laporan tetap kimdas ayi

Upload: yuni-physics

Post on 05-Jul-2018

244 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    1/109

    LAPORAN TETAP PRAKTIKUM

    KIMIA DASAR 1

    DISUSUN OLEH:

     NAMA : AMATUL AKHIR 

     NIM : G1C012001

    PROGRAM STUDI KIMIA

    FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM

    UNIVERSITAS MATARAM

    2012

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    2/109

    HALAMAN PENGESAHAN

    Laporan praktk!" "n##!an K"a Da$ar 1 n %$!$!n $&'a#a $a(a) $at! $*arat

    !nt!k "&n#k!t praktk!" $&(an+!tn*a %an !nt!k "&"&n!) k&(&n#kapan t!#a$ pa%a

    "ata k!(a) K"a Da$ar 1,

    D$a)kan % : Matara"- .!"/at 21Okto'&r 2011

    Koor%nator praktk!"

    SAMSUL AHRI

    Co,A$$ A3ara I Co,A$$ A3ara II

    Ar$ta D&4 N!tta An%)na R5k*a Satran

      6G1C0110078 6G1C0110028

    Co,A$$ A3ara III Co,A$$ A3ara IV

     N(a A#!$tna Ar'* S)a)a'

      6G1C0110298 6G1C011008

     Co,A$$ A3ara V

      a; R&pka N!r!( F!r;an

      6G1C0110098

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    3/109

    ACARA I

    PEMISAHAN DAN PEMURNIAN

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    4/109

    ACARA I

    PEMISAHAN DAN PEMURNIAN

    A. PELAKSANAAN PRAKTIKUM

    1, T!+!an Praktk!" : Unt!k "&"p&(a+ar t&knk p&"$a)an %an p&"!rnan $!at! 5at %ar

    3a"p!rann*a,2, $$ "aka

     partk&(partk&( p&"'&nt!k 3a"p!ran "!%a) %p$a)kan k&"'a( $&3ara >$$, P&r'r%aan

    t&r$&'!t '&r%a$arkan p&r'&%aan $>at >$$ %ar partk&( p&"'&nt!k 3a"p!ran *an# %apat

    %(ak!kan %&n#an '&r'a#a 3ara 6 Ktt*- 1??@ : 1@ 8,

    P&"!rnan $an#at p&ntn#- kar&na $!at! r&ak$ *an# "&n#)a$(kan pro%!k 

    $a"pn#an *an# t%ak %n#nkan '&r$a"a %&n#an pro%!k *an# %)arapakan, T&r$&%a

     '&r'a#a t&knk p&"!rnan- %antaran*a %&$t(a$- &k$trak$- %an (an(an, Ek$trak$

    %#!nakan !nt!k "&"$a)kan $&n*a4a *an# "&"&p!n*a k&(ar!tan *an# '&r'&%a'&%a

    %a(a" '&r'a#a p&(ar!t, S&rn# ka( $&n*a4a *an# )&n%ak %&k$trak$ %!'a) $&3ara k"a

    (&') %!(! a#ar (ar!t %a(a" ar %an p&(ar!t or#an3 6 r&$n3k- 1??@ : ? 8,D&$t(a$ $&%&r)ana ata! %&$t(a$ 'a$a a%a(a) t&knk p&"$a)an k"a !nt!k 

    "&"$a)kan %!a ata! (&') ko"pon&n *an# "&"(k p&r'&%aan ttk %%) *an# 3!k!p +a!),

    S!at! 3a"p!ran %apat %p$a)kan %&n#an 3ara %&$t(a$ 'a$a n !nt!k "&"p&ro(&) $&n*a4a

    "!rnn*a, S&n*a4a$&n*a4a *an# t&r%apat %a(a" 3a"p!ran akan "&n#&n%ap pa%a $aat

    "&n3apa ttk %%) "a$n#"a$n#, P&"$a)an $&n*a4a %&n#an 3ara %&$t(a$ $an#at

     '&r#ant!n# pa%a p&r'&%aan t&kanan !ap $&n*a4a %(a" 3a"p!ran 6 Ra)a*!- 2011 :1@B1@? 8,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    5/109

    R&kr$ta($a$ a%a(a) pro$&$ p&rt!"'!)an kr$ta(kr$ta( 'ar! %ar kr$ta(kr$ta(

    $&'&(!"n*a *an# t&(a) "&n#a(a" %&>or"a$, Pro$&$ r&kr$ta($a$ "&"'!t!)kan p&r#&rakan

    %an p&n*!$!nan k&"'a( ato"ato", P&n*!$!nan k&"'a( !nt!k r&kr$ta($a$ (&') "!%a)

    t&r+a% pa%a $!)! tn## 6 V(a3k- 2007 : 2?B2?? 8,

    D&kanta$ a%a(a) pro$&$ p&"$a)an $!at! 5at %ar 3a"p!rann*a %&n#an 5at (an

    $&3ara p&n#&n%apan %%a$arkan pa%a "a$$a +&n$ *an# (&') k&3( akan '&ra%a pa%a (ap$an

     'a#an 'a4a) ata! "rn#&n%ap, S&a(n t! 5at t&r(ar!t 6 *an# %p$a)kan 8 %pro$&$ "&n+a%

     '&nt!k *an# tak (ar!- (a(! %p$a)kan %ar (ar!tan 6 a)t- 1??B : 2 8,

    F(tra$ "&r!pakan p&"$a)an *an# %%a$arkan pa%a !k!ran partk&(partk&( *an#

    "rn##!nakan k&rta$ $arn#- $&%an#kan $&ntr>!#a$ %#!nakan !nt!k "&"$a)kan $!$p&n$

    *an# +!"(a)n*a $&%kt, S&ntr>!#a$ %#!nakakn !nt!k "&"!tar %&n#an 3&pat )n##a #a*a

    $&ntr>!#a( '&'&&apa ka( (&') '&$ar %ar #!r$a '&rat- %#!nakakn !n!tk "&n#&n%apkan

     partk&( t&r$!$p&n$ 6

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    6/109

    *, Ta'!n# r&ka$

    5, T$!

    a', T&r"o"&t&r 

    a3, T"'an#an ana(tk 

    2, a)an'a)an Praktk!"

    a, A(ko)o( 6C2HOH86(8 ?@ ', A;!a%&$ 6H2O86(83, at! %%) 6pa%atan8

    %, !'!k kap!r 6CaCO8

    &, !'!k t&"'a#a 6II8 $!(>at 6C!SO78>, !tran o%!" 6I28

    #, K(oro>or" 6CHC(86(8), Pa%atan natr!" k(or%a 6NaC(8 kotor 

    D. PROSEDUR PENELITIAN

    1, F(tra$ %an S&ntr>!#a$ !'!k Kap!r 6CaCO8

    a, D"a$!kkan $&n%ok '!'!k kap!r k& %a(a" #&(a$ k"a %an %"a$!kkan 2 "L

    a;!a%&$ *an# t&(a) %!k!r %&n#an #&(a$ !k!r, ', Da%!k (ar!tan t&r$&'!t a#ar t%ak "&n#&n%ap,

    3, Da"'( (ar!tan t&r$&'!t $&'an*ak "L %&n#an pp&t t&t&$ %an %"a$!kkan k& %a(a"

    ta'!n# r&ak$- $&rta "L !nt!k ta'!n# r&ak$ (ann*a $&'a#a p&n*&"'an#- $aat %

    %a(a" $&ntr>!#&,

    %, D"a$!kkan k& %a(a" $&ntr>!#& k&%!a ta'!n# t&r$&'!t- $at! $&'a#a p&n*&"'an#

    %an $at! (a# %#!nakan !nt!k p&r3o'aan,

    &, D'&rkan t$! $&'a#a a(a$ pa%a k&%!a ta'!n# a#ar t%ak "&n#a(a" #&$&kan *an#

    3!k!p '&$ar %&n#an $&ntr>!#&,>, D$&ntr>!#a$ $&(a"a "&nt- %an %a"kan $a"pa '&nar'&nar '&r)&nt '&rp!tar,

    En%apan %an $&ntrat %p$a)kan %&n#an 3ara %&kanta$- $&ntrat %'arkan,

    #, D>(tra$ 1 "L (ar!tan *an# t&r$$a %an %'!an# r&$%!n*a- $&%an#kan >(trat

    %'arkan,

    ), D'an%n#kan >(trat %&n#an $&ntrat,

    2, R&kr$ta($a$ Gara" Dap!r 6NaC(8 kotor 

    a, D"a$!kkan #ara" %ap!r kotor $&3!k!pn*a k& %a(a" #&(a$ k"a %an %(ar!tkan

    %&n#an ar $&%kt "!n#kn,

     ', D>(tra$ ata! %$arn# (ar!tan #ara" t&r$&'!t,

    3, Dpana$kan >(trat $a"pa t&r'&nt!k kr$ta( #ara" (a#,

    %, D'an%n#kan #ara" $&t&(a) %>(tra$ %&n#an *an# $&'&(!" %>(tra$,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    7/109

    , R&kr$ta($a$ T&"'a#a 6II8 $!(>at 6C!SO7 6$88

    a, Dt"'an# $&'an*ak 1 #ra" T&"'a#a 6II8 $!(>at %&n#an t"'an#an ana(tk, ', D"a$!kkan k& %a(a" #&(a$ k"a- %(ar!tkan %&n#an ar $&%kt "!n#kn, K&"!%an

    (ar!tan t&r$&'!t %!apkan %an %ta"'a)kan 2 '!tr 'at! %%),

    3, D'an%n#kan T&"'a#a 6II8 $!(>at $&'&(!" %an $&$!%a) %r&kr$ta($a$,

    7, Ek$trak$ Io%!" 6I2 6$88

    a, D!k!r "L a;!a%&$ %&n#an #&(a$ !k!r %an %"a$!kkan k& %a(a" ta'!n# r&ak$, ', D"a$!kkan '&'&rapa '!tr Io%!" k& %a(a" ta'!n# t&r$&'!t- #o*an#kan %an a"at,

    3, Dt&t&$kan '&'&rapa t&t&$ k(oro>or" %an %a"at,

    , D&$t(a$ A(ko)o( ?@

    a, D!k!r a(ko)o( $&'an*ak 1 "L %&n#an #&(a$ !k!r %an %t!an#kan k& %a(a" #&(a$

    k"a, K&"!%an %!k!r ar $&'an*ak "L %&n#an #&(a$ !k!r %an %t!an#kan k&%a(a" #&(a$ k"a *an# t&(a) %$ a(ko)o(,

     ', Dpana$kan %&n#an a(at %&$t(a$ 'a$a- %!$a)akan $!)!n*a t%ak % ata$ ?00 C,3, D!k!r =o(!"& %&$t(at *an# %%apatkan %&n#an #&(a$ !k!r,

    E. HASIL PENGAMATAN

     NO PROSEDUR PERCOAAN HASIL PENGAMATAN

    I, F(tra$ %an S&ntr>!#a$ !'!k Kap!r 

    6CaCO81, D"a$!kkan $&n%ok '!'!k kap!r k&

    %a(a" #&(a$ k"a %an %"a$!kkan 2 "L

    a;!a%&$ *an# t&(a) %!k!r %&n#an #&(a$

    !k!r,

    Da%!k (ar!tan t&r$&'!t a#ar t%ak 

    "&n#&n%ap,

    Da"'( (ar!tan t&r$&'!t $&'an*ak "L

    %&n#an pp&t t&t&$ %an %"a$!kkan k&%a(a" ta'!n# r&ak$- $&rta "L !nt!k 

    ta'!n# r&ak$ (ann*a $&'a#a

     p&n*&"'an#- $aat % %a(a" $&ntr>!#&,

    CaCO ar '&r4arna p!t),

    2, D"a$!kkan k& %a(a" $&ntr>!#& k&%!a

    ta'!n# t&r$&'!t- $at! $&'a#a p&n*&"'an#

    "L 3a"p!ran CaCO  ar  

    %$&ntr>!#a$ $&)n##a t&r'&nt!k 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    8/109

    %an $at! (a# %#!nakan !nt!k p&r3o'aan,

    D'&rkan t$! $&'a#a a(a$ pa%a k&%!a

    ta'!n# a#ar t%ak "&n#a(a" #&$&kan *an#

    3!k!p '&$ar %&n#an $&ntr>!#&,

    D$&ntr>!#a$ $&(a"a "&nt- %an%a"kan $a"pa '&nar'&nar '&r)&nt

     '&rp!tar, En%apan %an $&ntrat %p$a)kan

    %&n#an 3ara %&kanta$- $&ntrat %'arkan,

    &n%apan,

    , D>(tra$ 1 "L (ar!tan *an# t&r$$a %an

    %'!an# r&$%!n*a- $&%an#kan >(trat

    %'arkan, K&"!%an %'an%n#kan >(trat

    %&n#an $&ntrat,

    S$a 3a"p!ran CaCO  ar %>(tra$

    "&n#)a$(kan >(trat, Dar p&r3o'aan n %%apatkan >(trat

    *an# (&') +&rn) %'an%n#kan

    $&ntrat,

    II, R&kr$ta($a$ Gara" Dap!r 6NaC(8 kotor 

    1, D"a$!kkan #ara" %ap!r kotor  

    $&3!k!pn*a k& %a(a" #&(a$ k"a %an

    %(ar!tkan %&n#an ar $&%kt "!n#kn,

    D>(tra$ ata! %$arn# (ar!tan #ara"

    t&r$&'!t,

    Dpana$kan >(trat $a"pa t&r'&nt!k kr$ta(

    #ara" (a#,D'an%n#kan #ara" $&t&(a) %>(tra$

    %&n#an *an# $&'&(!" %>(tra$,

    NaC( kotor ar "&n#)a$(kan

    (ar!tan NaC(, K&"!%an %$arn# "&n#)a$(kan

    #arra" *an# (&') '&rr$),

    K&"!%an $&t&(a) %pana$kan

    %%apatkan '!tran #ara" *an# (&')

    )a(!$ %an '&r$),

    III, R&kr$ta($a$ T&"'a#a 6II8 $!(>at 6C!SO7

    6$88

    1, Dt"'an# $&'an*ak 1 #ra" T&"'a#a 6II8

    $!(>at %&n#an t"'an#an ana(tk,D"a$!kkan k& %a(a" #&(a$ k"a-

    %(ar!tkan %&n#an ar $&%kt "!n#kn,

    K&"!%an (ar!tan t&r$&'!t %!apkan %an

    %ta"'a)kan 2 '!tr 'at! %%),

    D'an%n#kan T&"'a#a 6II8 $!(>at $&'&(!"

    %an $&$!%a) %r&kr$ta($a$,

    C!SO7  ar "&n#)a$(kan 4arna

     'r!,

    Dta"'a)kan 'at! %%) k&"!%an

    %!apkan $&)n##a C!SO7  "&n+a%

     'r! "!%a

    IV, Ek$trak$ Io%!" 6I2 6$88

    1, D!k!r "L a;!a%&$ %&n#an #&(a$ !k!r Io%!" ar "&n#)a$(kan 4arna

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    9/109

    %an %"a$!kkan k& %a(a" ta'!n# r&ak$,

    D"a$!kkan '&'&rapa '!tr Io%!" k&

    %a(a" ta'!n# t&r$&'!t- #o*an#kan %an

    a"at,

    Dt&t&$kan '&'&rapa t&t&$ k(oro>or" %an%a"at

    k!nn# '&nn#,

    S&t&(a) %3a"p!r CHC(  (ar!tan

    "&n+a% t&rp$a)-

    V, D&$t(a$ A(ko)o( ?@

    1, D!k!r a(ko)o( $&'an*ak 1 "L %&n#an

    #&(a$ !k!r %an %t!an#kan k& %a(a" #&(a$

    k"a, K&"!%an %!k!r ar $&'an*ak

    "L %&n#an #&(a$ !k!r %an %t!an#kan k&

    %a(a" #&(a$ k"a *an# t&(a) %$ a(ko)o(,

    Dpana$kan %&n#an a(at %&$t(a$ 'a$a-

    %!$a)akan $!)!n*a t%ak % ata$ ?00 C,

    D!k!r =o(!"& %&$t(at *an# %%apatkan

    %&n#an #&(a$ !k!r,

    Vo(!"& a4a( (artan a%a(a) 20 "L, S&%an#kan =o(!"& ata! %&$t(at *an#

    %%apatkan $&'an*ak 12 M(,

    F. ANALISIS DATA

    a, Ga"'ar $&t a(at %&$t(a$ $&%&r)ana

    K&t&ran#an:

    1, Tan# $tat> : $&'a#a p&n*an##a a(at %&$t(a$,

    2, T&r"o"&t&r : $&'a#a p&n#!k!r $!)! (ar!tan,, K(&" : $&'a#a p&na)an (a'! %&$t(a$,

    7, La'! %&$t(a$ : $&'a#a t&"pat (ar!tan *an# akan %pana$kan,

    , Lar!tan 3a"p!ran C2HOH %an H2O : *an# akan %%&$t(a$,

    @, Mant(& : a(at p&"ana$,9, Don#krak : t&"pat "ant(&,

    B, S&(an# ar k&(!ar : !nt!k "&n#&(!arkan ar,

    ?, Kon%&n$or : "&n%n#nkan !ap (ar!tan,

    10, La'! &r(&n"&*&r : t&"pat %&$t(at,11, Kran : !nt!k "&"a$!kkan ar,

    12, D&$t(at : )a$( %ar %&$t(a$ a(ko)o( %an ar,1, S&(an# ar "a$!k : "&"a$!kkan ar,

    17, Sakra( : $&'a#a a(ran ata! p&n#a(r ($trk,

     ', P&r)t!n#an

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    10/109

    %k&ta)! : Vo(!"& a4a( a(3o)o( 1 "L

      Vo(!"& ar "L

      a(ko)o( ?@

    1, Vo(!"& &tano( "!rn

    V Vo(!"& a4a( a(ko)o(

      1 ?@

      17-7 "L

    2, Vo(!"& 3a"p!ran  V Vo(!"& &tano( Vo(!"& ar 

      1

      20 "L

    , Vo(!"& %&$t(at 12 "L

    4. alkoholdancampuran=Volumeetanolmurni

    Volume campuran  x100

    ¿14,4

    20 x100

    92

    , a(ko)o( $&t&(a) %&$t(a$

    alkohol=  Volume destilat 

    Volume etanolmurni x 100

    ¿  11

    14,4 x100

    9@-B

    G. PEMBAHASANT&knk p&"$a)an %an p&"!rnan *an# %k&ta)! a%a '&'&rapa 3ara- %antaran*a

    >(tra$- %&$t(a$- $!'("a$- kro"ato#ra>- %&kanta$- $&ntr>!#a$- %an &k$trak$, Pa%a

     p&r3o'aan ka( n- t&knk p&"$a)an *an# %#!nakan a%a(a) >(tra$- %&$t(a$- %&kanta$-

    $&ntr>!#a$- r&kr$ta($a$- %an &k$trak$,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    11/109

    Ca"p!ran "&r!pakan $!at! "at&r *an# %'!at %ar p&n##a'!n#an %!a 5at

     '&r(anan ata! (&') "&n+a% $!at! 5at >$k,Ca"p!ran %'&%akan "&n+a% %!a- *at!

    3a"p!ran )o"o#&n* 6(ar!tan8 %an 3a"p!ran )&t&ro#&n,

    Pa%a praktk!" n t&r%apat p&r3o'aan- *at! >(tra$ %an $&ntr>!#a$ '!'!k 

    kap!r 6CaCO8- r&kr$ta($a$ #ara" %ap!r kotor 6 NaC(8- r&kr$ta($a$ T&"'a#a 6II8 $!(>at

    6C!SO78- &k$trak$ Io%!" 6I28 %an %&$t(a$ a(ko)o( ?@,

    Pa%a p&r3o'aan p&rta"a- *at! >(tra$ %an $&ntr>!#a$ '!'!k kap!r 6CaCO8

    %&n#an 3ara %%&kanta$ %!(! $&t&(a) %$&ntr>!#a$, F(tra$ a%a(a) pro$&$ p&"$a)an *an#

    %%a$arkan pa%a p&r'&%aan !k!ran *an# "&n##!nakan k&rta$ $arn#, P&rta"a ka(- (ar!tan

    kap!r %$&ntr>!#a$ $&'an**ak "L $&(a"a "&nt k&"!%an %%&kanta$- %p$a)kan

    antara $&ntrat %&n#an >(trat&, Prn$p $&ntr>!#a$ a%a(a) %"ana o'+&k %p!tar $&3ara

    )or5onta( pa%a +arak t&rt&nt!- apa'(a o'+&k '&rta$ %%a(a" ta'!n# ata! $(n%&r *an# '&r$

    3a"p!ran 3aran %an partk&(- "aka 3a"p!ran t&r$&'!t %apt '&r#&rak "&n!+! p!$at rota$-

    na"!n )a( t&r$&'!t t%ak t&r+a% kar&na a%an*a #a* *an# '&r(a4anan *an# "&n!+! k&ara)

    %n%n# (!ar $(n%&r ata! ta'!n#- #a*a t&r$&'!t a%a(a) #a*a $&ntr>!#a$, Ga*a n($) *$n#

    "&n*&'a'kan partkr(partk&( "&n!+! %n%n# ta'!n# %an t&rk!"!(a$ "&"'&nt!k &n%apan,

    Dar p&r3o'aan n- %%apatkan >(trat& (&') +&rn) %'an%n#kan %&n#an $&ntrat, In

    %$&'a'kan kar&an pro$&$ >(tra$ ata! a%an*a p&n*arn#an- $&%an#kan $&ntrat *an# %%apat

    )an*a %%&kanta$ *an# "&"!n#knkan a%an*a &n%apan *an# k!t, Ha( n "&nan%akan

     'a)4a tn#kat k&"!rnan 5at )a$( >(tra$ (&') tn## %arpa%a )a$( %ar $&ntr>!#a$,

    Pa%a p&r3o'aan k&%!a- *at! r&kr$ta($a$ #ara" %ap!r kotor 6NaC(8 %&n#an 3ara

    %>(tra$ k&"!%an >(tratn*a %pana$kan $a"pa k&rn#, Dar )a$( p&r3o'aan k&%!a n-

    %%apatkan #ara" *an# (&') 'ak, Kar&na $&'&(!" %pana$kan (ar!tan #ara" %>(tra$

    $&)n##a *an# %pana$kan )an*a (ar!tan #ara" *an# '&nar'&nar '&r$),

    Pa%a p&r3o'aan k&t#a- *at! r&kr$ta($a$ T&"'a#a 6II8 $!(>at *an# %ta"'a)kan

    7 '!tr 'at! %%), at! %%) %#!nakan !nt!k "&"'ant! "&n3a) p&"ana$an *an#

     '&r(&')an %an "&"'ant! $!pa*a pro$&$ p&"ana$an "&rata, at! %%) t&r'&nt!k %ar

    a(!"na- ka($!" kar'onat 6CaCO8- ka($!" $!(>at 6CaSO78- por$&(&n ata! kar'on %an

    $&rn# "&"(k (ap$aan r&akt> %ar PTFE, at! %%) %ta"'a)kan $&t&(a) T&"'a#a 6II8

    $!(>at 6C!SO78 %(ar!tkan %a(a" a;!a%&$ k&"!%an %pana$kan$a"pa "&"'&nt!k T&"'a#a

    6II8 $!(>at, S&t&(a) %r&kr$ta($a$ '&r4arna (&') "!%a 'a)kan t&r%apat '!tran kr$ta( *an#

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    12/109

     '&r4arna p!t), Ha( t&r$&'!t %$&'a'kan o(&) p&(ar!t a;!a%&$ 6H2O8- $&)n##a 4arnan*a

     p!%ar, at po(ar- $&%an#kan o%!" '&r$>at non po(ar-,

    A#ar o%!" t&r$&'!t %apat (ar!t- %ta"'a)kan 1 "L k(oro>or" 6CHC( 8, Io%!" *an#

    %(ar!tkan %&n#an a;!a%&$ "&n#ak'atkan (ar!tann*a "&n+a% '&nn# k&k!nn#an- t&tap

    $&t&(a) %ta"'a)kan k(oro>or"- %%a$ar ta'!n# t&r'&nt!k +&(, In %$&'a'kan kar&na o%!"

     '&r&ak$ %&n#an k(oro>or",

    Pa%a p&r3o'aan k&("a- *at! %&$t(a$ a(ko)o( ?@, Pa%a p&r3o'aan n

    %%apatkan %&$t(at $&'an*ak 12 "L, Ha$( n %%apatkan %ar %&$t(a$ (ar!tan 3a"p!ran

    a(ko)o( 1 "L %&n#an a;!a%&$ "L, A(ko)o( %an a;!a%&$ "&r!pakan $&n*a4a po(ar 

    $&)n##a $aat k&%!a (ar!tan n %3a"p!r- a(ko)o( %apat (ar!t %a(a" a;!a%&$, Pa%a $aat

    (ar!tan %%&$t(a$- % !$a)akan $!)!n*a %'a4a) ?0 0C, Ha( t&r$&'!t %kar&nakan ttk %%)

    &tano( a%a(a)9B- 0C $&%an#kan ttk %%) ar a%a(a) 100 0C, .ka $!)!n*a %ata$ ?00C "aka

    ar akan "&n%%)- !apn*a akan '&r3a"p!r %&n#an $&)n##a *an# %%apatkan '!kan a(ko)o(

    "!rn, Pa%a p&r3o'aan n- $&)ar!$n*a %%apatkan a(ko)o( $&'an*ak 1 "L akan t&tap- pa%a

    k&n*ataann*a )an*a %%apatakan 12 "L, Ha( t&r$&'!t %$&'a'kan kar&na pa%a pro$&$

    %&$t(a$ $!)! pa%a ta'!n# %&$t(at $&rn# %nak t!r!nkan 6t%ak $ta'(8 $&)n##a !ap &tano(

    *an# %)a$(kan t%ak $&(!r!)n*a "a$!k k&%a(a" kon%&n$or (&'#,

    H. KESIMPULAN

    &r%a$arkan p&r3o'aan *an# t&(a) %(ak!kan- %apat %a"'( k&$"p!(an 'a)4a

    5at5at *an# t&(a) t&r3a"p!r %an t&r3&"ar %apat %p$a)kan %&n#an "&to%& p&"$a)an %an

     p&"!rnan, P&"$a)an %(ak!kan !nt!k "&"$a)kan 3a"p!ran- $&%an#kan p&"!rnan

    %(ak!kan !nt!k "&"!rnkan $!at! 3a"p!ran,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    13/109

    ACARA II

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    14/109

    REAKSI – REAKSI KIMIA

    ACARA II

    REAKSI-REAKSI KIMIA

    A. PELAKSANAAN PRAKTIKUM

    1, T!+!an Praktk!" : a, Unt!k "&n#&na( '&r'a#a r&ak$ k"a,

     ', Unt!k "&n&nt!kan $toko"&tr r&ak$,2,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    15/109

    k"a %ar pro%!k r&ak$ %an r!"!$ k"a %ar p&r&ak$- $&'&(!" p&r$a"aan r&ak$ $nt&$$

    6p&"'&nt!kan $&n*a4a %ar '&'&rapa !n$!r8- r&ak$ "&tat&$$ 6p&"'&nt!kan $&n*a4a kar&na

     p&rt!karan onon antar $&n*a4a8- r&ak$ p&n&tra(an 6p&"'&nt!kan '&ra$a( %ar a$a"'a$a8-

    %an r&ak$ r&%ok$ 6p&"'&nt!kan %a(a" '&nt!k r&%!k$ %an ok$%a$8 6A)"a%- 2001: 128,

    R&ak$ k"a "&r!pakan r&ak$ $&n*a4a %a(a" (ar!tan 6ar8, P&r!'a)an *an# t&r+a%

    a%a(a) '!kt t&r+a%n*a r&ak$ k"a, Da(a" ("! k"a- r&ak$ "&r!pakan $a(a) $at! 3ara

    !nt!k "&n#&ta)! $>at$>at k"a %ar $!at! ata! '&r'a#a 5at, P&r!'a)an %a(a" r&ak$ k"a

    %apat '&r!pa p&r!'a)an 4arna- t"'!(n*a pana$- t"'!(n*a #a$- t&r+a%n*a &n%apan %an

    $&'a#an*a, R&ak$ k"a $&3ara !"!" %'a# 2- *at! r&ak$ a$a"'a$a %an r&ak$ r&%ok$,

    Pa%a r&ak$ r&%ok$ t&r+a% p&r!'a)an '(ok$ 6'(an#an ok$%a$8- $&%an#kan pa%a r&ak$ a$a"

     'a$a t%ak a%a p&r!'a)an '(ok$, K&%!an*a n t&r%apat k& %a(a" 7 tp& r&ak$- *at! :

    1, R&ak$ Snt&t$R&ak$ %"ana %!a ata! (&') 5at t!n##a( %a(a" $!at! r&ak$ k"a 6ko"'na$- ko"po$$8,

     Un$!r Un$!r à S&n*a4a "$a(n*a : F&6$8  S6$8  à F&S6$8

     S&n*a4a S&n*a4a à S&n*a4a *an# (&') ko"p(&k$"$a(n*a : 2KI P'6NO82 à 2KNO  P'I2

    2, R&ak$ D&ko"po$$R&ak$ *an# "&n#)a$(kan %!a ata! (&') 5at *an# t&r'&nt!k %ar $!at! 5at t!n##a(,

    S&n*a4a à D!a ata! (&') 5at *an# (&') $&%&r)ana"$a(n*a : C2H@  à 2C H2

    , R&ak$ P&n##antan T!n##a(

    R&ak$ %"ana $!atr! !n$!r "&n##antkan !n$!r& (ann*a,

    Un$!r S&n*a4a à S&n*a4a Un$!r - ata! S&n*a4a Un$!r à Un$!r S&n*a4a

    "$a(n*a : C!6$8  2A#NO6a;8 à C!6NO826a;8  A#6$8

    7, R&ak$ P&n##antan Gan%a

    R&ak$ %"ana onon po$t> %ar %!a $&n*a4a $a(n# %p&rt!karkan,

    S&n*a4a S&n*a4a à S&n*a4a S&n*a4a"$a(n*a : HC( 6a;8 NaOH6a;8 à NaC(6a;8 H2O6(8

    Cara t&rn#ka$ !nt!k "&"'&rkan $!at! r&ak$ k"a a%a(a) %&n#an "&n!($ $!at!

     p&r$a"aan k"a '&r"'an# *an# "&r!pakan p&rn*ataan k!a(tat> "a!p!n k!anttat> 

    "&n#&na p&r&ak$ *an# t&r('at, Tap 5at %4ak( o(&) r!"!$ "o(&k!(n*a, M&n*atakan

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    16/109

     'an*akn*a ato"ato" %ar tap "a3a" %a(a" $!at! $at!an 5at t!, R!"!$ "o(&k!(n*a

    "&r!pakan k&(patan '(an#an '!(at r!"!$ &"p&r$ 5at t! *an# "&n*atakan +!"(a) "n"a(

    *an# "!n#kn %a(a" p&r'an%n#an *an# '&nar ato"ato" %ar tap "a3a"n*a, T#a k&(a$

    !"!" r&ak$ *an# %+!"pa %&n#an "&(a!$ %a(a" k"a a(a) r&ak$ ko"'na$ (an#$!n#-

    r&ak$ p&n!kar#antan $&%&r)ana %an r&ak$ p&n!kar#antan ran#kap, H!'!n#an k!anttat> 

    antara p&r&ak$ %an )a$( r&ak$ %a(a" $!at! p&r$a"aan k"a '&r"'an# "&"'&rkan %a$ar 

    $toko"&tr, P&r)t!n#an $toko"&ntr "&n#)ar!$kan p&n##!naan 'o'ot ato" !n$!r %an

     'o'ot "o(&k!( $&n*a4a, an*akn*a $!at! )a$( r&ak$ t&rt&nt! *an# "&n!r!t p&r)t!n#an

    akan %p&ro(&) %a(a" $!at! r&ak$ k"a r&n%&"&n t&ort$ !nt!k $!at! r&ak$ k"a, P&ntn#

    !nt!k "&n#&ta)! "ana *an# "&r!pakan p&r&ak$ p&"'ata$ *akn p&r&ak$ *an# $&3ara

    t&ort$ %apat '&r&ak$ $a"pa )a'$- $&%an#kan p&r&ak$p&r&ak$ (an '&r(&') 6K&&nan- 1??2

    : 11?1218,

    Stoko"&tr $!at! r&ak$ %apat %p&(a+ar %&n#an "!%a)- $a(a) $at!n*a %&n#an

    "&to%& .O ata! "&to%& Vara$ kontn!- *an# "&kan$"&n*a *at! %&n#an %(ak!kann*a

     p&n#a"atan t&r)a%ap k!antta$ "o(ar p&r&ak$ *an# '&r!'a)!'a)- na"!n "o(ar tota(n*a

    $a"a, S>ak >$k t&t&nt!n*a 6"a$$a- =o(!"&- $!)!-%a*a $&rap8 %p&rk$a- %an p&r!'a)ann*a

    !nt!k "&ra"a( $toko"&tr $$t&", Dar #ra>k a(!ran $>at >$k t&r)a%ap k!antta$ p&r&ak$

    akan %p&ro(&) ttk "ak$"a( ata! "n"a( *an# $&$!a ttk $toko"&tr $$t&"- *an#

    "&n*atakan p&r'an%n#an p&r&ak$&&ak$ $&n*a4a, P&r!'a)an ka(or pa%a r&ak$ k"a

     '&r#ant!n# +!"(a) p&r&ak$n*a, .ka *an# '&r&ak$ %!'a) %&n#an =o(!"& t&tap- $toko"&tr

    %apat %t&nt!kan %ar ttk p&r!'a)an ka(or "ak$"a(- *akn %&n#an "&n#a(!rkan k&nakan

    t&"p&rat!r& t&r)a%ap ko"po$$ 3a"p!ran 6 .a"&$- 200 : 108,

    T&or A$a"a$a

    1, Arr)&n!$

    M&n!r!t t&or Arr)&n!$- 5at *an# %a(a" ar "&n#)a$(kan on H  %$&'!t a$a"

    %an 'a$a a%a(a) 5at *an# %a(a" ar t&ron$a$ "&n#)a$(kan on OH  ,

    "$a(n*a

    A$a"HC(6a;8 à H 6a;8  C(  6a;8

    a$a NaOH6a;8  à Na  6a;8  OH  6a;8

    2, ron$t&%Lo4r*

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    17/109

    A$a" n a(a) proton %onor- $&%an#kan 'a$a a%a(a) proton ak$&ptor, T&or

    a$a" 'a$a %ar Arr)&n!$ t&rn*ata t%ak %apat '&r(ak! !nt!k $&"!a p&(ar!t- kar&na k)!$!$

    !nt!k p&(ar!t ar,

    3onto)n*a :

    HF H2O ⇄ HO  F   

    , G, N, L&4$

    A$a" "&r!pakan p&n&r"a pa$an#an &(&ktron %an 'a$a a%a(a) %onor pa$an#an

    &(&kton, Na"pak %$n 'a)4a a$a" ron$t&% "&r!pakan a$a" L&4$ %an 't! +!#a

     'a$an*a,

    3onto)n*a :

    CH  C@H@ ⇄ C@H@  CH 

    T&rn*ata t&or L&4$ %apat (&') (!a$ "&(p!t r&ak$r&ak$ *an# t%ak t&rna$!k a$a" 'a$aron$t&%Lo4r*- t&r"a$!k k"a Or#ank 6P&tr!33- 1?B9 : ?8,

    C. ALAT DAN BAHAN

    1, A(ata(at Praktk!"

    a, G&(a$ k"a 100 "L

     ', G&(a$ k"a 20 "L3, G&(a$ !k!r 0 "L

    %, K&rta$ (a'&(&, Lap

    >, Pp&t t&t&$#, Rak ta'!n# r&ak$

    ), Spat!(a

    , Ta'!n# r&ak$ +, T&r"o"&t&r 

    k, T$!

    2, a)an'a)an Praktk!"

    a, A;!a%&$ 6H2O8 6(8 ', Lar!tan AI2 6SO78 6A(!"n!" $!(>at8 0-1 M3, Lar!tan CHCOOH 6A$a" a$&tat8 0-0 M

    %, Lar!tan C! SO7 6T&"'a#a 6II8 $!(>at8 1 M

    &, Lar!tan HC( 6A$a" k(or%a8 0-0 M

    >, Lar!tan HC( 6A$a" k(or%a8 1 M#, Lar!tan In%kator PP 6P)&no( pta(n8

    ), Lar!tan K 2CrO7 6Ka(!" kro"at8 0-1 M

    , Lar!tan K 2Cr 2O9 6Ka(!" %kro"at8 0-1 M

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    18/109

     +, Lar!tan NaOH 6Natr!" )%rok$%a8 0-0 M

    k, Lar!tan NaOH 6Natr!" )%rok$%a8 2 M

    (, Lar!tan NH7OH 6A"on!" )%rok$%a8 1 M

    D. PROSEDUR PENELITIAN1, R&ak$ K"a

    a, D$apkan 2 '!a) ta'!n# r&ak$- %"a$!kkan "a$n#"a$n# 10 t&t&$ (ar!tan HCL

    0-0 M k&%a(a" ta'!n# p&rta"a %an 10 t&t&$ (ar!t*an CH COOH 0-0 M k&%a(a"

    ta'!n# k&%!a, Dta"'a)kan "a$n#"a$n# t&t&$ n%kator PP k& %a(a" "a$n#

    "a$n# ta'!n# t&r$&'!t, K&"!%an a"at p&r!'a)an *an# t&r+a%, ', S&"&ntara t!- %$apkan 2 '!a) ta'!n# r&ak$ (an *an# t&(a) %$ %&n#an (ar!tan

     NaOH 0-0 M %an %t&t&$kan 1 t&t&$ n%kator PP,

    3, D3a"p!rkan k&%!a a$a" 6ta'!n# a8 %&n#an 'a$a6ta'!n# '8, Da"at p&r!'a)ann*a,

    %, Da(a" ta'!n# r&ak$ (an- %$apkan (ar!tan K 2CrO7 $&'an*ak 10 t&t&$ k& %a(a" 2ta'!n#, Pa%a ta'!n# p&rta"a %t&t&$ 2 t&t&$ (ar!tan HC( $a"'( %ko3ok, k&"!%an

    k&%a(a" ta'!n# r&ak$ k&%!a %t&t&$ 2 t&t&$ (ar!tan NaOH tap t%ak %ko3ok,

    Da"at p&r!'a)ann*a %an %'an%n#kan %&n#an p&r3o'aan &,

    &, D"a$!kkan k& %a(a" %!a '!a) ta'!n# r&ak$ "a$n#"a$n# 10 t&t&$ (ar!tan

    K 2Cr 2O9  0-1 M, Dp&r(ak!kan $a"a $&p&rt p&r3o'aan %ata$ %an %'an%n#kan

    %&n#an p&r3o'aan %,>, D"a$!kkan 10 t&t&$ (ar!tan A(26SO78  k& %a(a" ta'!n# r&ak$, Dt&t&$kan (ar!tan

     NaOH 1 M- %a"at p&r!'a)an *an# t&r+a%,

    #, D"a$!kkan 10 t&t&$ (ar!tan A(26SO78 0-1 M k& %a(a" ta'!n# r&ak$, Dta"'a)kan

    t&t&$ NH7OH 1 M, %ta"'a)kan (a# t&t&$ %&" t&t&$ NH7OH 1 M- %a"at $&rta

    %'an%n#kan %&n#an p&r3o'aan #,

    2, Vara$ Kontn!

    a, Stoko"&tr S$t&" C!SO7  NaOH

    1, D$&%akan 7 '!a) #&(a$ k"a, Pa%a#&(a$ p&rta"a %"a!$kkan 20 "L (ar!tan

     NaOH 2 M %an %3atat $!)!n*a, S&"&ntara %a%!k %ta"'a)kan "L (ar!tan

    C!SO7 1 M *an# %k&ta)! $!)! a4a(n*a- %!k!r $!)! 3a"p!ran,2, K&%a(a" #&(a$ k"a k&%!a- %"a$!kkan 1 "L (ar!tan NaOH 2 M %an %3atat

    $!)!n*a, S&"&ntara %a%!k %ta"'a)kan 10 "L (ar!tan C!SO7 1 M *an# %k&ta)!

    $!)! a4a(n*a- %!k!r $!)! 3a"p!ran %an %a"at p&r!'a)an *an# t&r+a%,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    19/109

    , K&%a(a" #&(a$ k"a k&t#a- %"a$!kkan 10 "L (ar!tan NaOH 2 M %an %3atat

    $!)!n*a, S&"&ntara %a%!k %ta"'a)kan 1 "L (ar!tan C!SO7 1 M *an# %k&ta)!

    $!)! a4a(n*a- %!k!r $!)! 3a"p!ran %an %a"at p&r!'a)an *an# t&r+a%,

    7, K&%a(a" #&(a$ k"a k&t#a- %"a$!kkan "L (ar!tan NaOH 2 M %an %3atat

    $!)!n*a, S&"&ntara %a%!k %ta"'a)kan 20 "L (ar!tan C!SO7 1 M *an# %k&ta)!

    $!)! a4a(n*a- %!k!r $!)! 3a"p!ran %an %a"at p&r!'a)an *an# t&r+a%,

     ', Stoko"&tr A$a" a$a

    1, D$apkan @ ta'!n# r&ak$ %an %"a$!kkan '&rt!r!tt!r!t 0- 1- 2- - 7- - @ "L

    (ar!tan NaOH 1 M,2, D$apkan @ ta'!n# r&ak$ *an# (an %an %"a$!kkan '&rt!r!tt!r!t 0- 1- 2- - 7- -

    @ "L (ar!tan HC( 1 M,

    , D!k!r $!)! a4a( %ar "a$n#"a$n# (ar!tan,

    7, D3a"p!rkan k&%!a (ar!tan %&n#an 3ara 0 "L NaOH %&n#an @ "L HC(- 1 "L

     NaOH %&n#an "L HC(- 2 "L NaOH %&n#an 7 "L HC(- "L NaOH %&n#an

    "L HC(- 7 "L NaOH %&n#an 2 "L HC(- "L NaOH %&n#an 1 "L HC( $&rta @

    "L NaOH %&n#an 0 "L HC(,

    , D3atat "a$n#"a$n# $!)! 3a"p!rann*a,

    E. HASIL PENGAMATAN

     NO PROSEDUR PERCOAAN HASIL PENGAMATAN

    1, R&ak$r&ak$ k"a

    a, D$apkan 2 '!a) ta'!n# r&ak$-

    %"a$!kkan "a$n#"a$n# 10 t&t&$

    (ar!tan HCL 0-0 M k&%a(a" ta'!n#

     p&rta"a %an 10 t&t&$ (ar!t*an

    CHCOOH 0-0 M k&%a(a" ta'!n#

    k&%!a, Dta"'a)kan "a$n#"a$n#

    t&t&$ n%kator PP k& %a(a" "a$n#

    "a$n# ta'!n# t&r$&'!t, K&"!%an

    a"at p&r!'a)an *an# t&r+a%,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    20/109

    (ar!tan NaOH 0-0 M %an %t&t&$kan 1

    t&t&$ n%kator PP,

    n%kator PP- 4arna (ar!tan "&n+a%

    "&ra),

    S&t&(a) %ta"'a)kan t&t&$ (ar!tan

    n%kator PP- 4arna (ar!tan "&n+a%

    !n#!,3, D3a"p!rkan k&%!a a$a" 6ta'!n# a8

    %&n#an 'a$a6ta'!n# '8, Da"at

     p&r!'a)ann*a,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    21/109

    S&t&(a) %'an%n#kan K 2Cr 2O7  %an

    K 2Cr 2O9  *an# %ta"'a)kan HC(

    "&n#)a$(kan 4arna +n##a "!%a pa%a

    K 2Cr 2O7 %an +n##a t!a pa%a K 2Cr 2O9,

    S&t&(a) %'an%n#kan K 2Cr 2O7  %an

    K 2Cr 2O9  *an# %ta"'a)kan NaOH

    "&n#)a$(kan 4arna k!nn# pa%a

    K 2Cr 2O7  %an k!nn# k&r!) pa%a

    K 2Cr 2O9,>, D"a$!kkan 10 t&t&$ (ar!tan A(26SO78

    k& %a(a" ta'!n# r&ak$, Dt&t&$kan

    (ar!tan NaOH 1 M- %a"at p&r!'a)an

    *an# t&r+a% %an %'an%n#kan %&n#an

     p&r3o'aan #,

    Saat A(26SO78  %!ta"'a)kan NaOH

    1M- $aat t&t&$an k&%!a "!(a t&r()at

    k&r!) %an t&r!$ '&rta"'a) k&r!)

    )n##a t&t&$an k&10,

    #, D"a$!kkan 10 t&t&$ (ar!tan A(26SO78

    0-1 M k& %a(a" ta'!n# r&ak$,

    Dta"'a)kan t&t&$ NH7OH 1 M,

    %ta"'a)kan (a# t&t&$ %&" t&t&$

     NH7OH 1 M- %a"at $&rta

    %'an%n#kan %&n#an p&r3o'aan

    Saat A(26SO78  %ta"'a)kan NH7OH 1

    M- k&tka t&t&$an p&rta"a "!(a t&r()at

    k&r!) %an t&r()at $an#at k&r!) pa%a

    t&t&$an k&("a )n##a t&t&$an k&10,

    S&t&(a) %'an%n#kan A(26SO78

    %3a"p!r NaOH %&n#an

    A(26SO78%3a"p!r NH7OH- %%apatkan

    &n%apan pa%a 3a"p!ran A(26SO78

    %&n#an NH7OH $&%an#kan A(26SO78

    %3a"p!r NaOH t%ak t&r%apat &n%apan,

    2, Vara$ Kontn!

    a, Stoko"&tr S$t&" C!SO7  NaOH

    1 D$&%akan 7 '!a) #&(a$ k"a,

    Pa%a#&(a$ p&rta"a %"a!$kkan 20 "L

    (ar!tan NaOH 2 M %an %3atat $!)!n*a,

    S&"&ntara %a%!k %ta"'a)kan "L

    (ar!tan C!SO7 1 M *an# %k&ta)! $!)!

    a4a(n*a- %!k!r $!)! 3a"p!ran,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    22/109

    T 3a"p!ran 1- 0C,

    2, K&%a(a" #&(a$ k"a k&%!a-

    %"a$!kkan 1 "L (ar!tan NaOH 2 M

    %an %3atat $!)!n*a, S&"&ntara %a%!k 

    %ta"'a)kan 10 "L (ar!tan C!SO7 1 M

    *an# %k&ta)! $!)!a4a(n*a- %!k!r 

    $!)! 3a"p!ran %an %a"at p&r!'a)an

    *an# t&r+a%,

    S&t&(a) (ar!tan %3a"p!r- t&r+a% r&ak$

    *an# %tan%a %&n#an t&r'&nt!kn*a

    &n%apan *an# '&r4arna )+a! "!%a %an

    4arna (ar!tan '&r!'a) "&n+a% )+a!, T C!SO7  1

    0C, T NaOH 1 0C,

    T 3a"p!ran 2-B 0C,

    , K&%a(a" #&(a$ k"a k&t#a-

    %"a$!kkan 10 "L (ar!tan NaOH 2 M

    %an %3atat $!)!n*a, S&"&ntara %a%!k 

    %ta"'a)kan 1 "L (ar!tan C!SO7 1 M

    *an# %k&ta)! $!)! a4a(n*a- %!k!r 

    $!)! 3a"p!ran %an %a"at p&r!'a)an

    *an# t&r+a%,

    S&t&(a) (ar!tan %3a"p!r- t&r+a% r&ak$

    *an# %tan%a %&n#an t&r'&nt!kn*a

    &n%apan *an# '&r4arna 'r! %an

    $&%kt #&(ap $&rta 4arna (ar!tan

     '&r!'a) "&n+a% 'r! "!%a, T C!SO7  1

    0C,

    T NaOH 1-1 0C,

    T 3a"p!ran 1 0C,

    7, K&%a(a" #&(a$ k"a k&t#a-

    %"a$!kkan "L (ar!tan NaOH 2 M

    %an %3atat $!)!n*a, S&"&ntara %a%!k 

    %ta"'a)kan 20 "L (ar!tan C!SO7 1 M*an# %k&ta)! $!)! a4a(n*a- %!k!r 

    $!)! 3a"p!ran %an %a"at p&r!'a)an

    *an# t&r+a%,

    S&t&(a) (ar!tan %3a"p!r- t&r+a% r&ak$

    *an# %tan%a %&n#an t&r'&nt!kn*a

    &n%apan *an# '&r4arna )+a! "!%a %an

    4arna (ar!tan '&r!'a) "&n+a% 'r!"!%a,

    T C!SO7  10C,

    T NaOH 1- 0C, T 3a"p!ran 1 0C,

     ', Stoko"&tr A$a" a$a

    1, D$apkan @ ta'!n# r&ak$ %an

    %"a$!kkan '&rt!r!tt!r!t 0- 1- 2- - 7-

    - @ "L (ar!tan NaOH 1 M %an

    %$apkan @ ta'!n# r&ak$ *an# (an %an%"a$!kkan '&rt!r!tt!r!t 0- 1- 2- - 7-

    - @ "L (ar!tan HC( 1 M,

    Pa%a ta'!n# p&rta"a %"a$!kkan 0 "L

     NaOH %an @ "L HC( , -K&"!%an

    %!k!r $!)! "a$n#"a$n# (ar!tan

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    23/109

    $&rta $!)! 3a"p!ran,

    2, Pa%a ta'!n# k&%!a %"a$!kkan 1 "L

     NaOH %an "L HC( , -K&"!%an

    %!k!r $!)! "a$n#"a$n# (ar!tan

    $&rta $!)! 3a"p!ran,

    S&t&(a) p&n3a"p!ran t%ak t&r+a%

     p&r!'a)an 4arna, TM HC( 1-B

    0C

    TM NaOH 20C,

    TA  0C,, Pa%a ta'!n# k&%!a %"a$!kkan 2 "L

     NaOH %an 7 "L HC( , -K&"!%an

    %!k!r $!)! "a$n#"a$n# (ar!tan

    $&rta $!)! 3a"p!ran,

    S&t&(a) p&n3a"p!ran t%ak t&r+a%

     p&r!'a)an 4arna, TM HC( 1-9

    0C

    TM NaOH 1-20C,

    TA  7-?0C,

    7, Pa%a ta'!n# k&%!a %"a$!kkan "L

     NaOH %an "L HC( , -K&"!%an

    %!k!r $!)! "a$n#"a$n# (ar!tan

    $&rta $!)! 3a"p!ran,

    S&t&(a) p&n3a"p!ran t%ak t&r+a%

     p&r!'a)an 4arna,

    TM HC( 1-@0C

    TM NaOH 1-0C,

    TA  @ 0C,, Pa%a ta'!n# k&%!a %"a$!kkan 7 "L

     NaOH %an 2 "L HC( , -K&"!%an

    %!k!r $!)! "a$n#"a$n# (ar!tan

    $&rta $!)! 3a"p!ran,

    S&t&(a) p&n3a"p!ran t%ak t&r+a%

     p&r!'a)an 4arna,

    TM HC( 1-0C

    TM NaOH 1-0C,

    TA  7-10C,

    @, Pa%a ta'!n# k&%!a %"a$!kkan "L

     NaOH %an 1 "L HC( , -K&"!%an

    %!k!r $!)! "a$n#"a$n# (ar!tan

    $&rta $!)! 3a"p!ran,

    S&t&(a) p&n3a"p!ran t%ak t&r+a%

     p&r!'a)an 4arna,

    TM HC( 10C

    TM NaOH 1-0C,

    TA  0C,9, Pa%a ta'!n# k&%!a %"a$!kkan @ "L

     NaOH %an 0 "L HC( , -K&"!%an

    %!k!r $!)! "a$n#"a$n# (ar!tan

    $&rta $!)! 3a"p!ran,

    S&t&(a) p&n3a"p!ran t%ak t&r+a%

     p&r!'a)an 4arna,

    TM  10C,

    F. ANALISIS DATA

    a, R&ak$ K"a

    a, HC( 6a;8  NaOH 6a;8 NaC( 6a;8  H2O 6(8

     ', CHCOOH6a;8  NaOH 6a;8  CHCOONa 6a;8  H2O 6(8

    3, K 2CrO7 6a;8  2 HC( 6a;8  2 KC( 6a;8  H2CrO7 6a;8

    %, K 2CrO7 6a;8  2 NaOH 6a;8  Na2CrO7 6a;8  2 KOH 6a;8

    &, K 2Cr 2O9 6a;8  2 HC( 6a;8  2 KC( 6a;8  H2Cr 2O9 6a;8

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    24/109

    >, K 2Cr 2O9 6a;8  2 NaOH 6a;8  2 KOH 6a;8  Na2Cr 2O9 6a;8

    #, A(26SO78 6a;8  @ NaOH 6a;8   NA2SO7 6$8  2 A(6OH8 6$8

    ), A(26SO78 6a;8  @ NH7OH 6a;8   6NH782SO7 6$8  2 A(6OH8 6$8

     ', Vara$ Kontn!

    a, Stoko"&tr S$t&" C!SO7  NaOH

    P&r)t!n#an "o( (ar!tan C!SO7 1 M Unt!k "L (ar!tan C!SO7 1 M

    n " , V1

    1 ,

    ""o(

    Unt!k 10 "L C!SO7 1n " , V2

    1 , 10

    10 ""o(

    Unt!k 1 "L C!SO7 n " , V

    1 , 1

    1 ""o(

    Unt!k "L 20 C!SO7 n " , V7

    1 , 20

    20 ""o(

    P&r)t!n#an "o( (ar!tan NaOH 2 M Unt!k 20 "L (ar!tan NaOH 2 M

    n " , V1

    2 , 20

    70 ""o(

    Unt!k 1 "L (ar!tan NaOH 2 M

    n " , V2

    2 , 1

    0 ""o(

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    25/109

    Unt!k 10 "L (ar!tan NaOH 2 M

    n " , V

    2 , 10

    20 ""o(

    Unt!k (ar!tan NaOH 2 M

    n " , V7

    2 ,

    10 ""o(

    M&n3ar $!)! "!(a"!(a 6TM8

    T  M =T NaOH +T CuSO4

    2

    T  M 1=31

    0C +310C 2

    ¿62

    2

    1 0C

    T  M 2=31

    0C +310C 

    2

    ¿62

    2

    1 0C

    T  M 3=31,1

    0C +310C 2

    ¿62,1

    2

    1-00

    CT  M 3=

    31,50

    C +310 C 2

    ¿62,5

    2

    1-2 0C

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    26/109

    M&n3ar JTJT TA 6$!)! ak)r8   TM 6$!)! "!(a"!(a8

    JT1  TA1  TM1

      1- 0C 10C

      0- 0C

    JT2  TA2  TM2

      2-B 0C 1 0C

      1-B 0C

    JT  TA  TM

      1 0C 1- 0C

      0- 0C

    JT7  TA7  TM7

      1 0C 1-20C

      0-20C

    Ta'&( Stoko"&tr S$t&" C!SO7  NaOH

    V

     NaOH

    V

    C!SO7

    T

     NaOH

    T

    C!SO7TM TA JT

    ""o(

     NaOH

    ""o(

    C!SO720 1 1 1 1- 0- 70

    1 10 1 1 1 2-B 1-B 0 1010 1 1-1 1 1-0 1 0- 20 1

    20 1- 1 1-2 1 0-2 10 20

    Gra>k )!'!n#an antara JT %&n#an ""o( C!SO7 %an NaOH %&n#an JT

    R&ak$ antara C!SO7 %&n#an NaOH %apat %t!($ :

    @ NaOH 6a;8  C!SO7 6a;8   Na2SO7 6a;8  C!6OH82 6a;8

    P&r'an%n#an ttk p!n3ak 10 : 0

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    27/109

    1 :

     ', Stoko"&tr a$a" 'a$a

    P&r)t!n#an "o( (ar!tan HC( 1 M Unt!k @ "L HC( 1 M

    n1 " , V1

    1 , @

    @ ""o(

    Unt!k "L HC( 1 M

    n2 " , V2

    1 ,

    ""o(

    Unt!k 7 "L HC( 1 Mn " , V

    1 , 7

    7 ""o(

    Unt!k "L HC( 1 M

    n7 " , V7

    1 ,

    ""o( Unt!k 2 "L HC( 1 M

    n " , V

    1 , 2

    2 ""o(

    Unt!k 1 "L HC( 1 Mn@ " , V@

    1 , 1

    1 ""o( Unt!k 0 "L HC( 1 M

    n9 " , V9

    1 , 0

    0 ""o(

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    28/109

    P&r)t!n#an "o( (ar!tan NaOH 1 M Unt!k 0 "L NaOH 1 M

    n1 " , V1

    1 , 0

    0 ""o(

    Unt!k 1 "L NaOH 1 Mn2 " , V2

    1 , 1

    1 ""o(

    Unt!k 2 "L NaOH 1 Mn " , V

    1 , 2

    2 ""o(

    Unt!k "L NaOH 1 Mn7 " , V7

    1 ,

    ""o(

    Unt!k 7 "L NaOH 1 Mn " , V

    1 , 7

    7 ""o(

    Unt!k "L NaOH 1 Mn@ " , V@

    1 ,

    ""o(

    Unt!k @ "L NaOH 1 Mn9 " , V9

    1 , @

    @ ""o(

    M&n3ar S!)! M!(a"!(a 6TM8

    T  M =T NaOH +T HCl

    2

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    29/109

    0 "L NaOH 1 M %an @ "L HC( 1 M

    T  M 1=00

    C +320 C 1

    ¿32

    1

    2 0C

    1 "L NaOH 1 M %an "L HC( 1 M

    T  M 2=00

    C +320 C 1

    ¿32

    1

    2 0C

    2 "L NaOH 1 M %an 7 "L HC( 1 M

    T  M 1=00

    C +320 C 1

    ¿32

    1

    2 0C

    "L NaOH 1 M %an "L HC( 1 M

    T  M =T NaOH +T HCl

    2

    ¿30

    0C +290C 2

    2?-0C

    7 "L NaOH 1 M %an 2 "L HC( 1 M

    T  M =T NaOH +T HCl

    2

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    30/109

    ¿30

    0C +300C 2

    00C

    "L NaOH 1 M %an 1 "L HC( 1 M

    T  M =T NaOH +T HCl

    2

    ¿30

    0C +300C 2

    00C

    @ "L NaOH 1 M %an 0 "L HC( 1 M

    T  M =T NaOH +T HCl2

    00C

    o M&n3ar JT

    JT1 TA  TM 10C 2?-0C

    1-0C

    JT2 TA  TM 20C 0-0C

    1-0

    CJT TA  TM 20C 2?-0C

    1-0C

    JT7 TA  TM 20C 00C

    20C

    JT TA  TM 10C 00C

    10C

    JT01 TA  TM

    29

    0

    C 29

    0

    C 00C

    JT02 TA  TM 00C 00C 00C

    Ta'&(

    V V T T HCl TM TA ΔT mmol mmol

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    31/109

    NaOH HCl NaOH NaOH HCl

    0 "L @ "L 00C 290C 290C 290C 00C 0 ""o( @ ""o(

    1 "L "L 2B0C 10C 2?-0C 10C 1-0C 1 ""o( ""o(

    2 "L 7 "L 10C 00C 0-0C 20C 1-0C 2 ""o( 7 ""o(

    "L "L 00C 2?0C 2?-0C 20C 1-0C ""o( ""o(

    7 "L 2 "L 00

    C 00

    C 00

    C 20

    C 20

    C 7 ""o( 2 ""o( "L 1 "L 00C 00C 00C 10C 10C ""o( 1 ""o(

    @ "L 0 "L 00C 00C 00C 00C 00C @ ""o( 0 ""o(

    Gra>k )!'!n#an JT %&n#an +!"(a) "o( r&ak$

    Ttk p!n3ak #ra>k % ata$ "&n!n+!kkan p&r'an%n#an 7 : 2- "aka r&ak$ HC( %an

     NaOH %apat %t!($: NaOH 6a;8  HC( 6a;8  NaC( 6a;8  H2O 6a;8

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    32/109

    ACARA III

    TERMOKIMIA

    ACARA III

    TERMOKIMIA

    A. PELAKSANAAN PRAKTIKUM

    T!+!an Praktk!" : 1, Unt!k "&"p&(a+ar p&r!'a)an &n&r# pa%a r&ak$ k"a,

    2, Unt!k "&n#!k!r p&r!'a)an ka(or %&n#an p&r3o'aan *an#

    $&%&r)ana,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    33/109

    B. LANDASAN TEORI

    T&r"ok"a a%a(a) ("! *an# "&"p&(a+ar )!'!n#an antara &n&r#* pana$ %an

    &n&r# k"a, S&%an#kan &n&nr# k"a %%&>n$kan $&'a#a &n&r#* *a"# t&rkan%!n# pa%a

    $&tap !n$!r& ata! $&n*a4a, En&r# k"a *an# t&rkan%!n# %a(a" $!at! 5at a%a(a) $&"a3a"

    &n&r#* pot&n$a( 5at t&r$&'!t, En&r# pot&n$a( k"a *an# t&rkan%!n# %a(a" $!at! 5at

    %$&'!t &n&r#* %a(a" ata! &nta(p *an# %n*atakan %&n#an $"'o( H, S&($$) antara &nta(p

    r&aktan %an &nta(p )a$( pa%a $!at! r&ak$ %$&'!t p&r!'a)an &nta(p r&ak$, S$t&" a%a(a)

     'a#an t&rt&nt! %ar a(a" *an# "&n+a% p!$at p&r)atan !nt!k %p&(a+ar, D $a"pn# $$t&"-

    a%a +!#a *an# na"an*a (n#k!n#an, Ln#k!n#an a%a(a) $a(a $&$!at! *an# '&ra%a %(!ar 

    $$t&", S&3ara !"!" $$t&" %'a# "a3a"- *at! : 1, S$t&" t&r&$kat 6t&r$o(a$8- *at!

    $$t&" *an# t%ak a%a p&rtt!karan &n&r# "a!p!n "at&r k& (n#k!n#an 2, S$t&" t&rt!t!p-

    *at! $$t&" *an# "&"!n#knkan t&r+a%n*a p&rt!karan &n&r# tanpa p&rt!karan "at&r k&

    (n#k!n#an , S$t&" t&r'!ka- *at! $$t&" *an# "&"!n#knkan t&r+a%n*a p&rt!karan

    &n&r#* %an "at&r k& (n#k!n#an 6 A3)"a%- 2001 : 12 8,

    Ka(or a%a(a) $&$!at! *an# %pn%a)kan %antara $&'!a) $$t&" %an $&k&((n#n*a

    $&'a#a ak'at %ar )an*a p&r'&%aan t&"p&rat!r, Sat!an ka(or 'a$an*a %%&>n$kan

    $&3ara k!anttat> %a(a" p&r!'a)an t&rt&nt! *a# %)a$(kan %a(a" $&'!a) '&n%a $&(a"a

     pro$&$ t&rt&nt!, .a%- +ka t&"p&rat!r %ar $at! k(o#ra" ar %nakkan %ar 17- $a"pa 1-

    0C %&n#an "&"ana$kan ar t&r$&'!t- "aka kta katakana 'a)4a $at! ka(or ka(or t&(a)

    %ta"'a)kan k&pa%a $$t&" t&r$&'!t, T&"p&rat!rt&"p&rat!r r&>&r&n$ %n*atakan kar&na-

    %$&kat t&"p&rat!r& ka"ar- t&r%apat $&%kt =ara$ ka(or *an# %p&r(!kan !nt!k "&nakkan

    t&"p&rat!r *an# %'&rkan % %a(a" $&'!a) "a$$a *an# %'&rkan, P&r'an%n# 'an*akn*a

    t&na#a ka(or *an# %'&ka(kan k&pa%a $&'!a) '&n%a !n!tk "&nakkan t&"p&rat!rn*a

    $&'a#a T %na"akan kapa$ta$ ka(or %ar '&n%a t&r$&'!t 6 Da=%- 1?99B :922 8,

    Enta(p "!t(ak %ar $!at! 5at- $&p&rt &n&r#* "!t(ak- t%ak %apat %!k!r ata!

    %)t!n, Han*a p&r!'a)an &nta(p 6H8 $a+a(a) *an# %apat %!k!r, Para a)( k"a

    "&n%&>n$kan k&a%aan $tan%ar !nt!k 5at k"a $&'a#a '&rk!t : 1, Unt!k 5at 3ar %an

     pa%at- k&a%aan $tan%ar a%a(a) k&a%aan $ta'( $&3ara t&r"o%na"ka pa%a t&kanan 1 at" %an

    $!)! t&rt&nt! 2, Unt!k #a$- k&a%aan $tan%ar a%a(a) >a$a #a$ pa%a t&kanan 1 at"- $!)!

    t&rt&nt!- %an "&n!n+!kkan $>at #a$ %&a( , Unt!k $p&$&$ *an# t&r(ar!t- k&a%aan $tan%ar 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    34/109

    a%a(a) 1 M (ar!tan pa%a t&kanan 1 at"- pa%a $!)! t&rt&nt!- %an "&n!n+!kkan $>at (ar!tan

    %&a( 6 Da=%- 2001 : 20?8,

    H!k!" p&rta"a t&r"o%na"ka a%a(a) $!at! p&rn*ataan )ok!" p&(&$taran

    &n&r#*, En&r# tota( $!at! $$t&" k"a a%a(a) &n&r# %a(a"n*a- $!at! >!n#$ k&a%aan, S!at!

     p&r!'a)an &n&r#* %a(a"- E- %(ak$anakan %&n#an tran$>&r ka(or ata!p!n p&(ak!an k&r+a,

    Apaka) $!at! r&ak$ k"a t&rt&nt! %apat t&r+a% $&3ara $&rta "&rta ata! t%ak- '&r#ant!n#

    t%ak )an*a pa%a p&r!'a)an &nta(p- t&tap +!#a pa%a t&"p&rat!r %an p&r!'a)an &ntrp- S-

    *an# "&n#!k!r p&r!'a)an %&ra+at k&ka3a!'a(a!an $!at! $$t&" 6 K&&nan- 1?B7 : 0 8,

    C. ALAT DAN BAHAN

    1, A(ata(at Praktk!"

    a, !r&t 0 "L

     ', Coron# #&(a$ @0 "L3, G&(a$ ar(o+

    %, G&(a$ k"a 100 "L&, G&(a$ k"a 20 "L

    >, G&(a$ !k!r 0 "L

    #, G&(a$ !k!r 100 "L), Hot p(at&

    , Kan ka$a

     +, Ka(or"&t&r 

    k, K&rta$ (a'&((, K(&"

    ", Pp&t t&t&$

    n, S&n%ok o, Stat>  

     p, Stop4at3)

    ;, T&r"o"&t&r r, T"'an#an ana(tk 

    $, T$!

    2, a)an'a)an Praktk!"a, A;!a%&$ 6H2O8 6(8 ', A$a" k(or%a 6HC(8 6a;8 2 M

    3, Etano( ?@ 6C2HOH8 6(8%, Natr!" )%rok$%a 6NaOH8 6a;8 2-0 M

    &, Pa%atan $&n# 6n8

    >, T&"'a#a 6II8 $!(>at 6C!SO78 6a;8 0- M

    D. PROSEDUR PENELITIAN

    1, P&n&nt!an T&tapan Ka(or"&t&r 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    35/109

    a, D"a$!kkan 70 "L a;!a%&$ k& %a(a" ka(or"&t&r %&n#an #&(a$ !k!r- %3atat

    $!)!n*a, ', Dpana$kan 70 "L a;!a%&$ k& %a(a" #&(a$ k"a 20 %&ra+at % ata$ $!)! ka"ar-

    k&"!%an %3atat $!)!n*a,

    3, D3a"p!rkan ar pana$ k& %a(a" ka(or"&t&r- %ko3ok %an %a"at $!)!n*a $&(a"a10 "&nt %&n#an $&(an# 4akt! 1 "&nt $&t&(a) p&n3a"p!ran,

    2, P&n&nt!an Ka(or R&ak$ n 6$8  C!SO7 6a;8a, Dt"'an# %&n#an t&(t ,- 10 #ra" pa%atan n,

     ', D"a$!kkan 20 "L (ar!tan C!SO7 0- M k& %a(a" ka(or"&t&r,

    3, Dko3ok %an %!k!r $!)! C!SO7 %a(a" 3a(or"&t&r $&(a"a 2 "&nt %&n#an $&(an#

    4akt! 0 %&tk,

    %, D"a$!kkan pa%atan n k& %a(a" ka(or"&t&r,

    &, D3atat $!)!n*a %a(a" $&(an# 4akt! 1 "&nt $&t&(a) p&n3a"p!ran $&(a"a 10 "&nt,

    , P&n&nt!an Ka(or P&(ar!tan Etano( %a(a" Ar 

    a, D"a$!kkan 1B 3"L ar k& %a(a" ka(or"&t&r %&n#an "&n##!nakan #&(a$ !k!r, ', D!k!r $!)! a;!a%&$ %a(a" ka(or"&t&r $&(a"a 2 "&nt %&n#an $&(an# 4akt! 0

    "&nt,

    3, D"a$!kkan 0 "L &tano( k&%a(a" '!r&t %an %!k!r $!)!n*a, Da"'( 2? "L &tano(

    %ar '!r&t %an %"a$!kkan k&%a(a" #&(a$ k"a,

    %, D"a$!kkan &tano( %a(a" ka(or"&t&r k&"!%an %ko3ok 3a"p!ran t&r$&'!t- %3atat

    $!)!n*a $&(a"a 7 "&nt %&n#an $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    &, D(ak!kan $&p&rt % ata$ %&n#an 3a"p!ran $&'a#a '&rk!t:

    29 "L ar %&n#an 1?- "L &tano( @ "L ar %&n#an 17- "L &tano( @ "L ar %&n#an 11-@ "L &tano(

    @ "L ar %&n#an -B "L &tano(

    7 "L ar %&n#an 7-B "L &tano(

    7, P&n&nt!an Ka(or P&n&tra(an HC( %&n#an NaOH

    a, D"a$!kkan 20 "L HC( 2 M k& %a(a" #&(a$ !k!r, ', D3atat k&%!%!kan t&r"o"&t&r,

    3, D!k!r 20 "L NaOH 2-0 M- %3atat $!)!n*a 6at!r $&%&"kan r!pa )n##a $!)!n*a

    $a"a %&n#an $!)! HC(8,%, D3a"p!rkan k&%!a (ar!tan n k& %a(a" ka(or"&t&r %an %3atat $!)! 3a"p!ran

    $&(a"a "&nt %&n#an $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    E. HASIL PENGAMATAN

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    36/109

     N

    O

    PROSEDUR PERCOAAN HASIL PENGAMATAN

    I, P&n&nt!an T&tapan Ka(or"&t&r 

    1, D"a$!kkan 70 "L a;!a%&$ k& %a(a"

    ka(or"&t&r %&n#an #&(a$ !k!r- %3atat

    $!)!n*a,

    T0  00C 0 K 

    2, Dpana$kan 70 "L a;!a%&$ k& %a(a"

    #&(a$ k"a 20 %&ra+at % ata$ $!)!

    ka"ar- k&"!%an %3atat $!)!n*a,

    Tt  7 ?0C 1B K 

    , D3a"p!rkan ar pana$ k& %a(a"

    ka(or"&t&r- %ko3ok %an %a"at

    $!)!n*a $&(a"a 10 "&nt %&n#an $&(an#

    4akt! 1 "&nt $&t&(a) p&n3a"p!ran,

    T1  70C 1@ K 

    T2  720C 1 K 

    T  720C 1 K 

    T7  720C 1 K 

    T  700

    C 1 K T@  71

    0C 17 K 

    T9  ?0C 12 K 

    TB  ?0C 12 K 

    T?  B0C 11 K 

    T10 B0C 11 K 

    II P&n&nt!an Ka(or R&ak$ n 6$8  C!SO7

    6a;8

    1, Dt"'an# %&n#an t&(t ,- 10 #ra"

     pa%atan n,

    2, D"a$!kkan 20 "L (ar!tan C!SO7 0- M

    k& %a(a" ka(or"&t&r, Dko3ok %an

    %!k!r $!)! C!SO7  %a(a" 3a(or"&t&r 

    $&(a"a 2 "&nt %&n#an $&(an# 4akt! 0

    %&tk,

    T1  10C 07 K 

    T2  0C 0@ K 

    T  70C 09 K 

    T7  0C 0@ K 

    , D"a$!kkan pa%atan n k& %a(a"

    ka(or"&t&r, D3atat $!)!n*a %a(a"

    $&(an# 4akt! 1 "&nt $&t&(a)

     p&n3a"p!ran $&(a"a 10 "&nt,

    T1  70C 09 K 

    T2  70C 09 K 

    T  0C 0B K 

    T7  @ 0C 0? K 

    T  90C 10 K 

    T@  B0C 11 K 

    T9  ?0C 12 K 

    TB  700C 1 K 

    T?  710C 17 K 

    T10  710C 17 K 

    T&r%apat &n%apan n2  *an# '&r4arna

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    37/109

    a'!a'!

    III P&n&nt!an Ka(or P&(ar!tan Etano( %a(a"

    Ar 

    1, D"a$!kkan 1B 3"L ar k& %a(a"

    ka(or"&t&r %&n#an "&n##!nakan #&(a$!k!r,

    D!k!r $!)! a;!a%&$ %a(a" ka(or"&t&r 

    $&(a"a 2 "&nt %&n#an $&(an# 4akt! 0

    "&nt,

    D"a$!kkan 0 "L &tano( k&%a(a" '!r&t

    %an %!k!r $!)!n*a, Da"'( 2? "L

    &tano( %ar '!r&t %an %"a$!kkan

    k&%a(a" #&(a$ k"a,

    D"a$!kkan &tano( %a(a" ka(or"&t&r 

    k&"!%an %ko3ok 3a"p!ran t&r$&'!t-

    %3atat $!)!n*a $&(a"a 7 "&nt %&n#an

    $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    T ar :

    T1  00C 0 K 

    T2  1 0C 07 K T  1

    0C 07 K 

    T7  20C 0 K 

    T a(ko)o( 2? 0C 02 K T 3a"p!ran :

    T1  70C 09 K 

    T2  70C 09 K 

    T  70C 09 K 

    T7  70C 09 K 

    T  70C 09 K 

    T@  70C 09 K 

    T9  7 0C 09 K TB  7

    0C 09 K 

    2, D"a$!kkan 29 "L ar k& %a(a"

    ka(or"&t&r %&n#an "&n##!nakan #&(a$

    !k!r k&"!%an %ko3ok $&(a"a 2 "&nt%&n#an $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    Da"'( 1?- "L &tano( %ar '!r&t %an

    %"a$!kkan k&%a(a" #&(a$ k"a,

    D"a$!kkan &tano( %a(a" ka(or"&t&r 

    k&"!%an %ko3ok 3a"p!ran t&r$&'!t-

    %3atat $!)!n*a $&(a"a 7 "&nt %&n#an

    $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    T ar :T1  1

    0C 07 K 

    T2  10C 07 K 

    T  00

    C 0 K T7  10C 07 K 

    T 3a"p!ran :

    T1  0C 0B K 

    T2  0C 0B K 

    T  0C 0B K 

    T7  70C 09 K 

    T  70C 09 K 

    T@  0C 0B K 

    T9  70C 09 K 

    TB  0C 0B K 

    , D"a$!kkan @ "L ar k& %a(a"

    ka(or"&t&r %&n#an "&n##!nakan #&(a$

    !k!r k&"!%an %ko3ok $&(a"a 2 "&nt

    %&n#an $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    Da"'( 17- "L &tano( %ar '!r&t %an

    T ar :T1  0

    0C 0 K T2  0

    0C 0 K 

    T  00C 0 K 

    T7  00C 0 K 

    T 3a"p!ran :

    T1  0C 0B K 

    T2  0C 0B K 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    38/109

    %"a$!kkan k&%a(a" #&(a$ k"a,

    D"a$!kkan &tano( %a(a" ka(or"&t&r 

    k&"!%an %ko3ok 3a"p!ran t&r$&'!t-

    %3atat $!)!n*a $&(a"a 7 "&nt %&n#an

    $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    T  0C 0B K 

    T7  0C 0B K 

    T  0C 0B K 

    T@  @0C 0? K 

    T9  @0C 0? K 

    TB  @0

    C 0? K 

    7, D"a$!kkan @ "L ar k& %a(a"

    ka(or"&t&r %&n#an "&n##!nakan #&(a$

    !k!r k&"!%an %ko3ok $&(a"a 2 "&nt

    %&n#an $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    Da"'( 11-@ "L &tano( %ar '!r&t %an

    %"a$!kkan k&%a(a" #&(a$ k"a,

    D"a$!kkan &tano( %a(a" ka(or"&t&r k&"!%an %ko3ok 3a"p!ran t&r$&'!t-

    %3atat $!)!n*a $&(a"a 7 "&nt %&n#an

    $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    T ar :

    T1  2?0C 02 K 

    T2  00C 0 K 

    T  00C 0 K 

    T7  00C 0 K 

    T 3a"p!ran :

    T1  0C 0B K 

    T2  0C 0B K 

    T  0C 0B K 

    T7  0

    C 0B K T  0C 0B K 

    T@  0C 0B K 

    T9  0C 0B K 

    TB  0C 0B K 

    , D"a$!kkan @ "L ar k& %a(a"

    ka(or"&t&r %&n#an "&n##!nakan #&(a$

    !k!r k&"!%an %ko3ok $&(a"a 2 "&nt

    %&n#an $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    Da"'( -B "L &tano( %ar '!r&t %an

    %"a$!kkan k&%a(a" #&(a$ k"a,

    D"a$!kkan &tano( %a(a" ka(or"&t&r 

    k&"!%an %ko3ok 3a"p!ran t&r$&'!t-

    %3atat $!)!n*a $&(a"a 7 "&nt %&n#an

    $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    T ar :T1  0

    0C 0 K 

    T2  00C 0 K 

    T  10C 07 K 

    T7  10C 07 K 

    T 3a"p!ran :

    T1  7 0C 09 K T2  7

    0C 09 K T  7

    0C 09 K 

    T7  70C 09 K 

    T  70C 09 K 

    T@  70C 09 K 

    T9  70C 09 K 

    TB  70C 09 K 

    @, D"a$!kkan 7 "L ar k& %a(a"

    ka(or"&t&r %&n#an "&n##!nakan #&(a$

    !k!r k&"!%an %ko3ok $&(a"a 2 "&nt

    %&n#an $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    Da"'( 7-B "L &tano( %ar '!r&t %an

    %"a$!kkan k&%a(a" #&(a$ k"a,

    D"a$!kkan &tano( %a(a" ka(or"&t&r 

    T ar :

    T1  2?0C 02 K 

    T2  0

    0

    C 0 K T  00C 0 K 

    T7  00C 0 K 

    T 3a"p!ran :

    T1  0C 0B K 

    T2  0C 0B K 

    T  0C 0B K 

    T7  0C 0B K 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    39/109

    k&"!%an %ko3ok 3a"p!ran t&r$&'!t-

    %3atat $!)!n*a $&(a"a 7 "&nt %&n#an

    $&(an# 4akt! 0 "&nt,

    T  0C 0B K 

    T@  0C 0B K 

    T9  0C 0B K 

    TB  0C 0B K 

    IV P&n&nt!an Ka(or P&n&tra(an HC( %&n#an

     NaOH1, D"a$!kkan 20 "L HC( 2 M k& %a(a"

    #&(a$ !k!r,

    D3atat k&%!%!kan t&r"o"&t&r,

    T HC( 1 0C 07 K 

    2, D!k!r 20 "L NaOH 2-0 M- %3atat

    $!)!n*a 6at!r $&%&"kan r!pa )n##a

    $!)!n*a $a"a %&n#an $!)! HC(8,

    T NaOH 1 0C 07 K 

    , D3a"p!rkan k&%!a (ar!tan n k& %a(a"

    ka(or"&t&r %an %3atat $!)! 3a"p!ran$&(a"a "&nt %&n#an $&(an# 4akt! 0

    "&nt,

    T1  700C 1 K 

    T2  720C 1 K 

    T  7 0C 1@ K T7  77

    0C 19 K 

    T  70C 1B K 

    T@  70C 1B K 

    T9  @0C 1? K 

    TB  @0C 1? K 

    T?  90C 20 K 

    T10 90C 20 K 

    F. ANALISIS DATA

    P&r$a"aan r&ak$ :a8 R&ak$ P&r3o'aan I

    H2O 6(8  H2O 6(8  2H2O 6(8 '8 R!"!$ P&r3o'aan II

    n 6$8  C!SO7 6a;8  nSO7 6a;8  C! 6$838 R&ak$ P&r3o'aan III

    C2HOH 6(8  H2O 6(8  C2HOH 6(8  H2O 6(8%8 R&ak$ P&r3o'aan IV

    HC( 6a;8  NaOH 6a;8  NaC( 6a;8  H2O 6(8

    1, P&n&nt!an T&tapan Ka(or"&t&r 

    a, S!)! a4a( ar %n#n 6T08

    T0  00C

    0 29

    0 K 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    40/109

     ', S!)! a4a( ar pana$ 6Tt8

    Tt  70C

    7 29

    1B K 

    3, S!)! ak)r 3a"p!ran$!)! ratarata 6TR 8

    T1  70C

    7 29

    1@ K 

    T2  720C

    72 29

    1 K 

    T  720C

    72 29

    1 K 

     T7  720C

    72 29

    1 K 

    T  700C

    70 29

    1 K 

    T@  710C

    71 29

    17 K 

    T9  ?0C

    ? 29

    12 K 

    TB  ?0C

    ? 29

    12 K 

    T?  B0C

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    41/109

    B 29

    11 K 

    T10  B0C

    B 29

    11 K 

    T  R=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4+T 

    5+T 

    6+T 

    7+T 

    8+T 

    9+T 

    10

    10

    ¿316+315+315+315+313+314+312+312+311+311

    10

    ¿3134

    10

    1-7 K 

    %, S!)! *an# %$&rap ka(or"&t&r 6JTA8

    JTA Tt  T0

    1B 0

    1 K 

    &, K&nakan $!)! ar %n#n 6JT8

    JT TR   T0

    1-7 0 10-7 K 

    >, P&n!r!nan $!)! ar pana$ 6Jt8

    Jt TR   Tt

    1-7 1B 7-@ K 

    Dk&ta)!: ar 1 #3"

    = ar 70 3"

    " ar , =

    1 , 70

    70 #ra"

    3 ar 7-2 .#K 

    #, Ka(or *an# %$&rap ar %n#n 6;18

    ;1 " , 3 , JT

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    42/109

    70 , 7-2 , 10-7

    1,979-2 .o!(&

    ), Ka(or *an# %(&pa$ ar pana$ 6;28

    ;2 " , 3 , Jt

    70 , 7-2 , 67-@8 992-B .o!(&

    , Ka(or *an# %$&rap ka(or"&t&r 6;8

    ; ;2  ;1

    992-B 1,979-2

    ?97-7 .o!(&

     +, T&tapan ka(or"&t&r 6k8

    k =q3

    ∆T  A

    ¿ 974,4

    15

    @7-?@ .K 

    Gra>k P&n&nt!an Ka(or"&t&r 

    6H!'!n#an antara K&nakan S!)! %&n#an $&(an# 4akt! p&n3a"p!ran8

    2, P&n&nt!an ka(or r&ak$ 6n 6$88 C!SO7 6a;8

    a, S!)! ratarata C!SO7 6Ta8

    T1  10C

    1 29

    07 K 

    T2  0C

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    43/109

    29

    0@ K 

    T  70C

    7 29

    09 K 

    T7  0C

    29

    0@ K 

    T  R=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4

    4

    ¿ 304+306+307+3064

    1223

    4

    0-9 K 

     ', S!)! ratarata 3a"p!ran 6T '8

    T1  70C

    7 29

    09 K 

    T2  70C

    7 29

    09 K 

    T  0C

    29

    0B K 

    T7  @0

    C

    @ 29

    0? K 

    T  90C

    9 29

    10 K 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    44/109

    T@  B0C

    B 29

    11 K 

    T9  ?0C

    ? 29

    12 K 

    TB  700C

    70 29

    1 K 

    T?  710C

    71 29

    17 K 

    T10 710C

    71 29

    17 K 

    T b=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4+T 

    5+T 

    6+T 

    7+T 

    8+T 

    9+T 

    10

    10

    ¿ 307+307+308+309+310+311+312+313+314+31410

    ¿3105

    10

    10- K 

    3, JT1 T '  Ta

    10- 0-9 7-9 K 

    %, Ka(or *an# %$&rap ka(or"&t&r 6;78

    ;7 k , JT1

    @7-?@ , 7-9

    0B-@ .o!(&

    &, Ka(or *an# %$&rap (ar!tan 6;8

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    45/109

    ; " , 3 , JT1

    "&n3ar " 6"a$$a8 :

    V C!SO7 20 "L

    0-02 L

    n C!SO7 M, V

    0- , 0-02

    0-01 "o(

    n Zn=massa

     Ar

    ¿  3

    65,5

    0-07@ "o(

    n C!SO7   nSO7  C!2

    "!(a"!(a 0-07@ 0-01

     '&r&ak$ 0-01 0-01 0-01 0-01

    $&t"'an# 0-0@ 0-01 0-01

    n=massa

     Mr

    D"ana Mr nSO7 1@1-

    n=massa

     Mr

    "a$$a n Mr 

    0-01 1@1-

    1-@1 #ra"

    Maka ; " , 3 , JT1 1-@1 -2 7-9

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    46/109

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    47/109

    ¿303+304+304+305

    4

    ¿1216

    4

    07 K 

    • S!)! &tano(

    T &tano( 2?0 

    2? 29

      02 K 

    •  ∆ T  M =

    T air+T etanol2

    ¿304+302

    2

    ¿606

    2

    0 K 

    • S!)! ratarata 3a"p!ran 6JTA8

    T1  70C

    7 29

    09 K 

    T2  70C

    7 29

    09 K 

    T  70C

    7 29

    09 K 

    T7  70C

    7 29

    09 K 

    T  70C

    7 29

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    48/109

    09 K 

    T@  70C

    7 29

    09 K 

    T9  70C

    7 29

    09 K 

    TB  70C

    7 29

    09 K 

    ∆ T  A=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4+T 

    5+T 

    6+T 

    7+T 

    8

    8

    ¿307+307+307+307+307+307+307+307

    8

    ¿ 24568

    09 K 

    • JT2 JTA  JTM

    09 0 7 K 

    • Ka(or *an# %$&rap ar 6;98

    ar 1 #3"

    V ar 1B 3"

    3 ar 7-2 .#K  

    " ar , =

    1 , 1B

    1B #ra"

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    49/109

    ;9 " , 3 , JT2

    1B , 7-2 , 7

    02-7 .o!(&

    • Ka(or *an# %$&rap &tano( 6;B8

    &tano( 0-9? #3"

    = &tano( 2? 3"

    3 &tano( 1-?2 .#K  

    " &tano( , =

    0-9? , 2?

    22-??9 #ra"

    ;B " , 3 , JT2

    22-??9 , 1-?2 , 7

    19@-@19 .o!(&

    • Ka(or *an# %$&rap ka(or"&t&r 6;?8

    ;? k , JT2 @7-?@ , 7 2?-B7 .o!(&

    • Ka(or *an# %)a$(kan pa%a p&(ar!tan 6;108

    ;10 ;9  ;B  ;? 02-7 19@-@19 2?-B7

    9B-B9 .o!(&

    • Enta(p 6JH18

    " &tano( 22-??9 #ra"Mr &tano( 7@

    netanol=massa

     Mr

    ¿22,997

    46

    0- "o(

    ∆ H 1=   q10

    n etanol

    ¿738,857

    0,5

    1,799-917 .o!(&"o(

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    50/109

     ', 19 "L ar %&n#an 1?- "L &tano(

    • S!)! ratarata ar 

    T1  00C

    0 29

    0 K 

    T2  10C

    1 29

    07 K 

    T  00C

    0 29

    0 K 

    T7  10C

    1 29

    07 K 

    T air=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4

    4

    ¿303+304+303+304

    4

    ¿1215

    4

    0-9 K 

    • S!)! &tano(

    T &tano( 2?0C

    2? 29

    02 K 

    •  ∆ T  M =

    T air+T etanol2

    ¿303,75+302

    2

    ¿605,75

    2

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    51/109

    02-B9 K 

    • S!)! ratarata 3a"p!ran 6JTA8

    T1  0C

    29

    0B K 

    T2  0C

    29

    0B K 

    T  70C

    7 29

    09 K 

    T7  70

    C 7 29

    09 K 

    T  70C

    7 29

    09 K 

    T@  70C

    7 29

    09 K 

    T9  70C

    7 29

    09 K 

    TB  70C

    7 29

    09 K 

    ∆ T  A=T 1+T 2+T 3+T 4+T 5+T 6+T 7+T 8

    8

    ¿305+308+308+207+307+308+307+308

    8

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    52/109

    ¿2461

    8

    09-@2 K 

    • JT2   JTA  JTM

      09-@2 02-B 7-9 K 

    • Ka(or *an# %$&rap ar 6;98

    ar 1 #3"

    = ar 29 3"

    3 ar 7-2 .#K  

    " ar , =

    1 , 29

    29 #ra"

    ;9 " , 3 , JT2

    29 , 7-2 , 7-9

    B-@ .o!(&

    • Ka(or *an# %$&rap &tano( 6;B8

    &tano( 0-9? #3"

    V &tano( 1?- 3"

    3 &tano( 1-?2 .#K  

    " &tano( , =

    0-9? , 1?-

    1-0 #ra"

    ;B " , 3 , JT2

    1-0 , 1-?2 , 7-9

    B-@ .o!(&

    •Ka(or *an# %$&rap ka(or"&t&r 6;?8;? k , JT2

    @7-?@ , 7-9

    0B-@ .o!(&

    • Ka(or *an# %)a$(kan pa%a p&(ar!tan

    ;10 ;9  ;B  ;? B-@ B-@ 0B-@ ?B@-9?2.o!(&

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    53/109

    • Enta(p 6JH18

    " &tano( 1-0 #ra"

    Mr &tano( 7@

    netanol=massa

     Mr

    ¿15,305

    46

    0- "o(

    ∆ H 1=

      q10

    n etanol

    ¿ 986,792

    0,333

    2,?@-? .o!(&"o(

    3, @ "L ar %&n#an 17- "L &tano(• S!)! ratarata ar 6T ar8

    T1  00C

    0 29

    0 K 

    T2  00C

    0 29

    0 K 

    T  00C

    0 29

    0 K 

    T7  00C

    0 29

    0 K 

      T air=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4

    4

    ¿303+303+303+303

    4

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    54/109

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    55/109

    @ 29

    0? K 

    T9  @0C

    @ 29

    0? K 

    TB  @0C

    @ 29

    0? K 

    ∆ T  A=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4+T 

    5+T 

    6+T 

    7+T 

    8

    8

    ¿308+308+308+308+308+309+309+309

    8

    ¿2.467

    8

    0B-9 K 

    • JT2 JTA  JTM 0B-9 02-

    -B9 K 

    • Ka(or *an# %$&rap ar 6;98

    ar 1 #3"

    V ar @ 3"

    3 ar 7-2 .#K  

    " ar , =

    1 , @

    @ #ra"

    ;9 " , 3 , JT2

    @ , 7-2 , -B9

    BBB- .o!(&

    • Ka(or *an# %$&rap &tano( 6;B8

    &tano( 0-9? #3"

    V &tano( 17- "L

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    56/109

    3 &tano( 1-?2 .#K  

    " &tano( , =

    0-9? , 17-

    11- #ra"

    ;B " , 3 , JT2

    11- , 1-?2 , -B9

    12?-29 .o!(&

    • Ka(or *an# %$&rap ka(or"&t&r 6;?8

    ;? k , JT2 @7-?@ , -B9

    B1-@7 .o!(&

    • Ka(or *an# %)a$(kan pa%a p&(ar!tan 6;108

    ;10 ;9  ;B  ;? BBB- 12?-29 B1-@7

    1,??-@@ .o!(&

    • Enta(p 6JH18

    " &tano( 11- #ra"Mr &tano( 7@

    netanol=massa

     Mr

    ¿11,5

    46

    0-2 "o(

    ∆ H 1=

      q10

    n etanol

    ¿1.399,66

    0,25

    ,?B-@7 .o!(&"o(

    %, @ "L ar 11-@ "L &tano(

    • S!)! ratarata ar 6T ar 8

    T1  2?0C

    2? 29

    02 K 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    57/109

    T2  00C

    0 29

    0 K 

     T  00C

    0 29

    0 K 

    T7  00C

    0 29

    0 K 

    T air=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4

    4

    ¿302+303+303+303

    4

    ¿1.211

    4

    02-9 .o!(&

    • S!)! &tano(

    T &tano( 2? 0C

    2? 29 02 K 

    •  ∆ T  M =

    T air+T etanol2

    ¿302,75+302

    2

    ¿604,75

    2

      02-9 K 

    • S!)! ratarata 3a"p!ran 6JTA8

    T1  0C

    29

    0B K 

    T2  0C

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    58/109

    29

    0B K 

    T  0C

    29

    0B K 

    T7  0C

    29

    0B K 

    T  0C

    29

    0B K 

    T@  0C

    29

    0B K 

    T9  0C

    29

    0B K 

    TB  0C

    29

    0B K 

    ∆ T  A=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4+T 

    5+T 

    6+T 

    7+T 

    8

    8

    ¿308+308+308+308+308+308+308+308

    8

    ¿2.464

    8

      0B K 

    • JT2 JTA  JTM

    0B 02-9

    -@2 K 

    • Ka(or *an# %$&rap ar 6;98

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    59/109

    ar 1 #3"

    V ar @ "L

    3 ar 7-2 .#K  

    " ar , =

    1 , @

    @ #ra"

    ;9 " , 3 , JT2

    @ , 7-2 , -@2

    B0- .o!(&

    • Ka(or *an# %$&rap &tano( 6;B8

    &tano( 0-9? #3"

    3 &tano( 1-?2 .#K  

    V &tano( 11-@ "L

    " &tano( , =

    0-9? , 11-@

    ?-2 #ra"

    ;B " , 3 , JT2

    ?-2 , 1-?2 , -@2

    ??-@ .o!(&• Ka(or *an# %$&rap ka(or"&t&r 6;?8

    ;? k , JT2 @7-?@ , -@2

    @-7 .o!(&

    • Ka(or *an# %)a$(kan pa%a p&(ar!tan

    ;10 ;9  ;B  ;? B0- ??-@ @-7

    1,1-2@ .o!(&

    • Enta(p 6JH18

    " &tano( ?-2 #ra"Mr &tano( 7@

    netanol=massa

     Mr

    ¿ 9,2

    46

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    60/109

      0-2 "o(

    ∆ H 1=

      q10

    n etanol

    ¿1.315,26

    0,2

      @,?9@- .o!(&"o(

    &, @ "L ar -B "L &tano(

    • S!)! ratarata ar 6T ar8

    T1  00C

    0 29

    0 K 

    T2  00C

    0 29

    0 K 

    T  10C

    1 29

    07 K 

    T7  10C

    1 29

    07 K 

    T air=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4

    4

    ¿303+303+304+304

    4

    ¿1.214

    4

    0- K 

    • S!)! &tano(

    T &tano( 2?0C

    2? 29 21 K 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    61/109

    •  ∆ T  M =

    T air+T etanol2

    ¿303,5+302

    2

    02-9 K • S!)! ratarata 3a"p!ran 6JTA8

    T1  70C

    7 29

    09 K 

    T2  70C

    7 29

    09 K 

    T  70C

    7 29

    09 K 

    T7  70C

    7 29

    09 K 

    T  70C

    7 29

    09 K 

    T@  70C

    7 29

    09 K 

    T9  70C

    7 29

    09 K TB  7

    0C

    7 29

    09 K 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    62/109

    ∆ T  A=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4+T 

    5+T 

    6+T 

    7+T 

    8

    8

    ¿307+307+307+307+307+307+307+307

    8

    ¿2.458

    8

    09 K 

    • JT2   JTA  JTM  09 02-9

      7-2 K 

    • Ka(or *an# %$&rap ar 6;98

    ar 1 #3"

    V ar @ 3"

    3 ar 7-2 .#K  

    " ar , =

    1 , @

    @ #ra"

    ;9 " , 3 , JT2

    @ , 7-2 , 7-2

    @72-@ .o!(&

    • Ka(or *an# %$&rap &tano( 6;B8

    &tano( 0-9? #3"

    3 &tano( 1-?2 .#K

    V &tano( -B 3"

    " &tano( , =

    0-9? , -B

    7-@ #ra"

    ;B " , 3 , JT2

    7-@ , 1-?2 , 7-2

    9-@ .o!(&

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    63/109

    • Ka(or *an# %$&rap ka(or"&t&r 6;?8

    ;? k , JT2 @7-?@ , 7-2 29@-0B .o!(&

    • Ka(or *an# %)a$(kan pa%a p&(ar!tan

    ;10 ;9  ;B  ;? @72-@ 9-@ 29@-0B ?@-21@ .o!(&

    • Enta(p 6JH18

    " &tano( 7-@ #ra"Mr &tano( 7@

    netanol=massa

     Mr

    ¿ 4,6

    46

    0-1 "o(

    ∆ H 1=

      q10

    netanol

    ¿ 956,216

    0,1

    ?,@2-1@ .o!(&"o(

    >, 7 "L ar 7-B &tano(

    • S!)! ratarata ar 6T ar8

    T1  2?0

    C

    2? 29

    02 K 

    T2  00C

    0 29

    0 K 

    T  00C

    0 29

    0 K 

    T7  00C

    0 29

    0 K 

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    64/109

    T air=T 

    1+T 

    2+T 

    3+T 

    4

    4

    ¿302+303+303+303

    4

    ¿1.211

    4

    02-9 K 

    • S!)! &tano(

    T &tano( 2? 0C

    2? 29 02 K 

    •   ∆ T  M =

    T air+T etanol2

    ¿302,75+302

    2

    ¿604,75

    2

    02-9 K 

    • S!)! ratarata 3a"p!ran 6JTA8

    T1  0C

    29

    0B K 

    T2  0C

    29

    0B K 

    T  0C

    29

    0B K 

    T7  0C

    29

    0B K 

    T  0C

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    65/109

    29

    0B K 

    T@  0C

    29

    0B K 

    T9  0C

    29

    0B K 

    TB  0C

    29

    0B K 

    ∆ T  A=T 1+T 2+T 3+T 4+T 5+T 6+T 7+T 8

    8

    ¿308+308+308+308+308+308+308+308

    8

    ¿2.464

    8

      0B K 

    • JT2 JTA  JTM0B 02-9

    -@2 K 

    • Ka(or *an# %$&rap ar 6;98

    ar 1 #3"

    V ar 7 "L

    3 ar 7-2 .#K  

    " ar , =

    1 , 7

    7 #ra"

    ;9 " , 3 , JT2

    7 , 7-2 , -@2

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    66/109

    1,0@-12 .o!(&

    • Ka(or *an# %$&rap &tano( 6;B8

    &tano( 0-9? #3"

    3 &tano( 1-?2 .#K  

    V &tano( 7-B "L

    " &tano( , =

    0-9? , 7-B

    -B0@ #ra"

    ;B " , 3 , JT2

    -B0@ , 1-?2 , -@2

    71-10 .o!(&

    • Ka(or *an# %$&rap ka(or"&t&r 6;?8

    ;? k , JT2 @7-?@ , -@2

    @-7 .o!(&

    • Ka(or *an# %)a$(kan pa%a p&(ar!tan 6;108

    ;10 ;9  ;B  ;? 1,0@-12 71-10 @-7

    1,7@?-@ .o!(&

    • Enta(p 6JH18

    " &tano( -B1 #ra"

    Mr &tano( 7@netanol=

    massa

     Mr

    ¿3,807

    46

    0-B "o(

    ∆ H 1=

      q10

    n etanol

    ¿1.469,63

    0,83

    1,990-@? .o!(&"o(

    #, Ta'&(

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    67/109

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    68/109

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    69/109

    79 29

    20 K 

    T10  790C

    79 29

    20 K 

    T 2=

    T 1+T 

    2+T 

    3+T 

    4+T 

    5+T 

    6+T 

    7+T 

    8+T 

    9+T 

    10

    10

    ¿313+315+316+317+318+318+319+319+320+320

    10

    ¿3.175

    10

    19- K 

    3, JT T2  T1 19- 07 1- K 

    %, Ka(or *an# %$&rap (ar!tan 6;118

    (ar!tan 1-0 #3"

    3 (ar!tan -?@ .#K

    V (ar!tan 70 "L

    " (ar!tan , V

    1-0 , 70

    71-2 #ra"

    ;11 " , 3 , JT

    71-2 , -?@ , 1-

    2,202-2 .o!(&

    &, Ka(or *an# %$&rap ka(or"&t&r 6;128

    ;12 k , JT@7-?@ , 1- B9@-?@ .o!(&

    >, Ka(or *an# %)a$(kan pa%a r&ak$ 6;18

    ;1 ;11  ;12 2,202-2 B9@-?@

    ,09?-12 .o!(&

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    70/109

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    71/109

    Ka(or"&t&r a%a(a) a(at !n!tk "&n&nt!kan ka(or +&n$ $!at! 5at, Prn$p k&r+a

    3a(or"&t&r a%a(a) $&'a#a '&rk!t : Ka(or"&t&r t&r%r %ar '&+ana #&(a$ (o#a" *an#

     +&n$n*a t&(a) %k&ta)!- %n%n# p&n*&kat %ar $o(ator 'ar>!n#$ !nt!k "&n3a) t&r+a%n*a

     p&ra"'atan ka(or k& (n#k!n#an $&ktar-t&r"o"&t&r %an p&n#a%!k, .ka $&'!a) 'a)an *an#

     '&(!" %k&ta)! ka(or +&n$n*a %pana$kan- k&"!%an %"a$!kkan k& %a(a" ka(or"&t&r 

    %&n#an 3&pat- ka(or +&n$ t! %apat %)t!n#, Unt!k "&"p&r3&pat t&r3ptanta k&$&t"'an#an

    t&r"a(- '&r$a"aan %&n#an %"a$!kkann*a 'a)an k&%a(a" ka(or"&t&r- ar %a(a" '&+ana

    %a%!k, K&$&t"'an#an t&r"a( t&r+a% +ka $!)! *an# %t!n+!kkan o(&) t&r"o"&t&r$!%a)

    kon$tan, Pa%a $aat t&r+a% k&$&t"'an#an t&r"a( t!(a) ka(or +&n$ 'a)an *an# %apat %)t!n#

    %&n#an a$a$ '(a3k,

    Pa%a r&ak$ k"a- t&r%apat '&'&rapa "a3a" ka(or r&ak$- *at! : 1, Ka(or 

     p&"'&nt!kkan 6H>8 a%a(a) ka(or *an# "&n#)a$(kan ata! %p&r(!kan !nt!k "&"'&nt!k 1

    "o( $&n*a4a %ar !n$!r!n$!rn*a 2, Ka(or p&n#!raan 6H%8 a%a(a) ka(or *an# %)a$(kan

    ata! %p&r(!kan !nt!k "&n#!rakan 1 "o( $&n*a4a "&n+a% !n$!r!n$!rn*a , Ka(or 

     p&"'akaran 6H38 a%a(a) ka(or *an# %)a$(kan ata! %p&r(!kan !nt!k "&"'akar 1 "o( 5at

    6!n$!r $&n*a4a8 7, Ka(or n&tra($a$ 6Hn8 a%a(a) ka(or *an# %p&r(!kan ata! %)a$(kan

    !nt!k "&"'&nt!k 1 "o( ar %ar r&ak$ antara a$a" %an 'a$a, Ka(or n&tra($a$ t&r"a$!k 

    r&ak$ &k$ot&r" kar&na pa%a r&ak$ n t&r+a% k&nakkan $!)! , Ka(or p&(ar!tan 6H$8

    a%a(a) ka(or *an# %)a$(kan ata! %p&r(!kan !nt!k "&(ar!tkan 1 "o( 5at pa%at "&n+a%

    (ar!tan,

    Pa%a p&r3o'aan p&rta"a *at! p&n&nt!an t&tapan ka(or"&t&r- %%apatkan n(a

    t&tapan ka(or"&t&r 6k8 *at! @7-?@ .#,K, D"ana )a$( n %%apatkan %ar $&($) antara

    ka(or *an# %(&pa$ ar pana$ %&n#an ka(or *an# %$&rap ar %n#n *an# k&"!%an %'a#

    %&n#an $!)! *an# %$&rap o(&) ka(or"&t&r- %an $!)! *an# %$&rap ka(or"&t&r %%apat %ar

    $&($) $!)! a4a( ar pana$ %&n#an $!)! a4a( ar %n#n, Pa%a p&r3o'aan n t&r+a% %!a

    r&ak$, K&%!a r&ak$ t&&r$&'!t a%a(a) r&ak$ &n%ot&r" %an r&ak$ &k$ot&r", R&ak$ &k$ot&r"

    t&r+a% k&tka ar pana$ *an# $!)!n*a (&') tn## "&(&pa$ ka(or, Ka(or *an# %(&pa$kan ar 

     pana$ k&"!%an %t&r"a o(&) ar %n#n, Saat t!(a) r&ak$ &n%ot&r" t&r+a%, S&(an t!- %

    %apatkan +!#a k!r=a *an# "&n&nt!kan k&nakan $!)! ar %n#n %an p&n!r!nan $!)! ar 

     pana$, A%ap!n *an# %%apatkan a%a(a) $!)! ar 3a"p!ran *an# $&"akn t!r!n- kar&na

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    72/109

    a%an*a p&n#a%!kan ar pana$ %&n#an ar %n#n %%a(a" ka(or"&t&r t&r+a% tran$>&r ka(or 

    o(&) ar pana$,

    Pa%a p&r3o'aan k&%!a- *at! p&n3a"p!ran antara n 6$8 %&n#an C!SO76a;8 - %"ana

    t!+!an %ar p&r3o'aan n a%a(a) "&n&nt!kan ka(or r&ak$ n6$8 %&n#an C!SO76a;8,  S&t&(a)

     pa%atan n %3a"p!r %&n#an (ar!tan C!SO7 % %a(a" ka(or"&t&r- %%apatkan $!)!

    3a"p!ran *an# $&"akn nak, Ka(or *an# %)a$(kan pa%a p&r3o'aan n a%a(a) -@

    .o!(&, N(a *an# %%apatkan a%a(a) po$t>- n '&rart %ar r&ak$ t&r&$&'!t t&r+a% r&ak$

    &n%ot&r"- *at! *an# "&"&r(!kan ka(or, Ak'at %ar p&n3a"p!ran n t&r%apat &n%apan n 2

    %%a(a" ka(or"&t&r,Ha( t&&r$&'!t %kar&nakan pa%a $aat n %r&ak$kan %&n#an (ar!tan

    C!SO7- "aka n akan t&rok$%a$ o(&) (ar!tan C!SO 7, P&r$t4a t&r$&'!t $&$!a %&nn#an

    %&r&t =o(ta - *at! K a Ca Na M# A( Mn n Cr F& C% N Sn P' 6H8

    C! H# A# Pt A!- %"ana pa%a %&r&t =o(ta n '&ra%a %$&'&(a) kr $&%an#kan C!

     '&ra%a %$&'&(a) kanan, Pa%a %&r&t =o(ta $&"akn k& kanan- pot&n$a( r&%!k$n*a $&"akn

     '&$ar $&%an#kan $&"akn k& kr- k&"a"p!an ata! pot&n$a( ok$%a$n*a *an# $&"akn

     '&$ar, .a% k&"a"p!an C! !nt!k "&n#a(a" r&%!k$ (&') '&$ar %arpa%a n,

    Pa%ap&r3o'aan k&t#a *at! p&n&nt!an ka(or p&(ar!tan &tano( %a(a" ar, K&tka

    &tano( %(ar!tkan %a(a" ar- "aka akan %(&pa$kan $&+!"(a) ka(or, &$arn*a p&r!'a)an ka(or 

     '&r#ant!n# pa%a kon$&ntra$ a4a( %an kon$&ntra$ (ar!tan t&r'&nt!k, Etano( %apat %(ar!tkan

    %a(a" ar kar&na &tano( %an ar a%a(a) $&n*a4a po(ar- %"ana p&(ar!t po(ar)an*a %apat

    "&(ar!tkan $&n*a4a po(ar %an 'a#t! +!#a $&'a(kn*a, Pa%a p&r3o'aan n %%apatkan ka(or 

     p&(ar!tan *an# pa(n# '&$ar a%a(a) ?,@2-1@ ."o( $aat 3a"p!ran @ "L %&n#an -B "L

    &tano(, S&t&(a) ka(or p&(ar!tan "ak$"!" %%apatkan- t&r+a% p&n!r!nan pa%a ka(or 

     p&(ar!tan, Ha( t&r$&'!t %$&'a'kan o(&) +!"(a) ar *an# t&r(a(! 'an*ak $&%an#kan +!"(a)

    &tano( t&r(a(! k&3( $&)n##a ar t%ak %apat "&n*&rap ka(or (a#,

    Pa%a p&r3o'aan t&rak)r- *at! p&n&nt!an ka(or p&n&tra(an HC( %an NaOH,

    P&n3a"p!ran 'a$a k!at %an a$a" k!at "&n#ak'atkan a%an*a pana$ n&tra($a$ *an#

    %$&'a'kan o(&) n&tra($a$ a$a" o(&) 'a$a k!at, P&r!'a)an &nta(p pa%a ka(or p&n&tra(an %

    %apatkan $&'&$ar 9,@?B-9B .o!(&"o(, Tan%a po$t> "&n!n+!kkan t&r+a%n*a r&ak$

    &n%ot&r", N(a ka(or p&n&tra(an *an# %%apatkan "&n!n+!kkan 'a)4a ka(or *an#

    %'!t!)kan !nt!k "&n&tra(kan $at! "o( 3a"p!ran HC( %&n#an NaOH $&'&$ar 9,@?B-9B

    .o!(&, Pa%a #ra>k %%apatkan k&nakan $!)! pa%a tap $at! "&nt 6k&3!a( pa%a "&nt k& @

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    73/109

    %an 9B $!)!n*a kon$tan8, Ha( n %$&'a'kan !nt!k "&n#)n%ar t&r+a%n*a r&ak$

     p&r!'a)an ka(or 3a"p!ran (ar!tan *an# "&"(k p&r!'a)an $!)! *an# t&r(a(! '&$ar,

    H. KESIMPULAN

    &r%a$arkan p&r3o'aan *an# t&(a) %(ak!kan %apat %$"p!(kan 'a)4a :

    1, Da(a" $&tap r&ak$ k"a akan $&(a(! %$&rta %&n#an p&r!'a)an &n&r#*, P&r!'a)an &n&r#

    n %apat %()at $a(a) $at!n*a %ar p&r!'a)an $!)! *an# t&r+a%,

    2, P&r!'a)an ka(or ata! &nta(p %apat %t&nt!kan %&n#an '&$arn*a p&r'&%aan &nta(p 5at *an#

     '&r&ak$ %&n#an 5at )a$( r&ak$ %an %apat +!#a %()at %ar ka(or"&t&r,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    74/109

    ACARA IV

    PENENTUAN MASA ATOM RELATIF

    Mg

    DAN

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    75/109

    PENENTUAN TETAPAN GAS DAN

    VOLUME MOLAR OKSIGEN

    ACARA IV

    PEPENENTUAN MASSA ATOM RELATIF M#

    A, PELAKSANAAN PRAKTIKUM

    1, T!+!an Praktk!" : Unt!k "&n&nt!kan "a$$a ato" r&(at> 6Ar8 %ar (o#a"

    Ma#n&$!" 6M#8,

    2,

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    76/109

    , T&"pat Praktk!" : La'orator!" K"a Da$ar Lanta III- Fak!(ta$

    Mat&"atka %an I("! P&n#&ta)!an A(a""- Un=&r$ta$

    Matara"

    , LANDASAN TEORI

    Ma$$a ato" r&(at> !n$!r!n$!r *an# %+!"pa % a(a" %apat %p&ro(&) $&'a#aratarata %ar "a$$a $otop $&tap !n$!r-%t"'an# '&r%a$arkan >rak$ k&("pa)ann*a, .ka

    $!at! !n$!r t&r%r ata$ n $otop - $otop k& "&"p!n*a "a$$a A %an k&("pa)an >rak$ P1 -

    "aka "a$$a ato" r&(at> ratarata !n$!r t&r$&'!t % a(a" 6"a$$a ato" r&(at> k"an*a8 a(a)

    A A1P1A2P2,,,AnPn 

    Ma$$a ato" r&(at> n!k(%a "&n%&kat t&tap 6k&3!a( 12C8 t%ak t&pat $a"a %&n#an no"or 

    "a$$an*a, Ma$$a ato" r&(at> t%ak "&"(k $at!an kar&na an#ka n "&r!pakan n$'a) %ar

    %!a "a$$a *an# %!k!r - apap!n $at!an *an# kta #!nakan 6#ra"- k(o#ra" -po!n% %an

    $&t&r!$n*a8, Sp&ktro"&tr "a$$a "&r!pakan "&to%& pa(n# ak!rat 'a# k"a4an !nt!k 

    "&n&nt!kan "a$$a ato" %an "o(&k!( r&(at>, Da(a" $p&ktro"&t&r $at! ata! '&'&rapa

    &(&ktron %a"'( %ar $&tap ato" ata! "o(&k!(, Sp&$&$ '&r"!atan po$t> *an# %)a$(kan

    %na"akan on- %p&r3&pat o(&) "&%an ($trk k&"!%an %(&4atkan k& "&%an "a#n&t,

    K&(&n#k!n#an (nta$an partk&( t&r#ant!n# pa%a n$'a) "!atan t&r)a%ap

    "a$$an*a-$&'a#a"ana pa%a &k$p&r"&n T)o"p$on "&n#&na $nar kato%a 6&(&ktron8,

    T&knk n "&n*&'a'kan $p&$&$ %&n#an "a$$a *an# '&r'&%a %apat %p$a)kan %an %%&t&k$,

    S&'a#a 3onta) - &k$p&r"&n a4a( %a(a" $p&ktro"&tr "a$$a "&n!n+!kkan n$'a) "a$$a 1@

    : 1 !nt!k ok$#&n r&(at> t&r)a%ap )%ro#&n p&na$an '&r%a$arkan t&knk >$k !nt!k r&ak$

    *an# $&"!a %%&%!k$ %&n#an (an%a$an k"a 6Oto'*-2001:2298,

    M&n!r!t Da(ton - "a$$a ato" a%a(a) $>at !ta"a !n$!r *an# "&"'&%akan $at!

    !n$!r %&n#an *an# (ann*a, Kar&na ato" $an#at rn#an - "aka t%$k %apat %#!nakan $at!an

    #ra" %an k(o#ra" !nt!k "a$$a ato" %an )ar!$ %3ar "a$$a ato" $&'a#a $tan%ar ,

    P&r'an%n#an "a$$a ato" $at! "a3a" ato" $tan%ar %$&'!t "a$$a ato" r&(at>, Pa%a

    "!(an*a %#!nakan )%ro#&n- %p() $&'a#a $tan%ar kar&na "&r!pakan ato" *an# rn#an ,

    K&"!%an %#ant %&n#an ok$#&n - kar&na %apat '&r$&n*a4a )a"pr %&n#an $&"!a !n$!r ,

    Sa(a) $at! $*arat "a$$a $tan%ar a%a(a) $ta'( %an "!rn- t&tap kar&na ok$#&n t&r%apat

    %a(a" $otop 01@- 019- 01B- ak)rn*a pa%a ta)!n 1?@0 %t&tapkan C12 $&'a#a $tan%ar 

    %an C12 %t&tapkan "&"p!n*a "a$$a 12 $"a - %&n#an 1 $"a 1-@@ 10 27 #ra" %an

    "a$$a ato" r&(at> t%ak "&"(k $at!an , Ma$$a ato" r&(at> $an#at p&ntn# %a(a" ("!

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    77/109

  • 8/16/2019 Laporan Tetap Kimdas Ayi

    78/109

    7, S&t&(a) (o#a" M# "&n+a% p!t)- %'&rkan t&t&$ ar 6#a$!ap *an# "&n#&p!(

    %p&rk$a %&n#an k&rta$ (ak"!$8,, Kr!$ %p+arkan- k&"!%an %t"'an#,

    E, HASIL PENGAMATAN

     NO PROSEDUR PERCOAAN HASIL PENGAMATAN

    1, Dt"'an# kr!$ ko$on# %&n#an

    t"'an#an ana(tk 

    Ma$$a kr!$ ko$on# ?-2@ #ra",

    2, Dt"'an# (o#a" M# 0-1 #ra"-

    %an %"a$!kkan k&%a(a" kr!$,

    K&"!%an kr!$ %pana$kan

    %%a(a" tan!r )n##a $!)!n*a"&a