Modul 4

PENGURUSAN SUNGAI SECARA

“HANDS ON”

Penyelesaian…

…..Ubah sikap anda

……Hargai dan cintai sungai &

anak sungai& ……

Parit @ longkang

PROGRAM “PENYIASATAN” (Audit) RIVER RANGER

• mendidik orang ramai terutamanya golongan muda & pelajar-pelajar sekolah tentang cara-cara untuk menilai sungai dan kawasan sekitarnya

• Melatih mereka menjadi mata dan telinga (eyes & ears) sungai samaada sebagai individu atau secara kumpulan

• Melibatkan diri dalam pengurusan sungai & air

• Menjalankan “Health Assessment ”

Penyiasatan Sungai

• Pemahaman Ekosistem/Lembangan Sungai– Alamat Sungai

• Pemetaan – Sungai/Lembangan Sungai/Sistem Perparitan

• Pemantauan– Pencemaran

• Pemeriksaan Kualiti Air– Tahap Kesihatan Sungai– Kad Laporan Sungai

• Tindakan – Pengendalian data, pelaporan & penyerahan – Merangka pelan tindakan– Pelaksanaan

11. Pemahaman Ekosistem/Lembangan Sungai

Kajian Lembangan Sungai

• 97% daripada air minuman kita datang daripada sungai.

• Oleh itu sebarang gangguan dalam lembangan sungai akan mempengaruhi kita sama ada secara langsung ataupun tidak langsung.

• Kajian :

– Hidrologi,

– Ekologi

Alamat Sungai

• Rumah• Longkang• Parit• Sungai 1• Sungai 2• Laut

SMK (P) Sri Aman

Parit Taman Aman,

Sungai Pencala,

Sungai Kelang,

Selat Melaka.

Lembangan Sungai Kelang

2. PEMETAAN

• Peta Topo • Peta lembangan sungai (JPS)• Peta sistem perparitan (PBT) • Pemetaan sungai/parit• Pemetaan sumber pencemaran

Pemetaan Lembangan Sungai

• Mengetahui lembangan sungai dan pengaliran airnya terutamanya punca air masuk dan keluar .

• Cara : – Rujuk peta setempat (PBT, JPS,

LUAS)– Cari kedudukan sekolah,

longkang, parit, tasik dan sungai.– Lihat penggunaan tanah kawasan

berhampiran– Kenal pasti punca-punca kemungkinan

bagi pencemaran

Pemetaan Lembangan Sungai

Pemetaan sungai

Penanda parit/longkang

/sungai

3. Pemantauan

• Pencemaran• Pencemar• Kad laporan sungai• Kualiti air sungai• Aktiviti

– Penggunaan tanah– Penggurusan sumber – sampah– IWK– haram

Food OutlesWet Markets

Slaughter Houses

Animal FarmsHousehold Waste

Sewerage Agriculture

Cottage Industries

Direct Discharges into Rivers

4. Pemeriksaan Kualiti Air Sungai

• Tahap Kesihatan Sungai– Fizikal– Kimia– Biologi

• Kad Kesihatan Sungai

Field Training - skill

School students

School students

community

Special children

Media

a. PEMERHATIAN SECARA FIZIKAL

• mengkaji keadaan kesihatan sungai dengan menggunakan 5 deria.

• kajian hidrologi, ekologi & pemerhatian

•Kekeruhan/warna air •Bau

•Hakisan •Perparitan

•Sampah •Penggunaan tanah

•Organisma akuatik (ikan) •Vegetasi sungai (tumbuhan wetlands, alga)

•Asal dan jenis sungai •Lebar, kedalaman, halaju air

Menggunakan peralatan dan bahan kimia

Memberi gambaran tepat ketika itu.

Oksigen Terlarut (Dissolved oxygen)

Fosfat

nitrat

Suhu

Kekeruhan (turbidity)

pH

b. PEMERHATIAN SECARA KIMIA

Uji kualiti air

c. PEMERHATIAN SECARA BIOLOGI

• Kaedah pemonitoran biologi di mana kualiti setiap bahagian sungai dinilaikan berdasarkan kehadiran organisma hidup yang tinggal di dalam air ataupun kawasan sekitarnya

• Dua kumpulan organisma hidup:

• Haiwan tanpa tulang belakang (invertebrata)

• Ikan (vertebrata)

PEMERHATIAN SECARA BIOLOGI

HAIWAN TANPA TULANG BELAKANG (INVERTEBRATA) (Sambungan)

• Kehadiran organisma kecil ini digunakan sebagai petunjuk kepada kualiti air sungai,samada bersih ataupun sebaliknya

• Kaedah mudah dan menarik ini dapat dilaksanakan oleh setiap individu, keluarga atau kumpulan dengan latihan yang minima

• Ia digunakan untuk melihat kesan pencemaranbagi jangka masa pendek

Pemantauan secara biologi

IKAN (Sambungan)

• Ia digunakan untuk melihat kesan pencemaran bagi jangka masa yang lebih panjang

• Ia juga sangat sesuai bagi golongan pemancing yang boleh menjadi sebagai pemerhati sungai untuk memelihara kehidupan ikan di sungai

Sign Indicator Water Quality

Very sensitive Excellent

Sensitive Good

Moderate OK

Tolerance Poor

Non-indicator animals

None

Stonefly nymphs Damselfly – demoiselle

Fly larvae

5. TINDAKAN• Pelan pemantauan & tindakan• pengumpulan data berstruktur menggunakan kad laporan sungai

& kad kesihatan sungai.

• Data yang diperolehi perlu dikumpul dan menghasilkan satu laporan yang ringkas dan menyeluruh.

• Komuniti terlibat digalakkan menyalurkan maklumat diperolehi kepada agensi yang berkaitan

• Data serta laporan tersebut di muat naik (upload) kedalam website

– www.riverranger.my atau

– Blogs River Ranger

Menjalankan kajian seperti Saintis Sebenar

Sebagai seorang saintis :Pelan pemantauan & tindakan,

Kehidupan sungai akan sentiasa berubah,Menambil lebih daripada 1 sampel per tapak,

Kumpulkan data pada masa yang berlainan sepanjang tahun, Bandingkan kualiti air dari tapak yang berlainan sepanjang sungai.

6. KAEDAH PENYIASATAN

Peralatan yang diperlukan untuk aktiviti lapangan:

Peta, Kompas,Kertas,Pen,Kamera,Water testing kitKad laporan sungai,Jaring akuatik berbingkai aluminium atau besiDulang enamel putihKanta pembesarBotol kosong

Langkah berjaga-jaga

• Jangan pergi seorang diri. Pastikan aktiviti dilakukan sekurang-kurangnya 2-3 orang

• Lakukan aktiviti sebelum hari gelap

• Pakai pakaian dan kasut yang bersesuaian

• Gunakan sarung tangan getah seandainya mengambil sampel air yang dikhuatiri tercemar

• Kanak-kanak perlulah ditemani dan diawasi oleh orang dewasa sewaktu pemonitoran

• Berhati-hati dengan lubang, batu-batu tajam, kaca, tumbuhan berduri dan haiwan-haiwan liar (jika ada)

Walau apapun aktiviti yang dilakukan, keselamatan perlu diutamakan

• Masukan haiwan kecil daripada jaring kedalam bekas (dulang). Jangan periksaan mereka di dalam jaring;

• Pastikan haiwan sampel sentiasa di dalam air;• Cuba jangan sentuhnya, Cuma perhatikan;• Jangan biarkan dia dibawah cahaya matahari yang

terik;• Mesti melepaskan balik haiwan kedalam sungai.

Penjagaan Sampel Haiwan

SSekian. Terima Kasih.

• Kebersihan Sungai dan persekitaran adalah Tanggungjawab Bersama

• Pengetahuan dan pengalaman adalah penting bagi pendidik

• Pendedahan dan Pendidikan berkesan merupakan asas kepada kejayaan

KKesimpulan