pengurusan perosak dan penyakit tanaman orkid (pest and
TRANSCRIPT
155
Buletin Teknologi MARDI Bil. 20 (2020) Khas Florikultur: 155 – 183
Pengurusan perosak dan penyakit tanaman orkid(Pest and disease management in orchids)
Nur Adliza Baharom, Farah Huda Sjafni Suherman, Siti Noor Aishikin Abdul Hamid, Nurin Izzati Zulkifli, Rozlaily Zainol dan Hanim Ahmad
PengenalanIndustri bunga-bungaan di Malaysia mempunyai potensi untuk dibangunkan dalam usaha meningkatkan eksport bunga-bungaan. Sehingga 2019, jumlah keluasan penanaman bunga-bungaan di Malaysia adalah seluas 2,736 hektar yang melibatkan pengeluaran sebanyak 534 juta keratan per pasu dengan nilai pengeluaran sebanyak RM354 juta. Bunga kekwa merupakan bunga keratan yang paling banyak dieksport diikuti dedaun (foliage), bunga keratan, orkid, mawar, teluki dan lili. Nilai eksport meningkat sebanyak 51% daripada RM283 juta pada 2009 kepada RM515 juta pada 2019. Bawah Rancangan Malaysia Ke-11 (RMK-11), penyelidikan bunga-bungaan di MARDI memfokuskan kepada pembangunan tanaman florikultur natif dan eksotik untuk pasaran global melalui pembangunan varieti baharu bernilai tinggi, pengadaptasian spesies terpilih, penghasilan produk florikultur versatil dan berfungsi bagi memenuhi permintaan pasaran global. Antara projek yang dijalankan adalah pembangunan varieti baharu florikultur natif dan eksotik serta pengadaptasian dan kefungsian spesies natif serta eksotik sebagai tanaman hiasan. Orkid merupakan salah satu bunga-bungaan yang diberi penekanan oleh MARDI kerana orkid adalah industri yang sedang berkembang maju dan merupakan antara produk florikultur yang mendatangkan hasil lumayan kepada pengeluar orkid di Malaysia. Orkid merupakan komoditi yang penting di Malaysia dengan nilai eksport mencecah jutaan ringgit. Bunga keratan orkid amat popular dalam kedua-dua pasaran tempatan dan antarabangsa, manakala orkid pasuan lebih banyak dipasarkan untuk kegunaan domestik sebagai hiasan dalaman di hotel, restoran dan juga di rumah. Orkid jenis Dendrobium, Oncidium, Vanda, Mokara dan Aranda merupakan antara spesies orkid utama yang ditanam di Malaysia. MARDI mempunyai koleksi janaplasma orkid yang tersendiri seperti Dendrobium, Oncidium, Cattleya, Phalaenopsis, Cymbidium dan Arundina. Orkid tidak terkecuali daripada serangan perosak dan penyakit. Disebabkan itu, kajian pengawalan perosak dan penyakit yang efektif secara mesra alam telah dijalankan sepanjang RMK-11 yang memfokuskan kepada pengenalpastian perosak dan penyakit bunga-bungaan terpilih serta pengurusan perosak dan penyakit secara mesra alam. Pengenalpastian perosak dan penyakit serta pengurusan orkid telah bermula pada
156
tahun 2016 sehingga kini. Pengurusan perosak dan penyakit yang efektif adalah penting bagi mengekalkan kualiti dan nilai estetik orkid terutamanya bagi pasaran eksport.
Perosak dan penyakit orkidPerosakSerangga perosak merupakan organisma hidup yang secara umumnya mempunyai tiga segmen badan, tiga pasang kaki dan dua pasang kepak. Manakala hama bukan kategori serangga, mempunyai lapan kaki dan lebih menyerupai lelabah. Serangga perosak boleh menyebabkan kerosakan secara langsung dan tidak langsung. Kerosakan secara langsung adalah kerosakan yang nyata disebabkan aktiviti pemakanan oleh perosak seperti kesan tanaman terkoyak, berlubang-lubang dan bintik klorosis oleh hisapan perosak. Kerosakan secara tidak langsung pula dalam masa yang sama perosak menyebarkan penyakit atau sebagai vektor penyakit tanaman seperti virus mozek. Serangga perosak dan perosak lain boleh dibahagikan kepada beberapa kategori seperti yang berikut:
a) Pemakan bahagian tanaman Perosak jenis ini merosakkan bahagian tanaman seperti bunga,
daun, batang dan akar. Kesan kerosakan adalah seperti daun berlubang-lubang, kesan terkoyak, daun tinggal urat daun dan batang serta akar seperti dikerat. Biasanya jenis pemakan daun meninggalkan sisa najis (frass) yang bergumpal. Contoh perosak adalah seperti ulat pemakan daun, kumbang pemakan daun, cengkerik dan siput.
b) Pengorek dan pelombong tanaman Pengorek tanaman merosakkan tanaman dengan memakan
dan mengorek di dalam bahagian tanaman. Terdapat kesan lubang menunjukkan perosak telah keluar dan meninggalkan sisa najis. Pelombong tanaman seperti leaf miner membuat terowong di bawah lapisan epidermis tanaman dengan kesan kerosakan seperti bentuk “S” pada daun atau pada kulit dahan pokok muda. Contoh perosak adalah seperti ulat pengorek buah, ulat pengorek batang, lalat buah dan ulat pelombong daun.
c) Penghisap cairan tanaman Perosak ini mempunyai alatan mulut yang tirus untuk
mencucuk dan menghisap sap atau cairan tanaman. Kesan kerosakan seperti bintik-bintik klorotik berwarna kuning, kesan mengikis pada daun menyebabkan daun kekuningan serta keperangan dan daun berkerekot atau melengkung. Populasi perosak yang tinggi boleh menyebabkan tanaman terbantut dan mati kekeringan. Kebanyakan perosak jenis penghisap adalah vektor kepada penyebaran penyakit
157
tanaman bagi sesetengah tanaman seperti virus mozek. Contoh perosak adalah seperti lalat putih, kutu trip, afid, hamama, koya dan teritip.
PenyakitKejadian penyakit terjadi apabila terdapat ketiga-tiga faktor seperti patogen yang virulens serta persekitaran dan perumah yang sesuai. Jangkitan penyakit menyebabkan perubahan fisiologi dan morfologi pada pokok. Perubahan ini dikenali sebagai simptom. Simptom penyakit berbeza mengikut agen penyebab penyakit. Pengenalpastian simptom dan agen penyebab penyakit adalah penting bagi pengurusan penyakit yang berkesan. Simptom penyakit adalah seperti lecuh, bintik, layu, reput dan mozek. Agen penyebab penyakit adalah seperti yang berikut:
a) Kulat Kulat merupakan agen penyebab penyakit paling penting dan
kebanyakan penyakit pada tanaman yang ditanam adalah disebabkan oleh jangkitan kulat. Antara simptom penyakit yang disebabkan dan kulat adalah seperti lecuh, reput, bintik, hawar dan layu.
b) Bakteria Antara simptom penyakit yang disebabkan oleh bakteria
adalah reput, bintik dan layu. Pokok yang dijangkiti oleh bakteria selalu basah dan berbau busuk. Sekiranya batang pokok yang berpenyakit dimasukkan ke dalam air jernih, cecair putih pekat akan keluar menandakan jangkitan bakteria.
c) Virus Virus adalah sejenis mikroorganisma yang amat halus, bersifat
parasit obligat dan hanya boleh membiak di dalam perumah hidup yang rentan sahaja. Virus hanya membiak di dalam sel perumah hidup dan berupaya menyebabkan penyakit. Virus hanya boleh masuk ke dalam tanaman melalui luka, disebarkan oleh agen pembawa atau vektor seperti serangga atau melalui biji benih yang membawa virus. Antara serangga yang boleh menyebarkan virus adalah seperti lalat putih, kutu trip dan kutu daun atau afid. Antara simptom penyakit yang disebabkan oleh virus ialah mozek, bintik bergelang, rintik dan berbelak serta daun bergulung atau melengkung.
Pengenalpastian perosak dan penyakitPensampelan orkid terpilih telah dijalankan di Kompleks Bunga-bungaan, MARDI Serdang. Antara spesies orkid yang disaring ialah Dendrobium, Oncidium, Cattleya, Phalaenopsis, Cymbidium dan Arundina. Pemencilan agen penyebab penyakit daripada bahagian tanaman orkid yang menunjukkan simptom
158
berpenyakit telah dijalankan. Tisu yang berpenyakit dibasuh dan direndam selama 10 minit di dalam larutan sodium hipoklorik (10%) dan dibasuh semula dengan air suling steril sebanyak tiga kali dan kemudiannya dikeringkan di atas kertas turas steril. Setelah dikeringkan, tisu tersebut diletakkan di atas permukaan Potato Dextrose Agar (DIFCO, USA) dan Nutrient Agar (DIFCO, USA) dan akan dipencilkan semula bagi mendapatkan koloni tulen. Pengenalpastian agen penyebab penyakit dilakukan melalui morfologi koloni, bentuk spora dan kaedah molekular. Pensampelan dan pengenalpastian serangga perosak pula dijalankan melalui pemerhatian secara visual pada kesan kerosakan dan menggunakan perangkap lekit kuning (Yellow Sticky Trap).
Pengurusan perosak dan penyakit orkidSenarai perosak dan pengurusan perosak orkid adalah seperti dalam Jadual 1, manakala senarai penyakit dan pengurusan penyakit orkid adalah seperti dalam Jadual 2 berdasarkan pensampelan dan kajian yang dijalankan.
KesimpulanPerosak utama orkid adalah jenis penghisap cairan tanaman dan pemakan bahagian tanaman manakala penyakit utama orkid pula adalah penyakit yang disebabkan oleh kulat yang boleh menjejaskan kualiti dan nilai estetik orkid. Pengurusan perosak dan penyakit yang efektif dapat mengurangkan perosak dan penyakit orkid seterusnya meningkatkan kualiti hasil pengeluaran orkid.
PenghargaanPengarang merakamkan ucapan terima kasih kepada pasukan penyelidik dan staf yang terlibat dalam kajian ini. Projek ini dibiayai oleh Projek Pembangunan P-RH414 (Pembangunan Tanaman Florikultur Natif dan Eksotik Untuk Pasaran Global).
159
Jadu
al 1
. Ser
angg
a pe
rosa
k, h
ama
dan
pero
sak
lain
bag
i ork
id s
erta
pen
guru
sann
ya
Pero
sak
utam
aK
eter
anga
n K
esan
ser
anga
nPe
ngur
usan
per
osak
Sera
ngga
Kut
u tr
ip (G
amba
r 1)
Dic
hrom
othr
ips
corb
etti,
Dic
hrom
othr
ips
smith
i,Th
rips
pal
mi,
Thri
ps h
awai
iens
is,
Fran
klin
iella
sp.
• Pe
nghi
sap
sap/
cair
an
tana
man
• Se
rang
ga h
alus
, ber
war
na
keku
ning
an, h
itam
ata
u jin
gga
• Bi
asan
ya d
ijum
pai p
ada
baha
gian
kud
up b
unga
, bu
nga,
bat
ang,
bah
agia
n ba
wah
puc
uk d
an d
aun
mud
a
Mak
lum
at ta
mba
han:
• K
aeda
h ta
ppin
g di
guna
kan
untu
k m
elih
at k
ehad
iran
ku
tu tr
ip
• K
udup
bun
ga k
elih
atan
ber
war
na
kepe
rang
an, k
erin
g da
n tid
ak
berk
emba
ng•
Peta
l bun
ga b
erbi
ntik
-bin
tik
dan
kesa
n ja
lur-
jalu
r ha
lus
atau
te
rnya
hwar
na•
Sera
ngan
teru
k m
enye
babk
an
kesa
n ke
rupi
ng b
erw
arna
per
ang
pada
bun
ga s
eper
ti ke
san
terb
akar
• Bi
ntik
-bin
tik k
loro
tik p
ada
baha
gian
ata
s da
un d
an k
esan
si
lver
ing
pada
baw
ah d
aun,
se
rang
an te
ruk
men
yeba
bkan
ke
san
kepe
rang
an s
eper
ti te
rbak
ar
Kaw
alan
kul
tur
• A
mal
an s
anita
si la
dang
yan
g ba
ik•
Kut
ip d
an m
usna
hkan
bah
agia
n ya
ng d
iser
ang
(tang
kai b
unga
dan
bu
nga
keri
ng)
• Pe
nyir
aman
yan
g ke
rap
pada
m
usim
pan
as d
an k
erin
g•
Pem
anta
uan
keha
dira
n ku
tu tr
ip
dew
asa
men
ggun
akan
per
angk
ap
leki
t ber
war
na k
unin
g at
au b
iru
Kaw
alan
kim
ia d
an b
iope
stis
id•
Sem
bur
racu
n pe
rosa
k m
engi
kut
peng
esyo
ran
sepe
rti d
imet
hoat
e•
Sem
bura
n bi
opes
tisid
kom
ersi
al
sepe
rti d
aun
sem
ambu
(nee
m) d
an
baw
ang
putih
• Se
mbu
ran
seca
ra fo
liar
(nim
fa d
an
dew
asa)
dan
pad
a m
ediu
m (p
upa)
(sam
b.)
160
Jadu
al 1
. Sam
b.
Pero
sak
utam
aK
eter
anga
n K
esan
ser
anga
nPe
ngur
usan
per
osak
Koy
aPs
eudo
cocc
us lo
ngis
pinn
us,
Pseu
doco
ccus
spp
.D
ysm
icoc
cus
brev
ipes
• Pe
nghi
sap
sap/
cair
an
tana
man
• Se
rang
ga k
ecil
berw
arna
pu
tih•
Dis
elap
uti d
enga
n lil
in
berw
arna
put
ih u
ntuk
pe
rlin
dung
an•
Bias
anya
diju
mpa
i sec
ara
berk
elom
pok
pada
dau
n,
pseu
dobu
lb, p
angk
al p
okok
da
n ak
ar•
Men
gelu
arka
n m
anis
an d
an
men
arik
keh
adir
an s
emut
(h
ubun
gan
sim
bios
is)
• D
aun
berb
intik
-bin
tik k
unin
g at
au k
loro
sis,
jika
ser
anga
n te
ruk
men
yeba
bkan
dau
n m
enja
di
kuni
ng d
an g
ugur
• M
engh
asilk
an m
anis
an (h
oney
dew
) ya
ng m
enar
ik k
ehad
iran
sem
ut,
men
yeba
bkan
per
tum
buha
n ku
lat
jela
ga b
erw
arna
hita
m•
Sera
ngan
pad
a ak
ar b
oleh
m
enye
babk
an d
aun
layu
dan
po
kok
kelih
atan
tida
k si
hat
Kaw
alan
kul
tur
• Pa
ntau
dan
kaw
al s
emut
• Pa
stik
an p
eral
atan
pem
asua
n se
mul
a (r
epot
ting)
ber
sih
dan
beba
s pe
rosa
k•
Pem
asua
n se
mul
a or
kid
deng
an
pasu
bah
aru
bagi
ork
id y
ang
dise
rang
pad
a ba
hagi
an p
angk
al
atau
aka
r. Re
ndam
an r
acun
kim
ia
atau
min
yak
min
eral
seb
elum
pe
mas
uan
sem
ula
Kaw
alan
kim
ia d
an b
iope
stis
id•
Buan
g se
baha
gian
per
osak
m
engg
unak
an k
apas
lem
but y
ang
dire
ndam
den
gan
min
yak
min
eral
, di
sinf
ekta
n at
au b
iope
stis
id
bera
sask
an m
inya
k•
Sem
bur
racu
n pe
rosa
k m
engi
kut
peng
esyo
ran
sepe
rti d
imet
hoat
e da
n m
alat
hion
• Se
mbu
ran
biop
estis
id k
omer
sial
be
rasa
skan
min
yak
sepe
rti d
aun
sem
ambu
(nee
m) d
an b
awan
g pu
tih•
Sem
bura
n m
inya
k pu
tih m
emba
ntu
untu
k m
enan
ggal
kan
sela
put l
ilin
berw
arna
put
ih•
Sem
bura
n se
cara
folia
r da
n si
ram
an
pada
aka
r se
rta
med
ium
(sam
b.)
161
Jadu
al 1
. Sam
b.
Pero
sak
utam
aK
eter
anga
n K
esan
ser
anga
nPe
ngur
usan
per
osak
Teri
tip
Dia
spis
boi
sduv
allis
• Pe
nghi
sap
sap/
cair
an
tana
man
• Be
rbez
a de
ngan
ser
angg
a la
in, t
eriti
p bi
asan
ya
mel
ekap
pad
a ta
nam
an d
an
bers
isik
seb
agai
pel
indu
ng
yang
ker
as d
i lua
rnya
ser
ta
suka
r di
kaw
al•
Pada
per
ingk
at a
wal
per
osak
in
i ber
war
na c
erah
dan
ke
kuni
ngan
, apa
bila
mat
ang
berw
arna
kep
eran
gan
dan
gela
p•
Bent
uk b
erbe
za-b
eza
men
giku
t spe
sies
sep
erti
bula
t, ov
al m
eman
jang
da
n le
per
• M
engh
isap
cec
air
dari
bah
agia
n ba
wah
dau
n, b
atan
g, p
seud
obul
b da
n ba
hagi
an p
angk
al•
Dau
n be
rbin
tik-b
intik
kun
ing
atau
klo
rosi
s, ji
ka s
eran
gan
teru
k m
enye
babk
an d
aun
men
jadi
ku
ning
dan
gug
ur•
Men
ghas
ilkan
kul
at je
laga
dan
m
enye
babk
an p
ertu
mbu
han
kula
t jel
aga
• Su
kar
dika
wal
apa
bila
pop
ulas
i te
rlal
u tin
ggi
Kaw
alan
kul
tur
• Pa
ntau
dan
kaw
al s
emut
• Pa
stik
an p
eral
atan
pem
asua
n se
mul
a be
rsih
dan
beb
as p
eros
ak•
Pem
asua
n se
mul
a or
kid
deng
an
pasu
bah
aru
bagi
ork
id y
ang
dise
rang
pad
a ba
hagi
an p
angk
al
atau
aka
r. Re
ndam
an r
acun
kim
ia
atau
min
yak
min
eral
seb
elum
pe
mas
uan
sem
ula
Kaw
alan
kim
ia d
an b
iope
stis
id•
Buan
g se
baha
gian
per
osak
m
engg
unak
an k
apas
lem
but y
ang
dire
ndam
den
gan
min
yak
min
eral
, di
sinf
ekta
n at
au b
iope
stis
id
bera
sask
an m
inya
k•
Sem
bur
racu
n pe
rosa
k m
engi
kut
peng
esyo
ran
sepe
rti d
imet
hoat
e•
Sem
bura
n bi
opes
tisid
kom
ersi
al
bera
sask
an m
inya
k se
pert
i dau
n se
mam
bu (n
eem
) dan
baw
ang
putih
• Se
mbu
ran
min
yak
putih
mem
bant
u un
tuk
men
angg
alka
n se
lapu
t lili
n be
rwar
na p
utih
• Se
mbu
ran
seca
ra fo
liar
dan
sira
man
pa
da a
kar
sert
a m
ediu
m
(sam
b.)
162
Jadu
al 1
. Sam
b.
Pero
sak
utam
aK
eter
anga
n K
esan
ser
anga
nPe
ngur
usan
per
osak
Afid
Pelb
agai
spe
sies
term
asuk
M
yzus
per
sica
e, A
phis
goss
ypii
dan
Mac
rosi
phum
lu
teum
• Pe
nghi
sap
sap/
cair
an
tana
man
• Se
rang
ga k
ecil
berw
arna
hi
jau
ke h
ijau
gela
p•
Bias
anya
diju
mpa
i sec
ara
berk
elom
pok
pada
bah
agia
n bu
nga,
puc
uk d
an b
awah
da
un•
Kel
ihat
an s
emut
ber
sam
a afi
d da
n be
rsifa
t sim
bios
is.
Sem
ut ti
dak
mer
osak
kan
tana
man
dan
seb
agai
age
n pe
ngan
gkut
an k
epad
a afi
d (m
enge
luar
kan
man
isan
)•
Vekt
or p
enya
kit v
irus
• M
engh
isap
cec
air
dari
bah
agia
n ba
wah
dau
n m
enye
babk
an d
aun
berb
intik
-bin
tik k
unin
g at
au
klor
osis
Kaw
alan
kul
tur
• A
mal
an s
anita
si la
dang
yan
g ba
ik•
Peny
iram
an y
ang
kera
p pa
da
mus
im p
anas
dan
ker
ing
• Pe
man
taua
n ke
hadi
ran
afid
teru
tam
a di
baw
ah d
aun
• K
awal
an k
imia
dan
bio
pest
isid
• Se
mbu
r ra
cun
pero
sak
men
giku
t pe
nges
yora
n se
pert
i dim
etho
ate
dan
mal
athi
on•
Sem
bura
n bi
opes
tisid
kom
ersi
al
bera
sask
an m
inya
k se
pert
i dau
n se
mam
bu (n
eem
) dan
baw
ang
putih
Lala
t put
ih (G
amba
r 2)
Pelb
agai
spe
sies
term
asuk
A
leur
othr
ixus
sp.
dan
Be
mis
ia ta
baci
• Pe
nghi
sap
sap/
cair
an
tana
man
• Se
rang
ga k
ecil
berw
arna
pu
tih, b
iasa
nya
diju
mpa
i di
baw
ah d
aun
• Te
rdap
at n
imfa
ber
war
na
keku
ning
an a
tau
hita
m d
i ba
wah
dau
n. K
adan
gkal
a di
sela
puti
lingk
aran
be
rwar
na p
utih
• Ve
ktor
pen
yaki
t vir
us
• M
engh
isap
cec
air
dari
bah
agia
n ba
wah
dau
n m
enye
babk
an d
aun
berb
intik
-bin
tik k
unin
g at
au
klor
osis
• Ba
hagi
an p
ucuk
dis
eran
g m
enye
babk
an k
erek
ot•
Men
gelu
arka
n m
anis
an (h
oney
dew
) da
n m
enye
babk
an p
ertu
mbu
han
kula
t jel
aga
pada
per
muk
aan
daun
Kaw
alan
kul
tur
• A
mal
an s
anita
si la
dang
yan
g ba
ik•
Peny
iram
an y
ang
kera
p pa
da
mus
im p
anas
dan
ker
ing
• Pe
man
taua
n ke
hadi
ran
lala
t put
ih
teru
tam
a di
baw
ah d
aun
• Bu
ang
rum
pai y
ang
bole
h m
enja
di
peru
mah
ked
ua p
eros
ak•
Kaw
alan
kim
ia d
an b
iope
stis
id•
Sem
bur
racu
n pe
rosa
k m
engi
kut
peng
esyo
ran
sepe
rti i
mid
aclo
rpri
d da
n ab
amec
tin•
Sem
bura
n bi
opes
tisid
kom
ersi
al
bera
sask
an m
inya
k se
pert
i dau
n se
mam
bu (n
eem
) dan
baw
ang
putih
(sam
b.)
163
Jadu
al 1
. Sam
b.
Pero
sak
utam
aK
eter
anga
n K
esan
ser
anga
nPe
ngur
usan
per
osak
Kum
bang
ork
id (G
amba
r 3)
Lem
a pe
ctor
alis
(Col
eopt
era:
Chr
ysom
elid
ae)
• K
umba
ng b
ersa
iz k
ecil
dan
berw
arna
kun
ing
• U
lat m
empu
nyai
war
na
berb
eza
men
giku
t jen
is
poko
k da
n bu
nga
yang
di
mak
anny
a•
Seri
ng m
enye
rang
ork
id
tanp
a na
unga
n se
pert
i A
rand
a, D
endr
obiu
m, V
anda
da
n A
rund
ina
• U
lat d
an k
umba
ng d
ewas
a m
emak
an d
aun
dan
bung
a m
enye
babk
an k
esan
ber
luba
ng-
luba
ng
Kaw
alan
kul
tur
• A
mal
an s
anita
si la
dang
yan
g ba
ik•
Kut
ip d
an m
usna
hkan
bah
agia
n ya
ng d
iser
ang
• M
emas
ang
jari
ng d
i sek
itar
nurs
eri
atau
lada
ng o
rkid
Kaw
alan
kim
ia•
Tiad
a pe
nges
yora
n ra
cun
pero
sak
untu
k ku
mba
ng. P
eraw
is a
ktif
dim
etho
ate
disy
orka
n un
tuk
orki
d da
n be
rkes
an u
ntuk
per
osak
ku
mba
ng
Kaw
alan
kim
ia d
an b
iope
stis
id•
Sem
bura
n pe
nceg
ahan
pad
a pe
ring
kat k
udup
bun
ga
Kum
bang
bel
alai
Orc
hido
philu
s at
erri
mus
(C
oleo
pter
a: C
urcu
lioni
dae)
• K
umba
ng b
ersa
iz k
ecil
dan
mem
puny
ai m
ulut
yan
g m
uncu
ng•
Kum
bang
ber
telu
r di
dal
am
baha
gian
ork
id d
an la
rva
berk
emba
ng d
i dal
am
pseu
dobu
lb
• Te
rdap
at k
esan
luba
ng p
ada
bata
ng a
tau
pseu
dobu
lb, j
uga
men
yera
ng p
ada
bung
a
Kaw
alan
kul
tur
• A
mal
an s
anita
si la
dang
yan
g ba
ik•
Kut
ip d
an m
usna
hkan
bah
agia
n ya
ng d
iser
ang
• M
emas
ang
jari
ng d
i sek
itar
nurs
eri
atau
lada
ng o
rkid
Kaw
alan
kim
ia•
Tiad
a pe
nges
yora
n ra
cun
pero
sak
untu
k ku
mba
ng. P
eraw
is a
ktif
dim
etho
ate
disy
orka
n un
tuk
orki
d da
n be
rkes
an u
ntuk
pe
rosa
k ku
mba
ng
(sam
b.)
164
Pero
sak
utam
aK
eter
anga
n K
esan
ser
anga
nPe
ngur
usan
per
osak
Ula
t rat
us (G
amba
r 4)
Spod
opte
ra li
tura
• U
lat p
emak
an d
aun,
juga
m
emak
an b
ahag
ian
bung
a•
Ula
t per
ingk
at a
wal
(ins
tar
awal
) ber
war
na h
ijau
dan
berb
intik
hita
m d
i si
si h
adap
an. B
iasa
nya
men
yera
ng s
ecar
a be
rkum
pula
n•
Ula
t per
ingk
at m
atan
g (in
star
lew
at) b
erw
arna
pe
rang
keh
ijaua
n hi
ngga
ke
kel
abu
hita
m d
enga
n ja
lur
kuni
ng m
eman
jang
di
baha
gian
sis
i
• Pe
ring
kat a
wal
, ula
t men
yera
ng
seca
ra b
erku
mpu
lan
men
yeba
bkan
da
un d
an b
unga
ber
luba
ng-lu
bang
, te
rdap
at s
isa
najis
(fra
ss)
• Pe
ring
kat l
ewat
, ula
t men
yera
ng
seca
ra in
divi
du d
an k
elih
atan
ula
t be
rsai
z be
sar
Kaw
alan
kul
tur
• A
mal
an s
anita
si la
dang
yan
g ba
ik•
Kut
ip d
an m
usna
hkan
telu
r (e
gg
mas
s) s
erta
ula
t rat
us p
ada
tana
man
• K
awal
an k
imia
dan
bio
pest
isid
• Se
mbu
r de
ngan
bio
pest
isid
be
rasa
skan
mik
rob
sepe
rti B
acill
us
thur
ingi
ensi
s
Pero
sak
lain
Ham
a m
erah
dan
ham
a or
kid
(Gam
bar
5)Br
evip
alpu
s sp
., Te
nuip
alpu
s pa
cific
us d
an T
etra
nych
us
spp.
• Pe
nghi
sap
sap/
cair
an
tana
man
• Bu
kan
sera
ngga
, ter
golo
ng
dala
m k
umpu
lan
lela
bah
(ber
kaki
lapa
n)•
Bers
aiz
sang
at k
ecil
(<1
mm
), be
rwar
na m
erah
• Bi
asan
ya d
ijum
pai d
i baw
ah
daun
, jug
a pa
da b
unga
dan
da
pat d
iliha
t seb
agai
bin
tik-
bint
ik k
ecil
berw
arna
mer
ah
yang
ber
gera
k-ge
rak
• M
embu
at ja
ring
-jari
ng h
alus
se
pert
i lel
abah
dan
kel
ihat
an
bany
ak h
ama
mer
ah
• M
engh
isap
cec
air
dari
bah
agia
n ba
wah
dau
n m
enye
babk
an
daun
ber
bint
ik-b
intik
klo
rotik
, be
rker
upin
g ha
lus
dan
kesa
n be
rkila
uan
atau
silv
erin
g•
Sera
ngan
yan
g te
ruk
bole
h m
enye
babk
an d
aun
keri
ng d
an
mat
i
Kaw
alan
kul
tur
• Pa
stik
an p
enga
iran
yan
g ba
ik•
Sani
tasi
nur
seri
dan
lada
ng•
Kut
ip d
an b
uang
bah
agia
n da
un
yang
ker
ing
Kaw
alan
kim
ia•
Sem
bura
n de
ngan
rac
un h
ama
sepe
rti a
mitr
az, a
bam
ectin
dan
m
alat
hion
Jadu
al 1
. Sam
b.
(sam
b.)
165
Jadu
al 1
. Sam
b.
Pero
sak
utam
aK
eter
anga
n K
esan
ser
anga
nPe
ngur
usan
per
osak
Sipu
tA
chat
ina
fulic
a•
Berb
adan
lem
but,
berw
arna
co
klat
dan
mem
puny
ai
cang
kera
ng•
Popu
lasi
ban
yak
pada
m
usim
huj
an d
an
kele
mba
pan
yang
ting
gi•
Akt
if pa
da w
aktu
mal
am
• M
enye
babk
an k
eros
akan
pad
a tu
nas
baha
ru, b
unga
, tan
gkai
bu
nga
dan
akar
mud
a or
kid
deng
an k
esan
ber
luba
ng-lu
bang
• Bi
asan
ya s
iput
mem
akan
alg
a da
n ba
han
orga
nik
repu
t
Kaw
alan
kul
tur
• K
utip
dan
mus
nahk
an s
iput
de
ngan
gar
am•
Sani
tasi
nur
seri
dan
lada
ng y
ang
baik
• Ta
bur
gara
m d
i kel
iling
pas
u at
au
med
ium
jika
per
lu
Kaw
alan
kim
ia•
Men
ggun
akan
um
pan
kim
ia
deng
an b
ahan
akt
if m
etal
dehi
d (je
nis
gran
ul a
tau
ceca
ir)
Lint
ah b
ulan
Lim
ax s
p. d
an D
eroc
eras
sp.
• Be
rbad
an le
mbu
t dan
tida
k m
empu
nyai
can
gker
ang,
be
rwar
na h
itam
ata
u co
klat
ge
lap
• Po
pula
si b
anya
k pa
da
mus
im h
ujan
dan
ke
lem
bapa
n ya
ng ti
nggi
• A
ktif
pada
wak
tu m
alam
• M
enye
babk
an k
eros
akan
pad
a tu
nas
baha
ru, b
unga
, tan
gkai
bu
nga
dan
akar
mud
a or
kid
deng
an k
esan
ber
luba
ng-lu
bang
Kaw
alan
kul
tur
• K
utip
dan
mus
nahk
an li
ntah
bul
an
deng
an g
aram
• Sa
nita
si n
urse
ri d
an la
dang
yan
g ba
ik•
Tabu
r ga
ram
kel
iling
pas
u at
au
med
ium
jika
per
lu
Kaw
alan
kim
ia•
Men
ggun
akan
um
pan
kim
ia
deng
an b
ahan
akt
if m
etal
dehi
d (je
nis
gran
ul a
tau
ceca
ir)
166
Gambar 1. Serangan kutu trip pada orkid (a) Kesan keruping berwarna keperangan pada bunga orkid Dendrobium, (b) Kutu trip berwarna hitam pada bunga orkid, (c) Kesan keruping keperangan pada kudup bunga, (d) Kudup bunga orkid kering dan mati (e) Kutu trip berwarna jingga
Gambar 2. Serangan lalat putih pada orkid (a) Lingkaran putih berlilin di bawah daun, (b-c) Lalat putih dewasa bawah daun, (d) Nimfa lalat putih bawah daun
a b c
d e
a
b
c
d
167
Gambar 3. Serangan kumbang orkid (a) Kudup bunga Arundina graminifolia diserang oleh ulat kumbang (b) Ulat kumbang memakan bahagian bunga Arundina graminifolia (c) Kumbang orkid, Lema pectoralis berwarna kuning
Gambar 4. Serangan ulat ratus pada orkid (a) Ulat ratus pada kudup bunga (b) Kesan kerosakan oleh ulat ratus pada bunga (c) Kesan bunga berlubang-lubang
Gambar 5. Serangan hama pada orkid
a b
a
c
b c
168
Jadu
al 2
. Sen
arai
pen
yaki
t ork
id d
an c
ara
peng
urus
anny
a
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Ant
rakn
os/b
inti
k be
rpus
arCo
lleto
tric
hum
gle
ospo
roid
es[G
amba
r 6(
a)]
Bint
ik b
erpu
sar
berw
arna
hi
tam
dan
per
ang
pada
da
un
Kaw
alan
kul
tur
• G
una
baha
n ta
nam
an b
ebas
pen
yaki
t•
Gun
akan
med
ium
dan
bek
as ta
nam
an
beba
s pe
nyak
it•
Am
alan
san
itasi
nur
seri
/lad
ang
yang
ba
ik•
Elak
sir
am b
erle
biha
n•
Buan
g ba
hagi
an y
ang
berp
enya
kit
• Pa
stik
an p
isau
pem
angk
asan
dic
elup
de
ngan
bah
an d
isin
feks
i sep
erti
alko
hol i
sopr
opil
atau
sod
ium
hi
pokl
orik
seb
elum
dan
sel
epas
gun
a
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
bio
fung
isid
kom
ersi
al
yang
men
gand
ungi
Tri
chod
erm
a•
Sem
bur
deng
an e
kstr
ak ta
nam
an a
tau
biof
ungi
sid
kom
ersi
al b
eras
aska
n ba
wan
g pu
tih•
Sem
bur
deng
an c
uka
kayu
Sem
bur
deng
an r
acun
kul
at y
ang
men
gand
ungi
per
awis
akt
if se
pert
i:i.
Man
coze
bii.
Pr
opin
ebiii
. Te
buco
nazo
leiv
. C
hlor
otha
loni
l
(sam
b.)
169
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Haw
ar k
elop
ak b
unga
Botr
ytis
sp.
Bint
ik c
okla
t keh
itam
an
pada
kel
opak
bun
gaK
awal
an k
ultu
r•
Buan
g ba
hagi
an y
ang
berp
enya
kit
• A
mal
an s
anita
si n
urse
ri/l
adan
g ya
ng
baik
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
bio
fung
isid
kom
ersi
al
yang
men
gand
ungi
Tri
chod
erm
a at
au
Baci
llus
• Se
mbu
r de
ngan
eks
trak
tana
man
ata
u bi
ofun
gisi
d ko
mer
sial
ber
asas
kan
baw
ang
putih
• Se
mbu
r de
ngan
cuk
a ka
yu
Sem
bur
deng
an r
acun
kul
at y
ang
men
gand
ungi
per
awis
akt
if se
pert
i:i.
Man
coze
bii.
Pr
opin
ebiii
. Te
buco
nazo
le
Bint
ik d
aun
Cerc
ospo
ra s
p., P
hyllo
stic
ta s
p.,
Gui
gnar
dia
sp. d
an S
epto
ria
sp.
[Gam
bar
6(b)
, (e)
]
Bint
ik p
ada
perm
ukaa
n da
unK
awal
an k
ultu
r•
Buan
g ba
hagi
an y
ang
berp
enya
kit
• A
mal
an s
anita
si n
urse
ri/l
adan
g ya
ng
baik
• Pa
stik
an p
isau
pem
angk
asan
dic
elup
de
ngan
bah
an d
isin
feks
i sep
erti
alko
hol i
sopr
opil
atau
sod
ium
hi
pokl
orik
seb
elum
dan
sel
epas
gun
a
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
bio
fung
isid
kom
ersi
al
yang
men
gand
ungi
Tri
chod
erm
a
Sem
bur
deng
an r
acun
kul
at y
ang
men
gand
ungi
per
awis
akt
if se
pert
i:i.
Man
coze
bii.
Pr
opin
ebiii
. Te
buco
nazo
le
Jadu
al 2
. Sam
b.
(sam
b.)
170
Jadu
al 2
. Sam
b.
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Bint
ik b
akte
ria
Aci
dovo
rax
sp.
[Gam
bar
6(d)
]
Bint
ik k
eper
anga
n pa
da
perm
ukaa
n da
un o
rkid
. Se
lalu
nya
bint
ik d
ikel
iling
i ol
eh h
alo
berw
arna
kun
ing
Kaw
alan
kul
tur
• El
akka
n si
ram
ber
lebi
han
• Bu
ang
baha
gian
yan
g be
rpen
yaki
t•
Am
alan
san
itasi
nur
seri
/lad
ang
yang
ba
ik•
Past
ikan
pis
au p
eman
gkas
an d
icel
up
deng
an b
ahan
dis
infe
ksi s
eper
ti al
koho
l iso
prop
il at
au s
odiu
m
hipo
klor
ik s
ebel
um d
an s
elep
as g
una
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
bio
fung
isid
kom
ersi
al
yang
men
gand
ungi
Tri
chod
erm
a
Tiad
a pe
nges
yora
n ra
cun
mak
hluk
pe
rosa
k be
rdaf
tar
bagi
pen
yaki
t ini
Rep
ut k
udup
Fusa
rium
fujik
uroi
{Gam
bar
7(a)
]
Terd
apat
lesi
pad
a ku
dup
bung
a da
n ak
hirn
ya
kudu
p m
enja
di r
eput
dan
ak
hirn
ya la
yu
Kaw
alan
kul
tur
• Pa
stik
an m
ediu
m d
an b
ekas
tana
man
be
bas
peny
akit
• A
mal
an s
anita
si n
urse
ri/l
adan
g ya
ng
baik
• El
ak s
iram
ber
lebi
han
• Bu
ang
baha
gian
yan
g be
rpen
yaki
t•
Past
ikan
pis
au p
eman
gkas
an d
icel
up
deng
an b
ahan
dis
infe
ksi s
eper
ti al
koho
l iso
prop
il at
au s
odiu
m
hipo
klor
ik s
ebel
um d
an s
elep
as g
una
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
bio
fung
isid
kom
ersi
al
yang
men
gand
ungi
Tri
chod
erm
a
Tiad
a pe
nges
yora
n ra
cun
mak
hluk
pe
rosa
k be
rdaf
tar
bagi
pen
yaki
t ini
. N
amun
bag
i lan
gkah
pen
cega
han,
se
mbu
r ra
cun
kula
t yan
g m
enga
ndun
gi p
eraw
is a
ktif
sepe
rti:
i. Be
nom
ylii.
C
oppe
r hy
drox
ide
(sam
b.)
171
Jadu
al 2
. Sam
b.
(sam
b.)
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Rep
ut h
itam
Phyt
ium
sp.
dan
Phy
toph
tora
sp.
[Gam
bar
7(c)
]
Jang
kita
n se
lalu
nya
berm
ula
di p
erm
ukaa
n da
un a
tau
pang
kal/
akar
po
kok
Kaw
alan
kul
tur
• Pa
stik
an m
ediu
m d
an b
ekas
tana
man
be
bas
peny
akit
• El
ak s
iram
ber
lebi
han
• A
mal
an s
anita
si n
urse
ri/l
adan
g ya
ng
baik
• Bu
ang
baha
gian
ber
peny
akit
• Pa
stik
an p
isau
pem
angk
asan
dic
elup
de
ngan
bah
an d
isin
feks
i sep
erti
alko
hol i
sopr
opil
atau
sod
ium
hi
pokl
orik
seb
elum
dan
sel
epas
gun
a
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Ra
wat
ana
k po
kok
deng
an b
iofu
ngis
id
bera
sask
an T
rich
oder
ma
• Se
mbu
r de
ngan
bio
fung
isid
kom
ersi
al
yang
men
gand
ungi
Tri
chod
erm
a at
au
Baci
llus
Raw
at a
nak
poko
k de
ngan
rac
un
kula
t yan
g m
enga
ndun
gi b
ahan
akt
if se
pert
i:i.
Prop
amoc
arb
+ fo
sety
l
Sem
bur
deng
an r
acun
kul
at y
ang
men
gand
ungi
per
awis
akt
if se
pert
i:i.
Man
coze
bii.
Pr
opin
ebiii
. Te
buco
nazo
le
172
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Rep
ut b
atan
g, p
angk
al d
an
akar
Scle
rotiu
m r
oflsi
i dan
Rh
izoc
toni
a so
lani
Kel
ihat
an m
isel
ium
put
ih
dan
biji
kehi
tam
an s
eper
ti bi
ji sa
wi p
ada
pang
kal
poko
k
Kaw
alan
kul
tur
• Pa
stik
an m
ediu
m d
an b
ekas
tana
man
be
bas
peny
akit
• A
mal
an s
anita
si n
urse
ri/l
adan
g ya
ng
baik
• El
ak s
iram
ber
lebi
han
• Bu
ang
baha
gian
ber
peny
akit
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
belu
m p
emas
uan
sem
ula,
cel
up
baha
n ta
nam
an d
enga
n bi
ofun
gisi
d be
rasa
skan
Tri
chod
erm
a at
au B
acill
us•
Sira
m m
ediu
m ta
nam
an d
enga
n bi
ofun
gisi
d be
rasa
skan
Tri
chod
erm
a at
au B
acill
us•
Sem
bur
deng
an b
iofu
ngis
id b
eras
aska
n Tr
icho
derm
a at
au B
acill
us
Raw
at b
ahan
tana
man
den
gan
racu
n ku
lat y
ang
men
gand
ungi
bah
an a
ktif
sepe
rti:
i. Th
iram
ii.
Beno
myl
iii.
Prop
amoc
arb
+ fo
sety
l
Sem
bur
deng
an r
acun
kul
at y
ang
men
gand
ungi
per
awis
akt
if se
pert
i:i.
Penc
ycur
onii.
Pr
opam
ocar
b +
fose
tyl
Jadu
al 2
. Sam
b.
(sam
b.)
173
Jadu
al 2
. Sam
b.
(sam
b.)
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Rep
ut le
mbu
tPe
ctob
acte
rium
car
atov
orum
Aka
r se
rta
daun
men
jadi
le
mbu
t dan
aka
n be
ruba
h m
enja
di h
itam
dan
ber
bau
busu
k. M
enja
ngki
ti bu
nga
dan
kudu
p bu
nga.
Jika
ta
ngka
i bun
ga d
ijang
kiti,
se
luru
h ta
ngka
i aka
n la
yu
dan
nekr
osis
pad
a ke
lopo
k bu
nga
Kaw
alan
kul
tur
• Bu
ang
baha
gian
ber
peny
akit
• Pa
stik
an m
ediu
m d
an b
ekas
tana
man
be
bas
peny
akit
• A
mal
an s
anita
si n
urse
ri/l
adan
g ya
ng
baik
• El
ak s
iram
ber
lebi
han
• Pa
stik
an p
isau
pem
angk
asan
dic
elup
de
ngan
bah
an d
isin
feks
i sep
erti
alko
hol i
sopr
opil
atau
sod
ium
hi
pokl
orik
seb
elum
dan
sel
epas
gun
a
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
belu
m p
emas
uan
sem
ula,
cel
up
baha
n ta
nam
an d
enga
n bi
ofun
gisi
d be
rasa
skan
Bac
illus
• Si
ram
med
ium
tana
man
den
gan
biof
ungi
sid
Baci
llus
• Se
mbu
r de
ngan
bio
fung
isid
ber
asas
kan
Baci
llus
Tiad
a pe
nges
yora
n ra
cun
mak
hluk
pe
rosa
k be
rdaf
tar
bagi
pen
yaki
t ini
.
Nam
un b
agi l
angk
ah p
ence
gaha
n,
raw
at b
ahan
tana
man
den
gan
racu
n ku
lat y
ang
men
gand
ungi
per
awis
ak
tif s
eper
ti:i.
Beno
myl
ii.
Cop
per
hydr
oxid
e
174
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Layu
Fus
ariu
mFu
sari
um o
xysp
orum
[Gam
bar
8(b)
]
Dau
n m
enja
di la
yu.
Pem
bulu
h ba
tang
men
jadi
pe
rang
Kaw
alan
kul
tur
• Pa
stik
an m
ediu
m d
an b
ekas
tana
man
be
bas
peny
akit
• A
mal
an s
anita
si n
urse
ri/l
adan
g ya
ng
baik
• El
ak s
iram
ber
lebi
han
• Bu
ang
baha
gian
ber
peny
akit
• Pa
stik
an p
isau
pem
angk
asan
dic
elup
de
ngan
bah
an d
isin
feks
i sep
erti
alko
hol i
sopr
opil
atau
sod
ium
hi
pokl
orik
seb
elum
dan
sel
epas
gun
a
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
bio
fung
isid
kom
ersi
al
yang
men
gand
ungi
Tri
chod
erm
a at
au
Baci
llus
• Se
mbu
r de
ngan
cuk
a ka
yu
Tiad
a pe
nges
yora
n ra
cun
mak
hluk
pe
rosa
k be
rdaf
tar
bagi
pen
yaki
t ini
.
Nam
un b
agi l
angk
ah p
ence
gaha
n,
sem
bur
racu
n ku
lat y
ang
men
gand
ungi
per
awis
akt
if se
pert
i C
oppe
r hy
drox
ide
Sela
in it
u, s
embu
ran
deng
an
antib
iotik
Agr
imyc
in ju
ga d
isyo
rkan
Jadu
al 2
. Sam
b.
(sam
b.)
175
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Layu
hit
am P
hyto
phto
ra
Phyt
opht
ora
palm
ivor
a[G
amba
r 8(
c)]
Repu
t keh
itam
an p
ada
daun
K
awal
an k
ultu
r•
Past
ikan
med
ium
dan
bek
as ta
nam
an
beba
s pe
nyak
it•
Am
alan
san
itasi
nur
seri
/lad
ang
yang
ba
ik•
Elak
sir
am b
erle
biha
n•
Buan
g po
kok
berp
enya
kit
• Pa
stik
an p
isau
pem
angk
asan
dic
elup
de
ngan
bah
an d
isin
feks
i sep
erti
alko
hol i
sopr
opil
atau
sod
ium
hi
pokl
orik
seb
elum
dan
sel
epas
gun
a
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Ra
wat
bah
an ta
nam
an d
enga
n bi
ofun
gisi
d be
rasa
skan
Tri
chod
erm
a•
Sem
bur
deng
an b
iofu
ngis
id k
omer
sial
ya
ng m
enga
ndun
gi T
rich
oder
ma
atau
Ba
cillu
s
Raw
at a
nak
poko
k de
ngan
rac
un
pero
sak
yang
men
gand
ungi
bah
an
aktif
sep
erti:
i. Pr
opam
ocar
b+fo
sety
l
Sem
bur
deng
an r
acun
per
osak
yan
g m
enga
ndun
gi p
eraw
is a
ktif
sepe
rti:
ii.
Met
alax
yliii
. Pr
opam
ocar
b +
fose
tyl
iv.
Car
bend
azim
Jadu
al 2
. Sam
b.
(sam
b.)
176
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Layu
bak
teri
aRa
lsto
nia
sola
nace
arum
Poko
k la
yu d
an m
ati.
Pem
bulu
h ba
tang
men
jadi
pe
rang
. Ter
dapa
t ooz
e at
au
cair
an b
akte
ria
yang
kel
uar
apab
ila b
ahag
ian
poko
k be
rpen
yaki
t dir
enda
m
dala
m a
ir
Kaw
alan
kul
tur
• Pa
stik
an m
ediu
m d
an b
ekas
tana
man
be
bas
peny
akit
• A
mal
an s
anita
si n
urse
ri/l
adan
g ya
ng
baik
• El
ak s
iram
ber
lebi
han
• Bu
ang
poko
k be
rpen
yaki
t•
Past
ikan
pis
au p
eman
gkas
an d
icel
up
deng
an b
ahan
dis
infe
ksi s
eper
ti al
koho
l iso
prop
il at
au s
odiu
m
hipo
klor
ik s
ebel
um d
an s
elep
as g
una
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
cuk
a ka
yu
Tiad
a pe
nges
yora
n ra
cun
mak
hluk
pe
rosa
k be
rdaf
tar
bagi
pen
yaki
t ini
.
Nam
un b
agi l
angk
ah p
ence
gaha
n,
sem
bur
racu
n ku
lat y
ang
men
gand
ungi
per
awis
akt
if se
pert
i C
oppe
r hy
drox
ide
Jela
ga h
itam
Clas
dosp
oriu
m s
p.K
elih
atan
sep
erti
jela
ga
hita
m p
ada
perm
ukaa
n da
un a
tau
poko
k (G
amba
r 10
). K
ulat
m
embi
ak p
ada
rem
besa
n ya
ng d
ikel
uark
an o
leh
sera
ngga
sep
erti
koya
, ku
tu tr
ip d
an k
utu
daun
Kaw
alan
kul
tur
• Bu
ang
baha
gian
ber
peny
akit
• Pa
ntau
dan
kaw
al k
ehad
iran
sem
ut
Sem
bur
deng
an r
acun
ser
angg
a se
pert
i dim
etho
ate
dan
racu
n ku
lat
sepe
rti
i. Be
nom
ylii.
C
arbe
ndaz
im
Jadu
al 2
. Sam
b.
(sam
b.)
177
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Vir
usD
iseb
arka
n ol
eh k
utu
daun
/afid
Dau
n ya
ng b
erpe
nyak
it m
enun
jukk
an s
impt
om
moz
ek (G
amba
r 11
), be
rbel
ak a
tau
rint
ik d
an
berk
erek
ot
Kaw
alan
kul
tur
• G
una
baha
n ta
nam
an b
ebas
pen
yaki
t•
Buan
g ru
mpa
i•
Pasa
ng p
eran
gkap
leki
t ber
war
na
kuni
ng u
ntuk
pem
anta
uan
pero
sak
peri
ngka
t dew
asa
• Pa
stik
an p
isau
pem
angk
asan
dic
elup
de
ngan
bah
an d
isin
feks
i sep
erti
alko
hol i
sopr
opil
atau
sod
ium
hi
pokl
orik
seb
elum
dan
sel
epas
gun
a
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
eks
trak
tana
man
ata
u bi
opes
tisid
kom
ersi
al b
eras
aska
n ba
wan
g pu
tih a
tau
daun
sem
ambu
• Se
mbu
r de
ngan
cuk
a ka
yu•
Sem
bur
deng
an m
inya
k m
iner
al a
tau
min
yak
putih
Sem
bur
deng
an r
acun
ser
angg
a ya
ng
men
gand
ungi
bah
an a
ktif
sepe
rti:
i. Im
idac
lorp
rid
ii.
Dim
etho
ate
iii.
Mal
athi
on
Jadu
al 2
. Sam
b.
(sam
b.)
178
Jadu
al 2
. Sam
b.
(sam
b.)
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Vir
usD
iseb
arka
n ol
eh k
utu
trip
Dau
n ya
ng b
erpe
nyak
it m
enun
jukk
an s
impt
om
bint
ik b
erge
lang
, nek
rotik
da
n be
rker
ekot
Buka
n ba
waa
n bi
ji be
nih
Kaw
alan
kul
tur
• Bu
ang
rum
pai
• Pa
sang
per
angk
ap le
kit b
erw
arna
ku
ning
ata
u bi
ru u
ntuk
pem
anta
uan
pero
sak
peri
ngka
t dew
asa
• Pa
stik
an p
isau
pem
angk
asan
dic
elup
de
ngan
bah
an d
isin
feks
i sep
erti
alko
hol i
sopr
opil
atau
sod
ium
hi
pokl
orik
seb
elum
dan
sel
epas
gun
a
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
eks
trak
tana
man
ata
u bi
opes
tisid
kom
ersi
al b
eras
aska
n ba
wan
g pu
tih a
tau
daun
sem
ambu
• Se
mbu
r de
ngan
cuk
a ka
yu•
Sem
bur
deng
an m
inya
k m
iner
al a
tau
min
yak
putih
Sem
bur
deng
an r
acun
ser
angg
a ya
ng
men
gand
ungi
bah
an a
ktif
sepe
rti
Imid
aclo
rpri
d
179
Jadu
al 2
. Sam
b.
Peny
akit
(age
n pe
nyeb
ab)
Sim
ptom
pen
yaki
tPe
ngur
usan
pen
yaki
tK
awal
an k
ultu
r/bi
olog
iK
awal
an k
imia
Vir
usD
iseb
arka
n ol
eh la
lat p
utih
Dau
n ya
ng b
erpe
nyak
it m
enun
jukk
an s
impt
om
moz
ek d
an d
aun
mel
engk
ung
Kaw
alan
kul
tur
• Bu
ang
rum
pai
• Pa
sang
per
angk
ap le
kit b
erw
arna
ku
ning
unt
uk p
eman
taua
n pe
rosa
k pe
ring
kat d
ewas
a•
Past
ikan
pis
au p
eman
gkas
an d
icel
up
deng
an b
ahan
dis
infe
ksi s
eper
ti al
koho
l iso
prop
il at
au s
odiu
m
hipo
klor
ik s
ebel
um d
an s
elep
as g
una
Kaw
alan
bio
logi
/bio
fung
isid
• Se
mbu
r de
ngan
eks
trak
tana
man
se
pert
i baw
ang
putih
ata
u da
un
sem
ambu
• Se
mbu
r de
ngan
cuk
a ka
yu•
Sem
bur
deng
an m
inya
k m
iner
al a
tau
min
yak
putih
Sem
bur
deng
an r
acun
ser
angg
a ya
ng
men
gand
ungi
bah
an a
ktif
sepe
rti
Aba
mec
tin
*Ruj
uk S
iste
m M
aklu
mat
Rac
un M
akhl
uk P
eros
ak (S
ISM
ARP
) bag
i pen
gesy
oran
rac
un m
akhl
uk p
eros
ak b
erda
ftar
(http
://w
ww
.por
tal.d
oa.g
ov.m
y/si
smar
p)
180
Gambar 6. Simptom bintik pada orkid (a) Bintik daun Antraknos (b) Bintik daun Cercospora (c) Bintik daun Antraknos (d) Bintik bakteria (e) Bintik daun Guignardia
a
Gambar 7. Simptom reput pada orkid (a) Reput kudup (b) Antraknos (c) Reput hitam (d) Reput lembut Acidovorax
b
c d
a b c
e
d
181
Gambar 8. Simptom layu pada orkid (a) Layu hitam (b) Layu Fusarium (c) Layu hitam Phytophtora
Gambar 9. Hawar kelopak bunga Botrytis
Gambar 10. Simptom jelaga hitam pada daun orkid
Gambar 11. Simptom virus pada orkid (a) Mozek virus (b) Cymbidium Mozek Virus
a b c
182
BibliografiEric, S. (2008). Brighten up your life with Orchids. Petaling Jaya, Selangor,
Malaysia: Eric SimonJabatan Pertanian Malaysia (DOA) (2019). Booklet Statistik Tanaman (Subsektor
Tanaman Makanan) 2019. Jabatan Pertanian MalaysiaKoike, S.T. dan Mayhew, D.E. (2001). Impatiens necrotic spot virus found
in Oncidium. Orchids – The Magazine of the American Orchid Society 70: 746 – 747
Ng, Y.F. dan Zaimi, J.S. (2018). The economically important thrips from Malaysia, with a key to species (Thysanoptera, Thripinae). ZooKeys (810): 113 –126
Nik Rozana N.M., Mohd Fairuz, O., Noorlidawati, A.H. dan Suntharalingam, C. (2016). Kajian industri florikultur malaysia: analisis kelebihan daya saing dan kecenderungan pengguna tempatan. Laporan Kajian Sosioekonomi. Serdang: MARDI
Shabariah, I. (2018). Industri Florikutur di Malaysia. Seminar Agrosains dan Teknologi. Jabatan Pertanian Malaysia
Zaharah, H. dan Rozlaily, Z. (1991). Penanaman Orkid. Serdang: MARDI
RingkasanBawah Rancangan Malaysia Ke-11 (RMK-11), penyelidikan bunga-bungaan di MARDI memfokuskan kepada pembangunan tanaman florikultur natif dan eksotik untuk pasaran global melalui pembangunan varieti baharu bernilai tinggi, pengadaptasian spesies terpilih, penghasilan produk florikultur versatil dan berfungsi bagi memenuhi permintaan pasaran global. Orkid merupakan salah satu tanaman yang diberi penekanan dalam RMK-11 bermula pada tahun 2016. Tanaman ini tidak terkecuali daripada serangan perosak dan penyakit. Oleh itu, pengenalpastian perosak dan penyakit orkid serta pengurusan perosak dan penyakit secara mesra alam telah dijalankan. Artikel ini membincangkan mengenai perosak dan penyakit orkid serta pengurusannya. Pengurusan yang efektif adalah penting bagi mengekalkan kualiti dan nilai estetik orkid terutamanya bagi pasaran eksport.
SummaryUnder the 11th Malaysia Plan (RMK-11), one of the MARDI main focus was on the development of native and exotic floriculture crops for the global market through the development of new high-value varieties, the adaptation of selected species, production of versatile floriculture products, and its function to meet the global market demand. From 2016, orchids are one of the crops being emphasized in the 11th Malaysia. Orchids are not being exempted from pests and disease problems. Due to that, the identification of pests and diseases of orchids as well as its management has been carried out. This article will discussed about pest and diseases management of orchids. Effective pest and disease management of orchids is important to maintain its quality and aesthetic value, especially for export markets.
183
PegarangNur Adliza BaharomPusat Penyelidikan Hortikultur, Ibu Pejabat MARDI,Persiaran MARDI-UPM, 43400 Serdang SelangorE-mel: [email protected] Huda Sjafni SuhermanPusat Penyelidikan Hortikultur, Ibu Pejabat MARDI,Persiaran MARDI-UPM, 43400 Serdang SelangorSiti Noor Aishikin Abdul Hamid dan Nurin Izzati ZulkifliPusat Penyelidikan Agrobiodiversiti dan Persekitaran, Ibu Pejabat MARDI,Persiaran MARDI-UPM, 43400 Serdang SelangorRozlaily Zainol (Dr.) dan Hanim Ahmad (Dr.)Pusat Penyelidikan Tanaman Industri, Ibu Pejabat MARDI,Persiaran MARDI-UPM, 43400 Serdang Selangor