i

PEMBANGUNAN DAN PENILAIAN LAMAN PORTAL

PEMBELAJARAN TATABAHASA BAHASA MELAYU TINGKATAN DUA

CHIN HAI LENG

Tesis dikemukan kepada Fakulti Pendidikan

Universiti Malaya sebagai Memenuhi Keperluan

untuk Doktor Falsafah

2009

ii

iii

PEMBANGUNAN DAN PENILAIAN LAMAN PORTALPEMBELAJARAN TATABAHASA BAHASA MELAYU TINGKATAN DUA

Sinopsis Kajian

Kajian ini bertujuan untuk membangunkan dan menilai Laman PortalPembelajaran Tatabahasa Bahasa Melayu Tingkatan Dua (Laman Portal PTBM-T2).Pendekatan pembangunan (developmental approach) digunakan sebagai kaedahkajian ini mengandungi empat Fasa iaitu analisis keperluan Guru Bahasa Melayu danmurid-murid Tingkatan Dua, pembinaan isi kandungan bahan pembelajarantatabahasa Bahasa Melayu, pembangunan Laman Portal Pembelajaran TatabahasaBahasa Melayu Tingkatan Dua, pelaksanaan dan penilaian bahan Laman PortalPembelajaran Tatabahasa Bahasa Melayu Tingkatan Dua.

Hasil daripada analisis keperluan yang telah dijalankan kepada murid-muridTingkatan Dua menunjukkan keperluan murid-murid terhadap tajuk-tajuk sepertiteknik menjawab soalan dan peribahasa. Teknik Delphi yang telah menggunakankesepakatan Pakar Bahasa Melayu telah dijalankan sebanyak tiga pusingan. Dapatankajian telah berjaya membangunkan bahan Laman Portal Pembelajaran TatabahasaBahasa Melayu Tingkatan Dua.

Penilaian formatif sepanjang proses pembangunan laman portal dijalankanjuga dibuat oleh dua Pakar Bahasa Melayu, dua Pakar Teknologi Pengajaran, empatGuru Bahasa Melayu. dan sepuluh murid Tingkatan Dua. Antara penambahbaikanyang dimasukkan di laman portal sebagai tambahan ialah menentukan adanya arastertentu dalam latihan tatabahasa, menyediakan pautan di akhir latihan, menambahkangrafik dan bunyi dalam persembahan, memperbaiki tulisan dan warna. Dalam fasapenilaian, kajian ini menggunakan Model Stake’s Countenance dalam penilaianformatif. Hasil temu bual sebelum dan selepas penggunaan laman portal mendapatibahawa hasrat murid-murid Tingkatan Dua tercapai iaitu mempelajari caramenggunakan perkataan, peribahasa, penjodoh bilangan, pembinaan ayat danmenjawab latihan tatabahasa. Hasil kajian formatif telah juga digunakan untukmenambahbaik laman portal yang sedia ada.

Penilaian sumatif ini dijalankan terhadap 120 murid Tingkatan Dua daripadadua buah Sekolah Menengah yang menunjukkan majoriti daripada murid-muridTingkatan Dua mendapati latihan dengan aktiviti interaktif di laman portal membantumereka mempelajari konsep tatabahasa dan kemahiran menggunakan tatabahasadengan mudah serta menarik minat murid-murid.

Dengan demikian boleh disimpulkan bahawa bahan Laman PortalPembelajaran Tatabahasa Bahasa Melayu Tingkatan Dua berjaya dibangunkan danboleh membantu murid-murid untuk menguasai tatabahasa Bahasa Melayu denganberkesan. Akhirnya, berdasarkan hasil kajian yang didapat disarankan agar guru-gurudan murid-murid menggunakan bahan laman portal sebagai bahan pengajaran danpembelajaran sampingan untuk mempelbagaikan aktiviti pembelajaran selainmemperkayakan ilmu pengetahuan mengenai tatabahasa Bahasa Melayu.

iv

DESIGN AND EVALUATION OF THE BAHASA MELAYU GRAMMARLEARNING PORTAL FOR FORM TWO STUDENT

SYNOPSIS

The research purpose is to design and evaluate the Bahasa Melayu Grammar

Learning Portal for form two students. Developmental approach is used as a research

method which consists of four phases that is need analysis, designing the Bahasa

Melayu grammar learning content, designing the Bahasa Melayu grammar learning

Portal for form two students, implementation on the usage and evaluation on the

content of the Bahasa Melayu grammar learning Portal for form two students.

Result of the need analysis on form two students shows that the topic on

grammar needed by the students are technique in answering questions and proverbs.

Technique Delphi which uses the consensus of expertise is conducted in three rounds.

Result of the research enables the designing of the Bahasa Melayu grammar learning

Portal for form two students. Formative evaluation is conducted along the process of

designing the learning Portal are done by two Bahasa Melayu expertise, two

Instructional Technology experts, four Bahasa Melayu teachers and ten form two

students. The improvement and revision done includes level in the grammar exercises,

link at the end of the exercises, graphic and sound effect in presentations, revision on

the font size and color.

In evaluation phase, the research uses Stake’s Countenance Evaluation Model

for formative evaluation. Result of interview done before and after the

implementation on the usage of the Portal shows that the intents of the form two

students are achieved. For example, students learning ways in using words, proverbs,

forming sentences and answering grammar exercises.

v

This evaluation is also used for formative purpose, is to revise the learning

portal. Summative evaluation done by 120 Form two students from two secondary

school also shows that majority of the Form two students agree that the interactive

exercises and activities helps them in learning grammar concept and skills in using

grammar more effectively and increase their interest in learning grammar. Therefore,

it may be concluded that the learning Bahasa Melayu grammar Portal helps students

to acquire learning grammar more effectively. Finally, based on the result of

evaluation, it is suggested that teachers and students use the materials in the learning

portal as a supplement learning material beside enrich the knowledge about Bahasa

Melayu grammar.

vi

PENGHARGAAN

Bersyukur saya kepada Tuhan kerana dengan berkatNya, tesis ini dapat disiapkan.

Penghargaan dan ucapan setinggi-tinggi terima kasih ditujukan kepada

penyelia saya, Profesor Dr Saedah Siraj yang sering memberi bimbingan dan tunjuk

ajar kepada saya dalam menyiapkan tesis ini.

Ucapan terima kasih dan penghargaan ditujukan kepada pengetua-pengetua,

guru-guru Bahasa Melayu dan murid-murid Tingkatan Dua dari Sekolah Menengah di

Negeri Sembilan, pensyarah Universiti dan pensyarah Institusi Perguruan yang

memberi kerjasama, pandangan dan cadangan untuk menjayakan pembangunan bahan

pembelajaran di laman portal.

Penghargaan dan terima kasih juga ditujukan kepada Prof. Dr, Noraini Idris,

Dekan Fakulti Pendidikan, Prof. Madya Dr. Aini Hassan, Ketua Jabatan Kurikulum

dan Teknologi Pengajaran, Prof. Dr. Raja Maznah Raja Hussain, Prof. Dr. R. Ibrahim

dan Prof. Dr. Hanafi Atan yang membantu saya untuk meningkatkan ilmu

pengetahuan.

Akhir sekali, penghargaan dituju kepada mendiang ayahanda Chin Mun

Thong, bonda Chai Look, David Ch'ng Yeang Soon, Chin Hai Lin, Serene, Alvin,

Lim Siew Yoong, saudara-mara, Puan Khalipah Md Jidin, Zaharah Naimie dan

Norhaslizawati Ramli yang mendoakan, membantu dan memberi sokongan moral

kepada saya untuk menyiapkan tesis ini.

CHIN HAI LENG

vii

BAB KANDUNGAN MUKASURAT

SINOPSIS iiiSYNOPSIS iv – vPENGHARGAAN viKANDUNGAN vii –viiiSENARAI JADUAL ix -- xiiSENARAI RAJAHSENARAI CARTA

xiii -- xivxv

SENARAI LAMPIRAN xvi1 PENGENALAN

1.0 Latar belakang kajian 11.1 Pernyataan masalah1.2 Tujuan kajian

1118

1.3 Objektif kajian 191.4 Soalan kajian 201.5 Kepentingan kajian 231.6 Batasan kajian 321.7 Delimitasi Kajian 341.8 Kesimpulan1.9 Definisi Operasional

3536

2 SOROTAN KAJIAN2.0 Pengenalan2.1 Laman Portal Pembelajaran2.2 Teori Kognitif atau Teori Mentalis2.3 Teori Interaksional2.4 Teori Behaviouris atau Teori Mekanis2.5 Teori Konstruktivisme2.6 Aplikasi Teori Konstruktivisme Dalam Pembangunan

Laman Portal PTBM-T2

39394148505258

2.7 Laman web dalam pembelajaran Bahasa Melayu2.8 Model reka bentuk bahan pembelajaran berdasarkan

web2.9 Model reka bentuk pengajaran Dick dan Carey2.10 Model Penilaian Stake’s Countenance2.11 Teknik Delphi

6567

707582

2.12 Tinjauan kajian 832.12.1 Pembangunan laman web untuk guru-guru dan murid-

murid83

2.12.2 Penilaian bahan pembelajaran berdasarkan web2.12.3 Penggunaan laman web dalam pembelajaran bahasa2.12.4 Penggunaan Internet dalam pengajaran2.13 Kesimpulan

8892121125

3 METODOLOGI KAJIAN

3.0 Pengenalan3.1 Ciri-ciri Kajian Kualitatif3.2 Ciri-ciri Kajian Kuantitatif3.3 Kerangka Konsep Pembangunan Laman Portal PTBM-T2

132132133140

viii

3.4 Reka Bentuk Pembangunan Bahan PembelajaranTatabahasa Di Laman Portal PTBM-T2

3.5 Sampel3.6 Instrumen Kajian Rintis3.7 Kajian Rintis3.8 Kebolehpercayaan Soalan Kajian Rintis3.9 Prosedur Kajian3.10 Pengumpulan Data

146

159164174178182186

3.11 Pengumpulan Data Mengikut Fasa Kajian 2033.12 Pembangunan Isi Kandungan Laman Portal PTBM-T2 2183.13 Prosedur Menganalisis Data3.14 Kesimpulan

224235

4 PEMBANGUNAN BAHAN PEMBELAJARANTATABAHASA DI LAMAN PORTAL PTBM-T2

4.0 Pengenalan4.1 Kajian Sebenar Analisis Keperluan Murid

Tingkatan Dua4.2 Kemahiran murid-murid menggunakan Internet4.3 Kajian Sebenar Analisis Keperluan Guru Bahasa Melayu4.4 Tahap Kemahiran Guru Menggunakan Internet4.5 Fasa 1: Analisis Keperluan Bahan Pembelajaran

Tatabahasa Oleh Guru Dan Murid4.6 Fasa 2: Pembangunan Bahan Pembelajaran Tatabahasa4.7 Fasa 3: Membangunkan Laman Portal PTBM-T2

241241

241243245245

264324

5 ANALISIS DATA PENILAIAN BAHANPEMBELAJARAN TATABAHASA DI LAMANPORTAL PTBM-T25.0 Pengenalan5.1 Fasa 4 : Penilaian Bahan Pembelajaran Tatabahasa di

Laman Portal PTBM-T25.2 Penilaian Formatif oleh Pakar Bahasa Melayu5.3 Penilaian Formatif oleh Pakar Teknologi Pengajaran5.4 Penilaian Formatif oleh Guru Bahasa Melayu5.5 Penilaian Stake’s Countenance5.6 Penilaian Sumatif oleh Murid Tingkatan Dua

Tatabahasa

336338

338348357364401

6 RUMUSAN, PERBINCANGAN DAN CADANGAN6.1 Rumusan Hasil Kajian6.2 Penilaian Bahan Pembelajaran Tatabahasa Di Laman

Portal PTBM-T26.3 Analisis Kongruen Terhadap Laman Portal PTBM-T26.4 Perbincangan dan Cadangan6.5 Cadangan Kajian Lanjut6.6 Kesimpulan

421428

438440467468

RUJUKAN 473

ix

Jadual SENARAI JADUAL Halaman

Jadual 3.1 Bilangan sampel, sekolah dan kaedah kajian 159

Jadual 3.2 Sampel Sekolah Menengah dalam Kajian AnalisisKeperluan Guru Bahasa Melayu

162

Jadual 3.3 Pengumpulan Data dan Analisis Data 186

Jadual 3.4 Skor Median tahap Persetujuan Pakar Bahasa Melayu 192

Jadual 3.5 Tahap Konsensus Pakar Bahasa Melayu 227

Jadual 3.6 Ukuran Skala Likert 231

Jadual 4.1 Kemahiran murid-murid menggunakan Internet 241

Jadual 4.2 Isi kandungan bahan pembelajaran tatabahasa di LamanPortal PTBM-T2

246

Jadual 4.3 Jenis bahan pembelajaran Bahasa Melayu 248

Jadual 4.4 Bahan Pembelajaran Tatabahasa Bahasa Melayu 249

Jadual 4.5 Bahan sokongan tambahan elektronik 251

Jadual 4.6 Alat teknologi pengajaran yang digunakan oleh GuruBahasa Melayu

253

Jadual 4.7 Sebab guru jarang menggunakan komputer atau Internetdalam pengajaran

255

Jadual 4.8 Masalah pembelajaran tatabahasa Bahasa Melayu dalamkalangan murid

257

Jadual 4.9 Masalah pembelajaran tatabahasa yang dihadapi olehmurid-murid Tingkatan Dua

263

Jadual 4.10 Tajuk tatabahasa yang sukar dipelajari oleh murid-muridTingkatan Dua

264

Jadual 4.11 Cara persembahan isi kandungan bahan mengikutpendapat murid

265

Jadual 4.12 Cara persembahan isi kandungan bahan pembelajarantatabahasa Bahasa Melayu mengikut pendapat Guru

266

Jadual 4.13 Tajuk pembelajaran tatabahasa Bahasa Melayumengikut pendapat Guru

267

x

Jadual 4.14 Latihan tatabahasa yang diperlukan oleh murid-murid 268

Jadual 4.15 Jenis latihan murid-murid mengikut pendapat Guru 269

Jadual 4.16 Aktiviti pengayaan tatabahasa Bahasa Melayu yangdiperlukan oleh murid-murid Tingkatan Dua

270

Jadual 4.17 Aktiviti pemulihan yang diperlukan oleh murid-muridTingkatan Dua

271

Jadual 4.18 Aktiviti tatabahasa yang diperlukan oleh murid-murid 272

Jadual 4.19 Aktiviti pengayaan tatabahasa Bahasa Melayu 273

Jadual 4.20 Aktiviti pemulihan tatabahasa Bahasa Melayu 273

Jadual 4.21 Aktiviti pembelajaran tatabahasa Bahasa Melayu 274

Jadual 4.22 Bentuk soalan penilaian tatabahasa Bahasa Melayu yangdiperlukan oleh murid-murid

276

Jadual 4.23 Jenis soalan dalam bank soalan yang dikehendaki olehmurid-murid

277

Jadual 4.24 Bentuk soalan penilaian tatabahasa Bahasa Melayu 278

Jadual 4.25 Jenis soalan dalam bank soalan 279

Jadual 4.26 Sumber maklumat yang diperlukan oleh murid-murid 280

Jadual 4.27 Komponen utama untuk membina Laman Portal PTBM-T2

287

Jadual 4.28 Tajuk pembelajaran tatabahasa di Laman Portal PTBM-T2

288

Jadual 4.29 Jenis latihan tatabahasa 290

Jadual 4.30 Aktiviti pembelajaran tatabahasa 291

Jadual 4.31 Bentuk soalan penilaian tatabahasa yang sesuai 292

Jadual 4.32 Sumber rujukan 293

Jadual 4.33 Bahan pembelajaran tatabahasa yang sesuai dimuatkandi Laman Portal PTBM-T2

294

Jadual 4.34 Alamat laman web yang disenaraikan di Laman PortalPTBM-T2

295

xi

Jadual 4.35 Pandangan Pakar Bahasa Melayu mengenai teknik dankaedah pengajaran melalui Laman Portal PTBM-T2

296

Jadual 4.36 Strategi Pembelajaran Tatabahasa 297

Jadual 4.37 Masalah pembelajaran tatabahasa Bahasa Melayu dalamkalangan murid Tingkatan Dua

298

Jadual 4.38 Cara mengatasi masalah pembelajaran tatabahasa dalamkalangan murid Tingkatan Dua

299

Jadual 4.39 Cara mengajar murid-murid yang lemah dalampenguasaan Bahasa Melayu

300

Jadual 4.40 Bahan pembelajaran tatabahasa yang sesuai dimuatkandi Laman Portal PTBM-T2

302

Jadual 4.41 Komponen utama untuk membina Laman Portal PTBM-T2

305

Jadual 4.42 Tajuk pembelajaran tatabahasa di Laman Portal PTBM-T2

307

Jadual 4.43 Jenis latihan tatabahasa 308

Jadual 4.44 Aktiviti tatabahasa 312

Jadual 4.45 Bentuk soalan penilaian tatabahasa 313

Jadual 4.46 Sumber rujukan 316

Jadual 4.47 Alamat laman web yang disenaraikan di Laman PortalPTBM-T2

317

Jadual 4.48 Masalah pembelajaran tatabahasa Bahasa Melayu dalamkalangan murid Tingkatan Dua

319

Jadual 4.49 Cara mengatasi masalah pembelajaran tatabahasa dalamkalangan murid Tingkatan Dua

320

Jadual 4.50 Cara mengajar murid-murid yang lemah dalampenguasaan Bahasa Melayu

322

Jadual 4.51 Pandangan Pakar Bahasa Melayu mengenai teknik dankaedah pengajaran melalui Laman Portal PTBM-T2

325

Jadual 4.52 Strategi pembelajaran tatabahasa 327

Jadual 5.1 Kemahiran murid menggunakan Internet 403

Jadual 5.2 Penggunaan teks, rajah dan jadual di laman portal 406

Jadual 5.3 Penggunaan teks, rajah dan jadual membantu muridmengingati konsep tatabahasa

407

xii

Jadual 5.4 Latihan dan aktiviti meningkatkan kemahiran murid 408

Jadual 5.5 Latihan dan soalan ujian sesuai dengan murid 409

Jadual 5.6 Aktiviti, latihan dan soalan ujian yang difahami olehmurid

409

Jadual 5.7 Penerangan nota dan contoh ayat memudahkanpemahaman murid

410

Jadual 5.8 Murid mengaplikasikan pengetahuan dalam latihantatabahasa

410

Jadual 5.9 Latihan dan aktiviti tatabahasa membantu penguasaantatabahasa murid

411

Jadual 5.10 Penggunaan teks, rajah dan jadual menarik minat murid 412

Jadual 5.11 Maklumbalas (pembayang) membantu murid menjawabsoalan

413

Jadual 5.12 Integrasi pengetahuan murid dalam latihan 415

Jadual 5.13 Aplikasi kemahiran tatabahasa 415

xiii

Rajah SENARAI RAJAH HalamanRajah 2.1

Rajah 2.2

Rajah 2.3

Teori Pemerolehan Bahasa

Teori Konstruktivisme dalam reka bentuk pembangunanPortal Pendidikan

Prinsip Pengajaran Merrill

42

51

63

Rajah 2.4

Rajah 2.5

Rajah 2.6

Rajah 2.7

Rajah 2.8

Pengajaran berdasarkan web

Reka bentuk pembelajaran berdasarkan web

Reka bentuk bahan pengajaran dan pembelajaran

Model Penilaian Stake’s Countenance

Matrik Diskriptif, Matrik Pemerhatian dan MatrikPenghakiman dalam Model Penilaian Stake’s Countenance

65

68

68

77

78

Rajah 3.1

Rajah 3.2

Rajah 3.3

Rajah 3.4

Rajah 3.5

Rajah 3.6

Rajah 3.7

Rajah 3.8

Rajah 3.9

Rajah 3.10

Rajah 3.11

Rajah 3.12

Rajah 3.13

Langkah-langkah menjalankan kajian

Kerangka konsep pembangunan dan penilaian bahanpembelajaran tatabahasa di Laman Portal PTBM-T2

Instrumen kajian

Reka bentuk kajian

Carta Aliran Analisis Keperluan Guru Bahasa Melayu

Carta Aliran Analisis Keperluan Murid Tingkatan Dua

Reka Bentuk Bahan Pembelajaran Di Laman Portal PTBM-T2

Pembangunan Bahan Pembelajaran Tatabahasa Di LamanPortal PTBM-T2

Model reka bentuk pengajaran Dick dan Carey

Model Reka Bentuk Bahan Pembelajaran Tatabahasa BahasaMelayu Tingkatan Dua

Model Reka Bentuk Laman Portal PTBM-T2

Fasa Reka Bentuk Pembangunan dan Penilaian BahanPembelajaran Di Laman Portal PTBM-T2

Contoh Model Penilaian Stake’s Countenance

136

137

138

139

141

142

143

147

149

150

151

152

155

xiv

Rajah 3.14

Rajah 3.15

Rajah 3.16

Rajah 3.17

Rajah 3.18

Matrik Pemerhatian dan Matrik Penghakiman

Fasa I: Analisis Keperluan Guru Bahasa Melayu dan Murid-murid Tingkatan Dua

Fasa II: Reka Bentuk Bahan Pembelajaran TatabahasaBahasa Melayu Tingkatan Dua

Fasa III: Pembangunan Bahan Pembelajaran Di LamanPortal PTBM-T2

Fasa IV: Penilaian Bahan Pembelajaran Di Laman PortalPTBM-T2

158

202

204

208

212

Rajah 3.19 Halaman Utama Laman Portal PTBM-T2 219

Rajah 3.20 Komponen Jenis-jenis Kata Di Laman Portal PTBM-T2 220

Rajah 3.21

Rajah 3.22

Rajah 3.23

Rajah 3.24

Rajah 3.25

Komponen Jenis-jenis Ayat di Laman Portal PTBM-T2

Komponen Soalan Ujian di Laman Portal PTBM-T2

Komponen Latihan Pemulihan di Laman Portal PTBM-T2

Komponen Sumber Rujukan di Laman Portal PTBM-T2

Komponen Aktiviti Bahasa di Laman Portal PTBM-T2

220

221

221

222

222

Rajah 4.1

Rajah 4.2

Rajah 4.3

Rajah 4.4

Rajah 4.5

Langkah-langkah Pembangunan Bahan Pembelajaran DiLaman Portal PTBM-T2

Langkah-langkah Membina Bahan Pembelajaran TatabahasaBahasa Melayu Tingkatan Dua

Fasa Pembangunan Bahan Pembelajaran Di Laman PortalPTBM-T2

Komponen Utama Laman Portal PTBM-T2

Tajuk Bahan Pembelajaran Tatabahasa Bahasa Melayu DiLaman Portal PTBM-T2

238

239

240

329

330

Rajah 4.6 Laman Portal PTBM-T2 331

Rajah 4.7 Jenis-jenis Ayat 332

Rajah 4.8Rajah 4.9Rajah 4.10

Jenis-jenis KataJenis-jenis KataTajuk Bahan Pembelajaran Tatabahasa Bahasa Melayu DiLaman Portal PTBM-T2

333334335

xv

Carta SENARAI CARTA Halaman

Carta 5.1 Kemahiran Internet 403

Carta 5.2 Penggunaan teks, rajah dan jadual 407

Carta 5.3 Latihan dan aktiviti tatabahasa 408

Carta 5.4 Aplikasi kemahiran tatabahasa 416

xvi

Lampiran SENARAI LAMPIRAN Halaman

Lampiran A: Soal selidik Murid-murid Tingkatan Dua 486

Lampiran B: Soal selidik Guru Bahasa Melayu 493

Lampiran C: Soalan Temu bual Pakar Bahasa Melayu (PusinganPertama)

508

Lampiran D: Soal selidik Pakar Bahasa Melayu (Pusingan Kedua) 512

Lampiran E: Soal selidik Pakar Bahasa Melayu (Pusingan Ketiga) 524

Lampiran F: Soalan temu bual Guru Bahasa Melayu Tingkatan Dua(Penilaian Formatif)

537

Lampiran G: Soalan temu bual Pakar Bahasa Melayu (PenilaianFormatif)

542

Lampiran H: Soalan temu bual Pakar Teknologi Pengajaran(Penilaian Formatif)

547

Lampiran I: Soalan temu bual murid-murid Tingkatan Dua sebelumpelaksanaan penggunaan laman portal (PenilaianStake’s Countenance)

552

Lampiran J: Soalan temu bual murid-murid Tingkatan Dua selepaspelaksanaan penggunaan laman portal (PenilaianStake’s Countenance)

555

Lampiran K: Soal selidik Murid-murid Tingkatan Dua (PenilaianSumatif)

560

Lampiran L: Matrik Stake’s Countenance: Program Anteseden 567

Matrik Stake’s Countenance: Program Transaksi 568

Matrik Stake’s Countenance: Hasil Program 571