam a.s. dan zuriatnya terutama para Anbiya’ a.s. yang mewarisi kekhalifahan dan
kepimpinannya.
05/03/2305/03/23 33
• Historiografi Islam menerima kewujudan Haramisah ( Hermes atau guru Falsafah dan Sains ) yang dikenal dalam sejarah sains Barat sebagai Corpus Hermeticum.
• Hermes pertama ialah Nabi Idris a.s.yang merupakan keturunan ke enam Nabi Adam a.s..Nabi Idris mempunyai pengetahuan yang mendalam dalam bidang astronomi,matematik dan teknologi binaan.
05/03/2305/03/23 44
Kemahiran Anbiya` dalam S & TKemahiran Anbiya` dalam S & TPara Anbiya’ a.s. seperti Adam a.s.( menguasai ilmu bahasa,pertanian dan kejuruteraan besi ),Idris a.s. ( adalah keturunan ke enam dari Adam a.s. mahir dalam lapangan astronomi,perubatan,matematik dan kejuruteraan binaan ),Nuh a.s. ( adalah nabi yang ke empat selepas Adam a.s. berkeahlian dalam kejuruteraan pembuatan kapal ),Nabi Ibrahim a.s. ( mendalami astronomi ) dan Nabi Daud a.s. ( kejuruteraan besi dan pakar strategi peperangan ) bukan sahaja mahir dalam ilmu kerohanian dan teologi tetapi mereka juga mempunyai kemahiran tertentu yang menjadi mukjizat kenabian untuk melestarikan dakwah kenabian mereka.
05/03/2305/03/23 55
Penguasaan Nabi Muhammad SAW dalam S & Penguasaan Nabi Muhammad SAW dalam S & T khususnya Perubatan dan KetatanegaraanT khususnya Perubatan dan Ketatanegaraan
• Kemahiran Nabi Muhammad SAW dalam bidang ketatanegaraan,pentadbiran,organisasi dan peperangan yang turut menjayakan misi kerasulannya pada abad ke 7 M.
• Kepakaran Nabi Muhammad SAW dalam sains perubatan dirakamkan oleh Ibn al-Qayyim,Imam al-Bukhari dan Jaafar al-Sadiq dalam karya2 mengenai “al-Tibb al-Nabiyy” SAW.
05/03/2305/03/23 66
1.21.2 Sains dan teknologi zaman Sains dan teknologi zaman Rasulullah SAWRasulullah SAW
Zaman Nabi Muhammad SAW 610 – 632 M• Era ini amat penting dalam konteks tercetusnya
budaya ilmu Islam yang ditayangkan melalui gagasan Iqra’ yang ditiupkan oleh al-Quran dan al-Sunnah.
• Profesor S.H. Nasr menyatakan bahawa benih spiritual yang ditanam oleh Nabi Muhammad SAW sejak abad pertama Islam telah membuahkan kesan zahir dalam bidang sains dan teknologi pada abad ke 4 dan ke 5 Islam.(S.H.Nasr,1992,Pengenalan Doktrin Kosmologi Islam).
05/03/2305/03/23 77
Sains dan teknologi zaman kerajaan-Sains dan teknologi zaman kerajaan-kerajaan Islamkerajaan Islam
• Zaman Khulafa’ al-Rasyidin 632 – 661 M : Dua usaha penting dalam konteks sains dan teknologi Islam pada era ini iaitu pertama, perluasan wilayah Islam yang meliputi sebahagian wilayah Romawi seperi Iskandariah dan Parsi yang memiliki pusat-pusat sains.Kedua, penyerapan tradisi Parsi dan Yunani dalam bidang pentadbiran dan peperangan terutama pada zaman Khalifah Umar al-Khattab.
05/03/2305/03/23 88
Zaman Bani Umayyah 661 – 750 M : Zaman Bani Umayyah 661 – 750 M : • 90 tahun pemerintahan Bani Umayyah telah
bermulanya tahap penterjemahan karya-karya sains asing terutama dalam bidang sains amali seperti perubatan ,kimia dan astronomi terutama pada zaman al-Walid bin Abdul Malik ( 705 – 715 M ). Perluasan Wilayah Islam juga turut mensintesiskan sains Islam dengan sains Yunani,Parsi,India,Cina,Babylon dan Mesir.
05/03/2305/03/23 99
Zaman Abbasiyah 750 – 1258 M Zaman Abbasiyah 750 – 1258 M • Zaman Abbasiyah diidentitikan oleh para
sarjana sejarah sains sebagai Zaman Keemasan Intelektual Islam disebabkan pencapaian cemerlang pada period tersebut dalam berbagai inovasi sains dan teknologi.Antara kriteria utama era Abbasiyah dapat diikhtisarkan sebagaimana berikut :
05/03/2305/03/23 1010
i. Keunggulan polisi sains atau naungan politik para khalifahnya terutama al-Ma’mun (813-833 M) terhadap para cendekiawan dan kegiatan intelektual mereka.
ii. Kemunculan failasuf saintis spt Jabir bin Hayyan,Muhammad bin Musa al-Khawarazmi, al-Kindi,al-Farabi,Ibn Sina,Ibn Haytham, al-Biruni dan al-Ghazzali yang mewakili kaum intelektual masyarakat Neo-Muslim Abbasiyah yang terbilang. Mereka menghasilkan pelbagai disiplin ilmu dan metodologi sains yang merangkumi kimia,matematik,perubatan,astronomi,geografi,fizik,biologi,optik,botani,zoologi dll
•
05/03/2305/03/23 1111
• iii. Era Abbasiyah juga telah memperkukuhkan penginstitusian ilmu-ilmu tradisi Islam yang bersumberkan al-Quran dan al-Sunnah.Pada era ini muncul aliran-aliran fiqh Islam yang berpengaruhseperti Malikiyyah,Syafi’iyyah,Hanabilah,Hanafiyah dan seumpamanya.Demikian juga lahirnya aliran-aliran pemikiran Islam dalam bidang tasawuf,ilmu kalam,falsafah,sains dan berbagai bidang pemikiran Islam yang lain.
05/03/2305/03/23 1212
• iv. Tercetus penginstitusian ilmu yang meliputi ilmu-ilmu wahyu dan rasional telah berjalan dengan lebih bersemarak lagi dengan kemunculan Bayt al-Hikmah sebagai pusat penterjemahan karya-karya ilmu asing ke dalam bahasa Arab yang menjadi wahana kepada kebangkitan intelektual Islam yang tiada tolok bandingnya.
• v. Kemunculan rangkaian Madaris ( madrasah-madrasah ),Universiti Nizamiyah,observatori, universiti hospital ( bimaristan ), perpustakaan, dan kompleks sains yang menjadi mekanisme kebangkitan sains dan teknologi Islam.
05/03/2305/03/23 1313
Islam di Andalus /Sepanyol 711 – Islam di Andalus /Sepanyol 711 – 1492 M 1492 M
• Kebangkitan Intelektual Islam Sepanyol juga telah mewarnai zaman Pertengahan Eropah yang menyumbangkan zaman renaisans Eropah.Kesarjanaan Ibn Rushd,Ibn Hazm,Ibn Firnas,Ibn Tufail,al-Zahrawi dan lain-lain tokoh sains dan teknologi Islam Sepanyol atau Andalus telah terpahat di dada sejarah intelektual.Kejatuhan Sepanyol Islam bererti bermulanya kebangkitan Eropah Kristian Moden yang diikuti dengan kemunculan Zaman Moden.
05/03/2305/03/23 1414
Andalus sebagai anugerah Tamadun Andalus sebagai anugerah Tamadun Islam kepada kebangkitan EropahIslam kepada kebangkitan Eropah
Perluasan wilayah Islam (al-Futuhat al-Islamiyyah) di Afrika dan Sepanyol telah berlaku pada zaman pemerintahan Bani Umayyah terutama dalam era pemerintahan Abdul Malik bin Marwan (685-705M) dan puteranya Al-Walid bin Abdul Malik (705 -715M).Misi perluasan wilayah Islam di kedua-dua benua Afrika dan Eropah telah dijayakan oleh panglima-panglima Islam yang berkaliber.Antaranya ‘Uqbah bin Nafi’,Maslamah,Hasan bin Nu’man al-Ghassani,Musa bin Nusair dan Tariq bin Ziyad.
05/03/2305/03/23 1515
Kerajaan Bani Umayyah di Sepanyol meliputi empat tahap,iaitu:
• Tahap pembinaan (750-852M)• Tahap krisis (852-912M)• Tahap kecemerlangan (912-976M) • era pemerintahan Abdul Rahman III al-
Nasir,912-961M dan puteranya al-Hakam II al-Mustansir,961-976M.
• Tahap kemerosotan (976-1002M).
05/03/2305/03/23 1616
Cordoba merupakan pusat pentadbiran dan intelektual yang utama di Andalus.Kota ini dan kota-kota lain seperti Seville,Almeria,Badajoz,Granada,Toledo,Valencia,Malaga dan Dervia mencapai puncak kegemilangannya pada zaman pemerintahan Abdul Rahman III dan al-Hakam II.Naungan politik pemerintah ke atas bidang intelektual menyebabkan mekarnya kegiatan keilmuan yang menaungi bintang-bintang keilmuan seperti Ibnu Abdul Rabbíh (860-940M),al-Qali,al-Zubaydi,Ibn Zaydun(1003-1071M),Ibn Hazm(994-1064M),Ibn Sidah(md 1066M),Said al-Andalusi (md 1070M),Marwan Ibn Hayyan (md 1075M),Ibn Abdul Barr (md 1071M) dan Ibn al-Qutiyah.
05/03/2305/03/23 1717
Pada zaman pemerintahan al-Murabitun dan al-Muwahhidun yang berpengkalan di Afrika Utara,Andalus telah dianugerahkan dengan seangkatan ilmuan yang gemilang di sekitar abad ke 12 dan 13M yang merupakan kesinambungan kecemerlangan intelectual Islam Andalus sebelumnya.Antara mereka ialah Ibn Bassam (md 1148M),Ibn Khaqan (md 1137M),Ibn Basykuwal (md 1183M),al-Idrisi (md 1115M),Ibn Jubayr (md 1217M),Ibn Zuhr (md 1162M),Ibn Baytar (md 1248M),Ibn ‘Arabi (md 1240M),Ibn Sabin (md 1269M),Ibn Bajjah (md 1138M),Ibn Tufayl (md 1185M) dan Ibn Rusyd (md 1198M).
05/03/2305/03/23 1818
• Sejarawan yang terawal muncul di Andalus ialah Abdul Malik ibnu Habib (md 845M) yang menghasilkan 1000 buah karya mengenai sejarah.Tokoh-tokoh sejarawan lain adalah Ibnu Musa al-Razi (md 886M) dan Marwan ibnu Hayyan (md 1075M) yang menghasilkan karya-karya sejarah yang terperinci seperti ensiklopedia sejarah.Antara karya besarnya “al-Matin” sebanyak 50 jilid dan “al-Muqtabis” sebanyak 10 jilid.Sejarawan unggul Andalus berikutnya ialah Ibn Hazm (md 1064M) menghasilkan 400 karya dalam teologi,falsafah,akhlak,perundangan,tatabahasa,puisi,sastera dan sejarah.
05/03/2305/03/23 1919
• Ahli geografi tersohor Andalus ialah Ahmad bin Muhammad al-Razi (md 936M),Muhammad bin Yusuf al-Warraq (md 973M),Ahmad bin Umar al-‘Udhiri (md 1084M,al-Bakri ( md 1094M),Abdullah al-Hijari (md 1155H),al-Idrisi (1100-1166M) dan Ibn Batutah (md 1377M).Ketokohan al-Idrisi sebagai ahli geografi Islam Amat menyerlah.Beliau dianggap orang yang pertama menghasilkan peta dunia.Ketika berkhidmat dengan Raja Roger II di Sicily,beliau telah mencipta glob yang diperbuat daripada perak yang menggambarkan keadaan muka bumi secara komprehensif.Semua usaha al-Idrisi yang didedikasikan kepada Raja Roger itu telah dibukukan yang dipanggil The Book of Roger atau didalam bahasa Arab disebut ”Nuzhat al-Musytaq fi Ikhtinaq”.
05/03/2305/03/23 2020
Lapangan geografi telah mencetuskan kegiatan pengembaraan.Selain al-Idrisi pengembara ilmiah Andalus ialah Ibnu Jubayr (1145-1219M) dan pengembara ulung Ibnu Batutah (1304-1377M) yang telah menjelajah ke Afrika Utara,Syria,Mekah,Iraq,Yaman,Afrika Timar,Lembah Nil,Laut Merah,Asia Timar,Laut Hitam,Crimea,Constantinopla,Afghanistán,India dan China.Hasil pengembaraan itu telah dirakamkan didalam adikaryanya “Rihlah Ibn Batutah”.
05/03/2305/03/23 2121
• Lapangan senibina mencapai tahap yang cemerlang di Andalus.Mencu tanda kegemilangan senibina ialah istana Alhambra yang dinisbahkan sebagai “The artistic genius of Muslim Spain”.Keindahan bangunan-bangunan di Andalus meliputi bahagian luaran dan dalamannya.Antara gubahan kesenian senibina Andalus diilhami rekabentuk geometri yang halus dan kompleks disulami pula dengan khat dan ukiran Arab yang syahdu.Al-Muqarri didalam karyanya “Nafh al-Tibb” telah memperincikan senibina kota Cordoba yang mengasyikkan.Al-Syaqundi didalam nukilannya “Rísalah” telah menditilkan bahawa menjelang abad ke 10M Cordoba memiliki 1,600 buah masjid yang indah,900 tempat mandi umum,60,300 rumah-rumah pegawai kerajaan dan tentera,213,077 perumahan penduduknya serta 80,455 gedung-gedung perniagaan.
05/03/2305/03/23 2222
• Astronomis Andalus yang paling terbilang ialah Ma SyaAllah (md 815M).Berikutnya muncul astromis yang bernama Abu Ma’syar (md 886M),Ibnu Abi ‘Ubaydah,Maslamah al-Majriti (md 1008M),al-Zarqali dari Toledo,Jabir ibn al-Aflah (md 1150M) dan Abu Ishak al-Bitruji ( md 1204M).Karya-karya astronomi kaum Muslimin Andalus telah diterjemahkan ke bahasa Latin oleh Gerard dari Cremona,Michael Scot dan Kalonymons David.
•
05/03/2305/03/23 2323
• Ahli sains perubatan terawal Andalus ialah Ahmad Ibn Iyyas (md 856M).Manakala ahli perubatan yang terkenal pada era pemerintahan al-Hakam II dan Hisyam II di Andalus ialah Ibn Juljul yang dilahirkan di Cordoba pada tahun 943 M.
• Kemuncak pencapaian sains perubatan Andalus dijuarai oleh Abu al-Qasim al-Zahrawi (936-1013M) yang pernah berkhidmat di istana al-Hakam II sebagai pakar bedah.Beliau telah menghasilkan adikarya dalam bidang sains pembedahan yang dinamakan “al-Tasrif”.Ahli perubatan tersohor selepas al-Zahrawi ialah Abu Marwan ibn Zuhr (md 1162M) yang memiliki kepakaran dalam bidang farmasi.
05/03/2305/03/23 2424
Apa yang menarik kebanyakan failasuf Andalus juga turut tercebur dalam bidang perubatan.Antara mereka ialah Ibn Bajjah (md 1139M),Ibn Tufayl (1105-1185M),Ibn Rusyd dan Maimonides.Dalam lapangan falsafah, Ibn Rusyd (1126-1198M) telah meninggalkan dampak yang mendalam kepada kebangkitan “The Enlightenment” Eropah.Karya-karya Ibn Rusyd telah dijadikan teks rujukan terpenting di universiti-universiti Eropah pada abad ke 14 dan 15 Masihi terutama dalam memahami logik Aristotle.Pengaruh aliran falsafah beliau menguasai Eropah sehingga abad ke 17M.Ibn Rusyd telah merevolusikan pemikiran intelectual golongan elit Eropah dan membantu usaha ke arah pembebasan pemikiran yang dibelenggu oleh aliran-aliran klasikal.
05/03/2305/03/23 2525
1.41.4 Sumbangan sains dan tekologi Islam Sumbangan sains dan tekologi Islam kepada peradaban duniakepada peradaban dunia
• Sumbangan Para Intelektual Islam Klasikal dalam Sains dan Teknologi
• i Matematik : Bidang matematik Islam berkembang hasil dari aktiviti ahli matematik Islam mensintesiskan metodologi matematik India,Yunani,Mesir dan Mesopotamia.Antara penemuan matematik Islam ialah sistem nombor,sistem perpuluhan arismatik,algebra,trigonometri dan geometri.Tokoh-tokoh utama bidang ini ialah Muhammad bin Musa al-Khawarazmi ( 780-863 M ),Al-Kindi ( 801-873 M ),Al-Biruni ( 973 – 1051 m ),Thabit bin Qurrah ( 826 – 901 M ),
05/03/2305/03/23 2626
• al-Battani ( m.d. 929 M ),Abu Kamil Syuja’ bin Aslam ( 850 – 930 M ),Abu al-Wafa al-Buzjani ( 940 – 997 M ),Abu Bakar al-Karkhi ( m.d. 1024 M ),Abu al-Fath ‘Umar al-Khayyam ( 1048 M – 1121 M ),Abu Ja’far Al-Khazini ( m.d. 960 M ), Jamsyid Al-Kashi ( m.d. 1424 M ), Abu al-Hasan al-Qalsadi ( 1412 – 1487 M ) dan Baha` al-Din al-‘Amili ( 1547 – 1622 M ). Tokoh paling cemerlang dalam matematik Islam ialah Al-Khawarizmi yang dianggap bapa Algebra.Karya utama beliau ialah Kitab al-Jabr wa al-muqabalah.
05/03/2305/03/23 2727
ii Astronomi : Ia merupakan sains kajian bintang yang melibatkan kedudukan,pergerakan dan perkiraan serta tafsiran yang berkaitan dengan bintang.Ahli astronomi Muslim telah meneruskan tradisi astronomi Ptolemy serta tradisi Parsi dan India.Ahli-ahli astronomi generasi pertama Islam muncul pada pertengahan abad ke 8 Masihi di Baghdad.Rekod terawal mengenai pencerapan astronomi dalam dunia Islam bertarikh 184 H apabila Ahmad al-Nahawandi mencerapi pergerakan matahari di Parsi ( Nasr,1976; 112 ).
05/03/2305/03/23 2828
• Para astronomis Islam telah membina balai-balai cerap atau observatori untuk melakukan pencerapan cakerawala.Antara observatori terkenal dibina di Maraghah pada tahun 657 H.Manakala alat astronomi yang terpenting ialah astrolab yang berbilang kegunaannya.Alat ini digunakan untuk menentukan altitud bintang,matahari dan planet.Ia juga boleh digunakan untuk mengukur waktu,ketinggian gunung serta dalamnya perigi,sungai atau laut.
05/03/2305/03/23 2929
• Tokoh-tokoh astronomi Islam ialah Muhammad al-Fazari m.d. 777 M,al-Khawarazmi,al-Faraghani,al-Batani,Abu Sahl al-Kuhi, Abdul Rahman al-Sufi,Ibn Yunus,Ulugh Beg,Abu Said al-Sijzi,Abu al-Wafa al-Buzjani,Abu al-Qasim al-Majriti,al-Zarqali,al-Biruni,Umar Khayyam,Nasiruddin al-Tusi,Ibn al-Shatir,Qutbuddin al-Shirazi,Muhyuddin al-Maghribi dan al-Kashani. Sains astronomi menekankan metod empirikal dengan pembinaan balai-balai cerap astronomi sejak zaman al-Ma’mun hinggalah ke zaman Nasiruddin al-Tusi pada zaman Monggol abad ke 13 M.Demikian juga pencapaian bidang ini di Andalus dan Mesir dizaman Pemerintahan Fatimiyyah.
05/03/2305/03/23 3030
• Sumbangan terpenting astronomi Islam ialah jumlah cerapan bintang dan cakerawala yang mengatasi rekod cerapan astronomis Yunani.Ibn Yunus pada tahun 397 H = 1007 M telah melaporkan di dalam jadual astronominya Kitab al-Zayj al-Kabir al-Hakimi tentang cerapan pertama yang dibuat oleh astronomis Islam pada abad yang ke 9 M lagi.Para astronomis Islam telah diarahkan oleh Khalifah al-Ma`mun untuk mengukur lilitan bumi.Mereka mendapati nilai sebanyak 40,253 kilometer.Sedangkan nilai yang diukur pada hari ini hanyalah 40,068 kilometer melalui Khatulistiwa dan 40,000 kilometer melalui kutub,yakni perbezaan kurang daripada 0.5 %.
•
05/03/2305/03/23 3131
Pengukuran-pengukuran yang dihasilkan oleh para astronomis Islam telah dibukukan dalam bentuk jadual-jadual berupa taqwim atau kalendar.Astronomis yang bernama al-Faraghani yang hidup se zaman dengan al-Khawarazmi telah menulis dua karya yang penting dalam bidang ini iaitu Usul al-Falak ( Prinsip Astronomi ) dan Jawami’ ‘Ilm al-Nujum wa Usul al-Harakat al-Samiya ( Sains Bintang dan Prinsip Pergerakan Cakerawala ).al-Batani ,astronomis se zaman dengan al-Faraghani mengarang jadual astronomi yang berjudul Zij al-Sabi.Manakala Abdul Rahman al-Sufi mengarang karya astronomi berjudul Suwar al-Kawakib.
05/03/2305/03/23 3232
al-Biruni pula menghasilkan karya berjudul Qanun al-Mas’udi.Nasir al-Din al-Tusi ,astronomi Islam yang menjadi pengarah observertori Maraghah menghasilkan karya astronomi berjudul Tazkirah ( Catatan astronomi ) dan tokoh astronomi Islam dari Samarqand ,Ulugh Beg ( 1393 – 1449 M ) menghasilkan jadual astronomi berjudul Zij Ulugh Beg.Selanjutnya al-Zarqali,astronomis Islam di Sepanyol telah menghasilkan jadual astronomi berjudul Zij Toledo.
05/03/2305/03/23 3333
iiiPerubatan : Sains Perubatan Islam adalah hasil sintesis al-tib al-Nabawi atau perubatan Tradisi Nabi Muhammad SAW dengan perubatan yang berasal dari budaya ilmu asing Yunani,Parsi,Mesir,Babylon,Cina dan India.Tokoh-tokoh terawal perubatan terdiri dari golongan Arab Nestorian yang beragama Kristian seperti Hunayn ibn Ishaq,Yahya al-Masawayh dan Jurjis bin Bakhtishu’.
05/03/2305/03/23 3434
Selepas generasi Hunayn baru muncul tokoh-tokoh perubatan Islam seperti Zakaria al-Razi ( 865 – 925 M ). Al-Razi mempelajari ilmu perubatan dari Hunayn bin Ishaq di Baghdad.Al-Razi sebagai seorang doktor yang mempunyai daya analisis yang tajam tentang gejala-gejala dan kesan-kesan penyakit,cara pendekatan serta pemulihannya.Beliau meletakkan etika perubatan di tempat yang tinggi dan menentang sebarang unsur penipuan dan penyelewengan dalam amalan perubatan.Beliau telah menghasilkan 200 buah karya perubatan.
05/03/2305/03/23 3535
Antara yang terkenal ialah Kitab Al-Hawi, Kitab Al-Mansur dan Kitab al-Asrar yang merupakan tiga buah ensiklopedia perubatan Islam yang agung sebelum Ibn Sina.Sumbangan terbesar al-Razi dalam sains perubatan ialah kajian beliau tentang penyakit dan pemulihan campak,cacar tulen ( small pox ) dan campak biasa ( measles ).Beliau juga merupakan pengasas dan pengarah pertama hospital Baghdad.
05/03/2305/03/23 3636
• Tokoh kedua terpenting dalam bidang perubatan Islam ialah Ibn Sina ( 980 – 1037 M ) yang juga turut dikenali sebagai failasuf dan tokoh perubatan.Beliau telah menghasilkan 250 buku dalam berbagai bidang falsafah dan sains.Sehubungan ini beliau menghasilkan sebanyak 116 buah karya dalam bidang sains perubatan.
05/03/2305/03/23 3737
• Karya agung beliau dalam bidang ini ialah al-Qanun fi al-Tib yang merupakan gabungan pengalaman perubatan Yunani,Islam dan hasil cerapan beliau sendiri.Keunggulan kitab ini apabila ia menjadi rujukan bukan sahaja di dunia Islam malah di Eropah selama enam ratus tahun.Kitab yasng merupakan ensiklopedia perubatan ini terdiri daripada 14 jilid yang boleh dibahagikan kepada lima bahagian penting iaitu ;
05/03/2305/03/23 3838
• i Asas-asas umum dalam perubatan• ii Ubat-ubatan mudah• iii Jenis-jenis penyakit pada anggota
dalaman tubuh• iv Penyakit-penyakit biasa yang
merebak ke seluruh tubuh seperti demam.
• v Ubat-ubatan sebatian.
05/03/2305/03/23 3939
• Sumbangan besar Ibn Sina kepada sains perubatan ialah memperkembangkan ilmu psikologi , perubatan psikisomatis ( psychosomatic medicine ) dan memperkembangkan kaedah diagnosis melalui denyutan jantung ( pulse diagnosis ) untuk mengenal pasti ketidaklseimbangan humor dalam penemuan dan penentuan jenis penyakit.
05/03/2305/03/23 4040
• Abu al-Qasim Khalaf bin Abbas al-Zahrawi ( 936 – 1013 M ) merupakan sebuah nama besar dalam bidang pembedahan di Andalus.Karya terpenting beliau dalam bidang pembedahan ialah Kitab al-Tasrif Li Man Ajiza al-Talif .Kitab mengandungi 30 bahagian yang terdiri daripada perbahasan berikut :
• i Manual tentang peralatan pembedahan yang direka oleh al-Zahrawi.
• ii Seni amalan perubatan • iii Rawatan kauteri untuk menghentikan
pendarahan.Bahagian ini mengemukakan tesis pembedahan berilustrasi dan pembekaman.
05/03/2305/03/23 4141
Tokoh perubatan Islam yang lain ialah ;• 1 Ibn Rusyd ( 1126 –1198 M ) yang juga tersohor
sebagai failasuf Islam Sepanyol. Karya utama beliau dalam bidang perubatan ialah al-Kulliyat fi al-Tibb.
• 2 ‘Ala` al-Din Ibn Nafis ( m.d 1288 M ) dari Syria yang menghasilkan karya perubatan berjudul al-Syamil fi al-Sina’at al-Tibbiyah yang memberi penjelasan tentang sistem peredaran darah melalui rongga-rongga jantung dan paru-paru.
• 3 Ali bin Isa dari Baghdad pengarang kitab perubatan dalam kajian optalmologi berjudul Tazkirat al-Khaza`in.
05/03/2305/03/23 4242
• 4 Ali ibn al-Abbas al-Majusi ( m.d. 944 M ) tokoh perubatan farmakologi yang melakukan penemuan analgesik ( dadah yang menghilangkan rasa kesakitan atau pembiusan ).Beliau telah menghasilkan karya perubatan berjudul Kitab al-Maliki yang terdiri dari 110 bab.
• 5 Ibn Zuhr ( m.d. 1161 M ) menghasilkan karya perubatan berjudul Kitab al-Taysir fi al-Morawah wa al-Tadbir.Ia merupakan kitab perubatan yang menjelaskan perawatan penyakit batu karang dan penyakit telinga.
• 6 Ibn al-Quff ( 1233 – 1286 ).Beliau juga merupakan pakar bedah Islam yang menghasilkan karya dalam bidang ini berjudul al-‘Umdah fi al-Sina’ah al-Jurahah.
05/03/2305/03/23 4343
• iv Kejuruteraan : Sains kejurutertaan yang dianggap oleh para cendekiawan Islam klasikal sebagai sebahagian daripada sains matematik terdiri daripada dua belas sub-bidang,iaitu;
• i Bangunan xi Mekanik• ii Ukur xii Industri• iii Pelayaran dan pengapungan• iv Optik• v Cermin membakar• vi Mesin perang• vii Pusat graviti• viii Pengangkatan bebas berat• ix Neraca• x Pertanian
05/03/2305/03/23 4444
• Islamic Technology : An Illustrated History ( 1986 ),oleh Ahmad Y.al-Hassan dan Donald R.Hill membahagikan teknologi kejuruteraan kepada lapan bahagian ,iaitu ;
• i Kejuruteraan mesin• ii Kejuruteraan awam• iii Kejuruteraan militeri• iv Kejuruteraan perkapalan ( Navigasi )• v Kejuruteraan kimia• vi Kejuruteraan tekstil,kertas dan kulit (
pembuatan )• vii Kejuruteraan pertanian• viii Kejuruteraan logam dan galian.
05/03/2305/03/23 4545
• Dua prinsip kejuruteraan Islam ialah :• i Kesetaraan ( mizan ) : Prinsip kesetaraan
membawa maksud bahawa tiap-tiap sesuatu berada di dalam kedudukan yang betul di dalam sistem.
• ii Keseimbangan ( tawazun ) : Prinsip keseimbangan pula bahawa sistem itu keseluruhannya diperlukan untuk mengekalkannya di dalam kedudukan tersebut.
05/03/2305/03/23 4646
• Terdapat dua faktor kenapa hasil-hasil karya teknologi kejuruteraan amat berkurangan jika dibandingkan dengan sumbangan saintis Islam dalam bidang yang lain :
• i Para jurutera Islam pada era inovasi sains dan teknologi Islam dari abad ke 8 M hingga abad ke 12 M lebih banyak menumpukan usaha-usaha mereka ke arah penggunaan teknologi yang dicipta daripada mempergiatkan kerja-kerja penulisan.
• ii Setelah kejatuhan empayar Islam baik di Timur mahu pun di Barat banyak buku-buku dan manuskrip yang dihasilkan oleh saintis dan jurutera Islam telah menghadapi kemusnahan.
05/03/2305/03/23 4747
• Sungguhpun demikian karya-karya yang masih wujud untuk dianalisis oleh generasi terkemudian tetap ada antaranya :
• i Karya-karya Banu Musa di abad ke 9 M seperti kitab al-Hiyal ( Kitab Pengetahuan Peranti Mekanik ) yang menjelaskan tentang mesin roda pengangkut air serta mesin untuk mengisar jagung dan bijirin yang lain.
• ii al-Muqaddasi ( m.d. 390 H = 1000 M ) menerangkan tentang mesin roda air di sepanjang Sungai Ahwaz ,Iran.
• iii al-Idrisi di Toledo,Sepanyol menulis sebuah makalah pada tahun 584 H = 1154 M tentang kejuruteraan mesin roda air yang digunakan untuk mengangkut air dari Sungai Tagus untuk dibekalkan ke Kota Toledo.
05/03/2305/03/23 4848
• iv Taqiyuddin ,jurutera Islam abad ke 12 M telah menulis dan menghasilkan mesin pengangkut air yang dikenal sebagai syaduf,saqiya dan naura.Mesin-mesin itu digerakkan dengan tenaga binatang dan kuasa air atau haidro.
• v al-Jazari pada abad ke 13 M telah menghasilkan mesin pemancut cairan yang boleh mengubah jet pancutannya secara automatik.
• vi al-Himyari seorang jurutera Islam dari Sepanyol menulis buku kejuruteraan berjudul Kitab al-Rawd al-Mi’tar pada tahun 661 H = 1262 M.Buku itu menjelaskan tentang kincir angin yang digunakan sebagai mesin penggiling gula dan tepung.
• vii Penciptaan jam telah diusahakan oleh sebilangan jurutera Islam seperti Ibn Haytham ( m.d. 1039 M ),al-Zarqali di Sepanyol,al-Khazini dan Muhammad al-Sa’ati.
05/03/2305/03/23 4949
• Para cendekiawan Islam telah memberi sumbangan yang tiada tolok bandingnya kepada tamadun dan kemajuan sains dan teknologi dunia.Hakikat ini begitu menyerlah dengan terdapatnya lebih daripada suku juta manuskrip karya saintis Islam yang ditemui di dalam perpustakaan-perpustakaan terbesar di dunia.Manuskrip-manuskrip tersebut masih tersimpan di negara-negara umat Islam dan Eropah,walaupun sebahagian besarnya telah dimusnahkan oleh tentera Tartar pada tahun 1258 M atau dimusnahkan oleh pihak tentera Sepanyol Kristian pada tahun 1492 M berikutan kejatuhan kota Granada di Sepanyol.
•
05/03/2305/03/23 5050
• Sebahagian besar karya-karya cendekiawan Islam itu adalah tentang sains dan teknologi.Malangnya berbagai pihak yang berpandangan serong dan cemburu dengan Islam tetap berusaha menafikan sumbangan para cendekiawan Islam dalam berbagai lapangan sains.Walhal saintis Islamlah yang menyumbangkan saham yang besar kepada tercetusnya era renaisans di Eropah dan kemunculan zaman Moden di Barat.Amat menyedihkan lagi apabila sebilangan besar penganalisis tamadun Moden Barat mengungkapkan kekagumannya kepada tamadun Yunani yang dianggap satu-satunya peradaban yang bertanggungjawab melahirkan tamadun Barat Moden yang gemilang.
05/03/2305/03/23 5151
• Sebenarnya tamadun Yunani setelah tumbangnya Empayar Romawi telah gagal menyelamatkan Eropah dari zaman kegelapan selama 500 tahun.Kemunculan tamadun Islam dalam tempoh itu yang dipanggil zaman pertengahan sejak abad ke 7 M hingga abad ke 16 M telah menyelamatkan Eropah dari terus menerus berada dalam kegelapan dan kejahilan.Malah pihak berotoriti di Eropah di kala itu menindas dan menekan saintis dan failasuf mereka yang telah menerima cahaya ilmu sains dan teknologi Islam dari universiti-universiti Islam di Sepanyol.Benar sekali rumusan yang dibuat oleh sarjana sains Amerika yang bernama George Sarton sehubungan dengan ini.
05/03/2305/03/23 5252
Dalam ”A Guide to the History of Science”George Sarton berkata: ;
• “….dalam menjelaskan sejarah budaya Eropah,kita boleh meninggalkan langsung sumbangan Hindu dan Cina dalam perkembangan matematik,tetapi meninggalkan sumbangan Muslim akan memusnahkan ceritanya,kerana tidak boleh diterima akal.Sarjana Muslim menandingi sarjana Yunani,sepeertilah kaitan Amerika dengan Eropah pada masa sekarang.”
05/03/2305/03/23 5353
RUMUSANRUMUSAN• Para cendekiawan Islam telah memberi sumbangan
yang tiada tolok bandingnya kepada tamadun dan kemajuan sains dan teknologi dunia.Hakikat ini begitu menyerlah dengan terdapatnya lebih daripada suku juta manuskrip karya saintis Islam yang ditemui di dalam perpustakaan-perpustakaan terbesar di dunia.Manuskrip-manuskrip tersebut masih tersimpan di negara-negara umat Islam dan Eropah,walaupun sebahagian besarnya telah dimusnahkan oleh tentera Tartar pada tahun 1258 M atau dimusnahkan oleh pihak tentera Sepanyol Kristian pada tahun 1492 M berikutan kejatuhan kota Granada di Sepanyol.
05/03/2305/03/23 5454
• Sebahagian besar karya-karya cendekiawan Islam itu adalah tentang sains dan teknologi.Malangnya berbagai pihak yang berpandangan serong dan cemburu dengan Islam tetap berusaha menafikan sumbangan para cendekiawan Islam dalam berbagai lapangan sains.Walhal saintis Islamlah yang menyumbangkan saham yang besar kepada tercetusnya era renaisans di Eropah dan kemunculan zaman Moden di Barat.Amat menyedihkan lagi apabila sebilangan besar penganalisis tamadun Moden Barat mengungkapkan kekagumannya kepada tamadun Yunani yang dianggap satu-satunya peradaban yang bertanggungjawab melahirkan tamadun Barat Moden yang gemilang.Sebenarnya tamadun Yunani setelah tumbangnya Empayar Romawi telah gagal menyelamatkan Eropah dari zaman kegelapan selama 500 tahun.
05/03/2305/03/23 5555
• Kemunculan tamadun Islam dalam tempoh itu yang dipanggil zaman pertengahan sejak abad ke 7 M hingga abad ke 16 M telah menyelamatkan Eropah dari terus menerus berada dalam kegelapan dan kejahilan.Malah pihak berotoriti di Eropah di kala itu menindas dan menekan saintis dan failasuf mereka yang telah menerima cahaya ilmu sains dan teknologi Islam dari universiti-universiti Islam di Sepanyol.
05/03/2305/03/23 5656
العالمين رب لله العالمين والحمد رب لله والحمد
والسالم•
05/03/2305/03/23 5757