jurnal filologi melayu - pnm...menyedari hakikat iai, makalah ini akan membincangkan ... disimpan di...

JILI D 5, 1996

PERPUSTAKAAN NEGARA MALAYSIA

ISSN 0128·6048


ABDUL RAZAK Abdul Karim

Manuskrip Surat-Surat Francis Light Suatu Analisis Aspek Kosa Kata

Pendahuluan

Kajian tentang aspek kosa kata dalam manuskrip Melayu lama ama! kurang dilakukan oleh para pengkaji dcwasa ini. loi disehabkan manuskrip-manuskrip MeJayu amat sukar dibaca kerana ditulis da lam tulisan Jawi dengan pelbagai gaya dan bentuk. Walau bagaimanapun, untuk memperkaya kosa kala bahasa Metayu dan untuk (ujuan memhuat tinjauan seja rah kata atan bidang ieksikografi, kajian tentang bahan-bahan manuskrip Melayu lama 3m3t penting kerana ia metupakan bukti tulisan yang paling awal tentang bahasa MeJayu. Menyedari hakikat iai , makalah ini akan membincangkan serba sedikil aspek kosa kata bahasa Melayu yang terdapat dalam manuskrip suralsural Francis Light yang tertuus pada ahad ke-18.

Manuskrip Surat-surat Francis Light

Manuskrip surat-surat Light bcrtarikh antara tahun-tahun 1786-1794 dan dalam tcmpob tersebut bcliau telah mengumpulkan lebih kurang scribu pucuk surat. Setakat ioi haoya beberapa pucuk surat koleksi beliau ini telah dikajjl. Surat-surat ini telab disimpan di School of Orienta l and African Studies, London dengan nombor rujukan MS 40320. Koleksi ioi meogaodungi pelbagai surat daripada raja, pembesar atau orang perseorangan kepada Light. Kajian ini hanya ditumpukan kepada bcbernpa pucuk surat sahaja, iaitu2

:

aJ Sural daripada Saudagar Rajah Kedah kepada Francis Lighl b) Sural darlpada Raja Kedah q) Sural daripada Isleri Tunku Raja Muda Se/angor d) Sural Raja' Mudo Perlis e) Sural daripada Saudagar Rohsia Raja di Kelonlan f ) Sural daripada Encik Lu Nga' Pertis kepada Kapilan Light Dewa Raja Negeri

Salang g) Sural daripada Francis Light kepada Datuk Labamana

Menurut Annabel Tch Gallop (1994:130) kolcksi Francis Lilht adalah koleksi manuskrip surat Melayu yanl paling Icogkap kerana beliau berperanan penting daJam W I India Company. Sural·surl! kolcksi bclillu ini terkumpul Khingga kemalianoya pada Uhlln 1794.

2 Dalam kaj iao ini hanya di pi lih Kbelu pucuk sural sahllja daripada koleksi Franci& Light. [oi disebabkan semua sural ~ang dipilih mcnunjukkan perbcuan oranl ylng mcnuUsnya.


1 1 Fif%S; Melu}'u

h) Salinall sural Pejabal daripada S,lltan Abdullah Kedah j) Sumt daripadll Francis Light kepada Raja Kedah j) Sural daripada Laksamollll Kedah k) Sural Bendahara Muda Kedah

Derdasarkan scbcJas pucuk su rat ini akan dibincangkan bebe rapa aspek kosa kata yang terdapal di dalamnya sepeni penggunaan kala-kala arka ik. kala-kata sukalan, kala gelaran, kala-kala Jisan. bahasa halus, dan kala-kala pinjaman.

Apabila dipcrkalakan aspek pemi lihan kala dalam manuskrip ini, banyak (aktor luaran yang perl u difahami. Perkara pertama yang perlu difahami iaJah hubungan Lighl dengan pembesar-pembcsar Melayu pada waklu itu dan jawatan beliau sebagai Gabcnor Pulau Pinang banyak mcmpengaruhi pcmilihan kala yang Icrdapal dalam su rat-sura l in i. Oi sam ping illl, kcbanyakan sural yang tersebut melibatkan hubungan pcrd agangan dan hal chwal pemerintahan. sekaligus, mcmpunyai hubungan dcngan pemilihan kosa kara yang digunakan.

Penggunaan Kata Arkaik

Kala-kala arkaik iaJah kata-kata yang telah mali dan tidak digunakan pada waktu ini. Kala-kala arkaik pernah digunnkan pada Z'lman lampau sarna ada dalam zaman bahasa kuno ataupun p,lda zaman bahasa klasikl. Scbahagian kata arkaik yang masih digunakan sekarang tclah mengaJami perubahan makna dan sebahagiannya pula lclah lcnyap d isebabkan tcrdapat ka la-kala lain yang bolch mcodokong maksud yang disa mpaikan .

Berdasarkan sura l-sural Francis Ligh l, ban yak lerda pat kala <lfkaik yang digunakan pada abad yang kcJapan bclas lelapi kini kala-kala lcrscbUl lclah lidak digunabn atau mcngalami pcrubahan makna. Anlara kala-kala tersebu\ ialah:

perkataan

samir sal laks'l bahara apion wangkang lasal hahana gah bcrmala aniya hubaya-hubaya

"''l'u jcmaJa

maksud

atap a lau pengalas muatan perahu ukuran limbanga n beras bilangan scpuluh ribu timbangan beral pada bara ng gasing/candu perahu ked l salU kesan/bekas kemasyuran/terkenaJ lidak harum aOlaya tidak bolch lidak tapak kaki ubuo-ubun kcpala

, Harimurti Kridal:lksana (\983: 14) menyatakan bahawa kil la·kala arkaik alaupun arkaisme mcrupakan un$ur·unsur b3hasa :r.lnG lidak larim leta pi yang dipllk:!.i un\Uk trek·erek lertentu.


ayapan mala-mata

makanan penyiasal

Mumukrip SUrQ(,SlIru( Frunr;i., UgJI/ , j

Bcrdasarkao cootoh-co ntoh yang tcrdapat di a las. bcbcrapa patah pcrkalaa n masih Jagi digunakan dan mcmpunyai maksud yang sarna lClapi kurang digunakan di kn Janga n masyarakat. Kata laha misa lnya mcluas penggunaannya pada laman dahulu tClapi kata ini telah digantikan dengan kala lain , iailu IIIllung. Penggunaan kala lab(/ dikaitkan dengan masyarakat pada zaman tersebut yang ikut serla dalam unl san pe rniagaan dan konscp ini digunakan dcngan maksud yang lersendiri.

Ka ta .fellleri mcmpunyai maksud yang merujuk kcpada orang yang kual beribadat telapi dalam Sural Raja Muda Perli.'i kala im meruj uk kepada orang alau askar yang ditugaskan untuk mengawal tempat-tempat lertentu a laupun pcngawal. K.tta ini juga membawa maksud ge1:u a n kepada para pedagang ya ng menjalankan aktiviti pcrdagaogan di sescbuah lempat. Perhatikan frasa di bawah ini :

" .. . 1010ng 111<: 00\0118 segnla aoak dagang scntcri tiada diberi kes,.1kilan: ·

Selaio ilU. lerdapal bebcrapa kata arkaik yang tidak digunakan kini , scperti sami,. Jak.flJ . cerpu.jemaJa , llyapall dan kata-kala lain .

Penggunaan Kata-kata Sukatan dan Timbangan

Penggunaan kosa ka t;} yang berkaitan dcngan limbangan agak ban yak diguna kan dalam sural-sllmt ini. Ini disebabkan aklivi li ckonomi ya ng u tam a di kalangan masyarakat pad a zaman itll ialah aktiviti pcrdagaogan. Oleh ya ng dcmikian . untuk barangan yang pelbagai ini digunakan pelbagai jenis limbangan berdasarkan jenis b.trangan ya ng dipcmiagaka n. Bcrdasarkan sural-su ral ini , ba rangan dagangan yang dibicarakan ialah padi. be,as, km·/1 dan emlls. Kula -kala timbangan dan sukatan juga digunakan pada barangan yang tidak dini agakan seperli tJrlmg al<\ u ll.fykar.

Suatu pcrkara yang mcnarik dalam penggunaan kala-kala limbangan in i ialah perbe1.aan kosa ka la anla r;! scbuah negeri deng:m sebuah negen ya ng lain . Kendaun ini berlaku discbabkan oleh budaya timbangan ya ng bcr1ainan dan kcadaan masyarakat yang Illcnggunakannya bcrbeza antara satu sama laio . Antara kala-ka ta timb,mgan dan suka tan yang digunakan ialah:

perkataan

gum koyan cupil k

kunca

salar has ta bcndela laksa

maksud

karung yang diperbuat da ripada seral pokok sa lu koyan bcrsamaan dengan empat pulub pikul cmpat cupak be rsamaan dengan satu gantang; 1;4 gantang saIu kunca bcrsamaan dengan 160 gantang; 10 nalih sukatan hijirin zaman dahulu ukuran dari siku hingga hujung ja ri bungkusan barang yang diangkut dengan kapaJ sepuluh ribu


4 1 Fi/o/ogl Mrfa)lu

bahara kupang rial

ralus ringgit

timbangan beral khusus pada emas mata wang zaman dahulu mata wang zaman dahulu yang menggunakan nilai Arab bilangan scratus~seratus mata wang yang bernilai scratus sen

Kosa kala yang digunakan adalah untuk tujuao perdagangan. iaitu istilah bagi limbangan dan juga sulc:atan serta mata wang. Kala·kala yang sering digunakan untuk menyukat bijirin pada zaman itu ialah kala·kala kayan. cupak, kWlca dan nolill. Walaupuo kata~kata ini tidak digunakan lagi . namun ia membawa pengertian yang cukup luas dalam kosa kala bahasa Melayu pada zaman itu. Kala sekoyan mcnurut sukatannya ialah empal puluh pikul manakala sekunca sarna dengan enam puluh ganlang alaupun sepuluh nalih. Kata noUh merupakan sukatan yang digunakan untuk merujuk sukatan sebanyak enam belos gUll lang. Selain kata·kala sukatan ini lcrdapal juga kala sukatan satar yang sering digunakan dalam Sural Soudagar Raja Kedah kepada Light untuk merujuk alaI yang digunakan unluk sukatan padi . Kala sukatan lain yang digunakan ialah kala· kala bendela dan juga kati. Kata bendela digunakan unluk menyukal bcnda·benda perdagangan yang ringan seperti kapas dati kai", dan kala kati untuk benda· benda lain yang diperdagangkan , khususnya dalam timbangan yang lidak terlalu berat .

Selain penggunaao kala· kala limbangan dan sukatan, masyarakal pada zaman ioi juga cekap menggunakan kata·kala bilangan tcrlenlu dalam urusan perdagangan mereka . Untuk bilangan yang kecil digunakan kala be/as, puluh dan juga ratus, manakala bilangan yang lebih besar. kala·kata seperti ratus dan laksa digunakan. Laksa merupakan kala yang paling tinggi bagi kata bilangan yang digunakan dan angka juta masih belum digunakan dalam abad ini. Mcnurul Asmah Hj . Omar (1988:394) konsep Delas merupakan suatu konsep yang baru kerana dalam bahasa Melayu kuno islilah ini masib belum wujud letapi disokong oleh rangkai kala yang menunjukkan percampuran sepu lub dengao bilangan yang berikutnya4

• Penyalaan Asmah Hj. Omar ini memang ada kebenarannya kernna dalam abad kelapan belas barulah ditemui pcnggunaan kala belas dan dalam manuskrip yang terdahulu daripada sural·surat ini tidak lerdapat pcnggunaan kala ini . .

Dalam aktiviti perdagangan, perkara yang paling penling ialah pengguoaan mata wang. Dalam surat·sural Lighl, penggunaan mala wang amat ketara tetapi mala wang yang digullakan bereampur antara mata wang asing dengan mala wang tempalan seperti rial. ringgit dan juga kupang. Kala riols merupakan matawang Arab yang digunakan dcngao cukup meluas dalam sural·surat Lighl scdaogkan kata ringgit dan kupang kurang digunakan . Dalam surat·sural ini matawang tradisional lclah hilang dan

4 Dalam bahasa Mclayu kuno, tidak terdapat p::nggunun kala brlu. Untuk merujuk kata belu digunwn kon$Cp berikul. iailu! .

sapuluh dua - dua belas sapuluh lIu - liga bellS

S Rial $Cbagai mlai milIa wanl masih kekal digunakan di' neleri Kelanlan daJam urusan jual beli atau penggunaan biasa. Penuuoaan itata ini menllllntibn nilai ringgit Malaysia yang digu'naltan $Citarang. misalnya RM 10.00 bc:rsamaan denpn scpuluh rial.


MrmllShip SUral·Sural Franc;' Ugh' I j

tidak digunakan langsung kerana pengaruh mala wang Arab begitu kual dalam perdagangan pada masa itu.

Penggunaan Ganti Nama dan Gelaran

Selain aspek di atas, pemilihan kala ganti nama dan juga kala gelaran scrla pangkat amal mcnank pcnggunaannya dalam sural-surat Light ini . Penggunaan kala-kata ini digunakan dalam hubungan antara raja, pembesar atau pedagang dengan Light yang pada masa itu berada di Pulau Pinang dan hubungan ini sarna ada bersifal rasmi ataupun tidak rasmi.

Oalam aspck penggunaan kata ganli nama, terdapa l duajenis kata ganti nama yang digunakan, iaitu kala ganti nama din perlama dan kal'a ganli nama din kedua. Ini disebabkan orang yang menghantar sural akan menggunakan kala ganti nama din pertama mana kala orang yang ditujukan sural lerscbul ata u pcncrimanya aka n digunakan kala ganti diri kedua. Kala ganti nama diri pertama yang sering digunakan ialah lIamba. beta. soya, palik dan kila. KilO juga digunakan oleh raja untu k menggantikan beta, sebagai ganti nama did pertama.

Oalam masyarakat Melayu , kala hamba digunakan oleh orang yang mcmpunyai kedudukan sosial yang lebih rendah daripada orang yang diaja k bcreakap. Oalam Sural Saudagar Raja Kedall K~pada Light, Saudagar Raja Kcdah menggunakan kata ganti nama untuk dirinya scbagai hambo dalilk dan Light digunakan kata gan ti nama lIlall Gumadur. Penggunaan kala ganti nama ini sesuai sebagai seorang saudagar dan saudagar Raja Kedah merasakan bahawa dirinya lebih rendnh ta ra fll ya berbanding dengan Francis Light yang pada masa itu menjadi Gabcnor di Pulau Pinang.

Penggunaan kata bela dalam kontcks sosia l diguna kan oleh raja alau sultan terhadap orang bawahannya IClapi dalam sU ral-sU rat Light, terdapat perbezaan penggunaannya, iaitu kala ini digunakan oleh raja dan juga Light. Oalam kes pertama, Suitan Kedah menggunakan kata ini apabi la berhubung dengan Light, tctapi Saudagar Rahsia Sullan Kelanlan dan juga Light sendiri menggunakan kata ini dalam sural-SUral mereka . Saud agar Rahsia Sultan Kelantnn membahasakan dirinya beta wa laupun beliau bukanlah seorang raja Kelantan pada masa itu. Kcmungkinan kala beta digunakan kcrana Saudagar RaJrsia Raja Kelatllall berasa kedudukan sosialnya setaraf alau lebih tinggi daripada kedudukan Light pada masa itu . Francis Light pula menggunakan kala beta apabila beliau menghantar surat kcpada Da/uk Laksamalla discbabkan tara f kedudukannya yang lebib tinggi daripada Datuk Laksamalla pada masa itu . Olch yang demikian, pemakaian kat a bela sering digunakan sceara sembarangan oleh mereka bukan berdasarkan darah keturunan raja tctapi bcrd asarkan 1araf sosial yang ada pads diri seseorang itu .

Kala ganti nama .~aya pula banya digunakan oleh Encik Lu Nga ' dalam suratnya kepada Light. Penggunaan kata ganli nama ini walaupun bersifat kasar oamun masih ditcrima olch Light memandangkan Encik Lu Nga' bukan berket'Urunan Mclayu dan beliau kurang arir dengan pcnggunaan kala ganti din dalam bahasa Melayu . Sikap beliall yang dinnggap kurang sopan tidak menjejaskan hubungannya dcngan Light kernna bel iau bijak menggunakao kata gclaran kcpada Light, iaitu Dewa Raja.

Kata ganti nama palik pula digunakan oleh Light dalam suratnya kepada Raja Abdul/ah Kcdah untuk mcnunjukka n sikapny3 yang mcrendahkan did kepada seorang


6 / Fil% gi Mf:/C'YU

raja. Tambahan pula , beliau merupakan orang asing dan sikap hormal bcliau pcrlu ada untuk menjaga hubungannyu dengan Sultan sama ada unluk kcpenlingan did sendiri mahupun pihak Inggeds.

K a la gant i n<lm3 d id perlama le rakhi r yang digunakan ialah kala k. ila. Ganti nama inj digunakan dalam Sural Daripada fs teri Tzlllku Raj a Muda Selallgor kcpada Light. Penggunaan kala ganti nama ini bukan merujuk kepada iSleri Tunku Raja Muda Selangor sahaja tetapi ia merujuk kepada beuau dan juga Sultan Ibrahim Syah yang menjadi Sultan Sclangor pada masa itu. Oleh yang demikian , kata ganti nama yang digunak.ln adalah untuk mcrujuk kepada dua pihak. iailu baginda Sultan Selangor dan juga isteri tunku Raja Muda Se1angor.

Kala gant i mlma diri keduu y.tng lerdapa l dalam sura l·s ura t Light agak kurang ragamnya bcrbandin g dengan ganti nama diri pertama. Walau bagaimanapun, kala ganli nama yang dilcmui ialah sahabat beta . sahabal kila . . 'ill/wbat saya dan k lUldam damk . Penggunaan kala gant i nama di ri kedua agak lerhad discbabkan kerasmian situasi sura l dan juga perkara·perkara yang d iscnluh dalam surat·sural yang dibaUlar. Penggunaan kala gan ti nama did ketiga agak kurang kerana ia t idak mc libatkan orang keliga yang diperka takan kccuali surat yang dihanta r oleh Francis Ligh t kcpada Daluk Luksam:'lna . Dalam Slirat i.,i Ligh t mcnggunakan ka la ganti nama ia untuk merujuk kcpada Be"do/wri M olwmad Leb(ll' yang tclah melarikan dua orang budak percmpuan, iaitu hamba kcpada Cik Cak .

Penggunaan Kata-kata Bahasa Li san

Berdasarkan surat·su rat yang d ianal isis lcrdapal banyak kata ba hasa lisan yang digunakan d a n dalam semua su rat pengaruh bahasa lisan amat jclas mernpengaruhi lulisan sural-sural ini. Sebahagian kata bahasa lisan yang digunakan mengalami pe/eburlllJ imbuhllll dan sebahagian lagi merupakan kala·kala yang bersifal kasar. Anlum kat a-ka la y'lng digugurkan imbuhannya ia1ah:

pint a beli la war ben kata Sllruh himpun ambil tanya pesan

Terdaput juga ka ta·kata lain yang digunakan da la m ba basa basahan tetapi kala· kala ini digunakan secara scwenang-wcnangnya dalam sural-sural ini. Amara kala-kata tcrsebul ia lah :

beri mad pinla pasa l hasil pulau scrah bed mad bclum baik lagi


ambil taruh ba iki beri balik mari suru h beri surat

M"m~\'kT;p Slim/-Sllr", Fr,,"cis UgJu I 7

Penggunaan kala-kala bahasa lisan yang begitu meluas daJam surat-sural ini menunjukkan bahawa pcnulis surat pada zaman tcrscbut lebih cenderung menyalin apaapa bcntu k yang hendak disampaikan kepada penerima. loi sebenarn ya Jebih mudah da n pcnulis tidak perlu menggunakan bunga- bunga bahasa dalam penu li san surat-surat mercka . Sccara tidak langsung segala perka ra yang diperkatakan akan jclas dan mudah difahami oleh pcnerima. Di sampiog itu. penggunaan kala -kala bahasa lisan tanpa disedari oleh pcnulis telah berjaya menyampaikan sesua !u mcsej a tau amanat dcngan lebih mudah lagi. Selain alasan ini. penggunaan kala-kala bahasa li san dalam su ra!sural in i merupakan sua tu gaya yang amal ketara dalam surat-sural yang ditulis pada zaman ini.

Penggunaan Kata-kata Ha lus

Kala-kala ha ilis juga dikcnali dengan kala-kata istalla yang digunaka n denga n maksud lehill sopan lctapi maksud yang disampaikan tidak akan mcnyinggung perasaan o rang yang mcndengarnya. Kala-kala ini digunakan olch golongan bawahan dan d itujukan kepada orang alasan . Oalam komeks masyarakat pada zaman su ral-sural ini ditulis, ia memperlihalkan bahawa berl aku hubungan anlara Light dcngan raja a taupun pembesar istana dengan Ligh t. Oleh yang demikian, ka la-kala yang digunakan da lam sural-su rat ini sebahagian besarnya terdiri daripada kosa ka la hal us. Anlara kosa kata halus ya ng digunakan ialah:

mcnerafa'kan sembah ama l budiman sangnt bijaksana arif bijaksanu ama t mu lia berdatang sembah dipohonkan titah daulat tuanku ccrpu du li pal ik junjung dallla ! saadal

Pcnggunaan kala-kata halus mellerafa 'kan sembah digunakan oleh Saudagar Raja Kedah dan kala-kala in i dilujukan kcpada Francis Light dan kala-kala ini merupakan puji-pujian terhadap Light. Penggunaan knt'a-kala hal us dalam surat-surat ini terdapat pada permulaan dan sering kal i kata-kala halus yang di gunakan bertele-tele dcngan ~gala ragam pujian terhadap orang yang mencrima sUra t terscbut. Perhatikan contoh di bawah ini yang dikut ip daripada Sural Saudagar Raja Kcdah kepada F rancis Lighl :

·'Hamba Datuk Saudaga r Raja menerafa ' kan sembah ke bawah hadhrat kbadam Datuk T uan Gurnadur Pulau Pi nang yang maha mulia lagi akil bijaksana tclah masyhur kc mana-mana."


,~ I Fil%gi M e/IS)·"

Kata·kata arnat blidimaTl dan juga s(mgal bijnk:oallu diguna kan olc h Raja Muda Perl is dalam sural baginda kepada Lighl . Kala-kala ha l us ini digunakan untuk tujuan menyatakan kebijaksanaan dan juga sifa t budiman yang dimiliki oleh Light sebagai Gabenor di Pulau Pi nang. Puj ia n yang begitu tinggi di berikan oleh Raja Muda Perlis kepada Lighl d iscbabkan dalam kand unga n surat baginda, baginda telah mcmi nta jasa baik Light untuk mcmpc rbaiki jam langan baginda yang Lelah rasak dan mcminla Ligh t mcmberikan jam lain unluk menggan likan jam tcrsebul sementara ia dipcrbaiki. Sckiranya tidak rugun akan ka la-kat a halus besa r kcmungkinan perntiotaan Raja Muda tidak dimakbulkao o leh Light. Dan segi st ratifikasi sosial, lernya ta Raja Muda mcmpunyai kedudukan sosial yang lebih l inggi daripada Light kcrana Lighl merupakan ora ng lnggeris yang lidak mempunya i da rah keturunan raja. Walau bagaimanapun, perlu d isedari ba hawa penggunaan ka la-kata ha lus dalam awal sural merupakan mukadimah yang biasa dalnm kebanyakan sural pada zaman ilu. 6

Oalam su ral yang dihanlar o leh Eneik Lu Nga' kcpada Light, kala-kala ha lus yang bcliau gunakan agak kctcrlaluan untuk memuj i kebaikan sifal yang ada pada Light. Kcmungkinan Enci k Lu Nga ' ialah o ran g bii\sa yang berhubung dengan seorang pembesar British dan menyebabkan beliau mcngguna kan kata-ka ta halus ya ng ketcrlaluan bcrbanding dengan SUral-sural lain . Perhatikan mukadimah su ral bcliau di bawah ini :

"Surat lulus ikhlas dari pada saya Enci k Lu Nga· yang bcnnukim di bandar kota Indera Kayangan di negeri Kedah Darulaman datang kepada pihak sahabat saya Kapitan Light Dewa Raja yang istinhat di negeri Salang yang amat mengasihi handai taulan selagi ada persekitaran cakerawala matahari dan bulan sentiasa kasib liada berputusan yang pandai mcmcn ntah dengan segala sahabatnya bersetiawan tclah masyhurlah arir bija ksana dcngan perangai yang sem puma sam pai gahnya ke mana-mana dari alas lLngin da n kc bawah angin Icedengaran bahana"·

Oi sam ping penggunaan kata-kala halus pada bahagi3n mukadima h sura t ini , Eneik Lu Nga' juga mengguna kan bahasa halus ya ng berbent uk bahasa me rendah 7

pada bahagian akhir surat ini . Beliau men gibaratkan hadiah yng dihanlar kepada Light sebagai setangkai bunga

yang bermala. Perhatikan conloh petikan daripada sural tersebul:

"Syahdan adalah hadiah saya akan sahabat saya dian sebungkus dan daun teh salu peti tiada dengan sepertinya umplima sctangkai bunga yang bennala jua adanya."

O a lam su ra l yang dihan tar o leh Light kepad a R aja Ked a h pula, Light mcnggunakan bahasa yang i\ma l halus kepada baginda. Light mengguna kan kata

6 Dalam manuskrip Sural Sulloll T~rnul~ 151/ dan 1521. yang dihantar kepada R:aj.a Po n ugal. tKl.ak tc:rdapat kata-kat.a pup.an 18n, di,unakan oleh Sultan Tc:malc kc:pada Raja Ponuga!. Perkara yan, sarna juga berlaku dalam lurat yang ditulis oleh Raja Aceh kepada kapitan Inaeris tabun 1601. Rujuk artikel Ab. Razak Ab. Karim "Surat-sur3t Sulta n Temate 1521 dan 1522: Suatu Analisis BandingllO Dan Sudut Bahas.a·' JUrtlu/ D~ ... un BuhaJu, Septc:mber 1995. D8P Kuala Lumpur Ms 838-847. dan " Manuskrip Surat Kebena r.l n Ikmiaga oleh Raja Acch kepada Ka pitan tn"cris 1601 : Saw Analisis Linguislik·· dim. Jurna/ Filo/eX' M~/ayu, Ji lid 3. 1994. Perpustakaan Ne,ara M.alaysia. Ms 49-63.

7 Bahasa men:ndah d igunak.an olch se5C:orang untuk merendahka n di ri dengan mabud terten tu. $Cperti mahukao penghormatan. tidak suka menunjuk-nunjuk dan sebagainya.


Nf(jm~fkrifl Surur-Sur/JI Fumci.r Light / 9

dauJar wtmkll pada pcnnulaan su ra tnya terapi membahasakan dirinya sebagai Kapitan DeII'll Raja. Light mcnyatakan babawa dirinya adalah orang yang teramat hina daripada sekalian hina . Ka ta-klHa halus yang d igunakan oleh Light menunjukkan betapa ho rma tnya beliau terhadap baginda Sultan Kedah pada masa itu kerana Light inginkan be ras sebanyak dua hingga riga koyan daripada baginda. Be ras tersebut baru da lung dari Acch dan Light mahukan beras untuk bahan makanan tcman-tcmann ya di Pulau Pi nang. Perhat ikan kala-kata halus yang digunakan o lch Light yang ditujukan kepada Raja Kedah:

" DauJa t tuanku yang muaz:lln zill Allah al-'Alam ampuo Tuank u palik Kapitan Dew:! Raja yang t"erama t hi na daripada sekian yang hina merafa'ka n sembah kc bawah tapak ccrpu Duli Yang Dipcrtuan yang maha mu lia serta mcmohonkan ampun beri bu-ribu i1mpun penuh limpah terjunjung ke a ta sjemala palik. "

Penggunaan Kata-kata Pinj a man

Apabila diperkatakan kosa kala pi njaman. dalam manuskrip sural-sural Light ini terdapat beberapa kosa kala pinjaman yang digunakan. Amara kosa kat a bahasa asing yang dipinjam ia lah kosa kata bahasa Sanskrit , bahasa Arab, bahasa Inggeris. bahasa Farsi , bahasa Porlugis dan bahasa Hok.kien. Anlara banyak bahasa ini , t idak kcsemuanya diterima dalam bahasa Mclayu sceara serentak tctapi pinjaman bcrlaku secara berpcringkat-peringkat . Bahasa Sanskrit misalnya . Lelah di lc rima masuk ke dalam bahasa Melayu seawal abad kctujuh melalui penemuan kala-kata ini dalam balu bersurat pada zaman tersebut8

. Kata-kal a pinjaman bahasa Arab pula diterima o lch masyarakat bahasa M elayu dengan kedatangan Islam dan bahasa-bahasa lain diterima stC3 ra bcrpc ringkat-pcringkat. Oi bawah ini akan dibincangkan pengaruh kosa kala bahasa asing kc dalam bahasa Melayu dan kata-kata yang digunakan dalam SUral-sural Light ini .

Kosa Kata Bahasa Sanskrit

Bahasa Sanskrit telah digunakan oleh masyarakat di Kepulauan Melayu kira-kira dua ribu tahun yang lalu kerana sejak 7..aman terscbut telah ada hubunga n perdagangan anta ra masyarakat Kepulauan MeJayu dengan orang-orang India. Melalui hubungan perdagangan inilah ka la-kal a bahasa Sanskrit discbarka n oleh pedagang dan juga go longan pcndcla kepada masyarakat di Kepulauan McJayu. Pada masa terse but bahasa Melayu merupakan bahasa yang berbudaya rendah sedangkan bahasa Sanskrit ialah bahasa yang berbudaya tinggi dan keadaan ini menyebabkan kata-kata baha::.a Sanskrit di se rap terus kc da lam bahasa Melayu.9

8 Oalam abad ketujuh. bahasa Sanskrit d itc:mui d i bam bersurat di Kedukan Bu kit (683M). T alang Tuwo (684M), K Ola Kapur (686M) dan Karang Brahi (686M). Baha$8 Sanskrit bc:rcampuf aduk dc:ngan bahasa Mc:Jayu yang digunakan Qleh masyarakat dalam Ulman Icrsebu!.

9 Bahasa Derhudaya tinggi merujuk pada bahasa yang mampu mcmJX:fkatakan pelbagai bidang ilmu berbanding dengan ballasa-bahasa tain. Bahasa berbudaya rendah pula ialah bahasa yang masi lt belum mampu memperkatakan sesuatu bidang ilmu dan bahasa ini perlu meminjam ilmu daripadu bahasa bcrbudaya linggi.


jurnal filologi melayu - pnm...menyedari hakikat iai, makalah ini akan membincangkan ... disimpan di...

Documents