GELUTAN ZAMAN: SATU DOKUMENTARI MENGENAI PERSATUAN OPERA CINA YI SING DI KUCHING, SARAWAK

FOO BOON SENG

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk Ijazah Srujana Muda Gunaan dengan Kepujian

Sinematografi

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif UNlVERSITI MALAYSIA SARA W AK

2007

GELUTAN ZAMAN: SATU DOKUMENTARI MENGENAI PERSATUAN OPERA CINA YI SING DI KUCHING, SARAWAK

FOO BOON SENG

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk Ijazah Srujana Muda Gunaan dengan Kepujian

Sinematografi

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif UNlVERSITI MALAYSIA SARA W AK

2007

Penghargaan

Sepenuhnya penghargaan dan rasa terhutang budi yang sesungguhnya tidak

dapat disampaikan dengan sempurnanya dalam beberapa baris ucapan., namun

demikain. setinggi- tinggi perhargaan perlu ditujukan kepada orang yang pernah

melibatkan diri dalam projek penyelidikan Gelutan Zaman ini.

Terlebih dahulu, penyelidik ingin mengucapkan terima kasih alas tunjuk ajar

dan nasihat penyelia projek tabun akhir, Cik Teo Miaw Lee. Komen dan cadangan

beliau rnendorong penyelidik untuk menghasilkan penyelidikan yang lebih baik. Masa

dan tenaga telah dicurahkan sepanjang penyeliaan beliau untuk meminpin penyelidik

dalarn projek tabun akhir ini dan jasa baik beliau arnat dihargai.

Penyelidik juga ingin berterima kasih atas kerjasama daripada ahli Jawatan

kuasa Persatuan Opera Cina Yi Sing iaitu Encik Wee Wei Wun, Encik Ngui Lee

Siong, Encik Francis Tay dan Encik Alex Chong Kuet Kong yang sudi meluangkan

rnasa untuk rnernberikan maklurnat-rnaklurnat serta pendapat dan cadangan yang

membina berkaitan dengan penyelidikan ini.

Akhir sekali, sokongan daripada ibu bapa dan rakan-rakan memberi sernangat

kepada penyelidik untuk menyiapkan penyelidikan ini. Tanpa sokongan dan kerjasama

daripada pelbagai pihak tidak mungkin penyelidikan ini dapat dihasilkan dengan

berjaya .

Sekian, Terima Kasih.

111

Penghargaan

Sepenuhnya penghargaan dan rasa terhutang budi yang sesungguhnya tidak

dapat disampaikan dengan sempurnanya dalam beberapa baris ucapan., namun

demikain. setinggi- tinggi perhargaan perlu ditujukan kepada orang yang pernah

melibatkan diri dalam projek penyelidikan Gelutan Zaman ini.

Terlebih dahulu, penyelidik ingin mengucapkan terima kasih alas tunjuk ajar

dan nasihat penyelia projek tabun akhir, Cik Teo Miaw Lee. Komen dan cadangan

beliau rnendorong penyelidik untuk menghasilkan penyelidikan yang lebih baik. Masa

dan tenaga telah dicurahkan sepanjang penyeliaan beliau untuk meminpin penyelidik

dalarn projek tabun akhir ini dan jasa baik beliau arnat dihargai.

Penyelidik juga ingin berterima kasih atas kerjasama daripada ahli Jawatan

kuasa Persatuan Opera Cina Yi Sing iaitu Encik Wee Wei Wun, Encik Ngui Lee

Siong, Encik Francis Tay dan Encik Alex Chong Kuet Kong yang sudi meluangkan

rnasa untuk rnernberikan maklurnat-rnaklurnat serta pendapat dan cadangan yang

membina berkaitan dengan penyelidikan ini.

Akhir sekali, sokongan daripada ibu bapa dan rakan-rakan memberi sernangat

kepada penyelidik untuk menyiapkan penyelidikan ini. Tanpa sokongan dan kerjasama

daripada pelbagai pihak tidak mungkin penyelidikan ini dapat dihasilkan dengan

berjaya.

Sekian, Terima Kasih.

111

..

ISIKANDUNGAN

Balaman Tajuk

BORANGPENGESABANSTATUSLAPORAN

PENGESABAN DAN TANDATANGAN PENYELIA

PENGBARGAAN

Jadualkandungan

Abstrak

Abstract

Bab 1 Latar Belakang Opera Cina

1.0 Sejarah Opera Cina

1.1 Jenis-jenis Opera Cina

1.2 Jenis-jenis cerita Opera Cina

1.3 Jenis-jenis watak dalam Opera Cina

1.4 Opera Cina dalam filem

1.5 Kemasukan Opera Cina di Tanah Melayu

1.6 Pertubuhan Opera Cina di Sarawak

1.7 Kenyataan masalah

1.8 Objektif kajian

1.9 Metodologi

Bab 2 Pengenalan Persatuan Opera Cina di Kuching, Sarswak

2.0 Persatuan yang dikajikan 2.1 Limitasi kajian

2.2 Struktur narstif persembahan pentas

Muka surat

i

ii

iii

iv-v

vi

vii

1-3

3-5

5- 6

6-8

9-10

10-11

12-13

13-14

14-18

19

20

20-21

IV

11

ISIKANDUNGAN

Balaman Tajuk

BORANGPENGESABANSTATUSLAPORAN

PENGESABAN DAN TANDATANGAN PENYELIA

PENGBARGAAN

Jadualkandungan

Abstrak

Abstract

Bab 1 Latar Belakang Opera Cina

1.0 Sejarah Opera Cina

1.1 Jenis-jenis Opera Cina

1.2 Jenis-jenis cerita Opera Cina

1.3 Jenis-jenis watak dalam Opera Cina

1.4 Opera Cina dalam filem

1.5 Kemasukan Opera Cina di Tanab Melayu

1.6 Pertubuhan Opera Cina di Sarawak

1.7 Kenyataan masalah

1.8 Objektif kajian

1.9 Metodologi

Bab 2 Pengenalan Persatuan Opera Cina di Kuching, Sarswak

2.0 Persatuan yang dikajikan

2.1 Limitasi kajian

2.2 Struktur narstif persembaban pentas

IV

Muka surat

i

ii

iii

iv-v

vi

vii

1-3

3-5

5- 6

6-8

9-10

10-11

11

12-13

13-14

14-18

19

20

20-21

.... '

2.3 Skrip analisis

2.4 Latar belakang Persatuan Opera Cina Vi Sing

2.4.1 Era 60 an dan 70 an

2.4.2 Era 80 an

2.5 Produksi persembahan

Bab 3 Projek Tahun Akhir

Senarai Rujukan daD Bibliografi

LampiranA

LampiranB

Lampiran C

22

22-26

26- 29

29-31

31- 32

33-35

v

2.3 Skrip analisis

2.4 Latar belakang Persatuan Opera Cina Vi Sing

2.4.1 Era 60 an dan 70 an

2.4.2 Era 80 an

2.5 Produksi persembahan

Bab 3 Projek Tahun Akhir

Senarai Rujukan daD Bibliografi

LampiranA

LampiranB

LampiranC

v

22

22-26

26- 29

29-31

31- 32

33-35

-------paz------......--.~.-...... ....--~

Abstrak

Gelutan Zaman merupakan dokumentari Opera Cina yang mengenai Persatuan

Opera Cina Yi Sing di Kuching. Dalam era modenisasi, golongan muda kurang

benninat terhadap Opera Cina yang merupakan warisan budaya masyarakat cina.

Persatuan opera cina menhadapai cabaran dalam menyampaikan mesej yang

terkandung dalam opera cina kepada golongan muda. Kajian ini bertujuan untuk

mengenal pasti masalah yang dihadapi oleh Persatuan Yi Sing dan sebagai usaha

dalam mengembangkan Opera Cina dalam kalangan golongan orang muda.

,

vt

Abstrak

Gelutan Zaman merupakan dokumentari Opera Cina yang mengenai Persatuan

Opera Cina Yi Sing di Kuching. Dalam era modenisasi, golongan muda kurang

benninat terhadap Opera Cina yang merupakan warisan budaya masyarakat cina.

Persatuan opera cina menhadapai cabaran dalam menyampaikan mesej yang

terkandung dalam opera cina kepada golongan muda. Kajian ini bertujuan untuk

mengenal pasti masalah yang dihadapi oleh Persatuan Yi Sing dan sebagai usaha

dalam mengembangkan Opera Cina dalam kalangan golongan orang muda.

vt

"$4

Abstract

Gelutan Zaman is chinese opera documentary about Yi Sing Dramatic

Association at Kuching. Nowadays, teenagers less interest ofChinese Opera which is

a Chinese culture heritage. This association facing the challenge the message is to let

the youth know about Chinese Opera. The purpose of this research is to study the

problems that facing by the Yi Sing Dramatic Assocition and as a effort to promote the

Chinese Opera among the youth.

,

Vll

Abstract

Gelutan Zaman is chinese opera documentary about Yi Sing Dramatic

Association at Kuching. Nowadays, teenagers less interest of Chinese Opera which is

a Chinese culture heritage. This association facing the challenge the message is to let

the youth know about Chinese Opera. The purpose of this research is to study the

problems that facing by the Yi Sing Dramatic Assocition and as a effort to promote the

Chinese Opera among the youth.

Vll

P .,,1&

BAB! PERBEZAAN OPERA PEKING DAN OPERA CINA

1.0 Sejarab Opera CiDa

Pada zaman dulu di Negara China, Opera Cina boleh dikatakan sebagai pertunjukan

rekreaksi dan memberi pertunjukan yang menjadi sumber maklumat terkini. seperti hal

ehwal semasa di dalam istana ataupun mahkamah tempatan. Ini adalah disebabkan

pada zaman itu. hanya golongan Opera Cina saja dapat bertapak kaki di dalam istana

dan juga di depan maharaja.

Perkataan opera merujuk kepada bentuk seni dramatik. Perkataan ini berasal daripada

negara Eropah (1600). ia juga bermaksud satu seni yang mengandungi emosi serta

dapat memberi kesan yang mendalam kepada para penonton dalam peralatan muzik

yang dimainkan.

Dalam pertunjukkan Opera Cina. drama adalah merupakan satu elemen yang asas

dalam setiap babak, kostum dan perlakonan. Bagaimanapun, penyanyi atau pelakon

biasanya diiringi oleh pemuzik yang dapat memberi kesan keseluruhan pertunjukkan

opera dengan serentak. 1

1 Thomas a.Wilson-Artikal Chinese Opera: A Brief History

1

BAB! PERBEZAAN OPERA PEKING DAN OPERA CINA

1.0 Sejarab Opera CiDa

Pada zaman dulu di Negara China, Opera Cina boleh dikatakan sebagai pertunjukan

rekreaksi dan memberi pertunjukan yang menjadi sumber maklumat terkini. seperti hal

ehwal semasa di dalam istana ataupun mahkamah tempatan. Ini adalah disebabkan

pada zaman itu. hanya golongan Opera Cina saja dapat bertapak kaki di dalam istana

dan juga di depan maharaja.

Perkataan opera merujuk kepada bentuk seni dramatik. Perkataan ini berasal daripada

negara Eropah (1600). ia juga bermaksud satu seni yang mengandungi emosi serta

dapat memberi kesan yang mendalam kepada para penonton dalam peralatan muzik

yang dimainkan.

Dalam pertunjukkan Opera Cina. drama adalah merupakan satu e]emen yang asas

dalam setiap babak, kostum dan perlakonan. Bagaimanapun, penyanyi atau pelakon

biasanya diiringi oleh pemuzik yang dapat memberi kesan keseluruhan pertunjukkan

opera dengan serentak. 1

1 Thomas a. Wilson-Artikal Chinese Opera: A Brief History

1

PUt'

Selain daripada dialog dan muzik, opera dapat dilihat dari pelbagai corak seni,

contohnya seperti seni visua1 dalarn lukisan yang biasanya ditunjukkan di mas pentas

supaya dapat memberi kesan mendalam kepada penonton.

Menurut catatan sejarah yang ditulis oleh Thomas a.Wilson pada kurun ke duanbelas,

semasa opera dijalankan secara besar-besaran di pentas awam di Hangzhou pada

zaman Dinasti Song (tahun 1179 sehingga tahun 1276). Pada masa itu, Opera Cina

yang paling popular ialah cara lakonan selatan, yang hanya terdapat dialog, tulisan

ataupun dalam bentuk nyanyian dan percakapan, tiada sokongan lain seperti babak

atau backdrop2 ataupun mengikut lakonan teknikal seperti yang terdapat dalam Dinasti

Qing.3

Pada awal kurun ke tiga belas, di bahagian utara Negara China, terdapat satu kawasan

Mongol telah menghasilkan satu cara lakonan opera yang dipanggil Zaju,4 ianya

mempunyai cara lakonan yang dibahagikan kepada empat act. ia adalah bertentangan

dengan lakonan selatan, hanya terdapat seorang yang berlakon dengan menggunakan

tajuk utama sebagai cam lakonan tersendiri.

Dalam tahun 1790, sekumpulan pertunjukan pentas telah berkumpul di Beijing

(sebelum ini dipanggil Peking), China. Wei Chang Sheng (tahun 1744 sehingga tahun

1802) telah membuat pertunjukkan untuk meraikan harijadi ketujuh belas (tahun 1736

sehingga tahun 1796) Maharaja Qing, di situlah permulaan penulisan sejarah tentang

2 Bantuan teknikal seperti lighting speaker dan lain-lain 3 Thomas A. Wilson-Artikal Chinese Opera: A Brief History 4 Tarian yang diiringi bahasa tempatan S Aksi seperti permulaan klimaks dan penyelesaian dalam konteks filem.

2

Selain daripada dialog dan muzik, opera dapat dilihat dari pelbagai corak seni,

contohnya seperti seni visua1 dalarn lukisan yang biasanya ditunjukkan di mas pentas

supaya dapat memberi kesan mendalam kepada penonton.

Menurut catatan sejarah yang ditulis oleh Thomas a. Wilson pada kurun ke duanbelas,

semasa opera dijalankan secara besar-besaran di pentas awam di Hangzhou pada

zaman Dinasti Song (tahun 1179 sehingga tahun 1276). Pada masa itu, Opera Cina

yang paling popular ialah cara lakonan selatan, yang hanya terdapat dialog, tulisan

ataupun dalam bentuk nyanyian dan percakapan, tiada sokongan lain seperti babak

atau backdrop2 ataupun mengikut lakonan teknikal seperti yang terdapat dalam Dinasti

Qing.3

Pada awal kurun ke tiga belas, di bahagian utara Negara China, terdapat satu kawasan

Mongol telah menghasilkan satu cara lakonan opera yang dipanggil Zaju,4 ianya

mempunyai cara lakonan yang dibahagikan kepada empat act. ia adalah bertentangan

dengan lakonan selatan, hanya terdapat seorang yang berlakon dengan menggunakan

tajuk utama sebagai cam lakonan tersendiri.

Dalam tahun 1790, sekumpulan pertunjukan pentas telah berkumpul di Beijing

(sebelum ini dipanggil Peking), China. Wei Chang Sheng (tahun 1744 sehingga tahun

1802) telah membuat pertunjukkan untuk meraikan harijadi ketujuh belas (tahun 1736

sehingga tahun 1796) Maharaja Qing, di situlah permulaan penulisan sejarah tentang

2 Bantuan teknikal seperti lighting speaker dan lain-lain 3 Thomas A. Wilson-Artikal Chinese Opera: A Brief History 4 Tarian yang diiringi bahasa tempatan S Aksi seperti permulaan klimaks dan penyelesaian dalam konteks filem.

2

pan i

J

opera cina yang diketahui sehingga han int Menurut Wang-Ngai dalam artikel Siu

and Peter /ove"ick Chinese Opera pada dalam abad akhir dinasti Qing. satu tempat

yang digelar sebagai 'tea houses,1telah mula dibina secara besar-besaran berbanding

dengan pentas. la adalah satu bangunan yang digelar sebagai rumah tumpangan

ataupun lebih dikenali sebagai hotel (ataupun dikenali Fan Dian pada zaman itu),

biasanya para pelakon akan menggunakan tempat tersebut sebagai tempat untuk

berlatih sekiranya rumah mereka kekurangan ruang. Oleh sebab terdapat kumpulan

Opera Cina ini membuat latihan mereka di tempat tersebut, maka secara tidak

langsung telah membangunkan tempat tersebut dalam jangka masa pendek, ada

sesetengah rumah tumpangan pula sengaja mengupah kumpulan-kumpulan ini untuk

membuat pertunjukkan dalam peroiagaan Semenjak itu, golongan Opera Cina telah

menggunakan rumah tumpangan sebagai tempat mencari mata pencarian.

1.1 Jenis-jenis opera Opera Cina

Selepas tahun tersebut, terdapat empat kumpulan teater dari Anhul tiba di Beijing dan

mereka menggunakan cara pertunjukkan seperti muzik untuk menggantikan kumpulan

Kunqu Opera 9yang dipercayai telah bertapak sejak 200 tahun yang lalu. Kunqu

dipercayai berasal dan Khunshan yang berdekatan dengan Suzhou, Jiangsu. Selepas

Wei Liang Fu mengubahnya, Kunqu diiringi oleh pembawa karetor dengan nyanyian

yang lembut serta disertai oleh peralatan yang minimum, contohnya clapper atau drum

dan juga buluh. Zaman kegemilangan Kunqu adalah dalam likungan abad ke tujuh

6 Thomas a.Wilson-artikal Chinese Opera: A BriefHistory 7 Dipanggil eha lau dalam kontonis sebagai tempat istirahat 8 Satu daerah yang terdapat di bahagian selatan, gabungan Hopeh, Wuhan dan Shansi 9 Opera melodi yang datang dari kunshan di jiangsu

3

opera cina yang diketahui sehingga han int Menurut Wang-Ngai dalam artikel Siu

and Peter /ove"ick Chinese Opera pada dalam abad akhir dinasti Qing. satu tempat

yang digelar sebagai 'tea houses,1telah mula dibina secara besar-besaran berbanding

dengan pentas. la adalah satu bangunan yang digelar sebagai rumah tumpangan

ataupun lebih dikenali sebagai hotel (ataupun dikenali Fan Dian pada zaman itu),

biasanya para pelakon akan menggunakan tempat tersebut sebagai tempat untuk

berlatih sekiranya rumah mereka kekurangan ruang. Oleh sebab terdapat kumpulan

Opera Cina ini membuat latihan mereka di tempat tersebut, maka secara tidak

langsung telah membangunkan tempat tersebut dalam jangka masa pendek, ada

sesetengah rumah tumpangan pula sengaja mengupah kumpulan-kumpulan ini untuk

membuat pertunjukkan dalam perniagaan Semenjak itu, golongan Opera Cina telah

menggunakan rumah tumpangan sebagai tempat mencari mata pencarian.

1.1 Jenis-jenis opera Opera Cina

Selepas tahun tersebut, terdapat empat kumpulan teater dari Anhul tiba di Beijing dan

mereka menggunakan cara pertunjukkan seperti muzik untuk menggantikan kumpulan

Kunqu Opera 9 yang dipercayai telah bertapak sejak 200 tahun yang lalu. Kunqu

dipercayai berasal dan Khunshan yang berdekatan dengan Suzhou, Jiangsu. Selepas

Wei Liang Fu mengubahnya, Kunqu diiringi oleh pembawa karetor dengan nyanyian

yang lembut serta disertai oleh peralatan yang minimum, contohnya clapper atau drum

dan juga buluh. Zaman kegemilangan Kunqu adalah dalam likungan abad ke tujuh

6 Thomas a.Wilson-artikal Chinese Opera: A Brief History 7 Dipanggil coo lau dalam kontonis sebagai tempat istiraOOt 8 Satu daerah yang terdapat di bahagian selatan, gabungan Hopeh, Wuhan dan SOOnsi 9 Opera melodi yang datang dari kunshan di jiangsu

3

p

belas dan lapan belas. Perwatakan dati bentuk lain opera adalah seperti Hopeh., Wuhan

dan Shanxi, telah bergabung dalam corak Anhui. Selepas itu, kwnpulan opera menjadi

kumpulan Ching His10( ataupun dikenli sebagai Ching Yik) ataupun digelar sebagai

'Capital Ra dengan gelaran lain, ia lebih dikenali sebagai Peking opera11 Oleh sebab

itu, ia telah mengalami lanjutan usia yang panjang, maka, Peking opera telah

mempunyai ciri-ciri yang lebih mendalam dalam drama sena lakonan pentas, topik

yang dihasilkan adalah bertemakan semangat kecintaan negara dalarn cerita

ketenteraan.12

Tetapi, sesetengah rujukan pula menunjukkan lebih 300 cara lakonan di China.

Antaranya yang popular ialah Kontonese Opera 13, Hebei opera dan rue opera 14

Walaupun begitu, opera-opera ini mempunyai persamaan empat watak lakonan seperti

Anhui opera dalarn pelbagai lakonan, antaranya ialah watak perempuan, lelaki, badut

dan muka bereat wama hodoh dan ianya meliputi lakonan sena nyanyian, bersajak,

menari dan gerakan badan, semua ini adalah bergantung kepada mekap, ia adalah

kurang bergantung kepada props 15 ataupun babak, tetapi ianya kadang kala

menggunakan watak yang berlainan dalam penutupan jalan cerita sarna ada dalam

pilihan sena dalarn watak pilihan. Dalam opera dna Beij ing terdapat gabungan

komponen Muzik dalarn Anhui opera16. Opera Cina ini pula mempunyai 'xi pi' iaitu

salah satu peralatan yang berasal dati Hanju (Hubei opera dan kunqu opera) yang

biasanya digunakan adalah 'ling hu', 'er hu", sheng, yue qin,pi pa, suo na, gendang.

10 Ching His- satau-satunya(dalam bahasa mandarin kuno) 11 Opera yang bergabung dengan Anhui Opera 12 A Short Chinese opera- http://wwwoil1uminatedlantem.com 13 Opera yang berucap dalam bahasa kontonese 14 Opera yang diwakili oleh golongan wanita IS Barangan yang terdapat di atas pentas,cth: meja, kerusi 16 Lakonan yang terdapat di babagian selatan, gabungan Hopeh, Wuhan dan Shansi

4

belas dan lapan belas. Perwatakan dati bentuk lain opera adalah seperti Hopeh., Wuhan

dan Shanxi, telah bergabung dalam corak Anhui. Selepas itu, kwnpulan opera menjadi

kumpulan Ching His10( ataupun dikenli sebagai Ching Yik) ataupun digelar sebagai

'Capital Ra dengan gelaran lain, ia lebih dikenali sebagai Peking opera11 Oleh sebab

itu, ia telah mengalami lanjutan usia yang panjang, maka, Peking opera telah

mempunyai ciri-ciri yang lebih mendalam dalam drama serta lakonan pentas, topik

yang dihasilkan adalah bertemakan semangat kecintaan negara dalarn cerita

ketenteraan.12

Tetapi, sesetengah rujukan pula menunjukkan lebih 300 cara lakonan di China.

Antaranya yang popular ialah Kontonese Opera 13, Hebei opera dan rue opera 14

Walaupun begitu, opera-opera ini mempunyai persamaan empat watak lakonan seperti

Anhui opera dalarn pelbagai lakonan, antaranya ialah watak perempuan, lelaki, badut

dan muka bereat wama hodoh dan ianya meliputi lakonan serta nyanyian, bersajak,

menari dan gerakan badan, semua ini adalah bergantung kepada mekap, ia adalah

kurang bergantung kepada props 15 ataupun babak, tetapi ianya kadang kala

menggunakan watak yang berlainan dalam penutupan jalan cerita sarna ada dalam

pilihan serta dalarn watak pilihan. Dalam opera dna Beij ing terdapat gabungan

komponen Muzik dalarn Anhui opera16. Opera Cina ini pula mempunyai 'xi pi' iaitu

salah satu peralatan yang berasal dati Hanju (Hubei opera dan kunqu opera) yang

biasanya digunakan adalah 'ling hu', 'er hu", sheng, yue qin,pi pa, suo na, gendang.

10 Ching His- satau-satunya(dalam bahasa mandarin kuno) 11 Opera yang bergabung dengan Anhui Opera 12 A Short Chinese opera- http://wwwoil1uminatedlantem.com 13 Opera yang berucap dalam bahasa kontonese 14 Opera yang diwakili oleh golongan wanita IS Barangan yang terdapat di atas pentas,cth: meja, kerusi 16 Lakonan yang terdapat di bahagian selatan, gabungan Hopeh, Wuhan dan Shansi

4

http:opera-http://wwwoil1uminatedlantem.comhttp:ketenteraan.12

p

Opera Cina mempunyai watak perempuan yang kuat di dalam sejarah China, tetapi

tiada sesiapa yang sanggup memegang watak tersebut, perempuan dalam Negara

China, terutama dalam kerabat diraja atau golongan atasan, perlu mematuhi adat

istiadat konservatif dan pengerakkan kebebasan adalah terhad, jika seseorang

perempuan yang memegang watak sebagai pelakon, maka dia akan dianggap sebagai

perempuan murahan ataupun lebih dikena1i sebagai pelacur. Oleh sebab demikian,

lelaki pula perlu memegang watak perempuan. 17 Akan tetapi, terdapat perubahan

dalam sejarah Opera Cina selepas kejatuhan Dinasti Ching. Kini, watak perempuan

mula dipegang di atas pentas dalam linkungan umur 20, 30 dan 40. Biasanya mereka

memegang watak 'Mei Lan Fang', dalam cerita, contohnya di kawasan rumah ataupun

di luar negara seperti Jepun, Soviet Union dan Amerka Syarlkat. 18

1.2 Jenis-jenis cerita Opera Cina

Di samping itu, golongan Opera Cina ini mula mengumpul jalan cerita dati semua

pihak selepas kejatuhan Dinasti Ching, tanpa mengira tempat dan masa sebagai topik

cerita, contohnya cerita tentang kehidupan seorang peniaga, mitos, legenda, ataupun

cerIta kehidupan harlan diraja ataupun pegawai tinggi. Jika sebelum kejatuhan Dinasti

Ching, semasa membuat pertunjukkan yang sensitif, mereka akan berasa takut akan

mati dipancung kerana sesetengah cerita adalah dilarang dalam lakonan. Tambahan

pula, konsep pemeritahan pada masa itu masih dikawal ketat oleh Maharaja Ching.

Akan tetapi, terdapat beberapa contoh cerita seperti Monkey King, Three Sinners, The

t7 A Short History ofChinese Opera- http://www.illuminatedlantem.com UI A Short History ofChinese Opera - http://www.illuminatedlantern.com

~- -.~-.....~.......

5

Opera Cina mempunyai watak perempuan yang kuat di dalam sejarah China, tetapi

tiada sesiapa yang sanggup memegang watak tersebut, perempuan dalam Negara

China, terutama dalam kerabat diraja atau golongan atasan, perlu mematuhi adat

istiadat konservatif dan pengerakkan kebebasan adalah terhad, jika seseorang

perempuan yang memegang watak sebagai pelakon, maka dia akan dianggap sebagai

perempuan murahan ataupun lebih dikena1i sebagai pelacur. Oleh sebab demikian,

lelaki pula perlu memegang watak perempuan. 17 Akan tetapi, terdapat perubahan

dalam sejarah Opera Cina selepas kejatuhan Dinasti Ching. Kini, watak perempuan

mula dipegang di atas pentas dalam linkungan umur 20, 30 dan 40. Biasanya mereka

memegang watak 'Mei Lan Fang', dalam cerita, contohnya di kawasan rumah ataupun

di luar negara seperti Jepun, Soviet Union dan Amerka Syarlkat. 18

1.2 Jenis-jenis cerita Opera Cina

Di samping itu, golongan Opera Cina ini mula mengumpul jalan cerita dati semua

pihak selepas kejatuhan Dinasti Ching, tanpa mengira tempat dan masa sebagai topik

cerita, contohnya cerita tentang kehidupan seorang peniaga, mitos, legenda, ataupun

cerIta kehidupan harlan diraja ataupun pegawai tinggi. Jika sebelum kejatuhan Dinasti

Ching, semasa membuat pertunjukkan yang sensitif, mereka akan berasa takut akan

mati dipancung kerana sesetengah cerita adalah dilarang dalam lakonan. Tambahan

pula, konsep pemeritahan pada masa itu masih dikawal ketat oleh Maharaja Ching.

Akan tetapi, terdapat beberapa contoh cerita seperti Monkey King, Three Sinners, The

t7 A Short History of Chinese Opera- http://www.illuminatedlantem.com UI A Short History of Chinese Opera - http://www.illuminatedlantern.com

~- .... ~ ..... --.~-

5

http:http://www.illuminatedlantern.comhttp:Opera-http://www.illuminatedlantem.com

p

Mermaid, The Three Smiles, The Armous Lotus Pan, Lady General Hua Mu Lan,

Madam White Snake, The Lotus Lamp, Inside The Forbiden City, Dream Of The Red

Chanber, The Grand Subtition, A maid From Heaven, Love Erterne. Beyond The

Great Wall, The Kingdom and The Beauty dan lain-lain19, masing-masing mempWlyai

watak asas dan watak sekunder dalam jalan cerita.

Sekiranya pada hari tersebut adalah merupakan hari kelahiran seseorang dewa itu,

maka upacara pembukaan patlggWlg ini adalah berlainan, ia akan disertakan dengan

upacara penyembahan dahulu dan sererusnya adalab lakonan "Tiao Jia Guan20 " dan

juga ''& Xien Guo Hai 21 n. Tujuan kesemua penyembaban ini adalab Wltuk

memberkati kelancaran persembahan mereka dan juga ingin mengbalaukan semangat

- semangat jabat yang berkeliaran di sekitar kawasan itu daripada mengacau mereka

ataupun merasuk badan mereka ketika persembahan itu sedang dijalankan.22

1.3 Jenis-jenis watak dalam Opera Cina

Watak- watak ini selalunya akan mengenakan kostum yang akan melambangkan

watak mereka. Berlainan dengan Opera Bejing yang menggWlakan cara solekan Wltuk

membezakan watak. Mereka turut tidak mempunyai solekan yang khusus dan spesifik.

Tetapi pemakaian kostwn sudah cukup melambangkan identiti sesuatu watak itu

kerana watak yang berbeza pastinya akan mengenakan kostum yang berbeza. Sebagai

19 TVB Hong Kong, China 20 Jemputan dewa dating ke pentas untuk berlakon 21 Perkataan kwniaan oleh dewa Z2 Yi Sing Fukien dramatic Association 4Slb Anniversary Souvenir Magazine

6

Mermaid, The Three Smiles, The Armous Lotus Pan, Lady General Hua Mu Lan,

Madam White Snake, The Lotus Lamp, Inside The Forbiden City, Dream Of The Red

Chanber, The Grand Subtition, A maid From Heaven, Love Erterne. Beyond The

Great Wall, The Kingdom and The Beauty dan lain-lain19, masing-masing mempWlyai

watak asas dan watak sekunder dalam jalan cerita.

Sekiranya pada hari tersebut adalah merupakan hari kelahiran seseorang dewa itu,

maka upacara pembukaan patlggWlg ini adalah berlainan, ia akan disertakan dengan

upacara penyembahan dahulu dan sererusnya adalab lakonan "Tiao Jia Guan20 " dan

juga ''& Xien Guo Hai 21 n. Tujuan kesemua penyembaban ini adalab Wltuk

memberkati kelancaran persembahan mereka dan juga ingin mengbalaukan semangat

- semangat jabat yang berkeliaran di sekitar kawasan itu daripada mengacau mereka

ataupun merasuk badan mereka ketika persembahan itu sedang dijalankan.22

1.3 Jenis-jenis watak dalam Opera Cina

Watak- watak ini selalunya akan mengenakan kostum yang akan melambangkan

watak mereka. Berlainan dengan Opera Bejing yang menggWlakan cara solekan Wltuk

membezakan watak. Mereka turut tidak mempunyai solekan yang khusus dan spesifik.

Tetapi pemakaian kostwn sudah cukup melambangkan identiti sesuatu watak itu

kerana watak yang berbeza pastinya akan mengenakan kostum yang berbeza. Sebagai

19 TVB Hong Kong, China 20 Jemputan dewa dating ke pentas untuk berlakon 21 Perkataan kwniaan oleh dewa Z2 Yi Sing Fukien dramatic Association 4Slb Anniversary Souvenir Magazine

6

http:dijalankan.22

P 11"

contoh, watak seorang maharaja akan mengenakan pakaian yang berwama kuning atau

merah yang akan mempunyai manik - manik di atas pakaiannya 23

Sheng, watak ini selalunya dilakonkan oleh kawn lelaki sahaja Lakonannya adalan

berdasarkan identiti, sifat dan perangai. Watak Sheng ini boleh didapati dalam watak

"Lau Sheng", "Guo Sheng", fifiShu Sheng", "Wu Sheng", dan fifiShan Z;

Sheng". Watak-watak tersebut mempunyai perwatakan yang berbeza. Sheng adalah

merupakan satu 'nama' yang wnwn dan ia boleh dibahagikan kepada watak - watak

yang lain seperti di atas. Watak "Lau Sheng" adalah merupakan watak orang tua dan

watak ini perlu mengenakan misai dengan berdasarkan wataknya dia atas pentas.

Biasanya watak ini adalah merupakan seorang tua yang jujur dan sederhana

kehidupannya. Watak "Guan Sheng" pula adalah merupakan seorang pemuda yang

telah berjaya dan menjadi pegawai kerajaan yang keeil. "Shu Sheng" merupakan

watak yang suka membaca dan menulis puisi serta sajak. "Shan Zi Sheng" pula

merupakan watak seorang lelaki yang gatal dan suka menggoda perempuan, gemar

membazirkan wang bapanya dan watak ini akan sentiasa mempunyai satu kipas untuk

mengipaskan dirinya Dan watak "Wu Sheng" adalah seorang lelaki yang pandai dan

gemar bersilat atupun berk.ungfu.

Dan, ini adalah merupakan watak wanita. Dan ini tumt dibahagikan kepada beberapa

jenis iaitu "Hua Dan", "Lau Dan" dan "eha; Dan". Masing masing turut

mempunyai fungsi dan peranan yang berbeza dalam perwatakan. sifat dan perangainya.

"Hua Dan" adalah merupakan watak seorang gadis yang periang, ceria, suka bermain

23 Yi Sing Fukien dramatic Association 45th Anniversary Souvenir Magazine

7

contoh, watak seorang maharaja akan mengenakan pakaian yang berwama kuning atau

merah yang akan mempunyai manik - manik di atas pakaiannya 23

Sheng, watak ini selalunya dilakonkan oleh kawn lelaki sahaja Lakonannya adalan

berdasarkan identiti, sifat dan perangai. Watak Sheng ini boleh didapati dalam watak

"Lau Sheng", "Guo Sheng", fifiShu Sheng", "Wu Sheng", dan fifiShan Z;

Sheng". Watak-watak tersebut mempunyai perwatakan yang berbeza. Sheng adalah

merupakan satu 'nama' yang wnwn dan ia boleh dibahagikan kepada watak - watak

yang lain seperti di atas. Watak "Lau Sheng" adalah merupakan watak orang tua dan

watak ini perlu mengenakan misai dengan berdasarkan wataknya dia atas pentas.

Biasanya watak ini adalah merupakan seorang tua yang jujur dan sederhana

kehidupannya. Watak "Guan Sheng" pula adalah merupakan seorang pemuda yang

telah berjaya dan menjadi pegawai kerajaan yang keeil. "Shu Sheng" merupakan

watak yang suka membaca dan menulis puisi serta sajak. "Shan Zi Sheng" pula

merupakan watak seorang lelaki yang gatal dan suka menggoda perempuan, gemar

membazirkan wang bapanya dan watak ini akan sentiasa mempunyai satu kipas untuk

mengipaskan dirinya Dan watak "Wu Sheng" adalah seorang lelaki yang pandai dan

gemar bersilat atupun berk.ungfu.

Dan, ini adalah merupakan watak wanita. Dan ini tumt dibahagikan kepada beberapa

jenis iaitu "Hua Dan", "Lau Dan" dan "eha; Dan". Masing masing turut

mempunyai fungsi dan peranan yang berbeza dalam perwatakan. sifat dan perangainya.

"Hua Dan" adalah merupakan watak seorang gadis yang periang, ceria, suka bermain

23 Yi Sing Fukien dramatic Association 45th Anniversary Souvenir Magazine

7

>

dan ia tumt boleh merupakan watak: seorang gadis yang suka miang. Watak: "Lau

Dan" pula merupakan watak: nenek tua dan "Chai Dan" tumt dikenali sebagai

"Chou Dan" adalah watak seorang gadis yang gemar berjenaka dan pandai dalam

akrobatik. Terdapat watak "Wu Dan" yang merupakan seorang gadis yang pandai

bersilat serta seni mempertahankan diri yang lain.

Watak: seterusnya adalah Qing Yi, watak ini adalah dilakonkan oleh kaum wanita juga.

Wataknya adalah merupakan seorang gadis yang hidup sengsara dan merana dan

selalunya ia akan mengenakan pakaian yang berwarna hijau. Oleh itD, dia dikenali

sebagai Qlng Yi di mana Qing adalah bermaksud hijau manakala Yi adalah merujuk

kepada baju atau pakaian. Pakaiannya compang - camping.24

MUm. Watak: ini adalah sarna dalam Opera Bejing cuma nama gelarannya berbeza.

Dalam Opera Bejing, ia adalah dikenali sebagai watak: "Chou" tetapi dalam Opera

hokkien, ia dikenali sebagai "Mum". Watak ini merupakan watak: badut yang gemar

membuat lawak dan berjenaka. Mukanya akan diconteng dengan wama wami.25

Selain itu terdapat juga watak: kanak - kanak di atas pentas yang hanya wujud dalam

persembahan yang khas sahaja. Juga terdapat satu watak khas yang dikenali sebagai

Hua. "Da Hua" adalah merupakan watak: dilakonkan oleh lelaki dan dia akan

memegang watak sebagai maharaja ataupun hakim yang bertugas menjatuhkan

hukuman ke atas pesalah. Begitu juga dengan "Sam Hua" yang tumt akan berlakon

sebagai watak: dewa atau dewi dalam cerita.

24 A Short History ofChinese Opera- http://www.illuminatedlantern.com 2S Yi Sing Fukien dramatic Association 4Slh Anniversary Souvenir Magazine

8

dan ia tumt boleh merupakan watak: seorang gadis yang suka miang. Watak: "Lau

Dan" pula merupakan watak: nenek tua dan "Chai Dan" tumt dikenali sebagai

"Chou Dan" adalah watak seorang gadis yang gemar berjenaka dan pandai dalam

akrobatik. Terdapat watak "Wu Dan" yang merupakan seorang gadis yang pandai

bersilat serta seni mempertahankan diri yang lain.

Watak: seterusnya adalah Qing Yi, watak ini adalah dilakonkan oleh kaum wanita juga.

Wataknya adalah merupakan seorang gadis yang hidup sengsara dan merana dan

selalunya ia akan mengenakan pakaian yang berwarna hijau. Oleh itD, dia dikenali

sebagai Qlng Yi di mana Qing adalah bermaksud hijau manakala Yi adalah merujuk

kepada baju atau pakaian. Pakaiannya compang - camping. 24

MUm. Watak: ini adalah sarna dalam Opera Bejing cuma nama gelarannya berbeza.

Dalam Opera Bejing, ia adalah dikenali sebagai watak: "Chou" tetapi dalam Opera

hokkien, ia dikenali sebagai "Mum". Watak ini merupakan watak: badut yang gemar

membuat lawak dan berjenaka. Mukanya akan diconteng dengan wama wami.25

Selain itu terdapat juga watak: kanak - kanak di atas pentas yang hanya wujud dalam

persembahan yang khas sahaja. Juga terdapat satu watak khas yang dikenali sebagai

Hua. "Da Hua" adalah merupakan watak: dilakonkan oleh lelaki dan dia akan

memegang watak sebagai maharaja ataupun hakim yang bertugas menjatuhkan

hukuman ke atas pesalah. Begitu juga dengan "Sam Hua" yang tumt akan berlakon

sebagai watak: dewa atau dewi dalam cerita.

24 A Short History of Chinese Opera- http://www.illuminatedlantern.com 2S Yi Sing Fukien dramatic Association 4Slh Anniversary Souvenir Magazine

8

http:Opera-http://www.illuminatedlantern.com

p

1.4 Opera Cina dalam filem

Hubungan Opera Cina dengan filem industri Hong Kong, China dan Taiwan adalah

berkait rapat dan kompleks. FHem pertama yang ditayangkan di China adalah dipetik

dari Opera Kantonis 'Zhuang Si Menguji Isteri Sendiri' pada tahun 1913. Semenjak itu,

pelbagai cerita opera popular telah diadaptasikan sebagai tilem dalam se]ang tahun.

Mungkin dalam ratusan kali dan kebanyakan pennetikan opera cina adalah bergantung

kepada hubungan simbiotik.

Yang penting sekali, kebanyakan pelakon popular dan pelakon sampingan yang

bekerjasama dalam latihan sebelum mencebur diri dalam production houfiJe sperti

Shaw Brother dan Golden Harvest. Contoh pelakon yang terlibat adalah Jackie Chan,

Yuan Biao, Sammo Hung, Yuan Wah, Yuen Woo Ping, Lam Ching Ying dan lain

lain.26

Tetapi. dalam keadaan tertentu, ti]em adalah bergantung kepada pembahagian dalam

sejarah jalan cerita, terdapat dua tema, iaitu, pertama adalah supernatural', seperti

yang dikatakan oleh Lam Ching Ying di Hocus Pocui7, "kita sentiasa me/akon;

walak jahat dan hantu, jadi kita perlu juga menghormati mereka". Oleh demikian,

sesetengah Opera Cina mempunyai semangat roh yang tertentu. Sebaliknya, dalam

filem pula merakamkan dengan keadaan yang lebih ekstrem.

)

26 A Short History ofChinese Opera- http://www.illuminatedlantern.com 27 hocus pocus -bangunan ternama di Hong Kong

9

1.4 Opera Cina dalam filem

Hubungan Opera Cina dengan filem industri Hong Kong, China dan Taiwan adalah

berkait rapat dan kompleks. FHem pertama yang ditayangkan di China adalah dipetik

dari Opera Kantonis 'Zhuang Si Menguji Isteri Sendiri' pada tahun 1913. Semenjak itu,

pelbagai cerita opera popular telah diadaptasikan sebagai filem dalam se]ang tahun.

Mungkin dalam ratusan kali dan kebanyakan pennetikan opera cina adalah bergantung

kepada hubungan simbiotik.

Yang penting sekali, kebanyakan pelakon popular dan pelakon sampingan yang

bekerjasama dalam latihan sebelum mencebur diri dalam production houfiJe sperti

Shaw Brother dan Golden Harvest. Contoh pelakon yang terlibat adalah Jackie Chan,

Yuan Biao, Sammo Hung, Yuan Wah, Yuen Woo Ping, Lam Ching Ying dan lain-

lain.26

Tetapi. dalam keadaan tertentu, filem adalah bergantung kepada pembahagian dalam

sejarah jalan cerita, terdapat dua tema, iaitu, pertama adalah supernatural', seperti

yang dikatakan oleh Lam Ching Ying di Hocus Pocui7, "kita sentiasa me/akon;

walak jahat dan hantu, jadi kita perlu juga menghormati mereka". Oleh demikian,

sesetengah Opera Cina mempunyai semangat roh yang tertentu. Sebaliknya, dalam

filem pula merakamkan dengan keadaan yang lebih ekstrem.

26 A Short History of Chinese Opera- http://www.illuminatedlantern.com 27 hocus pocus -bangunan ternama di Hong Kong

9

http:Opera-http://www.illuminatedlantern.com

p

Tema kedua ialah, kekaburan kehidupan dan seni, antara pelakon ataupun penonton,

boleh membezakan antara perwatakan yang dibawa oleh lelaki atau perempuan.

Bagi sesetengah pihak telah mengakibatkan seolah-olah pelakon telah 'dirogol' dilihat

sebagai pelacur dan sebagainya, untuk mengelak ini berlaku, perempuan adalah tidak

dibenarkan berlakon di atas pentas dan diwakili oleh pihak lelaki sebagai watak

perempuan. Perkara ini juga berlaku di zaman Togugawa, Jepun dan di England,

sampai sekarang kita seolah-olah dirasuk oleh pelakon lelaki dan perempuan dalam

filem seolah-olah sesiapa yang mempunyai duit, dialah yang berkuasa dalm dunia

hiburan.

1.5 Kemasukan Opera Cia di Tanah Melayu

Pada abad ke sembilan belas, dasar pemerintahan reaksi dan kedudukan ekonomi di

Tanah Melayu telah memberi kesan yang mendalam kepada kaum cina, terutamanya

semasa kejatuhan Dinasti Ching apabila diserang oleh lapan pasukan tentera Negara

Eropah. Tambahan pula, berlaku pemberontakan di kawasan Nanjing dan juga

serangan Jepun dari arah timur.

Secara tidak langsung, dasar politik dan ekonomi Negara china pada masa itu tidak

stabil dan kebanyakan kaum dna dari pelbagai wilayah seprti Kantonis, Teochew,

Fukien dan sebagainya telah mula rnemohon pekerjaan sebagai buruh kasar di Tanah

Melayu, ada yang berkerja sebagai pelombong, pengali biji Timah, paling kurang

bemasib telah menjadi buruh paksa dengan rnajikan.

10

Tema kedua ialah, kekaburan kehidupan dan seni, antara pelakon ataupun penonton,

boleh membezakan antara perwatakan yang dibawa oleh lelaki atau perempuan.

Bagi sesetengah pihak telah mengakibatkan seolah-olah pelakon telah 'dirogol' dilihat

sebagai pelacur dan sebagainya, untuk mengelak ini berlaku, perempuan adalah tidak

dibenarkan berlakon di atas pentas dan diwakili oleh pihak lelaki sebagai watak

perempuan. Perkara ini juga berlaku di zaman Togugawa, Jepun dan di England,

sampai sekarang kita seolah-olah dirasuk oleh pelakon lelaki dan perempuan dalam

filem seolah-olah sesiapa yang mempunyai duit, dialah yang berkuasa dalm dunia

hiburan.

1.5 Kemasukan Opera Cia di Tanah Melayu

Pada abad ke sembilan belas, dasar pemerintahan reaksi dan kedudukan ekonomi di

Tanah Melayu telah memberi kesan yang mendalam kepada kaum cina, terutamanya

semasa kejatuhan Dinasti Ching apabila diserang oleh lapan pasukan tentera Negara

Eropah. Tambahan pula, berlaku pemberontakan di kawasan Nanjing dan juga

serangan Jepun dari arah timur.

Secara tidak langsung, dasar politik dan ekonomi Negara china pada masa itu tidak

stabil dan kebanyakan kaum dna dari pelbagai wilayah seprti Kantonis, Teochew,

Fukien dan sebagainya telah mula rnemohon pekerjaan sebagai buruh kasar di Tanah

Melayu, ada yang berkerja sebagai pelombong, pengali biji Timah, paling kurang

bemasib telah menjadi buruh paksa dengan rnajikan.

10

> a ;

Pada masa yang sa.ma, kebetulan Negara Britain mula mengalami revolusi

perindutrian. secara tidak langsung, Tanah melayu telah manjadi perngeluran bijih

timah(1870), getah (1896) dan sebagainya untuk menampung pennintaan yang tidak

terhingga di neraga Britain.

Semasa kemasukan kaum cina yang banyak di Tanah Melayu, mereka juga membawa

budaya masing-masing yang diamalkan di Negara China, contohnya bahasa ibunda,

masakan kampung halaman, kemahiran dan sebagainya seperti yang dikatakan dalam

bak kata melayu, biar mati anak, jangan mati budaya, inilah yang diamalkan oleh

kaum cina yang datang dati Negara China. Ada juga di antara mereka adalah waris

Opera Cina di Negara asal, ataupun pernah belajar dengan sifu Opera Cina dengan

mana-mana kJan28 Negeri Penang boleh dikatakan merupakan kawasan kaum mula

bertapak sebelum berkembang ke tempat lain seperti Sngapura dan Sarawak.

1.6 Pertubuhan Opera Cina di Sarawak

Di negeri Sarawak, Opera Cina ditubuhkan melalui gabungan beberapa kawan karib di

kawasan padungan pada tahun 1950, Persatuan Opera Cina ditubuhkan adalah

bertujuan untuk semata-mata untuk hiburan, ini adalah disebabkan pada masa itu,

jarang terdapat hiburan lain selain television dan radio, maka, kumpulan kawan karib

ini mula memikirkan hiburan yang boleh mengembirakan masa kehidupan mereka.

Ahirnya, Persatuan Opera Cina Yi Sing telah ditubuhkan dengan bantuan rakan -rakan

lain dan juga masyarakat pada masa itu

28 K1an- kumpulan, pasukan

11

Pada masa yang sa.ma, kebetulan Negara Britain mula mengalami revolusi

perindutrian. secara tidak langsung, Tanah melayu telah manjadi perngeluran bijih

timah(1870), getah (1896) dan sebagainya untuk menampung pennintaan yang tidak

terhingga di neraga Britain.

Semasa kemasukan kaum cina yang banyak di Tanah Melayu, mereka juga membawa

budaya masing-masing yang diamalkan di Negara China, contohnya bahasa ibunda,

masakan kampung halaman, kemahiran dan sebagainya seperti yang dikatakan dalam

bak kata melayu, biar mati anak, jangan mati budaya, inilah yang diamalkan oleh

kaum cina yang datang dati Negara China. Ada juga di an tara mereka adalah waris

Opera Cina di Negara asal, ataupun pernah belajar dengan sifu Opera Cina dengan

mana-mana kJan28 Negeri Penang boleh dikatakan merupakan kawasan kaum mula

bertapak sebelum berkembang ke tempat lain seperti Sngapura dan Sarawak.

1.6 Pertubuhan Opera Cina di Sarawak

Di negeri Sarawak, Opera Cina ditubuhkan melalui gabungan beberapa kawan karib di

kawasan padungan pada tahun 1950, Persatuan Opera Cina ditubuhkan adalah

bertujuan untuk semata-mata untuk hiburan, ini adalah disebabkan pada masa itu,

jarang terdapat hiburan lain selain television dan radio, maka, kumpulan kawan karib

ini mula memikirkan hiburan yang boleh mengembirakan masa kehidupan mereka.

Ahirnya, Persatuan Opera Cina Yi Sing telah ditubuhkan dengan bantuan rakan -rakan

lain dan juga masyarakat pada masa itu

28 K1an- kumpulan, pasukan

11

p

1.7 kenyataan masalah

Persatuan Opera Cina Yi Sing yang ditubuhkan di Kuching, Sarawak adalah basil titik

dan peluh dati sekumpulan orang muda Sarawak yang berasal dati negara China.,

contohnya dari Foochow, Fukien, Teochew dan Kwantung. Masing-masing

mempunyai bakat dan kemahiran yang tersendiri. Pada zaman SOan, secara kebetulan,

mereka telah berkurnpul dan memikirkan hiburan baru, maka., salah seorang daripada

mereka telah bercadangkan untuk membuat persembahan pentas ini kerana dalam hati

mereka., tiada apa-apa yang lebih menyeronokan selain melakonkan mirnik muka yang

berbeza. Di samping ito, teknologi seperti television dan radio adalah sangat terhad.

Maka, mereka sanggup beketjasama antara satu sarna lain untuk menubuhkan

persatuan ini tanpa bantuan dati mana-mana pihak. Mereka mula mengumpulkan duit

dari masyarakat dan sebilangan adalah basil gaji dan upah sendiri, mereka tidak berani

meminta banyak kerana pada masa ito, keadaan ekonomi belurn baik pulih dan kerap

kali diserang oleh pihak pihak komunis, dan pihak kerajaan British adalah melarang

mereka menubuhkan pertubuhan hiburan bersifat perkaurnan tertamnya kaurn Cina.

Kerana Kerajaan British menganggapkan Persatuan Opera Cina ini adalah kumpulan

Komunis untuk mengurnpulkan maklumat semasa. Secara tidak langsung

menyebabkan persatuan Opera Cina ini tidak dapat berdaftar sebagai persatuan sah di

sisi undang-undang British sehingga ahli Sarawak United People Party (SUPP)

menghulurkan bantuan pada tahun 50an.

Walaupun pertubuhan Persatuan Opera Cina Yi Sing ( Yi Sing Dramatic Assiociation)

ini telah betjaya didaftarkan pada tahun 60an di kawasan Kuching, Sarawak iaitu satu

12

1.7 kenyataan masalah

Persatuan Opera Cina Yi Sing yang ditubuhkan di Kuching, Sarawak adalah basil titik

dan peluh dati sekumpulan orang muda Sarawak yang berasal dati negara China.,

contohnya dari Foochow, Fukien, Teochew dan Kwantung. Masing-masing

mempunyai bakat dan kemahiran yang tersendiri. Pada zaman SOan, secara kebetulan,

mereka telah berkurnpul dan memikirkan hiburan baru, maka., salah seorang daripada

mereka telah bercadangkan untuk membuat persembahan pentas ini kerana dalam hati

mereka, tiada apa-apa yang lebih menyeronokan selain melakonkan mirnik muka yang

berbeza. Di samping ito, teknologi seperti television dan radio adalah sangat terhad.

Maka, mereka sanggup beketjasama antara satu sarna lain untuk menubuhkan

persatuan ini tanpa bantuan dati mana-mana pihak. Mereka mula mengumpulkan duit

dari masyarakat dan sebilangan adalah basil gaji dan upah sendiri, mereka tidak berani

meminta banyak kerana pada masa ito, keadaan ekonomi belurn baik pulih dan kerap

kali diserang oleh pihak pihak komunis, dan pihak kerajaan British adalah melarang

mereka menubuhkan pertubuhan hiburan bersifat perkaurnan tertamnya kaurn Cina.

Kerana Kerajaan British menganggapkan Persatuan Opera Cina ini adalah kumpulan

Komunis untuk mengurnpulkan maklumat semasa. Secara tidak langsung

menyebabkan persatuan Opera Cina ini tidak dapat berdaftar sebagai persatuan sah di

sisi undang-undang British sehingga ahli Sarawak United People Party (SUPP)

menghulurkan bantuan pada tahun 50an.

Walaupun pertubuhan Persatuan Opera Cina Yi Sing ( Yi Sing Dramatic Assiociation)

ini telah betjaya didaftarkan pada tahun 60an di kawasan Kuching, Sarawak iaitu satu

12

f

kawasan yang mempunyai ramai penduduk bangsa cina, tetapi, persatuan 1m

rnenghadapi pelbagai rnasalah seperti:

1) Kekurangan kewangan setelah parti Sarawak United People Party (SUPP)

kalah dalarn pilihan raya terutama dalarn tabun 2006 sehingga lima tabun akan

datang. Opera Cina di Kuching adalah bergantung kepada bantuan kewangan

dari parti ini dan surnbangan lain daripada tokong-tokong untuk terus wujud

sejak ditubuhkan pada tabun 50an.

2) Kekurangan bakat baru dalarn persatuan mereka dalarn kalangan orang cina

dan masalah yang kerap dihadapi ialah kegagalan Persatuan Opera Cina

menarik minat orang muda dalarn persembahan mereka.

3) Kekurangan minat daripada penonton muda disebabkan ketiadaan promosi

yang dijalankan secara besar-besaran. Tarnbahan pula dengan jalan penceritaan

yang bosan serta bahasa yang digunakan juga kurang difahami oleh golongan

lapisan rnasyarakat lain.

4) Kemungkinan besar Persatuan Opera Cina akan menghadapi 'kepupusan'

seperti yang berlaku pada budaya kaum lain.

Faktor-faktor ini telah melemahkan semangat Persatuan Opera Cina secara tidak

langsung untuk terns berjuang dalarn masyarakat majmuk di masa hadapan.

1.8 Objektif kajian

Persatuan Opera Cina Yi Sing adalah pertubuhan yang wujud melebihi 56 tabun pada

tabun 2006, tetapi ia telah kurang mendapat minat oleh golongan orang muda dan

kerajaan tempatan. Objektif utama dalarn kajian ini adalah untuk:

13

kawasan yang mempunyai ramai penduduk bangsa cina, tetapi, persatuan 1m

rnenghadapi pelbagai rnasalah seperti:

1) Kekurangan kewangan setelah parti Sarawak United People Party (SUPP)

kalah dalarn pilihan raya terutama dalarn tabun 2006 sehingga lima tabun akan

datang. Opera Cina di Kuching adalah bergantung kepada bantuan kewangan

dari parti ini dan surnbangan lain daripada tokong-tokong untuk terus wujud

sejak ditubuhkan pada tabun 50an.

2) Kekurangan bakat baru dalarn persatuan mereka dalarn kalangan orang cina

dan masalah yang kerap dihadapi ialah kegagalan Persatuan Opera Cina

menarik minat orang muda dalarn persembahan mereka.

3) Kekurangan minat daripada penonton muda disebabkan ketiadaan promosi

yang dijalankan secara besar-besaran. Tarnbahan pula dengan jalan penceritaan

yang bosan serta bahasa yang digunakan juga kurang difahami oleh golongan

lapisan rnasyarakat lain.

4) Kemungkinan besar Persatuan Opera Cina akan menghadapi 'kepupusan'

seperti yang berlaku pada budaya kaum lain.

Faktor-faktor ini telah melemahkan semangat Persatuan Opera Cina secara tidak

langsung untuk terns berjuang dalarn masyarakat majmuk di masa hadapan.

1.8 Objektif kajian

Persatuan Opera Cina Yi Sing adalah pertubuhan yang wujud melebihi 56 tabun pada

tabun 2006, tetapi ia telah kurang mendapat minat oleh golongan orang muda dan

kerajaan tempatan. Objektif utama dalarn kajian ini adalah untuk:

13

f:

Ii

1) Mengenal pasti masalah-masalah yang dihadapi oleh Persatuan Opera Cina Yi

Sing.

2) Meneari langkah-langkah untuk menghidupkan semula persembahan

Persatuan Opera Cina Yi Sing dan menarik minat orang ramai termasuk orang

Melayu, orang Cina dan kaum lain-lain di Sarawak.

3) Mengenalpasti langkah-Iangkah untuk mengembangkan persembahan Opera

Cina Yi Sing di Sarawak

4) menghasilkan satu dokumentasi video tentang Opera Cina di Kuching,

Sarawak

1.9 Metodologi

FiJem dokumentari yang paling awal sekali dimulakan adalah oleh adik-beradik

Lumiere dan filem yang paling awal direkodkan adalah "Factory Workers Leaving

Plant", "A Train Entering a Station" dan " Baby Having Lunch" secara Jangsung

tanpa lakonan semula. Semua ini adalah sebahagian daripada objektif dokumentari,

walaubagaimanapun, adik beradik Lumiere tidak mengunakan konsep dokumentari

secara penuh.

14

1) Mengenal pasti masalah-masalah yang dihadapi oleh Persatuan Opera Cina Yi

Sing.

2) Meneari langkah-langkah untuk menghidupkan semula persembahan

Persatuan Opera Cina Yi Sing dan menarik minat orang ramai termasuk orang

Melayu, orang Cina dan kaum lain-lain di Sarawak.

3) Mengenalpasti langkah-Iangkah untuk mengembangkan persembahan Opera

Cina Yi Sing di Sarawak

4) menghasilkan satu dokumentasi video tentang Opera Cina di Kuching,

Sarawak

1.9 Metodologi

FiJem dokumentari yang paling awal sekali dimulakan adalah oleh adik-beradik

Lumiere dan filem yang paling awal direkodkan adalah "Factory Workers Leaving

Plant", "A Train Entering a Station" dan " Baby Having Lunch" secara Jangsung

tanpa lakonan semula. Semua ini adalah sebahagian daripada objektif dokumentari,

walaubagaimanapun, adik beradik Lumiere tidak mengunakan konsep dokumentari

secara penuh.

14

p iii:

Sehingga tahun 1930, John Grierson, seorang pengritik filem dan dokumentari mula

keluar dengan prinsip baru, antaranya ialah pendedahan seni melalui perhatian

kehidupan, cam hidup sebenar pelakon dan a1am sekeliling adalah lebih efektif

berbanding lakonan oleh pelakon profesional"(Wikipedia, n.d). Filem bukan naratif

Robert Flaherty telah dihasilkan secara tidak langsung ialah "Nanook of the North"

sehingga jangka waktu documentari telah diaplikasikan apabila filem "Moana "telah

dihasilkan pada tahun 1926. John Grierson menyatakan filem Flaherty "Moana"

mempunyai nilai-nilai documentari, mengandaikan filem documentari adaIah

berdasarkan hakikat atau fakta.

Encyclopedia Britannica menyatakan documentari sebagai "motion picture that shapes

and interprets factual material for purposes of education or entertainment." Dan

"Documentaries have been made in one form or another in nearly every country and

have contributed significantly to the development ofrealism in films" (Hernandez, n.d),

Definasi John Grierson pula menyatakan " creative treatment of actuality

documentari tersebut telah menyatakan bahawa pada permulaan filem bukan fiction di

mana realitinya dalam cara hidup menjadi filem tanpa bantuan daripada pelakon

professional, skrip dan suntingan efek telah diaplikasikan. Biasanya sebagai pembikin

filem akan cuba sedaya upaya untuk menghantar realiti melalui mata atau melalui

kanta camera tanpa digangu oleh sekeliling supaya penonton boleh focus objek atau

subjek pada masa yang sarna. Objektif utama documentari ialah merekodkan realiti

dan kebenaran kehidupan tanpa memutar belit kebenaran.

15 l

Sehingga tahun 1930, John Grierson, seorang pengritik filem dan dokumentari mula

keluar dengan prinsip baru, antaranya ialah pendedahan seni melalui perhatian

kehidupan, cam hidup sebenar pelakon dan alam sekeliling adalah lebih efektif

berbanding lakonan oleh pelakon profesional"(Wikipedia, n.d). Filem bukan naratif

Robert Flaherty telah dihasilkan secara tidak langsung ialah "Nanook of the North"

sehingga jangka waktu documentari telah diaplikasikan apabila filem "Moana "telah

dihasilkan pada tahun 1926. John Grierson menyatakan filem Flaherty "Moana"

mempunyai nilai-nilai documentari, mengandaikan filem documentari adaIah

berdasarkan hakikat atau fakta.

Encyclopedia Britannica menyatakan documentari sebagai "motion picture that shapes

and interprets factual material for purposes of education or entertainment." Dan

"Documentaries have been made in one form or another in nearly every country and

have contributed significantly to the development of realism in films" (Hernandez, n.d),

Definasi John Grierson pula menyatakan " creative treatment of actuality

documentari tersebut telah menyatakan bahawa pada permulaan fi]em bukan fiction di

rnana realitinya dalam cara hidup menjadi filem tanpa bantuan daripada pelakon

professional, skrip dan suntingan efek telah diaplikasikan. Biasanya sebagai pembikin

filem akan cuba sedaya upaya untuk menghantar realiti melalui mata atau melalui

kanta camera tanpa digangu oleh sekeliling supaya penonton boleh focus objek alau

subjek pada masa yang sarna. Objektif utama documentari ialah merekodkan realiti

dan kebenaran kehidupan tanpa memutar belit kebenaran.

15

F 4 ;

Sehingga sekarang, objektif filem documentari telah mempunyai pelbagai cabang baru,

di bawah adalah rumusan Michael Chanan yang dipetikan dari Filmwaves No.4.

"Nothing shows so clearly the growth of skepticisms in the

twentieth century as our attitude towards documentary. The emergence of

the documentary as a recognized cinematic genre in the 20s inherited a

naive trust in the veracity of the image as an authentic representation of

the real. Today we no longer see things this way. Documentary has

succumbed to a general disbelief in the possibility ofobjective truth, and

the rise ofthe very inexact concept ofrelativism. My purpose here is not to

defend this relativism, but to suggest that the problem is rather that

objectivity is not what it was thought to be ... " (Chanan, n.d)

Ada yang berpendapat bahawa dokumentari mempuny3.1 pelbagai

pandangan,contohnya, ada juga yang lebih kepada naratif, ada yang lebih menuju

kearah propaganda, ada juga tanpa objektif sendiri. Semua ini adalah bergantung

kepada pandangan dan niatnya sendiri, filem subjektif kadang-kala juga diaplikasikan,

contohnya filem Robert Flaherty adalah lebih kepada subjektiviti. Dalam proses

membuat filem, salah satu makna subjektiviti ialah mencari jawapan secara rawak dan

mempunyai jawapan yang berlainan apabila ditemuramah, malah, kadang-kala subjek

yang ditemuramah mungkin akan menjawab secam spontan, yang paling penting

sekali ialah ianya bergantung kepada perspektif pengarah itu bagaimana mengaitkan

filem itu dengan baik.

Oleh sebab pelbagai konsep dan perspektif dokumentari telah dihasilkan, saya akan

mengaitakn filem documentari saya Gelutan Zaman dengan menggunakan konsep

16

Sehingga sekarang, objektif filem documentari telah mempunyai pelbagai cabang baru,

di bawah adalah rumusan Michael Chanan yang dipetikan dari Filmwaves No.4.

"Nothing shows so clearly the growth of skepticisms in the

twentieth century as our attitude towards documentary. The emergence of

the documentary as a recognized cinematic genre in the 20s inherited a

naive trust in the veracity of the image as an authentic representation of

the real. Today we no longer see things this way. Documentary has

succumbed to a general disbelief in the possibility of objective truth, and

the rise of the very inexact concept of relativism. My purpose here is not to

defend this relativism, but to suggest that the problem is rather that

objectivity is not what it was thought to be ... " (Chanan, n.d)

Ada yang berpendapat bahawa dokumentari mempuny3.1 pelbagai

pandangan,contohnya, ada juga yang lebih kepada naratif, ada yang lebih menuju

kearah propaganda, ada juga tanpa objektif sendiri. Semua ini adalah bergantung

kepada pandangan dan niatnya sendiri, filem subjektif kadang-kala juga diaplikasikan,

contohnya filem Robert Flaherty adalah lebih kepada subjektiviti. Dalam proses

membuat filem, salah satu makna subjektiviti ialah mencari jawapan secara rawak dan

mempunyai jawapan yang berlainan apabila ditemuramah, malah, kadang-kala subjek

yang ditemuramah mungkin akan menjawab secam spontan, yang paling penting

sekali ialah ianya bergantung kepada perspektif pengamh itu bagaimana mengaitkan

filem itu dengan baik.

Oleh sebab pelbagai konsep dan perspektif dokumentari telah dihasilkan, saya akan

mengaitakn filem documentari saya Gelutan Zaman dengan menggunakan konsep

16

r I At"C.

sukjektiviti, saya akan menggunakan konsep ini adalah sehab subjek yang

ditemuramah mungkin memberi jawapan yang tidak konsisten, ataupun jawapan yang

berlainan dengan soalan.

Opera cina boleh dikatakan merupakan satu pertunjukkan yang mewakili warisan

kaum cina pada masa tahun 1900 sehingga sekarang. Tetapi, masyarakat kini kurang

mengingati ataupun menghayati kewujudan kumpulan opera cina yang telah

dipinggirkan oleh masyarakat dalam era modenisasi.

Dalam proses perolehan maklumat tentang opera cina, saya telah menggunakan teknik

kualitatif iaitu menggunakan cara ' temik !otografi,29dengan menggunakan kamera

imejan kekal dan 'kamera mini DVJ O, cam ini sangat diperlukan sehab tiada teknik

yang lebih sesuai untuk mencatatkan kegiatan mereka ( Persatuan Opera Cina Yi

Sing). Cam yang kedua ialah mengadakan "sesi temuramah" 31 dengan anggota

Persatuan Opera Cina Yi Sing dengan menggunakan cara ini, saya boleh mendapat

lebih maklumat yang saya ingini.

Di samping itu, saya lebih terdedah kepada kegiatan yang dijalankan di dalam

produksi mereka semasa hendak mengadakan pertunjukan diadakan. Cara yang ketiga

ialah membuat ''permerhatian sebagai orang luar denganmenyertai aktiviti harlan

mereka32, cam ini perlu dijalankan serentak dengan sesi temuramah supaya dapat

maklumat yang cukup tanpa melengahkan masa serta boleh merapatkan hubungan

saya dengan mereka. Semasa membuat pedekatan kuantitatif, saya dapati segala

maklumat yang saya dapati tentang opera dna adalah tidak mencukupi. Oleh itu, saya

29 Kamera biasa, yang menggunakan filem 35mm atau digital 30 Kamera yang boleh merekod gambar dengan subjek bergerak 31 Interviewing-membuat sesi saol jawab 32 Observation as participate- melibat diri sebagai sebahagian daripada perhatian

17

sukjektiviti, saya akan menggunakan konsep ini adalah sehab subjek yang

ditemuramah mungkin memberi jawapan yang tidak konsisten, ataupun jawapan yang

berlainan dengan soalan.

Opera cina boleh dikatakan merupakan satu pertunjukkan yang mewakili warisan

kaum cina pada masa tahun 1900 sehingga sekarang. Tetapi, masyarakat kini kurang

mengingati ataupun menghayati kewujudan kumpulan opera cina yang telah

dipinggirkan oleh masyarakat dalam era modenisasi.

Dalam proses perolehan maklumat tentang opera cina, saya telah menggunakan teknik

kualitatif iaitu menggunakan cara ' temik !otografi,29dengan menggunakan kamera

imejan kekal dan 'kamera mini DVJ O, cam ini sangat diperlukan sehab tiada teknik

yang lebih sesuai untuk mencatatkan kegiatan mereka ( Persatuan Opera Cina Yi

Sing). Cam yang kedua ialah mengadakan "sesi temuramah" 31 dengan anggota

Persatuan Opera Cina Yi Sing dengan menggunakan cara ini, saya boleh mendapat

lebih maklumat yang saya ingini.

Di samping itu, saya lebih terdedah kepada kegiatan yang dijalankan di dalam

produksi mereka semasa hendak mengadakan pertunjukan diadakan. Cara yang ketiga

ialah membuat ''permerhatian sebagai orang luar denganmenyertai aktiviti harlan

mereka32, cam ini perlu dijalankan serentak dengan sesi temuramah supaya dapat

maklumat yang cukup tanpa melengahkan masa serta boleh merapatkan hubungan

saya dengan mereka. Semasa membuat pedekatan kuantitatif, saya dapati segala

maklumat yang saya dapati tentang opera dna adalah tidak mencukupi. Oleh itu, saya

29 Kamera biasa, yang menggunakan filem 35mm atau digital 30 Kamera yang boleh merekod gambar dengan subjek bergerak 31 Interviewing-membuat sesi saol jawab 32 Observation as participate- melibat diri sebagai sebahagian daripada perhatian

17

juga membuat analisis tentang sejarah mereka berbanding dengan asal usul opera cina

di Negara China dan sebahagian sumber sekunder yang dihasilkan oleh pihak editor

persatuan Vi Sing, yang menulis dan mencatat sejarah mereka sejak dari dulu lagi.

Semasa dalam proses membuat analisis isi kandungan pertunjukan, saya dapati

bahagian yang paling menarik sekali ialah pengerakkan mereka yang seiring dengan

Muzik serta tidak bercanggah dengan skrip watak lain, tetapi didapati bahawa

sebahagian mereka tidak mengikuti skrip yang ditetapkan dalam buku skrip dan

membuat pengubahsuaian mengikut masa dan keadaan.

18

juga membuat analisis tentang sejarah mereka berbanding dengan asal usul opera cina

di Negara China dan sebahagian sumber sekunder yang dihasilkan oleh pihak editor

persatuan Vi Sing, yang menulis dan mencatat sejarah mereka sejak dari dulu lagi.

Semasa dalam proses membuat analisis isi kandungan pertunjukan, saya dapati

bahagian yang paling menarik sekali ialah pengerakkan mereka yang seiring dengan

Muzik serta tidak bercanggah dengan skrip watak lain, tetapi didapati bahawa

sebahagian mereka tidak mengikuti skrip yang ditetapkan dalam buku skrip dan

membuat pengubahsuaian mengikut masa dan keadaan.

18

foo boon seng.pdf