latihan sejarah 1

8/2/2019 Latihan sejarah 1

1/8

Latihan sejarah:

1. Apakah sejarah

2. Sejarah adalah satu bidang ilmu atau lebihKamus dewan mengatakan asal usul(keturunan) , salasilahPeristiwa yg benar berlaku di waktu lampau, kisah, riwayat, tamboKajian atau pengetahuan mengenai peristiwaperistiwa yang telah lalu, tawarikhSejarah juga bersifat kajian dan disokong oleh R.G.CollingwoodR.G.Collingwood sejarah adalah sejenis sains- kajian dlm sejarah berdasarkan kpn pennafsiran bukti @ sumber2 yg sediawujud, baik yg berbentuk tulisan mahupun kesan2 peninggalan lama-kajian sejarah sepatutnya dilakukan oleh org yg ahli dlm bidg itu. Beliau akuibhwa org ramai yg berpendidikan telah terdedah kpd pemikiran sejarh namun iatidak melayakkn mereka utk mmberi satu pndpat tentg sifat ,tujuan, kaedah dan

nilai pemikiran sejarah.Professor Maurice mandelbaum dlm bukunya the anatomy of historicalknowledge menyatakan pengkajian sejarah bergantung atas penyelidikan.tujuannya, menegakkan kbnaran mengenai kejadian2 khusus yg tlh berlaku .tugas ahli sejrah ialah mengumpul babad2 dan semua jenis rekod lain berkenaanmasa lampau dan menegakkan melalui penyiasatan , hubungan2 yg wujudantara fakta2 yg tercatat itu.Maldelbaumkepentingn kajian sejarah memajukan bukti yg bebas utkmengesahkan kbenarannya, jika tidak ia tidak dpt dipertimbgkan sebgai kajiansejarah.

2. Hujahkan pendapat/ implikasi pakar yg menunjukkan bhawa sejarah adalahbersifat kajian?Sejarah adalah berdasarkan kpd pentafsiran bukti atau sumber2 yg sedia wujud,baik yg berbntuk tulisan mahupun kesan2 peninggalan lama.Kajian sepatutnya dilakukan oleh ahli dlm bidg itu.Conthnya Herodotus menjadi bapa sejarah ialah daya usahanya mmbuatpenyelidikan tentg perang farsi yg tercetus pd abad ke -55m. beliau bergiat aktifdan cergas mncari sumber2 seperti babad, kesan2 pninggalan lama serta saksi2yg masih hidup dan lalu menggunakan bukti tersebut menghasilkan karya ygmerakamkan peristiwa2 penting dlm perang itu. Kajiannya ialah keputusannyauntuk mennggelarkan karyanya sebagai history dlm bahasa yunani beertipenyelidikan @ penyiasatan.implikasi inilah menjdikan Herodotus sebagai bapasejarah.Sejarah tak sepatutnya dipandang sbg peristiwa mana yg ditakrifkan oleh kamusdewan. Penggunaan am kata sejarah mmbawa erti ini dan pada lazimnyapenggunaan am sesuatu perkataan agak longgar maknanya , namun pengertiansejarahspatutnya lebih halus dan tepat ciri keilmuannya.Sesuatu tulisan tidak berdasrkan kpd kajian tak boleh diiktiraf sbg sejarah.Contohnya: karangan YAM tuanku abdul rahman berjodol pandang baik


2/8

nampaknya berpandukan kpd ingatan beliau semata-mata.

3. Bahaskan tentg ruang lingkup dlm sejarah

Pendpat teggart, pemilihan tajuk2 tersebut mencerminkan keinginan para ahlisejarah utk memaparkan tindak tanduk bangsa dan Negara, khususnyaberhubung dngn sesuatu bgsa atau Negara itu. Cthnya: Wilkinson mengisahkanperanan parameswara dlm sejarah tanah melayu yakni parameswara telahdatang dr singapura mmpunyai penyokong yg terdiri drpd india dan jawa danmenjamin kedudukannya sbg raja Melaka dngn mendapat perlindungn negerichina dan melalui pemelukan agama islam.Hal2 yg melibatkan nasib peribadi tokoh sperti perkhwinnnya, hubungnnyadengn ibu dan saudara-maranya serta kegemarannya telah diketepikan.pendaptWilkinson mnceritakan tntg parameswara.Dlm karya annals, tacitus memuji keberaniannya yg ditunjukkan oleh epicharis

iaitu seorg bekas wanita hamba yg diseksa oleh kerajaan kerana engganmengkianati sahabat-sahabatnya.Warisan dari aliran ranke masih mempengaruhi penulisan sejarah sehinggamasa kini dan ia memang boleh dikesan dlm penulisan sejarah Malaysia.Jd, professor inggeris menyatakan bhwa aliran annales tlh memperluaskan skopperhatian para ahli kpd semua aspek kehidupan social masyarakat.

4. Apakah yg dimaksudkan dengan pengertian sejarah berbentuk naratif?Naratif sebagai cara penympaian colingwood mengutarakan kajian ahli sejarahmenghasilkan sbg brg siapnya narratif sejarah@deskripsi yg mana kjadian2 ygditinjau itu dihubungkan mengikut urutan waktu

Teggart mensifatkan sajarah sbg pernyataan yg berbentuk narratif bertujuanmenyediakan unsur paduan,menjadikan persembahan sbg satu pementasan ygmempunyai titik permulaan , pertengahan dan kesudahan. Cthnya; karyahedorotus mengenai perang parsi yg mana cerita telah disusun mengikut urutanwaktu dngn menghuraikan dahulu keadaan2 yg menimbulkan ketegangn diantara org yunani dan org parsi.Beliau menegaskan bhwa sebuah gambaran sejarah adalah satu narratif danciri inilah yg membezakan penulisan sejarah dr sains semulajadi. Di sampingmemupuk paduan, madelbaum pendapat gaya narratif juga memaparkan dengnlebih ketara perubahan yg berlakudlm pola peristiwa2 yg dikaji itu.Kesungguhan winstedt utk berpegang teguh kpd gaya narrative juga dikesan dlmpenyusunan isi bab-bab. Cthnya; empayar melayu di Melaka tlh menjelaskandahulu usaha2 untuk mmbuka sebuah penempatan di Melaka , bagaimanaparameswara tlh Berjaya menjdikan sebuah perkmpungn yg tak dikenali sbgsebuah pelabuhan yg masyhur, peranan raja2 terrkemudian untukmemperluaskan pengaruh politik dan ugama islam dan akhirnya pertempurandengan portugis pd tahun 1511.


3/8

5. Nyatakan aliran terbaru dalam menyampaikan hasil penyelidikan sejarah masa kini.Apakah yang ditekankan dalam penyampaian masakini.

Kesesuaian cara naratif dalam sejarah telah dipertikaian sejak kemunculan aliran-aliranpensejarahan baru seperti sejarah keseluruhan, sejarah sosial, dan sejarah rakyat.Aliran baru ini mendapati bahawa naratif bukanlah cara yang paling baik untukmenyampaikan hasil penyelidikan kerana ia dicipta khas untuk tujuan penceritaansoalan-soalan seperti apa dan bagaimana dan bukan seperti yang ditekankan olehaliran-aliran baru untuk menghuraikan soalan mengapa.Selain itu, kecenderungan aliran-aliran baru untuk menganalisa masyarakat dan bukanperanan tokoh-tokoh telah menjadikan gaya naratif kurang sesuai. Kaedah penganalisakini lebih mementingkan model Marxis, model demografi atau model cliometrik iaitupenghuraian dan penjelasan tentang masyarakat dan pola-pola perubahan sosialdisertai dengan gambarajah, carta, graf, dan peta. Untuk menghasilkan satu teknik

persembahan yang benar-benar utuh dan sempurna, usaha mencantumkan ciri-ciriyang baik wujud dalam gaya naratif dan gaya analisaHal ini akan menghasilkan teknik persembahan yang benar-benar utuh dan sempurna

6. Bincangkan keobjektifan sejarah berdasarkan kepada hujahan carr.

Adakah benar bahawa pemisahan secara mutlak di antara objek dan subjek memangtidak timbul dalam pengajian sejarah

Selain itu, Keobjektifan sejarah sepatutnya mencerminkan matlamat ahli sejarah untukmembuat interpretasi serta persepsi dan bukan semata-mata mencatatkan fakta-faktayang benar belakaSelanjutnya,hujahan ini menegaskan bahawa soal keobjektifan sejarah tidak bolehditentukan oleh ketetapan fakta tetapi kepentingannya dari sudut interpretasi ataupenafian yang dimajukan oleh ahli sejarahMengakui bahawa perbezaan dalam penafsiran sejarah adalah satu hakikat yangsebenar dan tidak boleh disangkal lagiTambahan pula,Penafsiran sejarah adalah menuju ke arah ke satu tahap yang lebihtinggi yang mana ahli sejarah mempamerkan kebolehan untuk membuat interpretasiyang semakin bernas dan halusWalaupun sejarah muktamat ataupun kebenaran mutlak mengenai interpretasisejarah tidak mampu dikecapi sampai bila-bila pun,carr tidak mengakui dakwaan aliranrelativis bahawa setiap interpretasi adalah benar dalam konteks masa dan tempatnyasendiri.Keobjektifan sejarah sepatutnya mencerminkan matlamat ahli sejarah untuk membuatinterpretasi dan bukan semata-mata mencatatkan fakta-fakta yang benar belakaAhli sejarah tidaklah berusaha semata-mata untuk mencari fakta-fakta yang tepat tetapimemilih bukti atau perkara yang boleh menyokong sesuatu interpretasi atau rumusan


4/8

mengenai tindak-tanduk sesuatu kelompok masyarakatSeignobos memperakukan keperluan menulis sejarah yang bersifat objektif terhadapperasaan peribadi kepada mana-mana parti atau Negarapatut dikikiskanMengikut Juergensmeyer,tugas utama pengajian sejarah ialah menggambarkan danmenginterpretasi fakta dengan betul kisah kehidupan Gandhi

Ahli sejarah tidak boleh membenarkan perasaan peribadinya untuk mempengaruhipenilaiannya tentang peranan tokoh ituMengikut Pluvier ,tugas ahli sejarah bukan sahaja melibatkan usaha memberi satudeskripsi atau gambaran fakta-fakta,bahkan menganalisa fakta-fakta itu supayamendedahkan jalinan-jalinan yang wujud di antara fakta-fakta ituPluvier berpendapat bahawa soal objektiviti sejarah seharusnya dikaitkan dengan kerjadeskripsi ahli sejarah sahaja,dan jika ahli sejarah berjaya mencatatkan dengan tepatdan benar butir-butir sejarah,tulisan itu seharusnya diiktiraf sebagai objektif

7. Berikan definisi sumber dalam sejarah

Sumber boleh diertikan sebagai punca,dokumen dan rekod.Menurut oxford English dictionary, sumber ialah sebuah karya yang menyediakan danmemberi maklumat mahupun bukti yang berkenaan sesuatu fakta, kejadian, atau sirihal-hal berikut.Sumber sejarah digelar sebagai dokumen, persis keterangan yang bertulis ataubercetak, surat yang boleh dijadikan keterangan atau bukti.Para ahli sejarah kini menganggap dokumen itu sebagai kesan-kesan peninggalanlama.

Prof. Sartono Kartodirdjo mensifatkan dokumen sebagai monumen, artifact, foto, tapedan lain-lain, disamping data verbal yang berbentuk tulisan.Menurut Profesor L. Gottschalk:Sumber pertama ialah keterangan dari seseorang saksi,iaitu seseorang atau sesuatu yang hadir dalam kejadian yang dia ceritakan itu.Sumberkedua pula, keterangan daripada seseorang yang tidak hadir dalam kejadian yangdiceritakan itu.

Menurut Arthur Marwick: Sumber pertama ialah bahan-bahan yang wujud dalamkeadaan asas, mentah, dan tidak sempurna.Sumber kedua pula, tulisan ahli sejarahseperti karya sejarah yang tersusun, rencana, dissertasi atau buku.

8. Jelaskan jenis-jenis sumber yang wujud dalam pengkajian sejarah beserta dengancontoh-contohnya

Jenis-jenis sumber yang lazim digunakan oleh ahli sejarah ialah rekod kerajaan, rekodswasta, sumber peribadi, akhbar, sumber lisan, sumber sastera, hikayat, babad, kitab


5/8

agama, inskripsi dan kesan-kesan peninggalan lama.Kepentingan sumber akhbar sebagai sumber sejarah memandangkan kepada hakikatbahawa akhbar melaporkan berbagai jenis kejadian harian, mencerminkan pemikirangolongan-golongan tertentu dalam masyarakat. . .Secara kasarnya, rekod kerajaan boleh dikatakan merangkumi laporan mahkamah dan

parlimen, surat-menyurat kementerian dan jabatan, fail-fail dari badan-badan berkanundan agensi-agensi kerajaan, surat-menyurat ibu pejabat negeri, pejabat daerah danpejabat mukim, serta laporan khas jawatankuasa dan suruhanjaya.Keistimewaan dalam kajian Turnbull ialah hakikat bahawa kawasan yang diselidiki olehbeliau telah ditadbirkan secara bersama oleh pihak berkuasa yang berpengkalan diSingapura, India dan Britain.Kesedaran baru ini berpunca sebahagian dari usaha memperluaskan ruang lingkupsejarah dan sebahagian dari kesediaan pihak swasta untuk membuka rekodnya kepadapara pengkaji sejarah yang sebilangan besarnya terdiri dari orang tempatan telah mulamemberi perhatian kepada sumber-sumber swasta yang berpunca dari dewanperniagaan, parti politik, persatuan sukarela, pertubuhan agama dan budaya, sekolah

persendirian dan kesatuan sekerja.Selain itu, koleksi surat-menyurat R.A Kartini, sumber peribadi meluahkan perasaandan cita-cita penulis, menggambarkan adat istiadat dan cara hidup keluarga penulis,serta mendedahkan sikap penulis terhadap kerajaan dan golongan lain.Menurut ahli sejarah Yunani seperti Herodotus dan Thucydides telah memandang tinggisumber lisan berbanding dengan babad dan inskripsi.Selain itu, ahli sejarah Kristian iaitu Sextus Julius Africanus dan Eusebius telah melihatkitab injil sebagai lebih penting daripada sumber-sumber yang lain manakala Rankemenyebelahi rekod kerajaan yang mengikut pendapatnya adalah sumber yang palingtulen dan lengkap.Kepentingan sesuatu jenis sumber sedikit sebanyak akan ditentukan oleh tajuk yangdikaji oleh ahli sejarah misalnya, Dr. Yeo Kim Wah yang mengkaji tentang The Politicsof Decentralisation, sumber kerajaan merupakan sumber terpenting kerana kajiannyatertumpu kepada usaha kerajaan British untuk mewujudkan perpaduan di antara negeri-negeri Melayu.

9. Bincangkan proses-proses yang terlibat dalam penyelidikan sumber sejarah.

Pertamanya ialah Perkataan heuristik berasal bahasa Greek heuriskein yangbermaksud mencari atau menemukan. .Melalui heuristik dapat ditemui sumber-sumber asal dan tulen(authentic) hingga denganitu kebenaran sejarah dapat dipertahankan.Tidak menyusahkan para pengkaji dan sejarawan kerana menjadi lapangan profesionyang tersendiri, yang berkerja mengumpul dan menyusun bahan yang authentik, yangtersimpan dalam perpustakaan, arkib dan muzium.Sumber dapat dikelaskan kepada sumber berbentuk, sumber lisan dan sumber tulisan.Sumber berbentuk atau berupa merupakan kesan-kesan arkeologi yang menandakan


6/8

wujudnya tamadun kebendaan yang tinggi pada zaman purba. Antara contoh yangdisebutkan oleh Philon sebagai Tujuh Benda-Benda Ajaib di dunia iaitu Piramid diMesir, Taman Tergantung Babylon, Patung Zeus di Olympia, rumah Berhala Atemis diEphesus, Makam di Halicarnassus, Patung Besar di Rhodes dan rumah Api diIskandariah.

Sumber lisan merupakan sumber sejarah terpenting. Ia merupakan testimoni orangyang terlibat, baik dengan mengalami atau menyertai, ataupun melihat dan menjadisaksi dalam peristiwa tertentu. Dengan perkembangan teknologi maklmat dankomunikasi, sumber lisan mengambil bentuk audio-visual, yakni melalui alat pandangdengar seperti radio, kaset, video, filem dan televisyen. Misalnya, Cable NewsNetwork(CNN) membuka lembaran sejarah baru dengan bertindak sebagai perakamperistiwa penting di dunia.Sumber tulisan merupakan khazanah mengenai warisan tamadun intelektual sesuatubangsa dan umat yang terpenting dan mempunyai berbagai jenis dan bentuk.Antara contoh tamadun Sumeria ialah terdapat tulisan cuniform yang berbentuk baliyang diperbuat daridapa tanah liat dan Mesir terdapat tulisan hieroglyph, di samping

tulisan di atas daun papyrusKeduanya ialah kritik. Sikap kesangsian perlu ada dianggap sebagai skeptisisme iaitualiran yang meragui setiap fakta dan maklumat sesuatuTokoh besar yang soalkan kesangsian ialah al-ghazali(1085-1111) dan dikembangkanoleh descartes(1596-1650Tokoh sejarawan yang berjasa dalam perkembangan kritikan sumber ialah leopold vonranke (1795-1886). Istilah yg dipakai ialah quellinkritik yakni kajian yg kritis terhadapsumber-sumber sejarah.Tokoh sejarawan yang meletakkan asas kritikan sistematik ialah ernst bernheim (1889)membahagikan kritikan sumber kpd dua iaitu kritikan dalam dan kritikan luar.Menetukan ketulenan dan keaslian sesuatu sumberSasaranya ialah memastikan sumber itu tulen atau palsu, asli dan tiruan.Cthnya; kitab injil mnjd sasaran kritikan utama. Problemanya, adakah injil kitab tulenmngalami perubahan dan pindaan serta bertentangan satu sama lain.mslh agamakristian.Dlm agama islam, golongn sunni dan golongn syiah. Golongn sunni berdasarkan al-quran ada penambahan atau pengurangan. Golongn syiah pegangan utama merekakitab al-khafi oleh al-kulaini. Mereka mempunyai al-quran dan mushaf uthmani yg masihada ialah mushaf fatimah yg menurut al-kulaini lebih tebal 3 kali drpd mushaf uthmaniFalsafah klasik, tokoh besarnya socrates.Tentang kemunasabahan atau kewarisan isi kandungn sesuatu sumber.Terdapatnya perbezaan sikap dlm mghadapi kritikan ini. Tamsilnya, jean mabillon lebihmenumpukan perhatian kpd ketulenan sumber. Sumber tulen mesti mengandungi isi ygbenar.Bg, fustel de coulanges mengutamakan kemunasabahan kandungnnya.Berdasrkan prinsip rasionalisme dan naturalisme ada cadangn bercorak falsafah yaknipemahamn teori-teori kebenaran sebnyk 3 teori.Pertma, teori pragmatis seperti dikembangkan oleh william james serta charles s.pierce. Kbenarnnya diukur berdasrkan hasil dan kesannya yg berguna danmemuaskan.


7/8

Keduanya, teori kesesuaian berteraskan prinsip realisme objktif. K rogers tokohrealisme kritis iaitu ada perbezaan antara pernyataan(idea) dan kenyataan(relity).Kebenaran teori ini ialah kesesuaian tentg sesuatu perkara atau benda dengankenyataan tentang perkara atau benda itu sendiri.ketiganya, teori saling berhubungan bercorak ideaslisme subjektif. Pengaruh hegel

berkembang di tangan pendukung ideaslisme seumpama f.h.bradley. Jadi teori inidisesuaikan dengan idea dan relity. Jelaslah, teori ini mengadakan perhubungn antaraidea dngn idea.jika tiada hubungn ini maka kebenaran tidak dpt dicapaiPernyataan baru didapati benar setelah dihubungkaitkan dengn pernyaataan sblumnyayg diterima sebagai benar. Tanpa pernyataan awal perhubungn tak dpt dilakukan sertakbenaran x akan diperoleh.

10. Bincangkan hujah dan pertikaian taraf penarafan sumber. (tingkat sumber). Definisisumber pertama. Jelaskan ciri-ciri sumber primer. Definisi sumber skunder. Jelaskanciri-ciri sumber skunder

Menurut pendapat Profesor L. Gottshalk sumber pertama ialah merujuk kepadaketerangan dari seseorang saksi yakni, seseorang atau sesuatu yang hadir di dalamkejadian-kejadian yang dia atau ia ceritakan itu manakala sumber kedua berertiketerangan daripada seseorang yang tidak hadir di dalam kejadian-kejadian yangdiceritakan itu.Pendapat lain pula seperti Arthur Marwick mensifatkan sumber pertama sebagai bahan-bahan yang wujud dalam keadaan asas, mentah dan tidak sempurna manakala sumberkedua ialah tulisan ahli sejarah seperti karya sejarah yang tersusun, rencana, dissertasiatau buku.Antara jenis sumber yang lazim digunakan ialah rekod kerajaan, rekod swasta, sumber

peribadi, akhbar, sumber lisan, sumber sastera, hikayat, babad, kitab agama, inskripsidan kesan-kesan peninggalan lama.Sumber swasta seperti buku catatan harian, jernal, dan surat peribadi. Berbagai jenissumber yang digunakan oleh ahli sejarah ialah sama ada wujudnya tanggapan yangmelihat sumber-sumber tertentu sebagai lebih penting berbanding dengan yang lain.Herodotus dan Thucydides telah memandang tinggi sumber lisan berbanding denganbabad dan inskripsi.Sextus Julius Africanus dan Eusebius telah melihat kitab injil sebagai lebih pentingdaripada sumber lain.Ranke pula menyebelahi rekod kerajaan yang mengikut pendapatnya adalah sumberyang paling tulen dan lengkap manakala Dr. Yeo Kim Wah mengkaji tentang thepolitics of Decentralisation, sumber kerajaan merupakan sumber terpenting keranakajiannya tertumpu kepada usaha kerajaan Britishuntuk mewujudkan perpaduan diantara negeri-negeri melayu.


8/8

11. Bahaskan kepentingan kritikan-kritikan sumber .apakah tujuan kritikan tersebut?Apakah jenis-jenis alat yang digunakan untuk mrnguji kritikan tersebut.

Kritikan luar ialah usaha untuk mengesahkan ketulenan sesuatu sumber asli itu.

Terdapat sebab mendorong perbuatan memalsukan sumber-sumber: Tujuan untukmengesahkan sesuatu tuntutan politikKes pemalsuan terkemuka dlm Donation of Constantine, pihak yg memalsukandokumen itu didorong oleh niat menyokong tuntutan Paus ke atas kawasan-kawasan ygdulu diperintah oleh Maharaja Constantine. Selain itu. Hasrat mencari wang.Pemalsuan surat-surat Ratu Marie Antoinette dari Perancis dan Abraham Lincoln dariAmerika dengan tujuan menjualkannya kepada akhbar dan majalah.Kes paling masyhur pada masa itu ialah pemalsuan buku harian Hitler untuk mencarikekayaan secara besar-besaranKritikan dalam ialah tugas sebenar ahli sejarah menafsirkan isi dokumen yang disahkantulen

Mutu sesuatu kajian akan mencerminkan sedikit sebanyak keupayaan ahli sejarahuntuk menilai secara bijak dan cermat maklumat yang terkandung dalam sumber-sumber yang tulen.Kesedaran tentang hal ini telah mendesak ahli sejarah untuk mencari peraturan-peraturan tertentu yang membolehkan mereka mengendalikan tugas itu dengansempurna dan baik.Peraturan pertama yang menggariskan kerja kritikan ialah pengakuan bahawa sumbertanpa pengecualian harus ditafsir.Ahli sejarah harus menapis sumber tertentu telah bererti ia berdusta.Peraturan ini bertujuan untuk menjamin bahawa setiap perkara atau butir yang diambildari sumber-sumber boleh dipertanggungjawab.

Tafsiran sumber berdasarkan lunas-lunas kerasionalan,yakni sesuatu tindakan yangdikaji itu boleh ditafsirkan secara rasional dari keterangan yang diberikan si pelaku atausaksi.Oleh itu, terdapat alat untuk menguji kesahihannya. Cara memastikan sesuatuketulenan dokumen ialahUjian kimia. Bertujuan menentukan umur sebenar sesuatu dokumen.Ujian bahasa. gaya bahasa sentiasa berubah dari sudut nahu, struktur ayat, ejaan,istilah, tanda baca dan sebagainya.Ujian tulisan.Perbezaan dari segi ejaan, tulisan, kata gandaan dan kata turunan.Ujian tulisan tangan. Pakar mendedahkan perbuatan meniru tulisan tangan orang laindengan membandingkan tulisan tangan itu dengan dokumen-dokumen lain.Menentukan sama ada bahan-bahan yang digunakan dlm menghasilkan dokumenmemang sudah wujud pada masa yang ditarikhkan dalam dokumen itu sendiri.ni semua soalan yg aq dapatkan dr bdk ipsah..untuk berkongsi bersama ampasemua...mda2han dpt jwab paper en.Hasim dgn baik...gud luck!!

latihan sejarah 1

Documents