major mahmud mahyideen bin almarhum sultan abdul kadir...

Hak Cipta Terpelihara © 1978 – Persatuan Sejarah Malaysia


MAJOR MAHMUD MAHYIDEEN BIN ALMARHUM SULTAN ABDUL KADIR

KAMARUDDlN, SEORANG TOKOH TANAH AIR

olch

Nik Anuar Nik Mahmud JabuanScjarah

Univ" ... itiK"bangsu.nMa1a~ia

Salah scorang tokoh tanah air yang bc:lum mendapat perhatian pengkaji-pengkaji sejarah sarna ada tempatan ataupun luar negeri ialab Almarhum Major Mahmud Mahyideen (Tengku)} Semasa hayatnya , Major Mahmud tdab memain peranan yang tidak kurang pentingnya di dalam bidang pelajaran, ketenteraan. siasah dan pentad· biran.

Di dalam tulisan ini, penulis cuba menggalorkan secara rinRkas sejarah hid up Major Mahmud Mah· yideen dengan harapan ianya akan membuka jalan kc:pada kajian yang lebih mendalarn Jagi ke alas tokoh ini.

Mahmud Mahyideen ialah anak kedua kepada Almarhum Sultan Abdul Kadir I iailu Sultan Patani yang teeakhit sekali. 2 Beliau tdah dilahirkan di Patani pada tahun 1905 dan mempunyai enam orang adik beradik. Bdiau t(:iah nt(:nda' pat didikan awalnya eli S(:kolah Majlis Agama Islam di Kota Bharu st:bdum mt:lanjutkan p(:lajarannya di Royal Assumption Collt:ge di Bangkok dan Pt:nang Fret: School di Pulau Pinang.

38

Perkhidmatan Pt:lajaran

Beliau mula berkhidmat dt:ngan Jabatan Pdajaran Negeri Kelantan pada Jun, }9-33 sebagai mengganti Encik Abdul Haw bin Hassan, bt:kas Inspt:ktor St:kolah Melayu yang dipinjarn dari Nt:g<:ri·nt:geri

I. Ada~h lr.urang jdu mcnppa Mahmud Moahyidttn mennuJUl'kan pangkatnyaloCbapi 1"tncku'. MCI\Jikut J.e. Boltorn. panekat iN digugur di atu aliISiIII peribadL Uhu, J.e. Bottoml, 'Obiruary of Major (Tengku) Mahmud Mahyideen b. Tcnaku Abdul Kadit Kamaruddin', Ma· lay,," Hutoril: .. l JOI6ML Vol. I. no. I, ,.by 19!14.h.40-41.

2. SulLln Abdul Kadit Kamaroddin iali1h Sultan Kcn,iaan Mclayu 'auN yilng ter· alr.hir. Bcli.o.u tcl>.hdilucutdarilr.cdudullanny. okh Olulalongkom pada tahun 1902 lr.erwol dlkatakan menmtanl rancanpn Siilm untull mencinlepuiltan KenJun Me~yu Pluni .:bapi Kbahqian dari ncpn. Siam. Unlulr. pmcclahUiln Yllnl !cbih 1&njut lihat {bnhim Shu!r.,y. S,,'1mIA K.vaj..- Mdl;'Y1< PIII..u, Tcnpu Zainab bl. Tenp.u Abdul MUII,lib. Puir Putch, Kcbntan. 1961; Tq Bunn .... n.1 Pro-!1inr:iGJ Adm;roU'",,"on of Si ..... 1!92· 19U. Odord Univusily PUll. Kuala Lumpur. 1977 h. 1~&201. JUP lihat MarptC1 K. Loch, PaLlni and the De~lop' rnc'nt of a Th&i State', Jo .. rut of rh, Mat.ryM" 8r41uh of Ihl ROY4/ AMIIC Sandy. Vol. L,pt.2,1977.

l



39



Melayu Benekutu.s Oleh kerana Mahmud Mahyideen udak mempu· nyai pengalaman di daJam bidang pdajaran, ia tdah dihantar ke Johor selama sebulan bagi meng· ikuli kursw di Jabatan Pelajaran J ohor, Sckembalinya dari Johor, Mahmud Mahyideen tdah dilantik sebagai Inspekter Sekolah Melayu , Patut diingatkan di sini bahawa ja· walnn Inspekter Sekolah Melayu itu merupakan jawatan yang paling linggi ~kaJi di dalam perkhidmatan pelajaran negeri ,

Perlantikannya scbagai Inspek· ter Sekolah Melayu adaJah sesuai dengan perubahan sikap di kaJangan penduduk'penduduk di negeri itu terhadap pelajaran secular. Kearlaan ini beroeza sekali dengan tahun· tahun '30·an di mana ibu· bapa lebili benninat untuk meng' hantar anak·anak mereka ke pon· dok alau sekolah·sekolah agama. Justeru itu beberapa buah sekolah vernacular Melayu terpaksa ditutup lantaran keuadaan murid. Keadaan· nya adalah berbeza sekali dengan tahun·tahun 1930·an. Mengikut Ja· poran kerajaan:

M ••• the demand for education ncud. lhe nwnbcn of .. vall&bk K:booI placet and Ibe apuily of .. l1 .. ff wbkh it !Kin, lnIined and iDanlc:d .•. "4

Perkembangan yang mengga· lakkan itu merupakan suatu cabar· an kepadaJabatan Pelajaran Negeri terutamanya Mahmud Mahyideen. WaIau pun kurang berpengalaman, Mahmud Mahyideen telah menun· jukkan kemampuannya untuk memikul tanggungjawab itu dengan penuh dedikasi. Di bawah pe· nguasaannya, sistem pelajaran di negeri Kdantan telah mencapai ban yak sekali perubahan dan kema· juan. Kemajuan itu bukan sahaja

40

dapat dilihat pada bcrtambah scm· purnanya sekolah vernacular Me· I~yu tetapi juga wujudnya sekoJah Inggeris kerajaan yang pertama di negeri itu. Di samping itu, Mahmud Mahyideen juga telah mengambil inisiatif untuk mempertingkatkan lagi mutu pengajaran di kalangan guru·guru. Beliau ~edar bahawa ke· sempumaan dari segi pengajaran tidak akan lercapai kiranya mutu pengajaran guru·guru itu rendah.

Sekolah Perempuan Kerajaan

Atas dayausaha Mahmud Mah· yideen, Sekolah Perempuan yang pcrtama telah dibuka pada awal tahun 1936. Sekolah Melayu Pe· rempuan ini merupakan pioneer kepada kclahiran sekolah·sekolah perempuan Mclayu seterusnya di negeri itu. Walaupun sekolah ini mengutamakan mala pelajaran saim rumahtangga,S tetapi pembukaan· nya mcrupakan satu kcmajuan di bidang pclajaran. Pukul rata pen· daftaran sepanjang tahun 1936 ialah 95% dan per at us kedatangan. nya ialah 94.5%. Jumlah murid pada waktu itu ialah seramai 80 orang.6

Sebagaimana disebut di atas, Mahmud Mahyideen adalah meru· pakah "the prime mover of the es· tablishment of a Government Eng· lish Schools, the fint of its kind in the state of Kelantan".7 Sekolah

S. J(tla"t." .. bm.af Rq,ort 19s6, h. 40 (tekpu W dipanqil KAR).

4. KARI9J6,h.51.

.5 . Anlano nalll-mab. pc~ yllna: dillj&f b.I.alI~Itnt;nj&hildanc:rochcl.

6. KAR 1936. h. 43.

7. T\&&1l bm.aiI Mohamed, 'A TriI\lk to the: Fitl1 lIeadmulu, M.ahm ... d bin Te""",,, }t.jl Yu.of, J.P'. n.~ Kij~. Makt.b SuJllOti hlD&D. KolI. Bhuu, Kdanllin, Novcmbcr.1966. h.89.



Ingguis Kt:rajaan itu tdab dibuka pada April 1936 dt:ngan dikt:na1i st:bagai Sultan Ismail School. St:bt:narnya pt:rsoalan untuk mt:ngadakan pdajaran lnggcris di nt:~ri itu ulah timbul sejak tahun 1930 lagi. Tt:tapi pt:mbukaannya tt:rpaksa di· lunda dist:babkan rancangannya mt:ndan belanja yang tinggi sedang· kan hrajaan negeri dewasa itu mengalami kekurangan kewangan.8

Walaupun alasan pihak hrajaan itu rasionaJ tetapi st:benamya pt:nundaan pembukaan sekolah lnggeris itu juga mempunyai kaitan dengao dasar pelajaran pihak penjajah. Tc:lah mc:njadi dasar pelajaran pt:njajah pada masa itu mt:nganggap Kelantan sc:bagai sebuah negeri pertaman dan kt:makmuran dmnomi rw:gc:ri masa hadapan dan sebahagian bt:sar rakyatnya adalah bergantung kepada pertanian.9 Oleh kerana sebilangan besar rakyat Kelantan bergantung kepada pertanian menyebabkan mereka tidal memerlukan bahasa Inggeris.

.. &n EnJlish ~ducation for tbe maj0-rity 01 th~ inNbitanb will not bt con. ducive 10 th~ h&ppinc. of Lh~ people or the wdfue of Ih~ Sbt~." 10

Apa yang jdas dari dasar pelajaran penjajah ialah merc:ka inginkan penduduk-penduduk di Kdantan itu diIc:ngkapkan 'mentally' dan 'physical ly' untuk mc:neruskan kc:rjakc:rja datuk ncnek merc:ka tctapi

dcn~ .I~~i~:~.~~:~~: m::j:'t ~ dominated by • munoe: of Inattuctlon Oc~d for Ufb.n clute.; and tbe r~ moval o f Ulitn..:y and the trachin&; of

~":=o;~~~~.~·'Ia1m Pada pandangan pc:njajah sek.ira

nya pc:nduduk-pcnduduk di negcri itu mt:ngkhususkan pengetahuan Inggeris seperti mengambil Junior Cambridge Cc:rtificatt: tentu mereka

41

tidak lagi ingin bekerja sebagai petani. Lagi pun katanya pc:luang untuk bekerja bagi mereka yang lulus dan sekolab lnggeris adalah terhad sc:kati.

Walaupun pembukaan sek.olab itu tertakluk kepada syarat·syarat tmentu,12 peranan Mahmud Mahyideen sebagai 'prime mover' kepada pembukaan Sekolab lnggeris itu patut dihargai, Oaripada st:kolah yang satu itu kemudiannya ia berkembang maju dan membawa kcpada pembukaan beberapa sekolah In~ris di beberapa tempat di Kc:lantan pada tahun-tabun kemudian. Pada tahun 1937 Mahmud Mahyideen tdab bt:rjaya meyakinkan pihak kerajaan untuk membuka sdolah l nggeris Perempuan, yang kemudiannya dikenali sebagai Zainab English Schoo!.1 S Berbeza dengan Sekolah Inggeris Lc:laki, sekolah ini dibuka dengan tujuan uotuk melatih ..... girls to be alt:rt and quick minded and suitable wivt:s for Malay Officers who have rc:cic:ved higher t:ducation rather than to seek any high standard of technical education .. ,14 Ini menyebabkan perhatian telah diberikan kepada mata pdajaran sains rumahtangga.

8. KAR 1930. h. 47 ,

9. lbid,h.S1. 10. Ibid.,

11. Ibtd.,

12. Kc:adun ini jelu dilcranPazI dl dalam Iaporan tahunan bnjun bq:l tabun 1958 dl m&na dical.it baha ....... ~. It b intended. that the limited nwnbcr or boYI 10 educated ahall b~ tclc<;ted with can.' Ttd.lk kun.na: pentln, Wah ann 'Olq ~ar-bCIU' • diberi ktut.amun.

IS . KAR 1937, h.52

14 ibid..



Latman Perguruan

Satu daripada perubahan besar yang dilakukan oleh Mahmud Mahyideen ialah mengadakan lalihan-Iatihan secukupnya bagi guruguru yang tidak terlatih. Sc:bagaimana disebut di atas , Mahmud Mahyideen sedat bahawa kesempurnaan dari segi pc:ngajatan tidak akan tc:rcapai kiranya mutu pengajaran guru-guru adaJah rendah_ Lagi pun beliau insaf bahawa pelajaran Mc:layu adalah tertakluk kc:pada dasar pc:1ajaran penjajah dan kiranya mutu pc:ngajaran itu rendah tentu ia akan mc:rugikan bangsa Mc:layu_ Menurutnya mutu pengajaran guruguru itu adalah tc:rtakluk kc:pada dua pc:rkara, iaitu: 15

i) bertambahnya Guru-Guru yang mendapat latihan maktab,

ii) membanyakkan latihan-Iatihan sc:cara tc:mpatan.

Untuk tujuan itu, Mahmud Mahyidec:n tc:lah mc:mbuka kursus 'Nonnal Class' di sc:luruh jajahan_ Kc:1a.s ini tc:lab diadakan pada setiap hari Sabtu dengan diajar oleh guru-guru lepasan Maktab Pc:rguruan Sultan Idris (MPSI). Walaupun kc:majuan yang dicapai dc:ngan latihan itu agak perlaban, akan tetapi ianya mc:rupakan satu 141-tihan yang Ic:bih berkc:san daripada mc:ngadakan pc:periksaan terhadap guru-guru. Sukatan pelajaran yang digunakan di kc:1as ini adalah sarna dengan sukatan kursus bagi talmn satu dan dua di MPSI. Bagi guruguru yang menunjukkan kc:holc:hannya a.kan dihantar kc MPS!.

Satu lagi can untuk mengduarkan guru-guru tempatan ialah dengan carOl mengadakan latihan tem-

42

patan yang dikcnali dengan 'Dar· jah Khas'. Murid-mudd yang mc:nc:apai kc:lulusan tc:rbaik di dalam pc:pcriksaan darjah mam akan diambil sc:bagai 'Guru Murid' (Pupil Tc:acher). 'Guru Murid' ini akan dilalih meng-.ajar sc:lama dua tabun di sc:kolah·sc:kolah tempatan sebc:lum ditauliahkan sebagai guru terlatih.

Bagi meningkatkan lagi mutu pc:lajaran di sekolah \·ernacular Melayu, Mahmud Mabyidec:n tdah mengambil inisiatif untuk me nyusun semula cara-cara pemadbiran sekolah dan sukatan pelajaran. Beliau ldab mc:muatkan cadangan· cadangan itu dalam "Pc:ratoran Am Bagi Sekolah Sc:kolah Mc:layu Kerajaan Kc:lantan".16 Bc:liau telah menggariskan cara-cara menjalankan pentadbiran sekolah bermula daripada peringkat pendaftaran kanak-kanak sehingga kepada caracarOl mengendalikan peperiksaan. Bc:rhubung dengan tugas dan pera· nan guru-guru, bc:liau tc:lah membahagikan tugas dc:ngan tcratur kc:pada Guru Besar, Guru Pelawat dan Penolong Pc:mcriksa Sckolah.

Oi dalam 5ukatan pdajaran pula, Mahmud Mahyidc:en telah memasukkan mata-mata pc:lajaran baN scpc:ni IImu Hisab, lImu Tanaman, IImu Sc:jatah dan lImu Kesihatan. Dc:ngan perubahan sukatan pc:lajar· an ini matlamat pclajaran di sekolah-sekolah ali ran melayu bukan ·Iugi sekadar uotuk bclajar mcmba· ca dan menulis telapi melebihi dari itu.

u. KAR 19J6. h.!i7

16. Bulr.u panduan ini diterbitbn olen AIbmaJiah Preu, Kota Bharu, Kdanlan ~d.i22hb.SeptembCT, 19'8.



Oi samping bergerak cergas di bidang pdajaran, Mahmud Mahyideen juga merupakan Pesuruhjaya Pengakap bagi negeri Kelantan.17

Oi bawah pengawasannya pergerakan pc:ngakap ne~ri tdah berkembang dc:ngan pesat. BiJangan keanggotaannya tdab meningkat dati bilangan 152 orang pada tabun 1933 kepada bilangan 1,200 pada tahun 1938.18

Pada tabun 1934 Mahmud Mahyideen tc:lah mengetuai rombongan pengakap bagi negeri KeJantan kc: Jambori Pengakap di Melbourne, Australia.19 Dilihat pada perkembangan di atas dapal dikatakan bahawa hasil daripada daya usaha Mahmud Mahyide:cn tarar kc:majuan pdajaran di KeJantan tdah mc:ncapai suatu pe:ringkat yang boo h:h dibanggakan. Kc:adaan ini diakui sc:ndiri olc:h £Oak G.A de: C de: Moubmy, Pe:nasihat lnggc:ris, hila bc:1iau mc:nulis:20

"'Ttntku Mahmud Mahyidccn hu !hown. unusual inilalivc and a pup of UtoeT1lia1 unutu.al On one who hal nol recriftd 1p«W uainine in tualine J W1$ Featly liruck with IoOI1X of hI. improyelllC'nlJ r«ord. and forms ulICd ebc-whne ... tbe Impretor of School it familiar with 1.0 more rranl dcvdopmcnl in the toLaLay School Ihrouchout lhe: pc:ninNlu and hu obvlouuy rene to much trouble 10 keep abrnlt of the times. Morcovcf he has modiftcd what he hu k.l.rnt 10 llIit loa! condition".

Mclihat akan ke:bolchannya, pada tahun 1938 ke:rajaan tdah bersetuju untuk melantik beJiau se· bagai Penguasa Pclajaran Kclan· tan. 21 Perlantikan itu merupakan suatu pc:nghonnatan tinggi yang pernah diberi kepada anak Melayu, kerana beliau me:rupakan anak me' layu yang pertama di Semc:nanjung yang mcnjawat jawatan itu.22

Beliau tebh mcmc:gang jawatan itu hingga berlakunya ,Pepcrangan Du·

43

nia J(edua pada awal Dilcmber, 1941.

Peperangan dan perkhidmatannya di India dan Timur Tcngah

Jepun teJah menyerang Kelantan secara mendadak pada 7hb. Disember, 1941.25 Mahmud Mahyi· dec:n, yang bc:rpangkat saIjan dalam pasukan Sukarela Kdantan (Kelantan Volunteer Forces)24 telab mc:mbuktikan kepen.viraannya semasa menentang pencerobohan Jc:pun di Kdantan. Bersama-sama dengan askar-askar lnggeris dari pasukan lapan Briged bc: liau tdah berusaha untuk. mematahkan serangan J cpun tc:tapi malangnya gagal. Demi mempertahankan tanah air bcliau tdab sanggup berkorban dcngan meninggalkan kduarganya di Kdantan untuk bersama war lnggeris mcngundurkan diri ke Singapura. Mereh telab menumpang kapal S.S Kuala tetapi bclum sempat kapal itu sampai ianya telah ditcnggc:lam olc:h paJukan 'Kamikaze' Jcpun di pc:sisiran pan-

17. IUR 1934.h.21

18. KAR 1933. b. 27;KAR 1938

19. KAR 19J4. h.21

20. KAR 1936.h.41

21. AUIilr.tfIIllI.10hb.0J01. 1959.h_17

22. Ibid .• 25. Untuk kCIcn.npn Icntane ~p.a Jepu.n

kc atal Kclanlan lila lihac. LoWt Allen, Sinxapo,r: 1941-42. ),tPIi Dirtributwl (5) Pte. Ltd. Sinpporc,1977 b. 116-121; lihat jup, M ... nobu TJllii, S~PO": The Jgp.MU Vmio ... lnnI. Wuprct Lake, Corulabk, London, 1962.

24. PaRJbn Sukuela. Kd&ntan pad.a kctika itu dipimpin okh Capub:l H.A Ander· IOn, 1.5.0 dan ianp meapDdlLDp Patun MclaY" dan EvtOpc'1 LewU GILD Divisaon. KC1JIIIOtaannya berju"mWa Ie'

ramal 66 orana- Uhal KAR 1911.



tai Sumatera. Jasanya di waktu me· nydamatkan anak·anak kapal S.S Kuala tdah mendapat perhatian kerajaan Inggeris. Dari Sumatet2 bdiau tdab berangkat ke India.:l 5

Sdepas perang, Mahmud Mahyi· deen tdah dianugerah bin tang Medal of British Empire atau M.B.E.

Semasa di India, ~fahmud Mahyideen tdah ditugaskan di 8ahagian Propaganda dan Pengam. bilan (Propaganda and Recruit· ment Division). &bagai seorang pegawai di bahagian itu, Mahmud Mabyideen tdah dihantar kc: Timur Tc:ngah, terutamanya di Mesir dan Hejaz untuk mempengaruhi orang· orang Melayu daripada dipengaruhi oleh dakyah pihak Axis.26 Semasa di Hejaz, pihak dapati orang· orang Mdayu Petani tdah di· pengaruhi oleh Haji Wan Daud (Tok Api).27 Di da.lam laporan· nya bdiau menulis:

"flu. man iJ rupolUiblc: fOf aU Ihi ... lie ill ami UI and hu IfUt infiuence over the ~uani people: ..... ho arc lotal that if they auodate thernxlvu .... ith me or

accepl British help. their rei.ativn ~ht· tani .... iUbeiUtruledbylhcSiamcllC'.nd their Pnl~rty lhcR .... ilI be confucafCd. Furthcr. altcrthu wu.ln .... Mch the AJlicI will not ... In. they will not be allowed to SO back 10 their country. ThcK people: n ... I1owed all thex buc prop",."d.· Wlln, any counterpnlpapnda from our !.ide. They arc Yery simple people and nQ( educated. From put upcrlcncc the)' rnlillC' the SiamclC too arc eap&bJe of doinaall thiI".28

Bagi mempengaruhi orang-orang Mdayu Patani, bdiau mencadang· kan agar pihak Inggeris menghu. lurkan bantuan dan kemudahan se· bagai mana yang diberikan kepada orang·orang Melayu Sc:menanjung. Beliau mc:ncadangkan agar pihak Kerajaan lnggeris menggunakan tao

44

bung Lord Mayor yang bemilai £5,000, untuk membantu me~ka. Katanya:

" I hope you wiD kindly 1ft your ..... y 10 bdp tbex poor people:, npcOaIly thtf'lt~ni Malay" .... ho have corne to our lide no ..... k.1 they may turn back". 29

Di samping itu beliau juga ~itugaskan untuk me~krut pemu· da·pemuda Melayu Semenanjuog dan Pataui untuk dilatm sebagai agen·agen rahsia. Agen·agen rahsia itu akan dihantar ke Semenanjung Tanah Melayu atau Selatan Thai untuk menjaJankan operasi bawah tanah menentang Jepun di sana. Di Semenanjung me~ka akan di· bantu oleh Pasukan Rakyat Malaya Anti-Jepun atau MPAJA.

Berikutan denS-d.n penubuhan Komandan Asia Tenggara atau Southeast Asia Command pada per· tengahan 1943, 1vfahmud Mahyi. deeo tdab ditugaskan pula di da.lam pasukan Force 136 untuk mengetuai Bahagian Melayu.30 Be· liau tdah diberikan pangkat Major oleh Lord Mountbatten. Bagi men· jayakan pasukan itu sekali lagi beliau tdab pcrgi ke Timur Tcngah untuk merekrut pemuda Melayu Semenanjung dan Patam. Rekrut· rekrut itu kemudiannya dihantar ke India untuk mendapat latihan perang Guerilla. Sebagai ganjaran parla perkhidmatan me~ka. pihak loggeri! berjanji akan memberi

2's. UhatJ.C.8uttom •• op.cit.

:l6 .. bid..

21. Hajj W.n O.ud dilaporbn tebagai ipar pad.a Nik Mahmud hmail. Menlm Bnu Kewnanpaohk<1ikaitu.

28. Tenflku t.l.lhmud Mahyideen kcpada Sir Theodore Ad.lrm. IIhb. Januari. 1944 K1.s61{1's's/22's.

29. ibid.

so. J.C. Bottoms. op.cil .



25 ekar tanah seorang kcpada semua anggota Mclayu sclepas tamatmya pcperangan_ Pada Mahmud Mahyideen, pihak lnggcris berikrar akan membantunya membebaskan Patani dari bclenggu penjajahan Thai.

Cadangannya tentang masa depan Tanah Mclayu

Oi samping bergiat di dalam pasukan Force 136 Bahagian Mc:layu, Mahmud Mahyideen tidak juga ketinggalan untuk menyumbangkan pandangannya lentang bentuk pentadbiran yang akan diwujudkan di Tanah Mclayu sc:lepas perang nanti. Pada Februari 1943 beliau tdah menulis satu memorandum yang panjang pada Sir Richard Winstedt I bckas pegawai Tadbir. untuk dipan· jangkan kepada Pejabat T.mah Jajahan.'1 Patut diingatkan di sini bahawa eadangan Mahmud Mahyidcen itu merupakan salah satu cadangan yang paling awa! diterima olch kerajaan Inggeris berkenaan dengan paallcangan masa depan Tanah Me· layu.

Mahmud Mahyidccn cadangkan supaya Ncgeri-negeri Mclayu disatukan dan institusi Sultan dihapus· kan. Bcliau bersctuju untuk mencrima orang-orang asing yang tclah bermastautin lama di negeri-negeri Mclayu sebagai warga ncgara (elapi bcliau menekankan supaya pcngeta· huan Bahasa Melayu menjadi syarat utama untuk mendapatkan kcwar-ganegaraan itu. .

Juga dicadangkan supaya plhak lnggeris menyekat kcmasukanburuh-buruh Cina dan India kc Ncgcri.negcri Mclayu tctapi scbaliknya mcnggalakkan kcmasukan bu· ruh-buruh Jawa. Pada pandangan· nya orang-orang J awa Icbih scnang

diassimilasi dcngan masyarakat Melayu daripada orang-orang Cina atau lndia. Bcliau juga mcngesyorkan supaya banyak lagi pcluang-pcluang dibcri kepada ann-anilk Melayu untuk melanjutkan pelajaran di peringkat pengajian tinggi. Scbagai bekas Pcnguasa Pc:lajaran beliau scdar bahawa pclajaran adalab anak kunci kepada kcmajuan orang-orang Mclayu. Jika sekiranya orang-orang Mclayu dibcndung dengan danr pclajaran penjajah tentu sekali mereka akan ketinggalan zaman.

Walaupun cadangan beliau itu dipandang sepi olch Sir Richard Winstedt.'2 pihak Pejabat Tanah Jajahan menganggap cadangan-cadangan beliau itu sebagai bilik. Pihak Pejabat Tanab Jajahan meng' anggap Mahmud Mahyidcen sebagai 'an enlightened Malay' yang mdihat ke hadapan dan tidak lagi terikat dengan sejarah lama." Walau bagai· manapun cadangannya untuk menjadikan 'Tanah Melayu scbagai hak kepunyaan orang Mdayu' tdab diketepikan.H

45

Sclepas Perang

Selepas J cpun mcnyerah kalah pada pihak Bcrikat pada tabun 1945. Pentadbiran Tcntcra lnggeris (British Military Administration) tdab diisytiharkan di ·Tanah Mcla·

'1_ Winstedt kepada Gent, I lhb. April. 19", SSI04/I/S. CO 82!l/"II.

32. Windedt me~ Mabmud M.t.byideen tcbb dipenprubl okh "halr-baked mcmbcn of Conpeu a.nd tbe le ..... t b • partlyludic:toula.ndpattlypitifuJcuay Into polida". ibNI-.,

". Mdencn bp-Sa MOIUOll, Shb. Dbcmbcr, 1948; Malay. Tribune, 22hb.),(ac, 1m.

'4. co Draft, Jln. 194-4. S!lI04/I/U, 00 82!l/42A.



yu. Setelah berkhidmat -beberapa bulan dengan DJ\-tA, Mahmud Mah· yideen melctak jawatan dan mcneeburkan diri dalam penlsahaall pelancungan, Deliau tclah mcmbu· ka temp at perkelahan dan pelan· cungoUl di Pantai Cinta Derabi, Kelantan.ss

Politik Patani

Dcrikutan dcngan berlakunya kekccohan politik di Sclatan Thai pada'tallun 1947, Mahmud Mahyi· deen dengan beberapa orang lain lagi telah menubuhk;Ul 'Cabungan Melayu Patani R.lya' at au GEMPAR dengan Kota Dharu sebagai markasnya.S6 GH'rPAR {dab didaftark:m sebagai badan kebajikan bagi memo bantu pdanan.pelarian Patani di Kelantan, Kedab, Perlis dan Perak. Melalui GEMPAR Mahmud Mahyi· dcen berusaha unluk mendapatkan sirl'lpati pihak Inggens dan raja· raja Melayu bagi membcbaskan orang-orang Palmi dan tckanan pi. hak Thai. Deliau pemab mellgutus telegram kepada Perdana Menteri Thai, }libul Songgram, mendesak agar Tuan Haji Sulong, seorang Ulama Patalli.S1 dibcbaskan dan tahanan. Telegram yang hertarikh 16hb. Februari iUt berbunyi dcmi· ki:1I1: S8

"C,an.lider I.onl and detention Hajl Sul(>nS·nd(>thfncont~tocdiclof jUJlkc. Afler onc month in C\utooy no ctu./'fC yel b«:n proffued :against thelT\Evidence ",caved .bOWl wthorltkl in hluni ilre uli", (orcu and Ih.filll 10

fnme up CitW -..inll them. We rrqunt their immf'dwlc ~k .. ,::·

Deliau juga telah menghantar memorandum kc Majlis Penubuhan Dangsa.Ban~a Dersatu agar meng' ambil perhatian kc atas masalah minoriti di Sci alan Thai.S9

46

Dagaimanapun waha-usahaMahmud Mahyideen untuk mempcrjuangkan nasib orang-orang Melayu Patani mcncmpuh kegagalan. \Va· laupun beberapa pertubuhan poli' tik Mclayu dan pegawai Inggcru bersimpati dengan perjuangan· nya, akan tetapi dengan bcrlaku· nya pembcrontakan Komuni5 di Tanah Melayu pada tahun 1948 GEMPAR diharamkan daripada mcnjalankan kegiatan-kegiatannya.40 Pihak lnggcris mengharam· kan GEMPAR dcmi untuk menge· kalkan hubungan diplomatik dengan kcrajaan Thai dan mcndapat· kan kerjasamanya bagi men en tang Komunis di scmpadan kedua-dua

S.5. J.C. Bonoml. op.cll. S6. The Simt. Timel. 2hb. Mile:, 1948: dan

SundlyTribunr, 14hb.Mac, 1848. 37. Haji Sulonll~ tctuil Ulaml MdIYU"',

Iani.. Bcliau td~ dilahan di al&t kndahan tutibilt di dillam pefICn&an rub~nif. Uhlt Th~ Stralt.o Timn. 5hb. Milc, 1948 HIIJi Sulong nwrupabn pcmlmpin por;. t;& M~Uoyu htilni va.", mUUo1nWA teo. Ii meny.lubn ulama""bma din pernimpin Mclayu untuk menUl\!ul tcadilln Ihripad.a Ke~un Thai pimpinan LuI", Tlumrong Nnl.lWadi.. Uhill Some !Ielf eo"t MIl4) in SiG .... Infomullion B~w. GF~\lPAR, Katl Bhan.. 1948.

SS. Mahyldeon kepadil B.W. Jonel, 22hb. "~bruari, 1948.

S9. SinS.Pore FI'H "'t", 14hb. Frbruari, 2948;Ml.bYI..Tribunc. 22hb. l.lac. 1943.

40. Pani-~i polllik "'pcnl M.llay Niltio .... ]ill hny, UMNO. Sinppore ,.fllay Union dilfl Ix-beul'" buah r-ni gYIP klri lal(l telah menyuanlr.an K1konpn mc:relr.a ke illas l>frjuanpn o rant-oran, Melayu htilnl umuk m(ocill"'i hbrbuan dan kndililn. ulut UtUJln MdilYU. 16hb. Febru.ari. 1!:I4S; Sinppore "tee Pre .. , 2hb Mac, 1945; Sunday Timet. 7hb. Mac, 1948 dilfl Straits Echo, 9hb. Mac, 1948. Utu.1 ;up Nabir bin Abdullah, MaUd n lloYI AIIYlnll C,,"v", $e" .. ",,"ol. 1934-1959, JoibilllnSejarah, Univrnili Kfbin,. J1ln "lalaYliii, KUilla Lumpur 1976. h. 142·144.



buah negara. Mahmud Mahyideen sendiri tdah djberi amaran oleh seorang Pegawai Kanan lnggeris supa· )'a jangan campurtangan dalam masalah politik negam Thai, dan menegaskan juga d:uar kerajaan Inggeris yang tidak begitu berse· tuju dengan cara Mahmud Mahyi. deen menjadikan Tanah Mdayu se· bagai pangkalan bagi memperjuang· kan politik Patani:41 Secara rasmi Mahmud Mahyideen diberitahu ba· hawa pihak kerajaan lnggeris tidak akan membantu kegiatan itu. Pega· wai Inggeris itu seterusnya men ea· dangkan agar orang·orang Melayu Patani yang tidak puashati dengan pentadbiran Thai itu berpindah ke Tanah Melayu.

Di sebaliknya Mahmud Manyi· deen bcrpandangan bahawa orangorang Mdayu Patani tidak lagi seperti datuk nenek mereka, dan merck a temu sekali tidak akan ber· pindah ke Tanah Mdayu. Beliau menje1askan bahawa sebahagian besar orang-orang Mdayu Patani ingin bergabung dalam Persekutuan Ta· nah Mdayu. Mahmud Mahyideen memberi amaran bahawa

"Unlen IhU b done, the Four Provinces will be a thorn in theThal tin and. will b< a -.ourcc of Iroubk in Soulhealt .uia: .. 2

Seterusnya beHau menunjukkan bahawa pihak Komunis tcntu sekali akan mengambil pduang kc:kc:cohan politik d i Sdatan Thai untuk memperluaskan pc:ngaruhnya di kalang· an orang-orang Patani.

Walaupun usahanya gaga! tetapi sekurang·kurangnya Mahmud Mahyidcen tdah bc:rjaya mc:narik perhatian duma kc: atas masalah minoriti di Sdatan Thai. Dengan pc:rkataan lain, Mahmud Mahyideen tdah menyc:mpurnakan tuga.snya sebagai pcmbc:la bangsa.

Sebagai Anggota MajHs Mc:syuarat Pusat dan Negc:ri .

Setelah bcbc:rapa lama berhc:nti daripada perkhidmatan kc:rajaan, Mahmud Mahyideen telah dilantik olch Kerajaan pada 3hb. Ogos, 1949 sc:bagai anggota Majlis Me· syuarat PlUat.4.S Pcrlantikan itu mc:mbayangkan pc:ngakuan kerajaan ke atas kebolehan bdiau. Sebagai seorang anggota Majlis bdiau sc:ringkali mc:ngambil bahagian di dalam pc:rbahasan.perbaba.san tc:rutama· nya di dalam pcrkara·perkara yang bc:rkait dengan pemerintaban sendiri (self.government), pelajaran, bahasa dan kebajikan orang~rang Melayu.

Seterusnya pada 15hb. Mac, 1951 bdiau tdab dipilih sebagai anggota Dewan Mcsyuarat Negeri Kdantan.,u

Disamping itu Mahmud Mahyideen juga dilantik sebagai anggota Penasihat Pusat Hal Ehwal Pelajara.n dan Anggota Dadan Keretapi Tanah Melayu. Bila Pc:rsatuan Sejarah Malaysia ditubuhkan pada 30hb. April. 1953, Mahmud Mahyideen tdab dipilih sc:bagai anggota Majlis Kerja Pc:rsatuan itu.4 .5

Sebelum sempat bdiau menyumbangkan lagi baktinya kc:pada bangsa dan negaranya, pada 12hb. Fc:bruari 1954 Mahmud Mabyidc:en di dalam usia 49 tahun tdab kem-

41. ~bhyjdccn k~pw B.W. jonn, 2lhb.

j~nu.ui.1948.

47

42. Ibid~

4'. Lih.a.t, Rtpor1 0/ ProurdUt,. 0/ tAr Fr· rJrrol Lrpklfwr Coun,"il 1949, Pcnldanranpacia'hb.O&o.,1949.

44. Lih.l.t, hn1.t4 IoJIlJlu h,~npn ""flU Mu),uarat Nr,m Krklrll .... b.1 tcmpoh tahun kc-4 b<rtuikh l.5hb.M~ 1951 .

45. Lih.l.l,j.C Bottoms, Opo cit.



baJi menemui Tuhannya. Sebagai menghonnatinya Peraatuan Sejuah PtWaya tdab menulU 'obituary' berkenaan dengan Mahmud Mahyideen dan disiarkan daJam J ournal· nVa bil. I, Mei 1954.46

Dilihat pada .ejarah hidupnva, jeta. menunjukkan bahawa Mah· mud MahVideen merupakan seoran~

48

tokoh yang tidale. kurang pentingnVa di negara ini. Sikap dedikasi, tega! dan bencmangat kebangsaan yang didukung oleh AUahyarham itu patut dicontohi oleh generasi masa sek:uang.

46. ibid.,

major mahmud mahyideen bin almarhum sultan abdul kadir...

Documents