familyrepository.lppkn.gov.myfamilyrepository.lppkn.gov.my/482/1/laporan kajian pekerja... · peti...

Diterbitkan Oleh:Bahagian KependudukanLembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara (LPPKN)

Bangunan LPPKN,12B Jalan Raja Laut,Peti Surat 10416,50712 Kuala Lumpur, Malaysia.Tel: 03-26937555Faks: 03-26988185Emel: [email protected] web: www.lppkn.gov.my

Isbn 978-983-2205-92-0Diterbitkan pada Disember 2014

Semua hak terpelihara. Sebarang penerbitan semula atau terjemahan kandungan penerbitan ini hendaklah mendapat kebenaran daripada Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara, Malaysia.

LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH iii

Kerancakan pembangunan dan ekonomi d i M a l a y s i a t e l a h m e w u j u d k a n banyak peluang pekerjaan kepada

pendatang asing. Walaupun kita memerlukan t e n a g a a s i n g d a l a m p e m b a n g u n a n negara, kehadiran mereka perlu dipantau sebaik mungkin agar dasar pengambilannya berfungsi dengan betul. Ini adalah kerana isu-isu yang melibatkan pendatang asing banyak menyentuh mengenai masalah-masalah semasa seperti keselamatan sosial, jenayah, kesihatan, perkauman, politik, peluang pekerjaan, perumahan dan sebagainya.

Sehubungan itu, saya pasti hasil penemuan kajian yang telah dijalankan ini amat berguna kerana ia merupakan pendapat dan pandangan daripada mereka yang terlibat dalam isu ini iaitu majikan, pekerja/pendatang asing dan masyarakat tempatan sendiri. Segala usaha dan kerja keras para penyelidik yang terlibat secara langsung atau tidak langsung dalam kajian ini amat dihargai kerana data dan maklumat yang dihasilkan melalui kajian ini mampu menjana program dan penyelesaian kepada isu-isu yang berkaitan dengan pendatang asing. Ini adalah kerana secara realitinya, kemasukan pendatang tidak dapat dielakkan dan akan terus berlaku selagi ada penawaran dan permintaan.

Kepada semua pihak yang terlibat dalam kajian ini, saya ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan di atas kejayaan dalam menghasilkan laporan ini. Semoga usaha murni ini diberkati dan kemelutan kita dalam menangani isu-isu sosial dapat ditangani dengan segera kerana hanya tindakan yang berasaskan fakta dapat membantu kepada perancangan program dan dasar yang berkesan. InsyaAllah.

KATA ALUAN YB Dato’ Sri Rohani Abdul KarimMenteri Pembangunan Wanita Keluarga Dan Masyarakat

iv LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH

Mengambil kira cadangan daripada KPSK-2 berkaitan isu migrasi antarabangsa di Sabah, LPPKN telah melaksanakan

Kajian Pekerja Indonesia Di Bahagian Tawau, Sabah pada tahun 2010. Pada tahun 2010, daripada 2.3 juta penduduk bukan warganegara di Malaysia, hampir satu perempat daripadanya berada di Sabah. Dalam kajian ini, Bahagian Tawau yang meliputi daerah Tawau, Kunak dan Semporna dipilih sebagai kawasan kajian disebabkan oleh jumlah penduduk bukan warganegara yang ramai berbanding kawasan lain, iaitu seramai 244,333 orang atau 27.4 peratus. Kajian ini telah berjaya mengumpul maklumat dari tiga jenis kumpulan sasar iaitu pekerja Indonesia, majikan dan juga penduduk tempatan. Dapatan dari kajian ini diharap dapat digunakan sebagai input dalam pengurusan dan pengawalan kemasukan pekerja asing ke Malaysia.

Saya ingin mengambil peluang ini untuk merakamkan setinggi-tinggi penghargaan kepada agensi-agensi kerajaan di Sabah khususnya kepada pihak Jabatan Tenaga Kerja Sabah yang banyak membantu mendapatkan senarai syarikat untuk kami menjalankan kajian ini. Seterusnya, saya ingin merakamkan ucapan terima kasih kepada semua majikan syarikat yang terlibat dalam kajian kerana telah memberi keizinan dan pada masa yang sama menyediakan pekerja mereka untuk menjadi responden kajian ini. Tanpa kerjasama dan bantuan anda, pelaksanaan kajian ini tidak akan dapat berjalan dengan lancar.

Saya juga amat berbangga dengan komitmen yang diberikan oleh para pegawai dan kakitangan khususnya dari Bahagian Kependudukan, LPPKN kerana telah bertungkus-lumus dan bekerja keras dalam memastikan kejayaan kajian ini. Semoga komitmen yang tinggi dapat diteruskan dalam penyelidikan-penyelidikan yang akan datang.

PENGHARGAANDato’ Dr. Siti Norlasiah IsmailKetua PengarahLembaga Penduduk Dan Pembangunan Keluarga Negara

LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH v

KUMPULAN PENYELIDIKPENASIHAT PROJEK

DATO’ HAJAH AMINAH ABDUL RAHMAN

PENGARAH PROJEK

DR. SITI NORLASIAH ISMAIL

PN. ASMA HUSSEIN

PENASIHAT LAPORAN

PROF MADYA DR. ROSAZMAN HUSSIN, UMS SABAH DR. ABDUL MAJID SALLEH

EN. FERLIS HJ. BULLARE @ BAHARI, UMS SABAH

PENULIS LAPORAN EN. ADZMEL MAHMUD

EN. WAN HASHIM WAN JAAFAREN. ROZI MUDA

EN. AHMAD HASHIMI MOHAMMAD EN. IRWAN NADZIF MAHPUL

EN. ISMAHALIL ISHAKPN. NOOR AZLIN MUHAMMAD SAPRI

PN. NUR AIRENA AIREEN AZMAN PN. NAJIHAH ISMAIL

EN. AZLAN AZIZ CIK ROSDIANA ABD HAMID

PN. LAILINA KHAIRUDIN EN. KHALED @ SYAZERIQ MUHAMAD SHUKUR

PN. RAUDHATUL MAHFUZAH SHAFIAI

KUMPULAN KERJA LAPANGAN

EN. ZAINAL HAMID, LPPKN

PN. NORIYATI TAHIR, LPPKN

PN. HUMEANI SUIP, LPPKN

PN. ZARINA MOKHTAR, LPPKN

EN. FARID MAHFUDZ, LPPKN

PN. SABRIAH ISMAIL, LPPKN

PN. ELIZABETH SUZANNA AK BIREN, LPPKN

EN. SHAMSUL BIN IBRAHIM, LPPKN

EN. SYED ABDUL RAZAK SAYED MAHADI, UM

CIK FADILAH SYAHIRAH JURUP, UMS

CIK MARLIZAH YUGAN, UMS

CIK GUSRIYANTI MARSUKI, UMS

EN. UMAR WIRA DANDI, UMS

EN. ABDUL WAHAB MOHD ALI, UMS

CIK HARTATY ALIMIN, UMS

CIK KALSIA MATIN, UMS

EN. SUKUR LAPUSU, UMS

CIK JENNIFER YUKIN, UMS

EN. ABDUL NAJAL PUNJUNG, UMS

EN. ISAN SARI HJ HASSANG, UMS

CIK FATWA SAH RIZE, UMS

vi LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH

ISI KANDUNGANKATA ALUAN iii

PENGHARGAAN iv

KUMPULAN PENYELIDIK v

SENARAI JADUAL ix

SENARAI CARTA xii

RINGKASAN xiv

BAB 1 PENGENALAN 1 1.1 Pendahuluan 1 1.2 Migrasi Antarabangsa Di Malaysia 2 1.3 Pekerja Asing Di Malaysia 6 1.4 Pernyataan Masalah 9 1.5 Rasional Kajian 10 1.6 Objektif Kajian 10 1.7 Kepentingan Kajian 11

BAB 2 METODOLOGI 13 2.1 Pengenalan 13 2.2 Reka Bentuk 13 2.3 Lokasi 13 2.4 Populasi Dan Sampel 13 2.5 Kaedah Pensampelan 14 2.6 Soal Selidik 14 2.7 Pengumpulan Data 15 2.8 Kerja Lapangan 15 2.9 Kemasukan Dan Penganalisisan Data 16 2.10 Ujian Kebolehpercayaan 16

LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH vii

BAB 3 PROFIL RESPONDEN 19 3.1 Pengenalan 19 3.2 Profil Majikan 19 3.3 Profil Pekerja Indonesia 21 3.4 Profil Penduduk Tempatan 28

BAB 4 FAKTOR PENGHIJRAHAN, JARINGAN MAKLUMAT 33 DAN PENGALAMAN PENGHIJRAHAN PEKERJA INDONESIA

4.1 Pengenalan 33 4.2 Faktor Penghijrahan 33 4.3 Faktor Jaringan Maklumat 35 4.4 Faktor Pengalaman Penghijrahan 38 4.5 Adaptasi Dan Sosialisasi 45 4.6 Perancangan Keluarga 47 4.7 Pekerjaan 49 4.8 Pemilikan Harta Dan Pengurusan Kewangan 50

BAB 5 PERSEPSI MAJIKAN YANG MENGGAJI PEKERJA INDONESIA 57

5.1 Pengenalan 57 5.2 Faktor Pengambilan Pekerja Indonesia Berbanding 57 Pekerja Tempatan

5.3 Kaedah Dan Kos Pengambilan 60 5.4 Penggajian 65 5.5 Kemudahan Dan Kebajikan Yang Disediakan 66

viii LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH

BAB 6 PERSEPSI PENDUDUK TEMPATAN TERHADAP 67 KEHADIRAN PEKERJA INDONESIA

6.1 Pengenalan 67 6.2 Pengetahuan Umum Berkaitan Warga Asing 67 6.3 Faktor Penghijrahan Warga Indonesia Ke Sabah 69 6.4 Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Penduduk Tempatan 70 BAB 7 PERSEPSI MAJIKAN, PEKERJA INDONESIA DAN PENDUDUK 79 TEMPATAN BERKAITAN PENGAMBILAN PEKERJA ASING

7.1. Pengenalan 79 7.2 Persepsi Majikan Berkaitan Dasar Dan Prosedur 79

Pengambilan Pekerja Indonesia

7.3 Persepsi Pekerja Indonesia Berkaitan Undang-Undang Dan 81

Peraturan Kemasukan Pekerja Asing Di Malaysia

7.4 Persepsi Penduduk Tempatan Berkaitan Kaedah 82

Mengawal Kemasukan Warga Indonesia Di Sabah

BAB 8 PENEMUAN DAN KESIMPULAN 85 8.1 Pengenalan 85 8.2 Pekerja Indonesia 85 8.3 Persepsi Majikan 86 8.4 Persepsi Penduduk Tempatan 86 8.5 Penutup 86

RUJUKAN 89

LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH ix

Jadual 1.1 Taburan Penduduk Mengikut Kewarganegaraan, Malaysia, 1991, 2000 dan 2010

4

Jadual 1.2 Taburan Penduduk Bukan Warganegara Mengikut Negeri, Malaysia, 1991, 2000 dan 2010

4

Jadual 1.3 Taburan Penduduk Mengikut Kewarganegaraan, Sabah, 2010 5Jadual 1.4 Pekerja Asing Mengikut Negara Asal dan Sektor,

Malaysia, 1999 – 20087

Jadual 1.5 Pekerja Asing Mengikut Negara Asal dan Sektor, 2011 8Jadual 2.1 Sasaran Saiz Sampel 14Jadual 2.2 Nilai Alfa Cronbach Dan Split-Half Bagi Domain Pada

Instrumen Kategori Majikan17

Jadual 2.3 Nilai Alfa Cronbach Dan Split-Half Bagi Domain Pada Instrumen Kategori Pekerja Indonesia

17

Jadual 2.4 Nilai Alfa Cronbach Dan Split-Half Bagi Domain Pada Instrumen Kategori Penduduk Tempatan

18

Jadual 3.1 Majikan Mengikut Sektor Dan Tempoh Operasi 20Jadual 3.2 Majikan Yang Menggaji Pekerja Mengikut Negara Asal 20Jadual 3.3 Bilangan Pekerja Mengikut Negara Asal 21Jadual 3.4 Pekerja Indonesia Mengikut Profil Demografi dan

Sosioekonomi 22

Jadual 3.5 Pekerja Indonesia Mengikut Pemilikan Dokumen 25Jadual 3.6 Pekerja Indonesia Mengikut Maklumat Pasangan 26Jadual 3.7 Pekerja Indonesia Mengikut Bilangan Anak 26Jadual 3.8 Pekerja Indonesia Mengikut Maklumat Anak 27Jadual 3.9 Pekerja Indonesia Yang Melahirkan Anak Di Sabah

Mengikut Bilangan Kelahiran 27

Jadual 3.10 Pekerja Indonesia Yang Melahirkan Anak Di Sabah Mengikut Tempat Kelahiran

28

Jadual 3.11 Penduduk Tempatan Mengikut Profil Demografi dan Sosioekonomi

29

Jadual 4.1 Keputusan Untuk Berhijrah Ke Sabah 37Jadual 4.2 Kos Pengurusan Dokumen Dan Perjalanan Untuk Ke Sabah 39

SENARAI JADUAL

x LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH

Jadual 4.3 Pengalaman Perjalanan Ke Sabah 40Jadual 4.4 Penggunaan Khidmat Tekong 42Jadual 4.5 Aturan Tempat Tinggal 44Jadual 4.6 Tempat Kediaman Yang Disediakan Oleh Majikan

Mengikut Bilangan Bilik Tidur dan Bilangan Ahli 45

Jadual 4.7 Amalan Perancangan Keluarga 48Jadual 4.8 Sektor Pekerjaan Dan Tempoh Bekerja 49Jadual 4.9 Purata Pendapatan Bulanan 50Jadual 4.10 Bilangan Hari Bekerja Dalam Sebulan (Sektor Formal) 50Jadual 4.11 Kiriman Wang 53Jadual 4.12 Kiriman Barangan 55Jadual 5.1 Tahap Persetujuan Majikan Terhadap Faktor Pengambilan

Pekerja Indonesia Berbanding Pekerja Tempatan58

Jadual 5.2 Etnik Pekerja Indonesia Yang Menjadi Pilihan Pertama Majikan 59Jadual 5.3 Etnik Pekerja Indonesia Yang Menjadi Pilihan Kedua Majikan 59Jadual 5.4 Kaedah Pengambilan Pekerja Indonesia 61Jadual 5.5 Kos Pengambilan Pekerja Indonesia 62Jadual 5.6 Kaedah Pengurusan Kos Pengambilan Pekerja Indonesia 64Jadual 5.7 Perbandingan Purata Gaji Bulanan Di Antara

Pekerja Indonesia Dan Tempatan 65

Jadual 5.8 Kaedah Pembayaran Gaji Bulanan 65Jadual 5.9 Peratusan Kemudahan Dan Kebajikan Yang Disediakan

Oleh Majikan 66

Jadual 6.1 Faktor Penghijrahan Warga Indonesia Ke Sabah 69Jadual 6.2 Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Ekonomi 71Jadual 6.3 Kesan Kehadiran Pelajar Warga Indonesia Terhadap Pendidikan 73Jadual 6.4 Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Keselamatan 74Jadual 6.5 Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Kesihatan 75Jadual 6.6 Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Budaya dan

Cara Hidup76

Jadual 6.7 Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Perumahan Dan Kejiranan

77

LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH xi

Jadual 7.1 Persepsi Majikan Berkaitan Dasar dan Prosedur Pengambilan Pekerja Indonesia

80

Jadual 7.2 Persepsi Pekerja Indonesia Berkaitan Undang-undang dan Peraturan Kemasukan Pekerja Asing Di Malaysia

81

Jadual 7.3 Persepsi Penduduk Tempatan Mengenai Kaedah Bagi Mengawal Kemasukan Warga Indonesia Di Sabah

82

xii LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH

SENARAI CARTACarta 3.1 Majikan Yang Diliputi Mengikut Kawasan 19Carta 3.2 Pekerja Indonesia Yang Diliputi Mengikut Kawasan 21Carta 3.3 Penduduk Tempatan Yang Diliputi Mengikut Kawasan 28Carta 4.1 Faktor Penghijrahan Pekerja Indonesia Ke Sabah 34Carta 4.2 Faktor Penghijrahan Pekerja Indonesia Ke Sabah Mengikut Jantina 34Carta 4.3 Faktor Pekerja Indonesia Memilih Sabah Sebagai Destinasi

Penghijrahan35

Carta 4.4 Faktor Pekerja Indonesia Memilih Sabah Sebagai Destinasi Penghijrahan Mengikut Jantina

35

Carta 4.5 Hubungan Antara Pekerja Indonesia Dan Individu Yang Mereka Kenali Di Sabah

36

Carta 4.6 Pemberi Maklumat Mengenai Pekerjaan Di Sabah 36Carta 4.7 Individu Yang Membantu Mendapatkan Pekerjaan Di Sabah 36Carta 4.8 Individu Yang Membantu Menguruskan Dokumen Perjalanan 38Carta 4.9 Bantuan Dari PJTKI/DEPNAKER Dan Penggunaan Perkhidmatan

Agen42

Carta 4.10 Pemeriksaan Kesihatan Sebelum Dan Setelah Sampai Ke Sabah 43Carta 4.11 Kebolehan Bertutur Mengikut Bahasa 46Carta 4.12 Bahasa Yang Digunakan Semasa Berkomunikasi Dengan

Masyarakat Tempatan46

Carta 4.13 Lokasi Komunikasi Pekerja Indonesia Bersama Penduduk Tempatan

47

Carta 4.14 Etnik Penduduk Tempatan Yang Tinggal Di Kawasan Kediaman Pekerja Indonesia

47

Carta 4.15 Kaedah Perancangan Keluarga Yang Digunakan Sekarang 48Carta 4.16 Sumber Mendapatkan Kaedah Pil Dan Suntikan 49Carta 4.17 Pemilikan Harta 51Carta 4.18 Tempat Menyimpan Wang 51Carta 4.19 Kegunaan Wang Simpanan 52Carta 4.20 Individu Yang Menerima Wang Kiriman 54

LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH xiii

Carta 4.21 Kegunaan Wang Kiriman 54Carta 4.22 Kaedah Kiriman Wang 55Carta 4.23 Jenis Barangan Kiriman 56Carta 4.24 Individu Yang Menerima Barangan Kiriman 56Carta 5.1 Kesediaan Majikan Mengambil Pekerja Tempatan Berbanding

Pekerja Indonesia 60

Carta 5.2 Pengambilan Pekerja Indonesia Lebih Menguntungkan Berbanding Pekerja Tempatan

60

Carta 5.3 Kaedah Pengambilan Pekerja Indonesia 61Carta 5.4 Pengambilan Pekerja Indonesia Melibatkan Kos Yang Tinggi 62Carta 5.5 Kos Levi Pengambilan Pekerja Indonesia Membebankan 63Carta 5.6 Pengambilan Pekerja Indonesia Melalui Agen Berdaftar Melibatkan

Kos Yang Tinggi 64

Carta 6.1 Kewarganegaraan Warga Asing 68Carta 6.2 Faktor Pengambilan Pekerja Asing 68

xiv LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH

RINGKASAN

Pada tahun 2009, Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara (LPPKN) telah melaksanakan Kajian Pelan Strategik

Kependudukan Kedua (KPSK-2) yang mengambil kira dasar-dasar baru yang berkaitan dan senario demografi dan keluarga serta perubahan yang berlaku dalam tempoh satu setengah dekad yang lepas. Salah satu komponen yang terdapat dalam kajian ini adalah berkenaan migrasi antarabangsa. Hasil daripada KPSK-2 dan beberapa tinjauan khusus yang telah dilakukan di Sabah, didapati kehadiran pekerja asing dengan jumlah yang besar di Sabah telah mengakibatkan tekanan kepada perkhidmatan asas sosial terutamanya dari aspek kesihatan dan pendidikan. Selain itu, ia juga turut memberikan tekanan serta kebimbangan dari segi keselamatan dan politik.

Sehubungan itu, pada tahun 2010, Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat melalui LPPKN telah menjalankan Kajian Pekerja Indonesia di Bahagian Tawau, Sabah bagi mengumpulkan maklumat secara serentak daripada pelbagai kategori responden yang terdiri daripada pekerja Indonesia, penduduk tempatan dan majikan yang menggunakan khidmat pekerja Indonesia. Objektif utama kajian ini adalah untuk mengumpulkan maklumat sosio-demografi pekerja Indonesia, faktor kemasukan, penglibatan mengikut sektor dan jenis pekerjaan, impak kemasukan terhadap penduduk tempatan dan cadangan pendekatan atau langkah yang sesuai untuk pengurusan dan pengawalan pekerja Indonesia di negara ini.

Kerja lapangan kajian telah mengambil masa selama dua minggu iaitu dari 24 November hingga 6 Disember 2010. Lokasi kajian ini pula adalah di Bahagian Tawau yang meliputi daerah Tawau, Kunak dan Semporna. Bagi pemilihan

sampel pekerja Indonesia dan majikan, rangka pensampelan yang digunakan dalam kajian ini adalah senarai majikan yang menggaji pekerja Indonesia yang diperolehi daripada Jabatan Tenaga Kerja daerah Tawau, Kunak dan Semporna. Seterusnya, kaedah pensampelan secara kuota dan selesa digunakan untuk memilih kedua-dua kategori responden tersebut. Bagi pemilihan sampel penduduk tempatan, kaedah pensampelan secara selesa telah digunakan memandangkan ketiadaan rangka pensampelan penduduk tempatan yang mempunyai pekerja Indonesia di dalam komuniti mereka. Hasilnya, maklumat daripada 896 orang pekerja Indonesia, 787 orang penduduk tempatan dan 37 orang majikan telah berjaya dikumpulkan.

Hasil temubual yang dijalankan terhadap pekerja Indonesia, didapati dua faktor utama penghijrahan mereka ke Sabah adalah untuk mencari pekerjaan dan pendapatan yang lebih tinggi. Di samping itu, faktor penghijrahan bukan ekonomi seperti geografi yang strategik, kehadiran keluarga atau saudara mara dan persamaan agama serta budaya turut mempengaruhi penghijrahan mereka ke sini. Hasil temubual bersama penduduk tempatan pula mendapati kebanyakan mereka berpendapat bahawa penghijrahan pekerja Indonesia ke sini adalah disebabkan oleh faktor kedudukan Tawau yang terletak berdekatan dengan Indonesia dan mengikut jejak langkah saudara mara atau rakan yang telah atau pernah bekerja di sini. Selain itu, ia turut dipengaruhi oleh kadar pengangguran yang tinggi di negara asal mereka dan peluang pekerjaan yang lebih terbuka luas di sini.

Berkenaan dengan tempoh yang diperlukan untuk sampai ke negara ini, didapati lebih separuh daripada mereka memerlukan antara

LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH xv

dua hingga tiga hari untuk sampai ke sini dengan menggunakan pengangkutan laut terutamanya mereka yang berasal dari Kepulauan Sulawesi. Memandangkan majoriti mereka menggunakan pengangkutan laut, pelabuhan Tawau adalah merupakan laluan masuk yang utama bagi mereka. Walau bagaimanapun, melalui kajian ini, didapati kebanyakan mereka datang ke sini tanpa pengetahuan daripada agensi utama mereka di negara asal iaitu dari Perusahaan Jasa Tenaga Kerja Indonesia (PJTKI) atau Department of Manpower and Transmigration (DEPNAKER) yang dipertanggungjawabkan dalam mengurus dan mendaftar pekerja Indonesia yang ingin bekerja di luar negara.

Kajian ini mendapati kebanyakan pekerja Indonesia yang bekerja di sini tidak mematuhi sistem pemeriksaan kesihatan yang diperkenalkan di negara ini. Didapati kurang daripada 40 peratus mereka yang menjalani pemeriksaan kesihatan sebelum datang dan setelah sampai di Sabah. Peratusan yang tinggi juga dilihat pada mereka yang tidak pernah langsung menjalani pemeriksaan meskipun setelah berada di negeri ini. Berkenaan dengan amalan perancangan keluarga pula, didapati hampir 60 peratus daripada pekerja Indonesia yang masih berkahwin dan mempunyai pasangan tinggal di Sabah pernah menggunakan perancangan keluarga. Walau bagaimanapun, pada ketika kajian dijalankan, hanya kurang separuh daripada mereka yang masih menggunakan perancangan keluarga. Sebab utama berhenti menggunakan perancangan keluarga pula adalah kerana ingin mempunyai anak.

Hampir satu pertiga daripada pekerja Indonesia yang diliputi dalam kajian ini bekerja dalam sektor perladangan, diikuti pembuatan, perkhidmatan dan pembinaan. Secara puratanya mereka yang bekerja di sektor pembinaan memperoleh pendapatan yang paling tinggi iaitu lebih daripada RM700 sebulan. Melalui kajian ini, didapati sebahagian besar mereka tinggal di kediaman yang diatur dan dimiliki sendiri oleh majikan. Kebanyakan mereka didapati tinggal

bersama antara 3 hingga 5 orang ahli dalam kediaman yang mempunyai antara 1 hingga 2 bilik tidur. Namun begitu, terdapat juga mereka yang terpaksa tinggal bersama 10 orang atau lebih ahli dalam kediaman yang tidak langsung mempunyai bilik tidur.

Berkenaan dengan pengurusan kewangan pekerja Indonesia, didapati kebanyakan mereka mengakui mampu membuat simpanan untuk masa hadapan dan mengirimkan ke negara asal setelah bekerja di sini. Terdapat juga mereka yang mengakui dapat menyekolahkan ahli keluarga dan membeli/membina/mengubahsuai rumah di negara asal setelah bekerja di sini. Tempat simpanan wang yang utama bagi mereka pula adalah di rumah, diikuti kedai runcit dan bank. Kajian ini mendapati kebanyakan mereka mengirimkan wang ke negara asal tidak lebih daripada RM600 (Rp.1.7 juta) bagi setiap kiriman di mana didapati lebih 60 peratus daripada mereka mengirimkan wang lebih daripada sekali setahun. Kebiasaannya, wang yang dikirimkan adalah untuk kegunaan perbelanjaan isirumah. Namun, terdapat juga mereka yang menggunakan wang tersebut untuk perbelanjaan pendidikan anak-anak, simpanan dan membina atau mengubahsuai rumah. Berkenaan dengan kaedah pengiriman wang pula, didapati lebih separuh mereka menghantar wang ke negara asal melalui bank. Selain menggunakan saluran formal seperti bank untuk membuat kiriman wang, mereka juga didapati menggunakan saluran bukan formal seperti rakan atau saudara mara dan syarikat pengurup wang.

Hasil temubual terhadap majikan yang menggunakan khidmat pekerja Indonesia, didapati sebab utama mereka cenderung untuk mengambil pekerja Indonesia bekerja adalah kerana sikap penduduk tempatan yang terlalu memilih kerja. Selain itu, terdapat juga majikan yang berpendapat bahawa pekerja Indonesia adalah lebih rajin daripada penduduk tempatan. Antara faktor lain adalah kerana kadar upah dan

xvi LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH

gaji pekerja Indonesia yang jauh lebih murah daripada penduduk tempatan. Namun begitu, sebahagian besar majikan menyatakan kesediaan mereka untuk mengambil penduduk tempatan bekerja berbanding pekerja Indonesia sekiranya terdapat kekosongan pekerjaan.

Majorit i maj ikan yang ditemubual menyatakan bahawa pengambilan pekerja Indonesia melibatkan kos yang tinggi. Anggaran purata kos pengambilan seorang pekerja Indonesia adalah antara RM1,700 hingga RM2,155 manakala kos upah adalah antara RM500 hingga RM999 sebulan. Dengan menggaji pekerja Indonesia, kebanyakan majikan terpaksa menyediakan kemudahan tempat kediaman, rawatan kesihatan dan insurans. Sebahagian besar majikan turut berpendapat bahawa kos levi yang dikenakan kepada mereka adalah membebankan.

Kesan kehadiran pekerja Indonesia ke atas penduduk tempatan dikaji berdasarkan kepada persepsi penduduk tempatan dari aspek keselamatan, ekonomi, perumahan, kejiranan dan kebudayaan. Didapati dari aspek keselamatan, penduduk tempatan berpendapat bahawa kehadiran pekerja Indonesia dengan jumlah yang ramai di negeri ini meningkatkan kadar

jenayah dan ini memaksa pihak berkuasa dan mereka meningkatkan kawalan keselamatan. Dari aspek ekonomi pula, penduduk tempatan mengakui bahawa kehadiran pekerja Indonesia menyebabkan kadar upah merosot dan peluang pekerjaan penduduk tempatan berkurangan. Namun begitu, mereka juga berpendapat bahawa sektor pertanian atau perladangan dan sektor pembinaan akan terjejas tanpa kehadiran pekerja Indonesia.

Penduduk tempatan berpandangan bahawa penempatan pekerja Indonesia yang dibina di kawasan kejiranan penduduk tempatan menyebabkan kesesakan dan membantutkan pembangunan infrastruktur di kawasan setempat. Kebersihan kawasan kejiranan juga tidak memuaskan yang seterusnya berupaya mengundang pelbagai wabak penyakit. Selain itu, pencerobohan terhadap tanah milik penduduk tempatan atau rezab kerajaan turut berlaku di kawasan-kawasan yang dihuni oleh pekerja Indonesia. Dari aspek kebudayaan, kehadiran pekerja Indonesia akan mempelbagaikan budaya dan cara hidup masyarakat tempatan. Namun, kepelbagaian yang wujud harus sentiasa dipantau agar ia tidak mempengaruhi amalan dan gaya hidup tradisi masyarakat tempatan.

BAB 1PENGENALAN

1.1 PENDAHULUANFenomena migrasi atau perpindahan manusia telah lama berlaku sejak wujudnya peradaban manusia. Manusia bebas untuk berpindah ataupun bergerak dari satu tempat ke tempat yang lain sebagai mana yang terkandung dalam Artikel 13, Deklarasi Sedunia Hak Asasi Manusia (Universal Declaration of Human Rights) iaitu Everyone has the right to leave any country, including his own and to return to his country (UN General Assembly, 2012). Dalam era globalisasi kini, dunia semakin dikecilkan dari segi perhubungan manusia disebabkan oleh perkembangan dan kemajuan yang dicapai dalam bidang teknologi komunikasi dan jaringan pengangkutan. Kemajuan tersebut membolehkan pergerakan dan penghijrahan manusia berlaku dengan lebih mudah.

Pelbagai versi telah dikemukakan oleh pengkaji terdahulu dalam mendefinisikan migrasi. Menurut Lee (1966), migrasi ditakrifkan sebagai a permanent or semi-permanent change of residence. Manakala, Goldscheider (1971) dalam Weeks (2005) mendefinisikan migrasi sebagai detachment from organization of activities at one place and the movement of the total round of activities to another. Ini bermakna, perubahan bukan sahaja berlaku dari segi tempat tinggal, tetapi perubahan tempat berlakunya sesuatu aktiviti yang secara serentak perlu diambil kira dalam mendefinisikan migrasi. Weeks (1999) mentakrifkan migrasi sebagai anyone who moves permanently to another geographic region of the same country, or

who moves permanently to another country. Boyle et al. (1998) dalam Castles (2000) pula mendefinisikan migrasi sebagai crossing the boundry of political or administrative unit for a certain minimum period. Bagi Malaysia pula, migrasi ditakrifkan sebagai perubahan kepada tempat tinggal biasa semasa tahun banci dengan tempat tinggal biasa dalam tempoh lima tahun sebelum tahun banci. Secara ringkasnya, boleh dikatakan bahawa migrasi adalah perpindahan tempat tinggal penduduk secara kekal atau sementara.

Migrasi adalah merupakan salah satu komponen penting dalam perubahan demografi penduduk selain daripada komponen fertiliti dan mortaliti. Ia boleh dibahagikan kepada dua jenis iaitu migrasi dalaman dan migrasi antarabangsa. Migrasi dalaman t idak mel ibatkan sempadan antarabangsa manakala migrasi antarabangsa merupakan migrasi yang melintasi sempadan sesebuah negara atau benua. Migrasi boleh berlaku secara sukarela ataupun terpaksa. Migrasi sukarela biasanya bermotifkan keinginan mendapatkan penghidupan yang lebih baik dari segi ekonomi dan pekerjaan sama ada untuk diri mahupun keluarga. Manakala, migrasi secara terpaksa pula adalah dipengaruhi oleh faktor-faktor seperti kemiskinan, kebuluran, bencana alam, peperangan atau ketidakstabilan politik di tempat asal. Kedatangan golongan penghijrah atau pendatang asing ke sesebuah negara

2 LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH

destinasi akan menjadikan mereka sebagai sebahagian daripada penduduk dan sumber tenaga kerja di negara tersebut.

Pada masa kini, hampir semua negara terlibat dengan migrasi antarabangsa. Berbanding lima dekad yang lalu, kadar dan jumlah mereka yang terlibat dalam fenomena global ini semakin meningkat. Menurut laporan Migration and Remittances Factbook 2011 (World Bank, 2011), dianggarkan lebih daripada 215 juta orang atau 3.2 peratus penduduk dunia tinggal di luar negara kelahiran pada tahun 2010 berbanding hanya 76 juta orang atau 2.5 peratus pada tahun 1960. Didapati bahawa negara destinasi utama kemasukan migran adalah Amerika Syarikat dengan jumlah 42.8 juta orang, diikuti Persekutuan Russia (12.3 juta), Jerman (10.8 juta), Arab Saudi (7.3 juta) dan Kanada (7.2 juta). Manakala, negara utama migrasi keluar adalah paling ramai dari Mexico dengan jumlah 11.9 juta, diikuti India (11.4 juta), Persekutuan Rusia (11.1 juta), China (6.3 juta) dan Ukraine (6.6 juta). Malaysia juga turut disenaraikan di tempat ke-20 dalam kalangan 30 negara destinasi utama dengan jumlah migran seramai 2.4 juta orang.

1.2 MIGRASI ANTARABANGSA DI MALAYSIA

Fenomena kehadiran warga asing ke Malaysia ketika ini bukanlah merupakan satu perkara yang baru kerana fenomena ini telah pun lama berlaku sejak sebelum zaman kolonial lagi. Penduduk di Kepulauan Melayu (sekarang dikenali sebagai Malaysia dan Indonesia) bebas untuk bergerak dan berhijrah dari sebuah pulau ke pulau yang lain disebabkan masih belum wujud

negarabangsa dan sempadan yang jelas (Kassim, 2012). Di zaman kolonial pula, keinginan British untuk mengeksploitasi kekayaan sumber Tanah Melayu telah menyebabkan ratusan ribu buruh dibawa masuk khususnya dari China dan India untuk bekerja di lombong-lombong bijih timah dan di estet-estet getah. Selain daripada faktor ekonomi, faktor seperti kesengsaraan hidup dan keadaan politik yang tidak stabil di negara kelahiran adalah merupakan sebab utama kemasukan orang China dan India ke Tanah Melayu (Andaya dan Andaya, 1982).

Selepas merdeka, penghijrahan warga asing ke Malaysia terus berlaku. Sekitar tahun 1970an dan 1980an, ramai warga asing yang mahu mencari pekerjaan masuk ke Malaysia secara menyeludup. Mereka bekerja secara tidak sah kerana belum ada undang-undang atau mekanisme rasmi untuk menggaji mereka. Disebabkan kemasukan mereka adalah secara menyeludup, maka jumlah sebenar mereka ini tidak dapat ditentukan dengan tepat. Apabila jumlah mereka semakin bertambah, kehadiran mereka telah mula dilihat sebagai satu cabaran kepada penduduk tempatan dan ancaman kepada keselamatan dan kestabilan politik negara. Selain itu, kehadiran mereka juga telah menimbulkan kesan-kesan negatif lain seperti merebaknya semula penyakit berjangkit seperti batuk kering dan malaria; kadar upah dan gaji yang rendah; pembukaan dan penerokaan secara haram terhadap tanah milik persendirian/kerajaan; persaingan dengan penduduk tempatan untuk mendapatkan kemudahan asas dan perkhidmatan sosial; dan persaingan dengan penduduk tempatan dalam bidang perniagaan kecil (Kassim, 2012; LPPKN, 2003).

LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH 3

Melihat kepada permasalahan tersebut, pihak kerajaan telah mengambil langkah segera dengan mengadakan satu mekanisme undang-undang bagi mengawal kemasukan dan penggajian pekerja asing secara tidak sah pada tahun 1980an. Sebagai langkah awal dalam menggubal dasar mengenai pekerja asing, pihak kerajaan telah menandatangani satu memorandum persefahaman dengan Indonesia pada tahun 1984 kerana majoriti warga asing yang masuk ke Malaysia adalah dari Indonesia dan sejumlah kecil sahaja dari Filipina, Thailand dan Bangladesh. Memorandum ini yang dikenali sebagai Perjanjian Medan adalah bertujuan untuk memberikan status pekerja sah kepada warga asing Indonesia yang bekerja dalam sektor perladangan dan pembantu rumah melalui proses regularisasi dan pengampunan. Program tersebut diperluaskan kepada pekerja asing yang bekerja dalam sektor pembuatan, perkhidmatan dan pembinaan.

Sekitar tahun 1990an, struktur ekonomi Malaysia yang berubah daripada ekonomi yang berasaskan pertanian kepada perindustrian telah menjana lebih banyak peluang pekerjaan terutamanya dalam sektor perladangan, pembinaan dan perkhidmatan. Keadaan ini secara langsung telah menyebabkan permintaan yang tinggi terhadap tenaga kerja untuk memenuhi pekerjaan dalam sektor-sektor tersebut. Walaupun permintaan tenaga kerja adalah tinggi, namun ia tidak dapat dipenuhi oleh tenaga kerja tempatan disebabkan oleh persepsi bahawa pekerjaan dalam sektor-sektor ini adalah susah, kotor dan bahaya serta tawaran gaji yang diberi adalah

kurang lumayan berbanding pekerjaan dalam sektor formal seperti sektor awam dan swasta (Athukorala, 2006; Kanapathy, 2006; Yusof, 2005; Kassim, 2012). Sebagai langkah sementara bagi mengatasi masalah kekurangan tenaga kerja dalam sektor-sektor tersebut, dasar pekerja asing yang dilaksanakan pada tahun 1992 telah dilonggarkan bertujuan membenarkan pengambilan pekerja asing dalam sektor perladangan, pertanian, pembinaan, pembuatan dan perkhidmatan terpilih (Unit Perancang Ekonomi, 1996).

Selepas tempoh 20 tahun selepas dasar pekerja asing digubal, jumlah pekerja asing di Malaysia semakin meningkat dan ini tidak termasuk dengan jumlah pendatang asing tanpa izin yang tidak diketahui berapa jumlahnya dan di mana mereka tinggal dan bekerja. Mereka ini telah diliputi dalam setiap Banci Penduduk yang dilaksanakan oleh Jabatan Perangkaan Malaysia dan diklasifikasikan sebagai penduduk bukan warganegara. Dengan merujuk kepada Jadual 1.1, pada tahun 1991, terdapat seramai 722.3 ribu orang atau 4.1 peratus daripada penduduk Malaysia adalah bukan warganegara. Sedekad kemudian, jumlah penduduk bukan warganegara telah bertambah sebanyak dua kali ganda kepada 1.3 juta atau 5.9 peratus. Jumlah mereka semakin terus meningkat kepada 2.3 juta atau 8.2 peratus pada tahun 2010.


Jadual 1.1Taburan Penduduk Mengikut Kewarganegaraan, Malaysia, 1991, 2000 dan 2010

Kewarganegaraan Bilangan (ribu) Taburan peratus

1991 2000 2010 1991 2000 2010

Warganegara Malaysia 16,775.7 21,901.5 26,013.4 95.9 94.1 92.8

Bukan warganegara 722.3 1,373.2 2,320.8 4.1 5.9 8.2

Jumlah 17,498.0 23,274.7 28,334.2 100.0 100.0 100.0

Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia (1995), (2005) dan (2011)

Bagi tempoh 1991 hingga 2010, negeri Sabah mencatatkan bilangan penduduk bukan warganegara yang paling ramai berbanding negeri-negeri lain di Malaysia (Jadual 1.2). Pada tahun 1991, sebanyak 25.1 peratus daripada jumlah penduduk Sabah adalah

bukan warganegara. Pada tahun 2000, peratusan tersebut telah sedikit menurun kepada 23.6 peratus. Namun, ia kembali melonjak naik kepada 27.7 peratus pada tahun 2010.

Jadual 1.2Taburan Penduduk Bukan Warganegara Mengikut Negeri,

Malaysia, 1991, 2000 dan 2010

Negeri Bilangan (ribu) Peratus daripada penduduk negeri1991 2000 2010 1991 2000 2010

Johor 56.2 150.5 271.9 2.6 5.5 8.1

Kedah 6.8 25.6 66.9 0.5 1.6 3.4

Kelantan 25.4 20.8 32.5 2.1 1.6 2.1

Melaka 6.9 22.9 34.2 1.3 3.6 4.2

N. Sembilan 10.1 31.9 57.9 1.4 3.7 5.7

Pahang 3.2 54.8 74.6 3.0 4.3 5.0

Perak 13.8 38.3 69.5 0.7 1.9 3.0

Perlis 2.1 3.2 5.7 1.1 1.5 2.4

P. Pinang 17.9 5.4 89.9 1.6 0.4 5.8

Sabah 454.0 614.8 889.8 25.1 23.6 27.7

Sarawak 18.9 62.7 117.1 1.1 3.0 4.7

Selangor 74.8 186.4 421.8 3.1 4.5 7.7

Terengganu 20.2 15.8 18.8 2.5 1.8 1.8

W.P. Kuala Lumpur 55.2 92.4 156.6 4.5 6.7 9.4

W.P. Labuan 10.0 16.2 12.1 18.3 21.2 14.0

W.P. Putrajaya - - 1.7 - - 2.3

Jumlah 775.6 1,341.8 2,320.8 4.5 5.8 8.2

Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia (1995), (2005) dan (2011)


Jadual 1.3Taburan Penduduk Mengikut Kewarganegaraan, Sabah, 2010

Daerah Jumlah Warganegara Bukan warganegara

Peratus bukan warganegara

Tawau 412,375 240,966 171,409 41.6

Lahad Datu 206,861 129,858 77,003 37.2

Semporna 137,868 96,146 41,722 30.3

Kunak 62,851 31,649 31,202 49.6

Kudat 85,404 76,910 8,494 9.9

Kota Marudu 68,289 66,344 1,945 2.8

Pitas 38,764 37,479 1,285 3.3

Kota Kinabalu 462,963 350,818 112,145 24.2

Ranau 95,800 90,061 5,739 6.0

Kota Belud 93,180 87,210 5,970 6.4

Tuaran 105,435 100,192 5,243 5.0

Penampang 125,913 105,059 20,854 16.6

Papar 128,434 106,934 21,500 16.7

Putatan 55,864 52,183 3,681 6.6

Beaufort 66,406 62,383 4,023 6.1

Kuala Penyu 19,426 18,526 900 4.6

Sipitang 35,764 32,008 3,756 10.5

Tenom 56,597 52,088 4,509 8.0

Nabawan 32,309 27,729 4,580 14.2

Keningau 177,735 137,706 40,029 22.5

Tambunan 36,297 34,160 2,137 5.9

Sandakan 409,056 260,618 148,438 36.3

Kinabatangan 150,327 32,638 117,689 78.3

Beluran 106,632 60,741 45,891 43.0

Tongod 36,192 26,557 9,635 26.6

Jumlah 3,206,742 2,316,963 889,779 27.7

Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia (2011)

Pada tahun 2010, daerah Tawau mencatat bilangan penduduk bukan warganegara yang paling ramai iaitu 171,409 orang, diikuti oleh Sandakan (148,438), Kinabatangan (117,689) dan Kota Kinabalu (112,145) (Jadual 1.3). Sumbangan daerah-daerah tersebut kepada jumlah penduduk bukan warganegara di Sabah ialah 62.9 peratus. Daerah yang mempunyai penduduk

bukan warganegara paling sedikit ialah di Kuala Penyu (900) dan Pitas (1,285). Menurut Kassim (2005), lebih kurang 90 peratus daripada penduduk bukan warganegara di Sabah adalah berasal dari Indonesia. Ini disebabkan oleh persempadanan geografi negeri Sabah yang berhampiran dengan negara tersebut.


1.3 PEKERJA ASING DI MALAYSIASeperti yang dinyatakan sebelum ini, pengambilan pekerja asing di Malaysia adalah untuk mengatasi masalah kekurangan tenaga kerja dalam sektor-sektor tertentu seperti perladangan, pembinaan, perkhidmatan dan pembuatan. Pengambilan pekerja asing oleh para majikan tertakluk kepada Jabatan Imigresen dan Pendaftaran Negara. Jabatan Kastam dan Imigresen mentakrifkan pekerja asing sebagai bukan warganegara Malaysia atau pemastautin tetap, tidak termasuk pegawai dagang (expatriates) dan merupakan pekerja tidak mahir atau separuh mahir. Pegawai dagang diklasifikasikan sebagai pekerja berkemahiran tinggi dalam bidang teknikal, profesional dan pengurusan. Mereka ini menerima gaji yang lumayan dan diberikan pas penggajian sepanjang bekerja di Malaysia. Manakala, pekerja asing pula diklasifikasikan sebagai pekerja tidak mahir atau separuh mahir serta bekerja dalam sektor-sektor seperti perladangan, pembinaan, perkhidmatan, pembuatan, pertanian dan pembantu rumah. Mereka ini menerima gaji yang rendah dan diberikan Pas Lawatan Kerja Sementara (PLKS) sepanjang bekerja di Malaysia.

Secara keseluruhannya, bilangan pekerja asing telah meningkat dengan ketara sejak lebih sedekad yang lalu. Pada tahun 1999, terdapat seramai 409,660 pekerja asing di Malaysia. Jumlah ini meningkat hampir dua kali ganda kepada 807,096 orang pada tahun 2000. Jumlah mereka terus meningkat saban tahun sehingga memuncak melebihi dua juta orang pada tahun 2007 dan 2008. Majoriti pekerja asing adalah berasal dari Indonesia, diikuti oleh Bangladesh, Filipina, Thailand, Pakistan dan bakinya dari lain-lain negara sumber seperti India, China, Kemboja, Myanmar, Nepal, Vietnam, Sri Lanka dan Laos. Sektor pembuatan secara konsisten paling banyak menggunakan khidmat pekerja asing sejak dari tahun 1999 hingga 2008. Ini diikuti oleh sektor perladangan, pembantu rumah, pembinaan dan paling sedikit dalam sektor perkhidmatan (Jadual 1.4).

LAPORAN KAJIAN PEKERJA INDONESIA DI BAHAGIAN TAWAU, SABAH 7Ja

dual

1.4

Peke

rja

Asi

ng M

engi

kut N

egar

a A

sal d

an S

ekto

r, M

alay

sia,

199

9 –

2008

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Jum

lah

409,

660

807,

096

849,

829

1,06

7,52

91,

336,

980

1,47

0,09

01,

815,

238

1,86

9,20

92,

044,

805

2,06

2,59

6

Neg

ara

asal

Indo

nesi

a65

.774

.874

.773

.873

.969

.766

.762

.856

.152

.6

Ban

glad

esh

27.0

19.6

13.5

7.7

7.1

3.7

3.0

3.4

10.6

15.3

Filip

ina

1.8

1.8

1.4

2.0

1.3

1.1

1.2

1.3

1.1

1.3

Thai

land

0.5

0.3

0.3

1.9

0.8

0.4

0.3

0.7

0.9

1.0

Pak

ista

n0.

60.

40.

30.

20.

20.

10.

70.

60.

81.

0

Lain

-lai

n ne

gara

4.3

3.1

9.9

14.3

16.8

25.0

28.0

31.2

30.4

28.7

Jum

lah

100.

010

0.0

100.

010

0.0

100.

010

0.0

100.

010

0.0

100.

010

0.0

Sekt

or

Pem

bant

u ru

mah

23.0

22.0

22.9

21.8

19.7

19.4

17.6

16.6

15.4

14.2

Pem

buat

an37

.938

.136

.830

.328

.832

.432

.034

.635

.935

.3

Per

lada

ngan

18.2

24.8

26.2

27.9

26.2

26.2

26.0

25.5

24.6

25.2

Pem

bina

an12

.08.

57.

514

.018

.915

.715

.514

.314

.414

.9

Per

khid

mat

an8.

96.

76.

66.

06.

46.

38.

88.

99.

810

.3

Jum

lah

100.

010

0.0

100.

010

0.0

100.

010

0.0

100.

010

0.0

100.

010

0.0

Not

a: L

ain-

lain

neg

ara

asal

term

asuk

Mya

nmar

, Ind

ia, C

hina

, Kem

boja

, Nep

al, V

ietn

am, S

ri L

anka

dan

Lao

s

Sum

ber:

Uni

t Per

anca

ng E

kono

mi M

alay

sia

(201

1)


Jadual 1.5Pekerja Asing Mengikut Negara Asal dan Sektor, 2011

Malaysia Semenanjung Sarawak Sabah

Jumlah 1,573,061 1,282,292 119,310 171,459

Negara asal

Indonesia 49.9 41.3 91.4 85.7

Nepal 16.4 20.1 - 0.1

Myanmar 9.3 11.4 - -

Bangladesh 7.4 8.9 1.7 -

India 5.6 6.7 0.9 0.1

Vietnam 3.4 4.2 - -

Filipina 2.8 1.5 1.0 14.1

Kemboja 2.3 2.8 - -

Pakistan 1.7 2 - -

Lain-lain negara 1.2 1.1 5.0 -

Jumlah 100.0 100.0 100.0 100.0

Maklumat terkini dari Bahagian Pekerja Asing, Jabatan Tenaga Kerja, Kementerian Sumber Manusia yang dipetik daripada Kassim (2012) mendapati, seramai 1,573,061 pekerja asing berada di Malaysia pada tahun 2011 (Jadual 1.5). Daripada jumlah tersebut, hampir separuh (49.9%) pekerja asing adalah berasal dari Indonesia, 16.4 peratus dari Nepal dan 9.3 peratus dari Myanmar. Majoriti (81.5%) pekerja asing berada di Semenanjung, 10.9 peratus di Sabah dan selebihnya di Sarawak. Di Semenanjung, kebanyakan pekerja asing adalah berasal dari Indonesia (41.3%), diikuti oleh Nepal (20.1%) dan Myanmar (11.4%). Di Sarawak, lebih 90 peratus pekerja asing adalah berasal dari Indonesia dan sebahagian kecil dari Bangladesh (1.7%), Filipina (1.0%), India (0.9%) dan lain-lain negara (5.0%). Manakala di Sabah pula, lebih 85 peratus pekerja asing berasal dari Indonesia dan hampir 15 peratus berasal dari Filipina.

Sektor yang paling banyak menggunakan khidmat pekerja asing adalah sektor pembuatan (36.9%), diikuti oleh perladangan (19.0%) dan pembinaan (14.2%). Agihan penggunaan pekerja asing mengikut sektor adalah berbeza di antara Semenanjung dengan Sabah dan Sarawak. Di Semenanjung, kebanyakan pekerja asing terlibat dalam sektor pembuatan (41.6%), diikuti oleh pembinaan (15.6%) dan pembantu rumah (13.0%). Di Sarawak, hampir separuh (46.1%) daripada pekerja asing bekerja dalam sektor perladangan, diikuti oleh pembuatan (27.6%) dan pembinaan (11.9%). Manakala di Sabah pula, sektor perladangan dan pertanian mencatatkan penggunaan pekerja asing tertinggi iaitu masing-masing sebanyak 53.8 peratus dan 21.2 peratus.


Malaysia Semenanjung Sarawak Sabah

Sektor

Pembuatan 36.9 41.6 27.6 8.2

Perladangan 19.0 11.8 46.1 53.8

Pembinaan 14.2 15.6 11.9 5.8

Pembantu rumah 11.7 13.0 4.3 6.9

Pertanian 9.7 8.6 4.8 21.2

Perkhidmatan 8.4 9.3 5.2 4.2

Jumlah 100.0 100.0 100.0 100.0

Sumber: Kassim (2012)

Selain daripada kemasukan pekerja asing yang berdaftar, pihak kerajaan juga amat memandang serius mengenai pekerja dan rakyat asing yang memasuki Malaysia dan bekerja secara tidak sah. Mereka ini biasanya dirujuk sebagai Pendatang Asing Tanpa Izin (PATI). Menurut Jabatan Imigresen Malaysia, seseorang rakyat asing boleh menjadi PATI jika memasuki Malaysia secara haram; masuk dan tinggal di Malaysia tanpa pas atau permit yang sah; imigran larangan; masuk dan tinggal di Malaysia setelah pas atau permit dibatalkan oleh Ketua Pengarah Imigresen Malaysia; tinggal di Malaysia setelah permit dibatalkan atau suatu pas tamat tempoh melanggar syarat pas permit atau Pas Sempadan. Jumlah PATI adalah amat sukar ditentukan dan dikawal.

Memang tidak dapat dinafikan bahawa sumbangan dan peranan pekerja asing dalam pertumbuhan ekonomi negara amat penting. Namun, kita tidak harus alpa akan implikasi-implikasi yang dihadapi oleh negara kita akibat peningkatan jumlah pekerja asing dan PATI yang berada di Malaysia. Implikasi kehadiran mereka mampu dilihat dari segi perubahan struktur demografi, sosialisasi, kebudayaan, kesihatan, ekonomi, politik dan juga keselamatan. Untuk itu,

bagi memantau dan mengurus kebanjiran pekerja asing, Program 6P (Pendaftaran, Pemutihan, Pengampunan, Pemantauan, Penguatkuasaan dan Pengusiran) telah dilaksanakan pada 13 Julai 2011. Melalui usaha ini, sejumlah 2.3 juta pekerja asing dan PATI telah berjaya didaftarkan di bawah program ini sehingga September 2011 (Unit Perancang Ekonomi, 2012). Selain itu, pelbagai strategi dan dasar telah direncanakan bagi mengurangkan kebergantungan terhadap pekerja asing. Antaranya adalah dengan meningkatkan modal insan pekerja tempatan, menggalakkan mekanisasi dan automasi, menguatkuasakan standard buruh yang sama bagi pekerja asing dan tempatan, dan melaksanakan sistem levi ke atas majikan yang mengambil pekerja asing tidak mahir sejajar dengan keperluan sektor.

1.4 PERNYATAAN MASALAHKepesatan ekonomi Malaysia yang berlaku sejak 1980an dan 1990an telah menghasilkan banyak peluang pekerjaan. Keadaan ini telah menyebabkan ramai rakyat asing berhijrah ke Malaysia untuk bekerja dan memperoleh pendapatan yang lebih lumayan berbanding di negara asal mereka. Penghijrahan pekerja asing terutamanya yang tidak mahir semakin meningkat sehingga ke hari ini. Kebanyakan


pekerja asing bekerja dalam sektor-sektor seperti pertanian, perladangan, pembuatan, perkhidmatan, pembinaan dan pembantu rumah. Adalah tidak dinafikan bahawa pekerja asing turut memberi sumbangan yang relevan dalam pertumbuhan ekonomi di Malaysia. Namun, dari aspek negatifnya, kebanjiran mereka telah menyebabkan berlakunya penguncupan kepada peluang ekonomi dan pekerjaan dalam kalangan penduduk tempatan. Selain itu, pengaliran kiriman wang pekerja asing dari Malaysia ke negara asal juga berlaku dengan anggaran hampir RM7 billlion pada tahun 2008 (World Bank, 2011).

Kebanjiran warga asing memberi kesan kepada senario kependudukan di Malaysia. Pada tahun 2010, terdapat seramai 2.3 juta atau 8.2 peratus daripada 28.3 juta penduduk Malaysia adalah terdiri daripada bukan warganegara iaitu peningkatan lebih tiga kali ganda berbanding tahun 1991. Mereka ini dilaporkan berada di semua negeri di Malaysia. Walau bagaimanapun, Sabah merupakan negeri yang mempunyai paling ramai penduduk bukan warganegara. Majoriti mereka adalah berasal dari Indonesia dan Filipina. Kebanyakannya bertumpu di bandar-bandar utama seperti Tawau, Sandakan, Kinabatangan dan Kota Kinabalu. Dalam konteks ini, penduduk tempatan Sabah sudah tentunya menerima implikasi negatif dari segi ekonomi, peluang pekerjaan, kesihatan, pendidikan, budaya, sosial, keselamatan dan politik ekoran kebanjiran warga asing. Justeru, kajian yang mendalam mengenai kesan kebanjiran warga asing khususnya pekerja dari Indonesia telah dilaksanakan.

1.5 RASIONAL KAJIANPada tahun 2009, Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara (LPPKN) telah melaksanakan Kajian Pelan Strategik Kependudukan Kedua (KPSK-2). KPSK-2

diadakan bertujuan untuk mengkaji senario perubahan kependudukan negara. Salah satu komponen yang terdapat dalam KPSK-2 adalah migrasi antarabangsa. Hasil daripada KPSK-2 dan beberapa tinjauan khusus yang telah dilakukan di Sabah mendapati, jumlah warga asing di Sabah adalah lebih tinggi berbanding negeri-negeri lain di Malaysia. Banci 2010 menunjukkan, Bahagian Tawau (Tawau, Kunak dan Semporna) ialah kawasan yang mempunyai penduduk bukan warganegara yang paling ramai iaitu seramai 244,333 orang. Jumlah mereka yang ramai mampu memberi kesan kepada penduduk tempatan khususnya dalam aspek ekonomi, keselamatan, pendidikan, kesihatan, sosialisasi dan politik di Sabah. Mengambil kira hasil cadangan KPSK-2, kajian berkaitan kebanjiran warga asing khususnya pekerja asing dari Indonesia telah dilaksanakan di Bahagian Tawau.

1.6 OBJEKTIF KAJIANKajian ini adalah unik kerana maklumat berkaitan isu dan kesan kebanjiran pekerja Indonesia di Bahagian Tawau dikumpulkan secara serentak. Maklumat yang dikumpulkan adalah meliputi perspektif daripada pekerja Indonesia, majikan dan juga penduduk tempatan. Objektif kajian mengikut kumpulan sasaran adalah seperti berikut:

i. Pekerja Indonesia: • Mengenalpasti faktor penyebab

kemasukan pekerja Indonesia ke Sabah;

• Mengenalpasti jenis sektor utama dan jenis pekerjaan yang menjadi tumpuan pekerja Indonesia mencari pekerjaan;

• Mengkaji corak adaptasi pekerja Indonesia dengan sosio budaya komuniti tempatan di Sabah;

• Mengkaji bentuk pengalaman


penghijrahan pekerja Indonesia dari tempat asal ke Sabah;

• Mengenalpasti bentuk pengurusan kewangan yang diamalkan oleh pekerja Indonesia;

• Mengkaji persepsi pekerja Indonesia terhadap dasar dan undang-undang pekerja asing yang dilaksanakan oleh Kerajaan Malaysia; dan

• Mengenalpasti tahap pengetahuan pekerja Indonesia berkaitan kesihatan dan amalan perancangan keluarga.

ii. Majikan: • Mengkaji faktor yang mempengaruhi

pengambilan pekerja Indonesia oleh majikan;

• Mengkaji proses pengambilan pekerja Indonesia oleh majikan;

• Mengenalpast i kos-kos yang perlu ditanggung oleh majikan untuk proses pengambilan pekerja Indonesia;

• Mengenalpasti upah dan penggajian yang dilaksanakan oleh majikan kepada pekerja Indonesia; dan

• Mengenalpasti kemudahan yang disediakan oleh majikan kepada pekerja Indonesia.

iii. Penduduk tempatan: • Mengkaj i persepsi penduduk

tempatan terhadap faktor kehadiran pekerja Indonesia ke Sabah;

• Mengenalpasti kesan kehadiran pekerja Indonesia terhadap penduduk tempatan di Sabah daripada aspek ekonomi, pendidikan, keselamatan, kesihatan, budaya, perumahan dan kejiranan; dan

• Mengkaj i persepsi penduduk tempatan terhadap dasar sedia ada berkaitan kemasukan pekerja Indonesia di Malaysia.

1.7 KEPENTINGAN KAJIANMigrasi antarabangsa adalah merupakan satu fenomena global yang sedang dialami oleh semua negara di dunia. Fenomena ini adalah amat dinamik dan pengkajian mengenai kesannya terhadap penduduk dan negara wajar diadakan dari semasa ke semasa. Melalui kajian ini, gambaran dan maklumat yang jelas berkaitan latar belakang sosio-ekonomi warga asing khususnya pekerja Indonesia yang menyentuh mengenai faktor penghijrahan, pengalaman penghijrahan, kekeluargaan, kesihatan dan kesedaran terhadap polisi pekerja asing di Malaysia dapat dikumpulkan. Selain itu, maklumat mengenai faktor mengapa majikan lebih cenderung untuk menggaji pekerja Indonesia serta masalah yang dihadapi oleh mereka ketika menguruskan pekerja Indonesia juga akan dapat diperolehi. Kajian ini juga penting untuk memberikan gambaran tentang persepsi penerimaan penduduk tempatan di Bahagian Tawau yang terdedah kepada kehadiran pekerja Indonesia dalam komuniti mereka dari segi keselamatan, ekonomi, pendidikan, kesihatan dan sebagainya. Hasil kajian ini mampu menjadi input dan bahan rujukan kepada agensi kerajaan yang berkaitan dalam membentuk dan menyemak semula dasar kemasukan pekerja asing yang sedia ada agar lebih komprehensif dan sistematik. Hasil kajian ini juga mampu menyumbang kepada teori dan aplikasi dalam bidang migrasi antarabangsa.

BAB 2METODOLOGI

2.1 PENGENALAN

Dalam sesuatu kajian penyelidikan, metodologi merupakan aspek penting yang perlu diberikan perhatian agar keputusan yang diperolehi mempunyai kesahan dan kepercayaan yang tinggi bersesuaian dengan objektif kajian yang ingin dicapai. Oleh itu, bab ini akan menjelaskan kaedah-kaedah kajian yang telah digunakan untuk mendapatkan data yang dikehendaki dan kaedah penganalisisan mengikut objektif kajian yang diinginkan.

2.2 REKA BENTUK Kajian ini merupakan kajian berbentuk tinjauan dengan menggunakan reka bentuk tinjauan keratan-lintang (cross sectional survey) secara kuantitatif. Menurut Malhotra et al. (1996), reka bentuk keratan-lintang melibatkan kaedah pengumpulan data terhadap satu jenis sampel daripada populasi yang dikaji secara sekali sahaja berdasarkan kepada atribut responden sedia ada. Melalui reka bentuk ini, maklumat dan pemerihalan mengikut setiap kategori responden dapat dijalankan secara komprehensif.

2.3 LOKASI Berasaskan Banci 2010, Sabah merupakan negeri yang mempunyai paling ramai penduduk bukan warganegara berbanding negeri-negeri lain di Malaysia. Penelitian terhadap taburan penduduk bukan

warganegara mengikut kawasan mendapati, Bahagian Tawau yang meliputi Tawau, Kunak dan Semporna merupakan kawasan tumpuan penduduk bukan warganegara dengan jumlah 244,333 orang atau 27.5 peratus daripada keseluruhan penduduk bukan warganegara yang berada di Sabah. Justeru, Bahagian Tawau telah dipilih sebagai lokasi kajian.

2.4 POPULASI DAN SAMPELDalam kajian ini, terdapat tiga populasi yang telah dikenal pasti iaitu, majikan yang menggajikan pekerja Indonesia, pekerja Indonesia dan penduduk tempatan. Sampel kajian dipilih daripada setiap populasi yang telah dikenal pasti. Sampel majikan adalah terdiri daripada syarikat yang menggajikan pekerja Indonesia dan menjalankan aktiviti perniagaan dalam sektor perladangan, pembuatan, perkhidmatan dan pembinaan. Bagi sampel pekerja Indonesia, majikan yang terpilih akan menentukan pekerja Indonesia yang telah bekerja lebih daripada enam bulan di syarikat mereka untuk dijadikan sebagai responden. Bagi sampel penduduk tempatan pula, hanya penduduk warganegara di Bahagian Tawau yang terdedah kepada kehadiran pekerja Indonesia akan dipilih sebagai responden.


Penggunaan borang soal selidik sebagai instrumen dipilih bagi kajian ini adalah kerana jumlah responden yang disasarkan adalah ramai dan maklumat yang lebih terperinci dapat dikumpulkan.

Bagi menguji kesesuaian kandungan, aliran dan juga tempoh masa untuk menjawab borang soal selidik yang telah dibangunkan, satu kajian rintis telah diadakan di Tawau. Hasil daripada kajian rintis tersebut telah dijadikan sebagai panduan dan input untuk menambah baik soal selidik. Borang soal

2.5 KAEDAH PENSAMPELANPensampelan tidak rawak iaitu gabungan antara pensampelan berkuota dan selesa telah digunakan dalam memilih sampel kajian. Kaedah pensampelan berkuota digunakan untuk memilih majikan dan pekerja Indonesia memandangkan LPPKN tidak mempunyai akses terhadap senarai majikan yang menggajikan pekerja asing dan senarai pekerja Indonesia yang digajikan oleh majikan tersebut. Untuk itu, Jabatan Tenaga Kerja (JTK) di ketiga-tiga lokasi telah membantu dalam mendapatkan nama majikan yang sesuai untuk dijadikan sebagai responden. Setelah itu, pihak majikan di syarikat yang terpilih akan dihubungi untuk membuat janji temu dan seterusnya memohon kerjasama mereka untuk menyediakan responden iaitu pekerja Indonesia mengikut kuota yang ditetapkan. Bagi penduduk tempatan pula, kaedah pensampelan selesa telah digunakan bagi memilih responden. Selain itu, LPPKN juga telah menambah satu lagi jenis sektor bagi responden pekerja Indonesia iaitu sektor tidak formal. Ini kerana melalui pemerhatian yang dijalankan, ramai rakyat Indonesia di kawasan kajian menjalankan perniagaan secara kecil-kecilan dan mereka ini menjalankan perniagaan tanpa berdaftar dengan mana-mana syarikat. Sasaran saiz sampel mengikut kategori responden adalah seperti di Jadual 2.1.

2.6 SOAL SELIDIKSetiap kategori responden dalam kajian ini mempunyai borang soal selidik masing-masing. Borang soal selidik telah dibangunkan secara bersama antara kumpulan penyelidik LPPKN, Universiti Malaysia Sabah (UMS) dan calon PhD. dari Universiti Adelaide, Australia.

Jadual 2.1Sasaran Saiz Sampel

Sampel Jumlah

Majikan

Perladangan 20

Pembuatan 15

Perkhidmatan 10

Pembinaan 5

Jumlah 50

Pekerja Indonesia

Perladangan 600

Pembuatan 250

Perkhidmatan 110

Pembinaan 80

Tidak formal 60

Jumlah 1,100

Penduduk Tempatan 800


selidik tersebut telah dibentangkan dalam Mesyuarat Jawatankuasa Penyelidikan LPPKN bagi mendapatkan persetujuan dan kelulusan sebelum digunakan untuk kerja lapangan kajian sebenar.

Borang soal selidik yang digunakan bagi mengumpul maklumat mengikut setiap kategori responden adalah seperti berikut:

i. Bagi responden Majikan, borang soal selidik terbahagi kepada enam bahagian iaitu:

Bahagian A : Maklumat Syarikat Bahagian B : Proses Pengambi lan

Pekerja Indonesia Bahagian C : Kos Pengambilan Pekerja

Indonesia Bahagian D : Upah dan Penggajian

Pekerja Indonesia

Bahagian E : Faktor Pengambilan Pekerja Indonesia

Bahagian F : Kemudahan yang Disediakan

ii. Bagi responden pekerja Indonesia, borang soal selidik terbahagi kepada sebelas bahagian iaitu:

Bahagian A : Maklumat Peribadi Bahagian B : Maklumat Keluarga Bahagian C : Perancangan Keluarga Bahagian D : Aturan Tempat Tinggal Bahagian E : Sebelum Datang ke Sabah Bahagian F : Pengalaman Penghijrahan Bahagian G : Pekerjaan Sekarang Bahagian H : Kiriman dan Simpanan

Wang Bahagian I : Kemampuan

Menyesuaikan Diri dengan Kehidupan Sosial di Sabah

Bahagian J : Dasar Undang-undang Bahagian K : Harapan di Masa Depaniii. Bagi responden penduduk tempatan,

borang soal selidik terbahagi kepada lima bahagian iaitu:

Bahagian A : Maklumat Umum Bahagian B : Faktor Penghijrahan Warga

Indonesia Bahagian C : Kesan kepada Penduduk

Tempatan Bahagian D : Cadangan Dasar Bahagian E : Profil Demografi

2.7 PENGUMPULAN DATAKajian ini mengumpulkan data primer melalui borang soal selidik mengikut kategori responden yang telah ditetapkan. Bagi kategori pekerja Indonesia, kaedah temu bual secara bersemuka telah digunakan. Kaedah ini digunakan disebabkan oleh faktor bahasa dan untuk mempermudah responden memahami soalan yang dikemukakan oleh penemubual. Manakala, bagi responden majikan dan penduduk tempatan pula, borang soal selidik telah diedarkan dan ditadbir sendiri oleh mereka. Namun begitu, terdapat juga keadaan di mana para penemubual terpaksa menemu bual responden secara bersemuka disebabkan oleh faktor bahasa.

2.8 KERJA LAPANGANSeramai 20 orang penemubual yang terdiri daripada Pembantu Perangkaan LPPKN dan pelajar dari UMS telah terlibat dalam kerja lapangan kajian ini. Sebelum kerja lapangan dilaksanakan, para penemubual telah diberikan latihan dalam bengkel penemubual pada 21 hingga 23 November 2010. Bengkel tersebut adalah bertujuan


validity). Kesahan kandungan telah disemak secara bersama oleh pihak LPPKN, UMS dan juga calon PhD. dari Universiti Adelaide. Penelitian dan penyemakan instrumen yang dihasilkan adalah perlu bagi memastikan kandungan instrumen merangkumi perkara-perkara yang hendak diukur. Dalam membina sesebuah instrumen kajian, pengkaji perlu meneliti item-item di dalamnya sama ada ia boleh dipercayai atau tidak. Kebolehpercayaan ini perlu untuk memastikan skor-skor yang diperoleh menggunakan instrumen kajian itu konsisten jika digunakan semula pada individu yang sama. Menurut Chua (2006), antara kaedah yang digunakan untuk membina kebolehpercayaan pengukuran dalam penyelidikan kuantitatif ialah melalui kaedah pemisahan separa (split-half) dan kaedah konsistensi dalaman (internal consistency approach). Bagi kajian ini, kedua-kedua kaedah tersebut digunakan bagi menguji kebolehpercayaan pengukuran instrumen. Kaedah pertama iaitu pemisahan separa adalah kaedah yang memisahkan item-item dalam suatu instrumen kepada dua kumpulan item secara rawak sebelum jumlah skor bagi kedua-dua kumpulan item tersebut dikira. Seterusnya, nilai pekali korelasi diperoleh dengan menganalisis nilai korelasi di antara kedua-dua kumpulan skor tersebut. Nilai pekali korelasi yang menunjukkan kebolehpercayaan yang memuaskan adalah antara 0.75 hingga 0.95. Kaedah konsistensi dalaman pula mencari nilai korelasi antara skor setiap item dalam ujian dengan jumlah skor bagi semua item dalam ujian (skor indeks ujian). Pekali kebolehpercayaan (Alfa Cronbach) dikira untuk mengukur kebolehpercayaan instrumen kajian. Nilai Alfa yang baik adalah antara 0.65 hingga 0.95. Nilai Alfa yang terlalu rendah menunjukkan keupayaan item-

untuk menerangkan tentang skop, konsep, metodologi, aliran soalan dan etika semasa menemu bual. Kerja lapangan kajian telah dijalankan selama 14 hari iaitu dari 24 November hingga 6 Disember 2010. Semasa di lapangan, semua borang soal selidik yang telah lengkap diisi disemak oleh dua orang penyemak yang berbeza dan disahkan oleh penyelia lapangan. Proses ini diguna pakai untuk menjamin kualiti kutipan data yang diperoleh.

2.9 KEMASUKAN DAN PENGANALISISAN DATA

Proses kemasukan data dimulakan dengan menyediakan template borang soal selidik mengikut kategori responden yang menggunakan perisian Statistical Package for Social Sciences (SPSS) versi 15.0. Kesemua maklumat yang dikumpulkan, dimasukkan ke dalam template yang disediakan. Proses penyeliaan kemasukan data telah dijalankan dengan teliti bagi memastikan data yang dimasukkan adalah bermutu dan kurang ralat. Setelah proses kemasukan data selesai, penyelia melakukan kerja-kerja penyemakan konsistensi yang bertujuan untuk mengesan data-data yang tidak lengkap dan tidak tepat. Data yang diperoleh dianalisis dengan menggunakan kaedah statistik deskriptif seperti kekerapan, peratusan, min dan sisihan piawai.

2.10 UJIAN KEBOLEHPERCAYAAN

Pengujian psikometrik bagi instrumen kajian ini dinilai melalui kaedah kesahan dan kebolehpercayaan. Kesahan bagi ketiga-tiga set soal selidik kajian diuji dengan menggunakan kesahan kandungan (content


Jadual 2.2Nilai Alfa Cronbach Dan Split-Half Bagi Domain Pada Instrumen Kategori Majikan

Bil. Domain Bil. Item Nilai Alfa Cronbach

Nilai Split-Half

1 Proses pengambilan pekerja Indonesia 5 0.32 0.33

2 Faktor pengambilan pekerja Indonesia oleh majikan 7 0.62 0.53

Jadual 2.3Nilai Alfa Cronbach Dan Split-Half Bagi Domain

Pada Instrumen Kategori Pekerja Indonesia


Nilai Split-Half

1 Bantuan Konsulat Indonesia 3 0.96 0.86

2 Peraturan Imigresen Malaysia 5 0.81 0.80

3 Peranan majikan 4 0.92 0.92

item instrumen mengukur konsep dalam kajian adalah rendah manakala nilai yang terlalu tinggi pula mungkin menunjukkan item-item instrumen adalah serupa atau bertindih (Chua, 2006). Jadual 2.2, 2.3 dan

2.4 menunjukkan nilai pekali split-half dan Alfa Cronbach instrumen kajian bagi kategori responden majikan, pekerja Indonesia dan penduduk tempatan.


Jadual 2.4Nilai Alfa Cronbach Dan Split-Half Bagi Domain Pada

Instrumen Kategori Penduduk Tempatan


Nilai Split-Half

1 Faktor penghijrahan 13 0.86 0.70

2 Kesan terhadap ekonomi dengan kedatangan warga Indonesia 4 0.59 0.37

3 Kesan terhadap ekonomi tanpa pekerja Indonesia 4 0.86 0.86

4 Kesan terhadap pendidikan 4 0.89 0.87

5 Kesan terhadap kesihatan 3 0.84 0.70

6 Kesan terhadap keselamatan 3 0.88 0.72

7 Kesan terhadap budaya 3 0.80 0.74

8 Kesan terhadap perumahan dan kejiranan 5 0.87 0.80

9 Langkah kerajaan menangani pekerja Indonesia di Sabah 7 0.76 0.58

10 Langkah kerajaan menghalang kemasukan pekerja Indonesia secara tidak sah 6 0.92 0.91

BAB 3PROFIL RESPONDEN

3.1 PENGENALANMaklumat asas berkaitan ciri-ciri sosioekonomi dan demografi responden yang diliputi sewaktu kajian dijalankan mampu memberi penjelasan yang berguna untuk memahami kesamaan dan perbezaan tingkah laku di kalangan responden yang dikaji. Bab ini melaporkan maklumat mengenai ciri-ciri penting profil responden yang diliputi iaitu majikan yang menggaji pekerja Indonesia, pekerja Indonesia dan penduduk tempatan yang terdedah kepada kehadiran pekerja Indonesia.

3.2 PROFIL MAJIKANBahagian ini melaporkan maklumat berkaitan profil majikan yang diliputi daripada segi jenis sektor, tempoh operasi dan penggajian pekerja mengikut negara asal. Seperti yang ditunjukkan dalam Carta 3.1, sebanyak 37 majikan telah berjaya diliputi dalam kajian ini. Majoriti majikan yang diliputi adalah berada di Tawau, iaitu sebanyak 30 majikan (81.1%), diikuti oleh 4 majikan (10.8%) di Kunak dan 3 majikan (8.1%) di Semporna.

Carta 3.1Majikan Yang Diliputi Mengikut Kawasan

Tawau81.1% (30)

Semporna8.1% (3)

Kunak10.8% (4)

Tawau86.7% (682)

78.5% (703)

Mencari pekerjaan Pendapatan yanglebih tinggi

Mengikut pasangan/saudara

Proses kemasukan yang mudah




80.6% (450)74.9% (253) 72.2% (403)

59.8% (202)

5.2% (29)

22.8% (77)

1.4% (8) 0.9% (3)

67.5% (605)

11.8% (106)

1.2% (11)

Kunak6.1% (48)

Semporna7.2% (57)

Tawau73.4% (658)

Semporna12.3% (110)

Kunak14.3% (128)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Lelaki

Perempuan

Jadual 3.1 menunjukkan bahawa terdapat lebih satu pertiga majikan, iaitu sebanyak 14 majikan (37.9%) terlibat dalam sektor perladangan, diikuti oleh 11 majikan (29.7%) dalam sektor pembuatan, 9 majikan (24.3%) dalam sektor perkhidmatan, dan hanya 3 majikan (8.1%) dalam sektor pembinaan. Daripada segi tempoh operasi pula, sebanyak 13 majikan (35.1%) telah beroperasi kurang daripada 10 tahun, manakala 11 majikan (29.8%) telah beroperasi antara 11 hingga 20 tahun dan 13 majikan (35.1%) telah beroperasi lebih daripada 20 tahun.


Jadual 3.2Majikan Yang Menggaji Pekerja Mengikut Negara Asal

Negara asal Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

Indonesia 30(100.0) 4(100.0) 3(100.0) 37(100.0)

Malaysia (Sabah) 28(93.3) 4(100.0) 3(100.0) 35(94.6)

Filipina 11(36.7) 3(75.0) 2(66.7) 16(43.2)

Malaysia (Semenanjung) 6(20.0) 2(50.0) 1(33.3) 9(24.3)

Lain-lain negara 3(10.0) 1(25.0) 0(0.0) 4(10.8)

Jadual 3.1Majikan Mengikut Sektor Dan Tempoh Operasi

Profil majikan Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

Sektor

Perladangan 8(26.7) 3(75.0) 3(100.0) 14(37.9)

Pembuatan 10(33.3) 1(25.0) 0(0.0) 11(29.7)

Perkhidmatan 9(30.0) 0(0.0) 0(0.0) 9(24.3)

Pembinaan 3(10.0) 0(0.0) 0(0.0) 3(8.1)

Jumlah 30(100.0) 4(100.0) 3(100.0) 37(100.0)

Tempoh operasi

1 – 10 tahun 12(40.0) 1(25.0) 0(0.0) 13(35.1)

11 – 20 tahun 8(26.7) 2(50.0) 1(33.3) 11(29.8)

Lebih 20 tahun 10(33.3) 1(25.0) 2(66.7) 13(35.1)

Jumlah 30(100.0) 4(100.0) 3(100.0) 37(100.0)

Jadual 3.2 memaparkan maklumat majikan yang menggaji pekerja mengikut negara asal. Didapati bahawa, semua 37 majikan menggaji pekerja dari Indonesia. Walau bagaimanapun, tidak semua majikan menggaji pekerja tempatan Sabah di mana

hanya 35 majikan (94.6%) yang berbuat demikian. Manakala, sebanyak 16 majikan (43.2%) menggaji pekerja dari Filipina dan hanya 9 majikan (24.3%) menggaji pekerja tempatan dari Semenanjung Malaysia.


Jadual 3.3Bilangan Pekerja Mengikut Negara Asal

Negara asal Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

Indonesia 4, 280 544 769 5,593

Malaysia (Sabah) 1,322 76 147 1,545

Filipina 296 287 108 691

Malaysia (Semenanjung) 13 2 1 16

Lain-lain negara 21 1 - 22

Jadual 3.3 pula menunjukkan bilangan pekerja yang digaji oleh majikan mengikut negara asal. Didapati bahawa, pekerja yang berasal dari Indonesia mencatat bilangan tertinggi iaitu seramai 5,593 orang. Ini diikuti oleh pekerja tempatan Sabah, iaitu seramai 1,545 orang dan 691 orang pekerja yang berasal dari Filipina. Walau bagaimanapun, pekerja dari Semenanjung Malaysia dan

lain-lain negara hanya mencatat bilangan yang paling sedikit iaitu masing-masing seramai 16 orang dan 22 orang. Keadaan ini jelas menunjukkan bahawa pihak majikan cenderung dan sangat bergantung menggaji pekerja asing khususnya dari Indonesia berbanding pekerja tempatan bagi mengisi pekerjaan di syarikat mereka.

3.3 PROFIL PEKERJA INDONESIA

Bahagian ini melaporkan maklumat berkaitan profil pekerja Indonesia yang diliputi daripada segi jantina, umur, etnik, wilayah asal, agama, status perkahwinan, pendidikan, sektor pekerjaan dan pendapatan. Selain itu, maklumat seperti jenis pemilikan dokumen dan latar belakang keluarga juga turut dilaporkan dalam bahagian ini. Carta 3.2 menunjukkan, daripada sejumlah 896 pekerja Indonesia yang diliputi, seramai 658 orang (73.4%) adalah berada di Tawau, 128 orang (14.3%) di Kunak dan 110 orang (12.3%) di Semporna.

Carta 3.2Pekerja Indonesia Yang Diliputi Mengikut

Kawasan

Tawau81.1% (30)

Semporna8.1% (3)

Kunak10.8% (4)

Tawau86.7% (682)

78.5% (703)







80.6% (450)74.9% (253) 72.2% (403)

59.8% (202)

5.2% (29)

22.8% (77)

1.4% (8) 0.9% (3)

67.5% (605)

11.8% (106)

1.2% (11)

Kunak6.1% (48)

Semporna7.2% (57)

Tawau73.4% (658)

Semporna12.3% (110)

Kunak14.3% (128)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Lelaki

Perempuan


Jadual 3.4Pekerja Indonesia Mengikut Profil Demografi dan Sosioekonomi

Profil pekerja Indonesia Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

Jantina

Lelaki 410(62.3) 85(66.4) 63(57.3) 558(62.3)

Perempuan 248(37.7) 43(33.6) 47(42.7) 338(37.7)

Jumlah 658(100.0) 128(100.0) 110(100.0) 896(100.0)

Umur

Kurang 30 tahun 229(34.8) 41(32.0) 18(16.4) 288(32.2)

30-39 tahun 254(38.6) 62(48.4) 56(50.9) 372(41.5)

40-49 tahun 139(21.1) 22(17.2) 32(29.1) 193(21.5)

50 tahun dan ke atas 36(5.5) 3(2.4) 4(3.6) 43(4.8)

Jumlah 658(100.0) 128(100.0) 110(100.0) 896(100.0)

Berdasarkan Jadual 3.4, lebih separuh daripada responden adalah lelaki, iaitu seramai 558 orang (62.3%) dan selebihnya adalah perempuan. Sebahagian besar responden berumur kurang daripada 40 tahun, iaitu seramai 660 orang (73.7%), sementara seramai 136 orang (26.3%) berumur lebih daripada 40 tahun. Majoriti responden adalah etnik Bugis, iaitu seramai 618 orang (69.0%) dan selebihnya adalah etnik-etnik seperti Timur, Jawa, Bima, Flores, Buton, Tator dan Makassar. Daripada segi wilayah asal pula, majoriti responden berasal dari Sulawesi, iaitu seramai 682 orang (76.1%), diikuti oleh seramai 140 orang (15.6%) dari Nusa Tenggara dan seramai 54 orang (6.0%) dari Jawa. Majoriti responden adalah beragama Islam, iaitu seramai 802 orang (89.5%) dan selebihnya adalah beragama Kristian. Daripada segi status perkahwinan, hampir tiga perempat responden iaitu seramai 670 orang (74.8%) telah berkahwin, diikuti seramai 181 orang (20.2%) belum pernah berkahwin, 29 orang (3.2%) bercerai dan 16 orang (1.8%) balu/duda. Daripada segi latar belakang pendidikan pula, memperlihatkan bahawa kebanyakan responden mempunyai tahap pendidikan

yang rendah, iaitu seramai 117 orang (13.1%) tidak bersekolah dan 441 orang (49.2%) berpendidikan sekolah rendah. Manakala, seramai 332 orang (37.0%) berpendidikan menengah dan hanya sebilangan kecil, iaitu seramai 51 orang (0.7%) berpendidikan tertiari. Daripada segi sektor pekerjaan, sebahagian besar responden bekerja dalam sektor perladangan, iaitu seramai 563 orang (62.8%). Manakala, seramai 218 orang (24.3%) bekerja dalam sektor pembuatan, 35 orang (3.9%) dalam sektor perkhidmatan dan 24 orang (2.7%) dalam sektor pembinaan. Selain itu, terdapat juga seramai 56 orang (6.3%) yang bekerja dalam sektor tidak formal berjaya diliputi. Mereka ini menjalankan perniagaan kecil-kecilan seperti menjual sayur-sayuran dan bakso. Lebih separuh responden, iaitu seramai 470 orang (52.5%) berpendapatan kurang daripada RM1,000 sebulan, diikuti oleh seramai 372 orang (41.5%) berpendapatan dalam lingkungan RM1,000 hingga RM1,999 sebulan dan hanya segelintir responden, iaitu seramai 49 orang (5.5%) berpendapatan lebih daripada RM2,000 sebulan.



Etnik

Bugis 419(63.7) 108(84.4) 91(82.7) 618(69.0)

Timor 56(8.5) 7(5.5) 6(5.5) 69(7.7)

Jawa 54(8.2) 1(0.8) 1(0.9) 56(6.3)

Bima 29(4.4) 0(0.0) 9(8.2) 38(4.2)

Flores 21(3.2) 6(4.7) 0(0.0) 27(3.0)

Buton 23(3.5) 1(0.7) 0(0.0) 24(2.7)

Tator 23(3.5) 0(0.0) 1(0.9) 24(2.7)

Makassar 18(2.7) 2(1.6) 1(0.9) 21(2.3)

Lain-lain 15(2.3) 3(2.3) 1(0.9) 19(2.1)

Jumlah 658(100.0) 128(100.0) 110(100.0) 896(100.0)

Wilayah asal

Jawa 52(7.9) 1(0.8) 1(0.9) 54(6.0)

Nusa Tenggara 112(17.0) 12(9.4) 16(14.5) 140(15.6)

Sulawesi 480(72.9) 111(86.6) 91(82.7) 682(76.1)

Lain-lain wilayah 13(2.0) 2(1.6) 2(1.8) 17(1.9)

Tiada maklumat 1(0.2) 2(1.6) 0(0.0) 3(0.4)

Jumlah 658(100.0) 128(100.0) 110(100.0) 896(100.0)

Agama

Islam 577(87.7) 119(93.0) 106(96.4) 802(89.5)

Kristian 81(12.3) 9(7.0) 4(3.6) 94(10.5)

Jumlah 658(100.0) 128(100.0) 110(100.0) 896(100.0)

Status perkahwinan

Belum pernah berkahwin 148(22.5) 25(19.5) 8(7.3) 181(20.2)

Berkahwin 477(72.5) 98(76.6) 95(86.4) 670(74.8)

Bercerai 23(3.5) 4(3.1) 2(1.8) 29(3.2)

Balu/duda 10(1.5) 1(0.8) 5(4.5) 16(1.8)

Jumlah 658(100.0) 128(100.0) 110(100.0) 896(100.0)



Tahap pendidikan

Tidak bersekolah 88(13.4) 12(9.4) 17(15.5) 117(13.1)

Sekolah Dasar 313(47.6) 72(56.3) 56(50.9) 441(49.2)

Sek. Men. Pertama 127(19.3) 24(18.8) 23(20.9) 174(19.4)

Sek. Men. Umum 24(3.6) 5(3.8) 1(0.9) 30(3.3)

Sek. Men. Atas 102(15.4) 15(11.7) 11(10.0) 128(14.3)

Diploma 3(0.5) 0(0.0) 2(1.8) 50(0.6)

Strata 1/Sarjana 1(0.2) 0(0.0) 0(0.0) 1(0.1)

Jumlah 658(100.0) 128(100.0) 110(100.0) 896(100.0)

Sektor pekerjaan

Perladangan 355(54.0) 98(76.6) 110(100.0) 563(62.8)

Pembuatan 188(28.6) 30(23.4) 0(0.0) 218(24.3)

Perkhidmatan 35(5.3) 0(0.0) 0(0.0) 35(3.9)

Pembinaan 24(3.6) 0(0.0) 0(0.0) 24(2.7)

Tidak formal 56(8.5) 0(0.0) 0(0.0) 56(6.3)

Jumlah 658(100.0) 128(100.0) 110(100.0) 896(100.0)

Pendapatan bulanan

Kurang daripada RM500 77(11.7) 7(5.5) 2(1.8) 86(9.6)

RM500 – RM999 307(46.7) 42(32.8) 35(31.8) 384(42.9)

RM1,000 – RM1,499 180(27.4) 49(38.3) 44(40.0) 273(30.5)

RM1,500 – RM1,999 60(9.1) 19(14.8) 20(18.2) 99(11.0)

RM2,000 – RM2,499 21(3.1) 7(5.5) 5(4.6) 33(3.7)

RM2,500 – RM2,999 4(0.6) 1(0.8) 1(0.9) 6(0.7)

RM3,000 ke atas 5(0.8) 3(2.3) 2(1.8) 10(1.0)

Tiada maklumat 4(0.6) 0(0.0) 1(0.9) 5(0.6)

Jumlah 658(100.0) 128(100.0) 110(100.0) 896(100.0)


Pekerja asing yang datang ke Malaysia secara sah umumnya telah ditentukan jenis pekerjaan, majikan, tempat tinggal dan telah melalui pelbagai proses untuk memenuhi kelayakan sebagai pekerja. Mereka kemudiannya diberikan permit kerja yang dinyatakan tempoh kerja mereka di negara ini. Kategori pekerja jenis ini mempunyai dokumen perjalanan dan kontrak pekerjaan yang sah serta bebas daripada penyakit berjangkit. Dalam kajian ini, wujud sebilangan kecil pekerja Indonesia yang

bekerja di kawasan kajian tidak mempunyai dokumen penting seperti pasport dan permit kerja. Jadual 3.5 menunjukkan bahawa terdapat seramai 880 orang (98.2%) mempunyai pasport dan 863 orang (96.3%) mempunyai permit kerja. Selain itu, terdapat juga segelintir responden yang mempunyai pas lawatan, iaitu seramai 60 orang (6.7%), 37 orang (4.1%) mempunyai pas sempadan dan 4 orang (0.4%) mempunyai kad pengenalan penduduk tetap.

Jadual 3.5Pekerja Indonesia Mengikut Pemilikan Dokumen

Pemilikan dokumen Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

Pasport 646(98.2) 125(97.7) 109(99.1) 880(98.2)

Permit Kerja 625(95.0) 128(100.0) 110(100.0) 863(96.3)

Pas Lawatan 47(7.1) 7(5.5) 6(5.5) 60(6.7)

Pas Sempadan 26(4.0) 8(6.3) 3(2.7) 37(4.1)

Kad Pengenalan Penduduk Tetap 3(0.5) 0(0.0) 1(0.9) 4(0.4)

Lain-lain dokumen 5(0.8) 0(0.0) 1(0.9) 6(0.7)

Analisis seterusnya adalah mengenai maklumat pasangan pekerja Indonesia dari segi kewarganegaraan dan tempat tinggal. Dalam analisis ini, hanya responden yang berstatus masih berkahwin sahaja diambil kira. Seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 3.4 sebelum ini, seramai 670 orang atau 74.8 peratus masih berkahwin. Daripada jumlah tersebut, seramai 622 orang (92.8%) berkahwin dengan pasangan yang juga

merupakan warganegara Indonesia (Jadual 3.6). Namun begitu, terdapat juga segelintir responden yang berkahwin dengan rakyat tempatan, iaitu seramai 38 orang (5.7%). Daripada segi tempat tinggal pasangan pula, majoriti responden mempunyai pasangan yang tinggal di Bahagian Tawau, iaitu seramai 612 orang (91.3%) berbanding hanya 58 orang (8.7%) sahaja yang mempunyai pasangan tinggal di Indonesia.


Jadual 3.6Pekerja Indonesia Mengikut Maklumat Pasangan

Maklumat pasangan Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

Kewarganegaraan

Indonesia 442(92.7) 89(90.8) 91(95.7) 622(92.8)

Malaysia 30(6.3) 6(6.1) 2(2.1) 38(5.7)

Taraf penduduk tetap 2(0.4) 0(0.0) 1(1.1) 3(0.4)

Lain-lain 3(0.6) 3(3.1) 1(1.1) 7(1.1)

Jumlah 477(100.0) 98(100.0) 95(100.0) 670(100.0)

Tempat tinggal

Bahagian Tawau 425(89.1) 95(96.9) 92(96.8) 612(91.3)

Indonesia 52(10.9) 3(3.1) 3(3.2) 58(8.7)

Jumlah 477(100.0) 98(100.0) 95(100.0) 670(100.0)

Analisis berikutnya adalah mengenai bilangan anak yang dimiliki oleh pekerja Indonesia. Dalam analisis ini, hanya responden yang masih berkahwin, bercerai dan balu/duda sahaja diambil kira. Seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 3.4 sebelum ini, didapati bahawa seramai 715 orang atau 79.8 peratus tergolong dalam status masih berkahwin, bercerai dan balu/duda. Daripada

jumlah tersebut, hanya 59 orang (8.3%) sahaja yang tiada mempunyai anak. Hampir separuh responden, iaitu 346 orang (48.4%) mempunyai 1-2 orang anak. Ini diikuti oleh seramai 231 orang (32.3%) yang mempunyai 3-4 orang anak dan selebihnya, iaitu 79 orang (11.0%) mempunyai lebih daripada 5 orang anak (Jadual 3.7).

Jadual 3.7Pekerja Indonesia Mengikut Bilangan Anak

Bilangan anak Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

1-2 orang 254(49.8) 53(51.5) 39(38.2) 346(48.4)

3-4 orang 158(31.0) 38(36.9) 35(34.3) 231(32.3)

5 orang dan lebih 49(9.6) 10(9.7) 20(19.7) 79(11.0)

Tiada anak 49(9.6) 2(1.9) 8(7.8) 59(8.3)

Jumlah 510(100.0) 103(100.0) 102(100.0) 715(100.0)


Jadual 3.9Pekerja Indonesia Yang Melahirkan Anak Di Sabah Mengikut Bilangan Kelahiran

Bilangan kelahiran Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

1-2 orang 204(62.6) 49(62.8) 46(55.4) 299(61.4)

3-4 orang 89(27.3) 22(28.2) 25(30.1) 136(27.9)

5 orang dan lebih 33(10.1) 7(9.0) 12(14.5) 52(10.7)

Jumlah 326(100.0) 78(100.0) 83(100.0) 487(100.0)

Jadual 3.8Pekerja Indonesia Mengikut Maklumat Anak

Maklumat anak Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

Tempat tinggal

Sabah 278(60.3) 59(58.4) 69(73.4) 406(61.9)

Indonesia 97(21.0) 21(20.8) 5(5.3) 123(18.8)

Sabah dan Indonesia 86(18.7) 21(20.8) 20(21.3) 127(19.3)

Jumlah 461(100.0) 101(100.0) 94(100.0) 656(100.0)

Tempat mendapat pendidikan

Sabah 158(34.3) 24(23.8) 45(47.9) 227(34.6)

Indonesia 264(57.3) 74(73.2) 38(40.4) 376(57.3)

Sabah dan Indonesia 39(8.4) 3(3.0) 11(11.7) 53(8.1)

Jumlah 461(100.0) 101(100.0) 94(100.0) 656(100.0)

Analisis seterusnya adalah mengenai maklumat anak pekerja Indonesia dari segi tempat tinggal dan pendidikan. Jadual 3.8 menunjukkan, dalam kalangan 656 responden yang mempunyai anak, seramai 406 orang (61.9%) mempunyai anak yang tinggal bersama mereka dan seramai 123 orang (18.8%) mempunyai anak yang tinggal di Indonesia. Di samping itu, terdapat juga

responden yang mempunyai anak yang tinggal di kedua-dua negara tersebut, iaitu seramai 127 orang (19.3%). Berkaitan dengan hal pendidikan, seramai 376 orang (57.3%) menyatakan bahawa anak mereka mendapat pendidikan di Indonesia, manakala seramai 227 orang (34.6%) menyatakan bahawa anak mereka mendapat pendidikan di Malaysia.

Daripada sejumlah 656 pekerja Indonesia yang mempunyai anak, seramai 487 orang (74.2%) melahirkan sekurang-kurangnya seorang anak di Sabah. Jadual 3.9 menunjukkan, sebahagian besar responden melahirkan 1-2 orang anak di Sabah, iaitu

seramai 299 orang (61.4%). Ini diikuti oleh seramai 136 orang (27.9%) yang melahirkan 3-4 orang anak dan selebihnya melahirkan lebih daripada 5 orang anak iaitu seramai 52 orang (10.7%).


Jadual 3 .10 pula memaparkan maklumat mengenai tempat kelahiran anak bagi pekerja Indonesia yang melahirkan anak di Sabah. Didapati bahawa, responden yang melahirkan anak di rumah mencatat bilangan yang tertinggi, iaitu seramai 350 orang atau 71.9 peratus. Manakala, seramai 189 orang

Jadual 3.10Pekerja Indonesia Yang Melahirkan Anak Di Sabah Mengikut Tempat Kelahiran

Tempat kelahiran Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

Rumah 212(65.0) 60(76.9) 73(88.0) 350(71.9)

Hospital kerajaan 138(42.3) 23(29.5) 28(33.7) 189(38.8)

Hospital swasta 15(4.6) 3(3.8) 2(2.4) 20(4.1)

Lain-lain tempat 13(4.0) 1(1.3) - 14(2.9)

Jumlah 326(66.9) 78(16.0) 83(17.0) 487(100.0)

3.4 PROFIL PENDUDUK TEMPATAN

Bahagian ini melaporkan maklumat berkaitan profil penduduk tempatan yang diliputi dari segi jantina, umur, etnik, agama, status perkahwinan, pendidikan, sektor pekerjaan, pendapatan dan tempoh menetap di kawasan kajian. Carta 3.3 menunjukkan, daripada sejumlah 787 penduduk tempatan yang diliputi, seramai 682 orang (86.7%) adalah berada di Tawau, 48 orang (6.1%) di Kunak dan 57 orang (7.2%) di Semporna.

Carta 3.3Penduduk Tempatan Yang Diliputi

Mengikut Kawasan

Tawau81.1% (30)

Semporna8.1% (3)

Kunak10.8% (4)

Tawau86.7% (682)

78.5% (703)







80.6% (450)74.9% (253) 72.2% (403)

59.8% (202)

5.2% (29)

22.8% (77)

1.4% (8) 0.9% (3)

67.5% (605)

11.8% (106)

1.2% (11)

Kunak6.1% (48)

Semporna7.2% (57)

Tawau73.4% (658)

Semporna12.3% (110)

Kunak14.3% (128)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Lelaki

Perempuan

(38.8%) telah melahirkan anak mereka di hospital kerajaan. Selain itu, terdapat juga responden yang melahirkan anak di hospital swasta, namun bilangan mereka adalah sedikit, iaitu hanya 20 orang (4.1%) sahaja.


Berdasarkan Jadual 3.11, hampir dua pertiga responden adalah lelaki, iaitu seramai 478 orang (60.7%) dan selebihnya adalah perempuan. Sebahagian besar responden berumur kurang daripada 40 tahun, iaitu seramai 531 orang (67.5%), sementara seramai 256 orang (32.5%) berumur lebih daripada 40 tahun. Hampir satu pertiga responden adalah etnik Melayu, iaitu seramai 250 orang (31.8%), diikuti oleh etnik Bugis, iaitu seramai 196 orang (24.9%) dan etnik Bajau seramai 108 orang (13.7%). Majoriti responden adalah beragama Islam, iaitu seramai 687 orang (87.3%). Dari segi status perkahwinan, lebih dua pertiga responden, iaitu seramai 512 orang (65.1%) telah berkahwin, diikuti oleh seramai 251 orang (31.9%) belum pernah berkahwin, 13 orang (1.7%) balu/duda dan 11 orang (1.3%) bercerai. Dari segi latar belakang pendidikan pula, seramai 311 orang (39.5%) adalah

berkelulusan SPM. Manakala, seramai 181 orang (23.0%) pula berkelulusan Diploma/Ijazah/Sarjana/PhD dan hanya sebilangan kecil, iaitu seramai 29 orang (3.6%) tidak pernah bersekolah. Dari segi sektor pekerjaan, seramai 405 orang (51.5%) bekerja dalam sektor swasta dan selebihnya bekerja dalam sektor kerajaan. Kurang separuh daripada responden, iaitu seramai 344 orang (43.7%) berpendapatan kurang daripada RM1,000 sebulan, diikuti oleh seramai 258 orang (32.7%) berpendapatan dalam lingkungan RM1,000 hingga RM1,999 sebulan dan selebihnya berpendapatan lebih daripada RM2,000 sebulan. Berkaitan dengan tempoh menetap di tempat tinggal sekarang pula, lebih separuh responden telah menetap di tempat tinggal sekarang melebihi 10 tahun, iaitu seramai 449 orang (57.1%).

Jadual 3.11Penduduk Tempatan Mengikut Profil Demografi dan Sosioekonomi

Profil penduduk tempatan Tawau Kunak Semporna Semua kawasan

Jantina

Lelaki 406(59.5) 32(66.7) 40(70.2) 478(60.7)

Perempuan 276(40.5) 16(33.3) 17(29.8) 309(39.3)

Jumlah 682(100.0) 48(100.0) 57(100.0) 787(100.0)

Umur

Bawah 20 tahun 16(2.3) 10(20.8) 4(7.0) 30(3.8)

20-29 tahun 249(36.5) 22(45.8) 18(31.6) 289(36.7)

30-39 tahun 185(27.1) 10(20.8) 17(29.8) 212(27.0)

40-49 tahun 157(23.0) 4(8.3) 7(12.3) 168(21.3)

50 tahun dan ke atas 75(11.0) 2(4.2) 11(19.3) 88(11.2)

Jumlah 682(100.0) 48(100.0) 57(100.0) 787(100.0)



Etnik

Melayu 235(34.5) 5(10.4) 10(17.5) 250(31.8)

Kadazan Dusun 37(5.4) 0(0.0) 0(0.0) 37(4.7)

Bajau 86(12.6) 7(14.6) 15(26.3) 108(13.7)

Suluk 27(4.0) 0(0.0) 2(3.5) 29(3.7)

Bugis 142(20.8) 28(58.3) 26(45.6) 196(24.9)

Bumiputera lain 87(12.8) 3(6.3) 1(1.8) 91(11.6)

Cina 35(5.1) 0(0.0) 0(0.0) 35(4.4)

Lain-lain 33(4.8) 5(10.4) 3(5.3) 41(5.2)

Jumlah 682(100.0) 48(100.0) 57(100.0) 787(100.0)

Agama

Islam 588(86.2) 42(87.5) 57(100.0) 687(87.3)

Buddha 26(3.8) 0(0.0) 0(0.0) 26(3.3)

Hindu 4(0.6) 1(2.1) 0(0.0) 5(0.6)

Kristian 61(8.9) 5(10.4) 0(0.0) 66(8.4)

Lain-lain 2(0.3) 0(0.0) 0(0.0) 2(0.3)

Tiada agama 1(0.1) 0(0.0) 0(0.0) 1(0.1)

Jumlah 682(100.0) 48(100.0) 57(100.0) 787(100.0)

Status perkahwinan

Belum pernah berkahwin 212(31.1) 19(39.6) 20(35.1) 251(31.9)

Berkahwin 446(65.4) 29(60.4) 37(64.9) 512(65.1)

Balu/Duda 13(1.9) 0(0.0) 0(0.0) 13(1.7)

Bercerai/Berpisah 11(1.6) 0(0.0) 0(0.0) 11(1.3)

Jumlah 682(100.0) 48(100.0) 57(100.0) 787(100.0)

Tahap pendidikan

Tidak bersekolah 18(2.6) 2(4.2) 9(15.8) 29(3.6)

UPSR 48(7.0) 4(8.3) 10(17.5) 62(7.9)

PMR 88(12.9) 3(6.3) 9(15.8) 100(12.7)

SPM 266(39.0) 25(52.1) 20(35.1) 311(39.5)

STPM 76(11.1) 5(10.4) 4(7.0) 85(10.8)

Diploma/Ijazah/Sarjana/PhD 167(24.5) 9(18.8) 5(8.8) 181(23.0)

Lain-lain 19(2.8) 0(0.0) 0(0.0) 20(2.5)

Jumlah 682(100.0) 48(100.0) 57(100.0) 787(100.0)



Sektor pekerjaan

Awam 382(56.0) 0(0.0) 0(0.0) 382(48.5)

Swasta 300(44.0) 48(100.0) 57(100.0) 405(51.5)

Jumlah 682(100.0) 48(100.0) 57(100.0) 787(100.0)

Pendapatan bulanan

Kurang daripada RM500 95(13.9) 10(20.8) 18(31.6) 123(15.6)

RM500 - RM999 165(24.2) 24(50.0) 32(56.1) 221(28.1)

RM1,000 - RM1,499 154(22.6) 8(16.7) 2(3.5) 164(20.8)

RM1,500 - RM1,999 91(13.3) 2(4.2) 1(1.8) 94(11.9)

RM2,000 - RM2,499 58(8.5) 0(0.0) 3(5.3) 61(7.8)

RM2,500 - RM2,999 48(7.0) 2(4.2) 0(0.0) 50(6.4)

RM3,000 ke atas 71(10.4) 2(4.2) 1(1.8) 74(9.4)

Jumlah 682(100.0) 48(100.0) 57(100.0) 787(100.0)

Tempoh menetap di tempat sekarang

Kurang daripada 1 tahun 43(6.3) 16(33.3) 9(15.8) 68(8.6)

1-4 tahun 153(22.4) 10(20.8) 7(12.3) 170(21.6)

5-9 tahun 85(12.5) 11(22.9) 4(7.0) 100(12.7)

10 tahun dan lebih 401(58.8) 11(22.9) 37(64.9) 449(57.1)

Jumlah 682(100.0) 48(100.0) 57(100.0) 787(100.0)

BAB 4FAKTOR PENGHIJRAHAN, JARINGAN MAKLUMAT DAN PENGALAMAN PENGHIJRAHAN PEKERJA INDONESIA

4.1 PENGENALAN

Bab ini membincangkan mengenai faktor penghijrahan, jaringan maklumat dan pengalaman penghijrahan pekerja Indonesia ke Sabah. Faktor penghijrahan yang dibincangkan meliputi faktor mengapa mereka memilih Sabah sebagai destinasi pilihan penghijrahan. Jaringan maklumat pula meliputi maklumat mengenai individu yang mereka kenali di Sabah, individu yang memberi maklumat dan membantu mereka mendapatkan pekerjaan, pembuat keputusan untuk berhijrah, dan individu yang mempengaruhi keputusan tersebut. Sementara i tu, faktor pengalaman penghijrahan pula memberi fokus kepada kos pengurusan dokumen serta perjalanan, pengalaman perjalanan, proses kemasukan, aturan tempat tinggal, adaptasi dan sosialisasi, perancangan keluarga, pekerjaan, pemilikan harta, serta pengurusan kewangan.

4.2 FAKTOR PENGHIJRAHANTerdapat pelbagai faktor yang mempengaruhi penduduk Indonesia untuk berhijrah dan bekerja di luar negara. Menurut Firdausy (2005), tiada peluang pekerjaan di negara asal dan pendapatan yang tinggi di luar

negara merupakan dua faktor utama penghijrahan pekerja Indonesia. Selain itu, terdapat juga sebahagian mereka yang berhijrah untuk mencari pengalaman kerja atau pun mengikut keluarga atau saudara mara bekerja di luar negara.

Dalam kajian ini, terdapat dua faktor utama mengapa pekerja Indonesia datang ke Sabah. Seperti yang ditunjukkan dalam Carta 4.1, dua sebab utama pekerja Indonesia datang ke Sabah adalah kerana mencari pekerjaan (78.5%) dan pendapatan yang lebih tinggi (67.5%). Terdapat juga mereka yang datang ke Sabah kerana mengikut pasangan/saudara mara (11.8%). Faktor yang sama dapat dilihat mengikut jantina (Carta 4.2). Walau bagaimanapun, faktor penghijrahan disebabkan mengikut pasangan/saudara mara adalah lebih tinggi bagi pekerja perempuan (22.8%) berbanding pekerja lelaki (5.2%).


Carta 4.1Faktor Penghijrahan Pekerja Indonesia Ke Sabah

Tawau81.1% (30)

Semporna8.1% (3)

Kunak10.8% (4)

Tawau86.7% (682)

78.5% (703)







80.6% (450)74.9% (253) 72.2% (403)

59.8% (202)

5.2% (29)

22.8% (77)

1.4% (8) 0.9% (3)

67.5% (605)

11.8% (106)

1.2% (11)

Kunak6.1% (48)

Semporna7.2% (57)

Tawau73.4% (658)

Semporna12.3% (110)

Kunak14.3% (128)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Lelaki

Perempuan

Carta 4.2Faktor Penghijrahan Pekerja Indonesia Ke Sabah Mengikut Jantina

Tawau81.1% (30)

Semporna8.1% (3)

Kunak10.8% (4)

Tawau86.7% (682)

78.5% (703)







80.6% (450)74.9% (253) 72.2% (403)

59.8% (202)

5.2% (29)

22.8% (77)

1.4% (8) 0.9% (3)

67.5% (605)

11.8% (106)

1.2% (11)

Kunak6.1% (48)

Semporna7.2% (57)

Tawau73.4% (658)

Semporna12.3% (110)

Kunak14.3% (128)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Lelaki

Perempuan

Selain daripada faktor ekonomi seperti ingin mencari pekerjaan dan pendapatan yang lebih tinggi, faktor seperti kedudukan geografi yang strategik, kehadiran keluarga/saudara mara, dan persamaan agama serta budaya turut mempengaruhi pekerja asing untuk berhijrah ke sesuatu kawasan. Kajian ini mendapati lebih separuh pekerja Indonesia memilih Sabah sebagai destinasi penghijrahan disebabkan kedudukan geografi Sabah yang berdekatan dengan negara asal

mereka (Carta 4.3). Perbandingan mengikut jantina mendapati faktor geografi lebih mempengaruhi keputusan pekerja lelaki (65.1%) untuk berhijrah berbanding pekerja perempuan (50.3%) (Carta 4.4). Sebaliknya, faktor pasangan/saudara/rakan bekerja di sini lebih mempengaruhi keputusan pekerja perempuan (42.6%) untuk berhijrah berbanding pekerja lelaki (29.9%).


Carta 4.3Faktor Pekerja Indonesia Memilih Sabah Sebagai Destinasi Penghijrahan

Berdekatan dengannegara asal

Lelaki

Pasangan/saudara/rakan bekerja di Sabah

Banyak persamaan dengan negara asal


Ahli keluarga/saudara mara

Rakan senegara

Rakan senegara di Sabah


di Sabah

Rakan di Indonesia

Agen Media



65.1% (363)

50.3% (170)

29.9% (167)

42.6% (144)

14.3% (80)8.9% (30)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Perempuan

59.5% (533)

72.7% (651)

48.2% (432)40.5% (363)

13.3% (119)5.6% (50) 4.2% (38)

83.7% (750)

34.7% (311)

12.3% (110)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Carta 4.4Faktor Pekerja Indonesia Memilih Sabah Sebagai Destinasi

Penghijrahan Mengikut Jantina


Lelaki





Rakan senegara



di Sabah

Rakan di Indonesia

Agen Media



65.1% (363)

50.3% (170)

29.9% (167)

42.6% (144)

14.3% (80)8.9% (30)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Perempuan

59.5% (533)

72.7% (651)

48.2% (432)40.5% (363)

13.3% (119)5.6% (50) 4.2% (38)

83.7% (750)

34.7% (311)

12.3% (110)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

4.3 FAKTOR JARINGAN MAKLUMAT

Menurut Wu (2006), migran perintis merupakan sumber maklumat terpenting mengenai pekerjaan kepada migran baru. Selain sebagai pemberi maklumat, mereka juga bertindak sebagai pencari peluang pekerjaan kepada mereka yang ingin berhijrah. Ini diperkuatkan lagi sekiranya wujud jaringan sosial seperti hubungan kekeluargaan antara mereka iaitu antara migran perintis dan migran baru.

Berdasarkan Carta 4.5, didapati bahawa pekerja Indonesia mempunyai jaringan hubungan sosial yang cukup luas sama ada untuk mendapatkan maklumat atau membantu mereka dalam mendapatkan pekerjaan di Sabah. Ini kerana kebanyakan mereka telah pun mempunyai ahli keluarga/saudara mara (72.7%) ataupun rakan senegara (83.7%) yang tinggal di Sabah. Ini dibuktikan dalam Carta 4.6 dan 4.7 di


mana, rakan senegara dan keluarga/saudara yang tinggal di Sabah mencatat peratusan yang tinggi untuk memberi maklumat dan

membantu pekerja Indonesia mendapatkan pekerjaan di Sabah.

Carta 4.5Hubungan Antara Pekerja Indonesia Dan Individu Yang Mereka Kenali Di Sabah


Lelaki





Rakan senegara



di Sabah

Rakan di Indonesia

Agen Media



65.1% (363)

50.3% (170)

29.9% (167)

42.6% (144)

14.3% (80)8.9% (30)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Perempuan

59.5% (533)

72.7% (651)

48.2% (432)40.5% (363)

13.3% (119)5.6% (50) 4.2% (38)

83.7% (750)

34.7% (311)

12.3% (110)

0

20

40

60

80

100

0102030405060708090

100

Carta 4.6Pemberi Maklumat Mengenai Pekerjaan Di Sabah


Lelaki





Rakan senegara



di Sabah

Rakan di Indonesia

Agen Media



65.1% (363)

50.3% (170)

29.9% (167)

42.6% (144)

14.3% (80)8.9% (30)

0102030405060708090

100

0102030405060708090

100

Perempuan

59.5% (533)

72.7% (651)

48.2% (432)40.5% (363)

13.3% (119)5.6% (50) 4.2% (38)

83.7% (750)

34.7% (311)

12.3% (110)

0

20

40

60

80

100

0102030405060708090

100

Carta 4.7Individu Yang Membantu Mendapatkan Pekerjaan Di Sabah

Saudara Majikan Kawan-kawan KeluargaSendiri Agen

2.6% (23) 3.3% (30)9.2% (82)

19.1% (171)

29.4% (263)37.4% (335)

0102030405060708090

100

PJTKI/DEPNAKER Agen

25.9% (232)

52.2% (468)

0102030405060708090

100

Tidak menjalanipemeriksaan langsung

22.0% (197)

Setelah sampai di Sabah39.5% (354)

Sebelum datang dan setelah sampai di Sabah 35.6% (319)

Sebelum datang ke Sabah 2.9% (26)

Ahli keluargasaudara mara di Sabah46.4% (416)

Majikan13.8% (124)

Agen9.0% (81)

Sendiri8.8% (79)

Lain-lain1.1% (10)

Rakan senegara di Sabah20.8% (186)


Jadual 4.1Keputusan Untuk Berhijrah Ke Sabah

Jumlah

Pembuat keputusan untuk berhijrah

Sendiri 602(67.2)

Sendiri dan bersama dengan keluarga 120(13.4)

Keluarga/saudara mara 115(12.8)

Pasangan 44(4.9)

Lain-lain 11(1.2)

Tiada maklumat 4(0.4)

Jumlah 896(100.0)

Individu yang mempengaruhi keputusan untuk berhijrah

Tiada siapa 306(34.2)

Keluarga 274(30.6)

Rakan senegara di Sabah 150(16.7)

Saudara mara 84(9.4)

Rakan di Indonesia 57(6.4)

Lain-lain 23(2.6)


Jumlah 896(100.0)

Berkenaan dengan pembuat keputusan untuk berhijrah ke Sabah, didapati lebih dua pertiga (67.2%) pekerja Indonesia membuat keputusan penghijrahan sendiri (Jadual 4.1). Ini selari dengan penemuan kajian Firdausy (2005) di mana beliau mendapati majoriti pekerja asing membuat keputusan penghijrahan secara bersendirian manakala hanya sebahagian kecil sahaja yang membuat

keputusan secara bersama dengan keluarga. Meskipun keputusan penghijrahan ke Sabah majoritinya dilakukan sendiri oleh pekerja Indonesia, namun individu seperti ahli keluarga (30.6%), rakan senegara di Sabah (16.7%) dan saudara mara (9.4%) didapati turut memainkan peranan penting dalam mempengaruhi keputusan tersebut (Jadual 4.1).


4.4 FAKTOR PENGALAMAN PENGHIJRAHAN

Faktor pengalaman penghijrahan yang dibincangkan dalam bahagian ini adalah meliputi maklumat mengenai kos pengurusan dokumen dan perjalanan, pengalaman perjalanan, proses kemasukan, dan aturan tempat tinggal.

4.4.1 Kos Pengurusan Dokumen Dan Perjalanan

Carta 4.8 menunjukkan individu yang membantu menguruskan dokumen perjalanan pekerja Indonesia ke Sabah. Didapati bahawa, pengurusan dokumen perjalanan mereka banyak dibantu oleh agen (37.4%) dan keluarga (29.4%). Walau bagaimanapun, hampir 20 peratus daripada mereka menguruskannya sendiri tanpa bantuan daripada pihak lain.

Carta 4.8Individu Yang Membantu Menguruskan Dokumen Perjalanan


2.6% (23) 3.3% (30)9.2% (82)

19.1% (171)

29.4% (263)37.4% (335)

0102030405060708090

100

PJTKI/DEPNAKER Agen

25.9% (232)

52.2% (468)

0102030405060708090

100


22.0% (197)





Majikan13.8% (124)

Agen9.0% (81)

Sendiri8.8% (79)

Lain-lain1.1% (10)


Kos pengurusan dokumen yang dibayar oleh pekerja Indonesia ke Sabah adalah berbeza-beza (Jadual 4.2). Terdapat satu perempat pekerja Indonesia yang membayar kurang daripada Rp.500,000 iaitu dalam anggaran sebanyak RM165. Manakala, sebanyak 18.9 peratus membayar dalam lingkungan Rp.500,000-Rp.999,999, kira-kira RM165 ke RM330. Selain itu, terdapat juga sebanyak 20.9 peratus pekerja Indonesia yang membayar dalam lingkungan Rp.1,000,000-Rp.1,499,999 (RM330-RM495) dan 21.1 peratus yang membayar lebih

daripada Rp.1,500,000 di mana kira-kira RM495. Berkaitan dengan sumber kewangan utama yang membiayai kos dokumen dan perjalanan pekerja Indonesia ke Sabah, didapati hampir separuh daripada mereka menggunakan wang simpanan sendiri dan lebih satu pertiga (36.4%) dibantu oleh ahli keluarga/saudara mara. Hanya segelintir, iaitu 9.6 peratus pekerja Indonesia yang mendapat pendahuluan/pinjaman daripada agen/majikan bagi membiayai kos tersebut.


Jadual 4.2Kos Pengurusan Dokumen Dan Perjalanan Ke Sabah

Jumlah

Kos pengurusan dokumen

Kurang daripada Rp.500,000 224(25.0)

Rp.500,000-Rp.999,999 169(18.9)

Rp.1,000,000-Rp.1,499,999 187(20.9)

Rp.1,500,000 ke atas 189(21.1)


Jumlah 896(100.0)

Sumber kewangan utama yang membiayai kos pengurusan dokumen dan perjalanan

Simpanan sendiri 412(46.0)

Diberi oleh keluarga/saudara mara 326(36.4)

Pendahuluan/pinjaman daripada agen/majikan 86(9.6)

Pinjam daripada rakan 31(3.5)

Penjualan harta benda 11(1.2)

Lain-lain 8(0.9)


Jumlah 896(100.0)

4.4.2 Pengalaman Perjalanan

Berdasarkan Jadual 4.3, didapati bahawa majoriti pekerja Indonesia yang datang ke Sabah adalah bersama dengan orang yang mereka kenali. Mereka yang datang bersama rakan dan saudara mara mencatat peratusan yang tinggi iaitu masing-masing 30.6 peratus dan 30.4 peratus. Hanya 9.9 peratus sahaja yang datang secara bersendirian. Lebih separuh pekerja Indonesia mengambil masa 2 hingga 3 hari untuk sampai ke Sabah. Analisis lanjut mendapati, tempoh perjalanan tersebut adalah dalam kalangan mereka yang majoritinya (93.9%) berasal dari bahagian yang paling hampir dengan Sabah

iaitu Sulawesi. Kajian ini juga mendapati, bagi mereka yang mengambil masa lebih daripada 6 hari untuk sampai ke Sabah, hampir separuh (47.1%) daripada mereka adalah berasal dari Nusa Tenggara.

Berkenaan dengan jenis pengangkutan yang digunakan untuk ke Sabah pula, didapati majoriti pekerja Indonesia menggunakan pengangkutan laut iaitu sama ada kapal laut (69.6%), feri (26.8%) atau bot laju (2.9%). Manakala, hanya 0.4 peratus sahaja yang menggunakan pengangkutan udara. Pelabuhan Tawau merupakan laluan


masuk utama pekerja Indonesia ke Sabah. Walau bagaimanapun, terdapat sebilangan kecil (3.8%) yang masuk ke Sabah melalui lain-lain laluan seperti Kalabakan, Lahad Datu, Kampung Biawak dan Sungai Udin. Menurut Dollah dan Mohamad (2007), Tawau merupakan kawasan utama kemasukan warga Indonesia ke Sabah terutamanya yang berasal dari Kalimantan dan Sulawesi serta kawasan-kawasan lain seperti kepulauan Flores dan sebagainya.

Lebih 90 peratus pekerja Indonesia memilih Nunukan sebagai transit terakhir mereka semasa berada di Indonesia sebelum mereka memasuki Sabah. Antara transit

terakhir lain yang dikenalpasti melalui kajian ini adalah seperti Sungai Nyamuk dan Pare-Pare yang dikategorikan sebagai “Lain-lain”. Hasil kajian ini menyokong dapatan kajian oleh Dollah dan Mohamad (2007), di mana menurut mereka penduduk Indonesia yang ingin berulang alik ke Malaysia dan Indonesia memilih Kabupaten Nunukan dan Kabupaten Tarakan sebagai kawasan transit utama mereka. Selain itu, Sungai Nyamuk di Indonesia juga turut menjadi pilihan transit disebabkan kedudukan geografinya yang berhampiran dengan sempadan Malaysia-Indonesia di Tawau.

Jadual 4.3Pengalaman Perjalanan Ke Sabah

Jumlah

Individu yang bersama semasa perjalanan ke Sabah

Berseorangan 98(9.9)

Adik-beradik 111(11.3)

Pasangan 175(17.7)

Saudara mara 300(30.4)

Rakan 302(30.6)

Jumlah 896(100.0)

Tempoh perjalanan

Kurang daripada 2 hari 25(2.8)

2 hingga 3 hari 491(54.8)



7 hari dan lebih 55(6.1)


Jumlah 896(100.0)


Jumlah

Jenis pengangkutan yang digunakan

Kapal laut 624(69.6)

Feri 240(26.8)

Bot laju 26(2.9)

Kapal terbang 4(0.4)


Jumlah 896(100.0)

Laluan masuk ke Sabah

Pelabuhan Tawau 858(95.8)

Lapangan Terbang Kota Kinabalu/Tawau 4(0.4)

Lain-lain 34(3.8)

Jumlah 896(100.0)

Transit terakhir di Indonesia sebelum memasuki Sabah

Nunukan 853(95.2)

Tarakan 14(1.6)

Lain-lain 26(2.0)


Jumlah 896(100.0)

4.4.3 Proses Kemasukan

Menurut Battistella (2002), individu perantara yang dipanggil Tekong memainkan peranan penting dalam proses penghijrahan pekerja asing ke sesebuah negara sama ada secara sah atau tidak sah. Peranan Tekong tidak hanya terhad sebagai penghantar pekerja asing kepada agen sahaja, malah kadangkala mereka turut menawarkan pinjaman wang kepada pekerja asing untuk membiayai kos penghijrahan tersebut. Kos tersebut perlu dibayar balik oleh pekerja asing kepada Tekong sehingga ada yang mencecah dua kali ganda daripada jumlah asal yang dipinjamkan.

Kajian ini mendapati, daripada sejumlah 890 pekerja Indonesia yang menggunakan pengangkutan laut untuk memasuki Sabah, sebanyak 29.2 peratus telah menggunakan khidmat Tekong (Jadual 4.4). Khidmat Tekong adalah paling banyak digunakan dalam kalangan mereka yang menggunakan pengangkutan feri iaitu sebanyak 42.3 peratus. Ini, diikuti oleh mereka yang menggunakan pengangkutan bot laju (36.6%) dan kapal laut (21.1%).


Jadual 4.4Penggunaan Khidmat Tekong

Jumlah

Menggunakan khidmat tekong untuk memasuki Sabah

Ya 260(29.2)

Tidak 589(66.2)


Jumlah 890(100.0)

Menggunakan khidmat tekong mengikut jenis pengangkutan laut

Feri 110(42.3)

Bot laju 95(36.6)

Kapal laut 55(21.1)

Jumlah 260(100.0)

Carta 4.9, menunjukkan daripada 896 orang pekerja Indonesia hanya sekitar satu perempat (25.9%) daripada mereka memasuki Sabah dengan bantuan sama ada dari Perusahaan Jasa Tenaga Kerja Indonesia (PJTKI) atau Department of Manpower and Transmigration (DEPNAKER). Ini menunjukkan, kebanyakan daripada pekerja Indonesia dalam kajian ini datang ke Sabah

tanpa pengetahuan dua agensi utama di negara asal mereka yang bertanggungjawab dalam mengurus dan mendaftar rakyat Indonesia yang ingin bekerja di luar negara. Berkenaan dengan penggunaan perkhidmatan agen pula, didapati lebih separuh (52.2%) daripada 896 pekerja Indonesia menggunakan perkhidmatan ini.

Carta 4.9Bantuan Dari PJTKI/DEPNAKER Dan Penggunaan Perkhidmatan Agen


2.6% (23) 3.3% (30)9.2% (82)

19.1% (171)

29.4% (263)37.4% (335)

0102030405060708090

100

PJTKI/DEPNAKER Agen

25.9% (232)

52.2% (468)

0102030405060708090

100


22.0% (197)





Majikan13.8% (124)

Agen9.0% (81)

Sendiri8.8% (79)

Lain-lain1.1% (10)



Carta 4.10 menunjukkan hampir 40 peratus pekerja Indonesia menjalani pemeriksaan kesihatan setelah sampai di Sabah, manakala sebanyak 35.6 peratus menjalani pemeriksaan kesihatan sebelum dan selepas sampai di Sabah. Walau bagaimanapun, terdapat juga mereka yang tidak menjalani sebarang pemeriksaan kesihatan langsung sama ada sebelum atau setelah sampai di Sabah iaitu sebanyak 22.0 peratus. Adalah dikhuatiri, bagi mereka yang tidak pernah menjalani sebarang pemeriksaan kesihatan, boleh menyebarkan penyakit berjangkit kepada penduduk tempatan. Menurut Kanapathy (2006),

semua pekerja asing hendaklah menjalani pemeriksaan ketika berada di negara asal sebelum mereka diberikan permit kerja. Setelah setahun berada di negara ini, mereka akan menjalani pula pemeriksaan kesihatan yang akan dilakukan oleh Foreign Workers’ Medical Examination Monitoring Agency (FOMEMA) sebelum permit kerja mereka diperbaharui. Menurut Kanapathy lagi, FOMEMA turut membuat pemeriksaan rawak kepada 10 peratus daripada pekerja asing baru yang memasuki negara ini setiap tahun bagi memastikan mereka tidak menghidapi sebarang penyakit berbahaya yang berjangkit.

Carta 4.10Pemeriksaan Kesihatan Sebelum Dan Setelah Sampai Ke Sabah


2.6% (23) 3.3% (30)9.2% (82)

19.1% (171)

29.4% (263)37.4% (335)

0102030405060708090

100

PJTKI/DEPNAKER Agen

25.9% (232)

52.2% (468)

0102030405060708090

100


22.0% (197)





Majikan13.8% (124)

Agen9.0% (81)

Sendiri8.8% (79)

Lain-lain1.1% (10)


4.4.4 Aturan Tempat Tinggal

Jadual 4.5 menunjukkan bahawa ahli keluarga/saudara mara di Sabah merupakan individu yang berperanan penting membantu pekerja Indonesia berhijrah ke Sabah. Didapati lebih separuh (51.2%) pekerja Indonesia menyatakan bahawa urusan penginapan mereka semasa pertama kali tiba di Sabah adalah dibantu oleh keluarga/saudara mara mereka yang berada di Sabah.

Selain itu, rakan senegara yang berada di Sabah (17.0%) dan majikan (16.2%) juga membantu menguruskan penginapan mereka ketika pertama kali tiba di Sabah.

Berkaitan dengan aturan tempat tinggal sekarang pula, majoriti (79.0%) pekerja Indonesia menyatakan bahawa tempat tinggal mereka diatur oleh pihak majikan.


Sebahagian besar (83.6%) pekerja Indonesia tinggal di tempat kediaman yang dimiliki oleh majikan. Walau bagaimanapun, terdapat juga segelintir pekerja Indonesia yang tinggal di rumah sewa (7.3%) dan rumah sendiri (4.0).

Bagi mereka yang tinggal di kediaman milik majikan, kebanyakannya tinggal di rumah kongsi (47.4%) dan rumah batu berkembar (21.4%).

Jadual 4.5Aturan Tempat Tinggal

JumlahIndividu yang membantu menguruskan penginapan ketika pertama kali tiba di SabahKeluarga/saudara mara di Sabah 459(51.2)Rakan senegara di Sabah 152(17.0)Majikan 145(16.2)Agen 88(9.8)Sendiri 44(4.9)Lain-lain 8(0.9)Jumlah 896(100.0)

Pengatur tempat tinggal sekarangMajikan 708(79.0)Sendiri 84(9.4)Keluarga/saudara mara di Sabah 69(7.7)Lain-lain 35(3.9)Jumlah 896(100.0)

Pemilik tempat kediaman Majikan 749(83.6)Rumah sewa 65(7.3)Rumah sendiri 36(4.0)Keluarga/saudara mara 34(3.8)Lain-lain 12(1.3)Jumlah 896(100.0)

Jenis tempat kediaman yang disediakan oleh majikanRumah kongsi 355(47.4)Rumah batu berkembar 160(21.4)Rumah teres 81(10.8)Rumah batu sebuah 66(8.8)Rumah kampung 36(4.8)Asrama 31(4.1)Lain-lain 20(2.7)Jumlah 749(100.0)


Jadual 4.6 menunjukkan tempat kediaman yang disediakan oleh majikan mengikut bilangan bilik tidur. Didapati bahawa, sebahagian besar tempat kediaman yang disediakan oleh majikan mempunyai 2 bilik tidur (58.3%). Sebanyak 25.9 peratus tempat kediaman mempunyai 1 bilik tidur dan 6.7 peratus mempunyai 3 bilik tidur dan lebih. Walaupun begitu, terdapat juga tempat kediaman yang disediakan langsung tidak mempunyai bilik tidur, iaitu sebanyak 9.1 peratus. Dalam kajian ini, bilangan ahli yang paling ramai tinggal dalam satu kediaman ialah seramai 15 orang. Untuk memudahkan analisis, bilangan ahli telah dikategorikan kepada 1-2 orang, 3-5 orang, 6-9 orang dan lebih daripada 10 orang. Analisis mengenai bilangan bilik tidur dan ahli dalam tempat kediaman membantu menggambarkan

kesesakan dalam tempat kediaman yang disediakan oleh majikan. Kesesakan dalam tempat kediaman dapat diperhatikan dalam tempat kediaman yang mempunyai bilangan ahli seramai 6-9 orang dan lebih daripada 10 orang. Bagi tempat kediaman yang dihuni oleh seramai 6-9 orang, sebahagian besar (64.3%) mereka tinggal di kediaman yang mempunyai 2 bilik tidur. Manakala bagi tempat kediaman yang dihuni oleh lebih 10 orang pula, sebanyak 37.1 peratus tinggal di kediaman yang mempunyai lebih daripada 3 bilik tidur. Walau bagaimanapun, terdapat sebanyak 38.7 peratus yang tinggal dalam tempat kediaman yang langsung tiada mempunyai bilik. Keadaan ini mampu memberi kesan terhadap kualiti hidup penghuni kediaman tersebut.

4.5 ADAPTASI DAN SOSIALISASI

Kebolehan bertutur dalam bahasa tempatan adalah penting bagi memudahkan hubungan sosialiasi antara pekerja Indonesia dengan penduduk tempatan. Carta 4.11 menunjukkan

bahawa semua pekerja Indonesia boleh bertutur dalam Bahasa Melayu. Selain itu, lebih 60 peratus boleh bertutur dalam dialek tempatan dan hanya 4.7 peratus

Jadual 4.6Tempat Kediaman Yang Disediakan Oleh Majikan Mengikut

Bilangan Bilik Tidur dan Bilangan Ahli

Bilangan bilik tidur Bilangan ahli

1-2 3-5 6-9 10+ Jumlah

Tiada bilik 18(12.4) 16(3.7) 10(8.9) 24(38.7) 68(9.1)

1 bilik 71(49.0) 100(23.3) 20(17.9) 3(4.8) 194(25.9)

2 bilik 52(35.9) 301(70.0) 72(64.3) 12(19.4) 437(58.3)

3 bilik dan lebih 4(2.8) 13(3.0) 10(8.9) 23(37.1) 50(6.7)

Jumlah 145(100.0) 430(100.0) 112(100.0) 62(100.0) 749(100.0)


boleh bertutur dalam Bahasa Inggeris. Semasa berkomunikasi bersama penduduk tempatan, majoriti (98.2%) pekerja Indonesia menggunakan Bahasa Melayu. Selain itu, mereka juga berkomunikasi dengan menggunakan Bahasa Indonesia (30.2%) dan dialek tempatan (23.7%) (Carta 4.12). Secara keseluruhannya, komunikasi di antara pekerja Indonesia dan penduduk tempatan lebih banyak berlaku di tempat kerja (97.7%),

diikuti di kawasan kediaman (70.9%) dan tempat awam (62.1%) (Carta 4.13). Carta 4.14 menunjukkan bahawa lebih separuh (53.8%) pekerja Indonesia tidak tinggal bersama penduduk tempatan di kawasan kediaman mereka. Lebih satu pertiga (34.7%) pekerja Indonesia menyatakan bahawa terdapat etnik Bugis yang tinggal di kawasan kediaman mereka.

Carta 4.11Kebolehan Bertutur Mengikut Bahasa

Bahasa Cina Dialek TempatanBahasa Inggeris Bahasa Melayu

0.6% (5)4.7% (42)

63.1% (565)

99.9% (895)

0102030405060708090

100

Bahasa Inggeris Bahasa IndonesiaDialek Tempatan Bahasa Melayu

0.6% (5)

23.7% (212)30.2% (271)

98.2% (880)

0102030405060708090

100

Tempat awam Kawasan kediaman Tempat kerja

97.7% (875)

70.9% (635)62.1% (556)

0102030405060708090

100

Tiada etnik tempatan53.8% (482)

Bugis34.7% (311)

Lain-lain 5.2% (47)

Jawa1.3% (12)Suluk

1.5% (13)

Bajau3.5% (31)

Carta 4.12Bahasa Yang Digunakan Semasa Berkomunikasi Dengan Masyarakat Tempatan


0.6% (5)4.7% (42)

63.1% (565)

99.9% (895)

0102030405060708090

100


0.6% (5)

23.7% (212)30.2% (271)

98.2% (880)

0102030405060708090

100


97.7% (875)

70.9% (635)62.1% (556)

0102030405060708090

100


Bugis34.7% (311)

Lain-lain 5.2% (47)

Jawa1.3% (12)Suluk

1.5% (13)

Bajau3.5% (31)


Carta 4.13Lokasi Komunikasi Pekerja Indonesia Bersama Penduduk Tempatan


0.6% (5)4.7% (42)

63.1% (565)

99.9% (895)

0102030405060708090

100


0.6% (5)

23.7% (212)30.2% (271)

98.2% (880)

0102030405060708090

100


97.7% (875)

70.9% (635)62.1% (556)

0102030405060708090

100


Bugis34.7% (311)

Lain-lain 5.2% (47)

Jawa1.3% (12)Suluk

1.5% (13)

Bajau3.5% (31)

Carta 4.14Etnik Penduduk Tempatan Yang Tinggal Di Kawasan Kediaman Pekerja Indonesia


0.6% (5)4.7% (42)

63.1% (565)

99.9% (895)

0102030405060708090

100


0.6% (5)

23.7% (212)30.2% (271)

98.2% (880)

0102030405060708090

100


97.7% (875)

70.9% (635)62.1% (556)

0102030405060708090

100


Bugis34.7% (311)

Lain-lain 5.2% (47)

Jawa1.3% (12)Suluk

1.5% (13)

Bajau3.5% (31)

4.6 PERANCANGAN KELUARGA

Jadual 4.7 menunjukkan terdapat hampir 60 peratus pekerja Indonesia yang masih berkahwin dan mempunyai pasangan yang tinggal di Sabah pernah menggunakan sebarang kaedah perancangan keluarga. Walau bagaimanapun, semasa kajian dijalankan, kurang separuh (48.4%) daripada pekerja Indonesia sedang menggunakan sebarang kaedah perancangan keluarga. Kajian ini mendapati bahawa, faktor utama

yang menyebabkan mengapa mereka berhenti menggunakan sebarang kaedah perancangan keluarga adalah disebabkan oleh ingin mempunyai anak (47.1%). Selain itu, faktor usia (14.3%), takut kepada kesan sampingan (14.3%) dan kaedah yang digunakan tidak sesuai (5.7%) turut menjadi punca mengapa mereka berhenti menggunakan kaedah perancangan keluarga.


Jadual 4.7Amalan Perancangan Keluarga

JumlahPernah guna sebarang kaedah perancangan keluarga 366(59.8)

Sedang guna sebarang kaedah perancangan keluarga 296(48.4)

Sebab berhenti guna sebarang kaedah perancangan keluargaIngin mempunyai anak 33(47.1)

Faktor usia 10(14.3)

Takut kepada kesan sampingan 10(14.3)

Kaedah yang digunakan tidak sesuai 4(5.7)

Lain-lain 11(15.7)


Jumlah 70(100.0)

Nota: Lain-lain termasuk kegagalan kaedah dan pasangan membantah

Bagi mereka yang sedang menggunakan sebarang kaedah perancangan keluarga pula, sebahagian besar (60.5%) sedang menggunakan kaedah pil. Selain kaedah pil, mereka juga menggunakan kaedah-kaedah lain seperti suntikan (27.7%), azal (14.9%) dan cara waktu selamat (7.8%)(Carta 4.15).

Sumber utama bagi mendapatkan kaedah pil adalah dari hospital/klinik swasta (34.4%) dan farmasi/kedai ubat (30.6%). Manakala bagi kaedah suntikan pula, sumber utama bagi mendapatkan kaedah tersebut adalah dari hospital/klinik swasta (59.3%) dan hospital/klinik kerajaan (25.6%) (Carta 4.16).

Carta 4.15Kaedah Perancangan Keluarga Yang Digunakan Sekarang

Pil

Suntikan

Azal

Cara waktu selamat

Menyusu badan

Elak persetubuhan

Kondom

Implan

Tubaligasi

Alat dalam rahim

Suntikan

Pil

60.5% (179)

27.7% (82)

14.9% (44)

7.8% (23)

4.7% (14)

3.4% (10)

2.7% (8)

2.0% (6)

1.4% (4)

0.7% (2)

Hospital/Klinik Swasta

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Motosikal

Perabot/kelengkapan rumah

Perniagaan

Rumah

Barang kemas

Kereta

Tanah

32.8% (294)

15.8% (142)

4.1% (37)

3.6% (32)

1.9% (17)

1.7% (15)

0.9% (8)

0 5 10 15 20 25 30 35

0 20 40 60 80 100 120

59.3

34.4 30.6 13.1 9.8 4.4 5.5 2.2

25.6 10.5 4.7

Farmasi/kedai ubat

Pasar/pasar tamu

Hospital/Klinik Kerajaan

Dibawa dari Indonesia

Lain-lain

Tiada Maklumat


Carta 4.16Sumber Mendapatkan Kaedah Pil Dan Suntikan

Pil

Suntikan

Azal

Cara waktu selamat

Menyusu badan

Elak persetubuhan

Kondom

Implan

Tubaligasi

Alat dalam rahim

Suntikan

Pil

60.5% (179)

27.7% (82)

14.9% (44)

7.8% (23)

4.7% (14)

3.4% (10)

2.7% (8)

2.0% (6)

1.4% (4)

0.7% (2)


0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Motosikal


Perniagaan

Rumah

Barang kemas

Kereta

Tanah

32.8% (294)

15.8% (142)

4.1% (37)

3.6% (32)

1.9% (17)

1.7% (15)

0.9% (8)

0 5 10 15 20 25 30 35

0 20 40 60 80 100 120

59.3

34.4 30.6 13.1 9.8 4.4 5.5 2.2

25.6 10.5 4.7

Farmasi/kedai ubat

Pasar/pasar tamu



Lain-lain

Tiada Maklumat

4.7 PEKERJAANSebahagian besar pekerja Indonesia yang ditemu bual adalah terdiri daripada mereka yang bekerja dalam sektor perladangan iaitu sebanyak 62.8 peratus (Jadual 4.8). Ini diikuti oleh mereka yang bekerja dalam sektor pembuatan (24.3%), perkhidmatan (3.9%) dan pembinaan (2.7%). Selain itu, sebanyak 6.3 peratus pekerja Indonesia yang terlibat dalam sektor informal juga turut berjaya ditemu bual. Tempoh pekerja Indonesia bekerja di Sabah adalah berbeza-beza iaitu, hampir satu pertiga (30.9%) telah bekerja bagi tempoh 1-2 tahun, diikuti oleh tempoh bekerja 3-4 tahun (17.5%) dan 5-6 tahun (11.0%). Selain itu, terdapat juga lebih satu perenam (16.9%) pekerja Indonesia yang telah bekerja lebih daripada 10 tahun.

Jadual 4.8Sektor Pekerjaan Dan Tempoh Bekerja

Jumlah

Sektor pekerjaan

Perladangan 563(62.8)

Pembuatan 218(24.3)

Perkhidmatan 35(3.9)

Pembinaan 24(2.7)

Tidak formal 56(6.3)

Jumlah 896(100.0)

Tempoh bekerja

Kurang daripada setahun 64(7.1)

1-2 tahun 277(30.9)

3-4 tahun 157(17.5)

5-6 tahun 99(11.0)

7-8 tahun 63(7.0)

9-10 tahun 85(9.5)

10 tahun dan lebih 151(16.9)

Jumlah 896(100.0)


Pekerja Indonesia yang bekerja dalam sektor pembinaan mempunyai pendapatan tertinggi dengan purata pendapatan sebanyak RM708.10 sebulan (Jadual 4.9). Ini diikuti oleh sektor pembuatan (RM608.70), perladangan (RM570.10) dan perkhidmatan (RM508.70). Jadual 4.10 menunjukkan bilangan hari bekerja oleh pekerja Indonesia yang bekerja dalam sektor formal dalam tempoh sebulan. Didapati bahawa hampir satu pertiga (32.0%) pekerja Indonesia bekerja sebanyak 26 hari sebulan. Selain itu, terdapat juga sebanyak 36.4 peratus pekerja Indonesia yang bekerja hampir setiap hari iaitu 30 hari sebulan.

Jadual 4.9Purata Pendapatan Bulanan

Sektor pekerjaan Purata Pendapatan

(RM)Perladangan 570.10

Pembuatan 608.70

Perkhidmatan 508.70

Pembinaan 708.10

Informal 615.00

Jumlah purata pendapatan (RM) 583.60

Jadual 4.10Bilangan Hari Bekerja Dalam Tempoh

Sebulan (Sektor Formal)

Bilangan hari JumlahKurang daripada 24 hari 19(2.3)

24 hari 57(6.8)

25 hari 50(6.0)

26 hari 269(32.0)

27 hari 30(3.6)

28 hari 72(8.6)

29 hari 37(4.4)

30 hari 306(36.4)

Jumlah 840(100.0)

4.8 PEMILIKAN HARTA DAN PENGURUSAN KEWANGAN

Bahagian ini membincangkan mengenai maklumat pemilikan harta dan pengurusan kewangan oleh pekerja Indonesia yang meliputi maklumat mengenai simpanan wang, kiriman wang dan barangan ke negara asal, penerima dan penggunaan wang dan barangan kiriman, dan kaedah kiriman wang ke negara asal.

4.8.1 Pemilikan Harta di Sabah

Carta 4.17 menunjukkan jenis pemilikan harta pekerja Indonesia di Sabah. Didapati bahawa, hampir satu pertiga (32.8%) memiliki motosikal dan kira-kira 15.8 peratus memiliki kelengkapan rumah seperti perabot dan kelengkapan rumah. Terdapat juga sebahagian kecil pekerja Indonesia yang memiliki harta seperti perniagaan (4.1%), rumah (3.6%), barang kemas (1.9%), kereta (1.7%) dan juga tanah (0.9%).


Carta 4.17Pemilikan Harta

Pil

Suntikan

Azal

Cara waktu selamat

Menyusu badan

Elak persetubuhan

Kondom

Implan

Tubaligasi

Alat dalam rahim

Suntikan

Pil

60.5% (179)

27.7% (82)

14.9% (44)

7.8% (23)

4.7% (14)

3.4% (10)

2.7% (8)

2.0% (6)

1.4% (4)

0.7% (2)


0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Motosikal


Perniagaan

Rumah

Barang kemas

Kereta

Tanah

32.8% (294)

15.8% (142)

4.1% (37)

3.6% (32)

1.9% (17)

1.7% (15)

0.9% (8)

0 5 10 15 20 25 30 35

0 20 40 60 80 100 120

59.3

34.4 30.6 13.1 9.8 4.4 5.5 2.2

25.6 10.5 4.7

Farmasi/kedai ubat

Pasar/pasar tamu



Lain-lain

Tiada Maklumat

4.8.2 Tempat Menyimpan Wang

Didapati bahawa sebahagian besar pekerja Indonesia menyimpan wang di rumah (65.7%). Selain itu, mereka juga menyimpan wang di kedai runcit (26.2%) dan di bank

(18.8%). Kurang lima peratus sahaja yang mengirimkan segera wang tersebut ke negara asal mereka (Carta 4.18).

Carta 4.18Tempat Menyimpan Wang

Rumah

Kedai runcit

Bank

Kirim segera ke Indonesia

Keluarga di Sabah

Saudara mara/rakan

65.7% (589)

26.2% (235)

18.8% (168)

4.6% (41)

2.5% (22)

2.5% (22)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Perbelanjaan isirumah

Pendidikan anak-anak

Untuk simpanan

Membina/mengubahsuairumah

Membayar hutang

88.9% (646)

28.7% (209)

19.5% (142)

11.1% (81)

1.8% (13)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Memberi pinjaman kepada orang lain

Membeli tanah di negara asal

Membayar hutang

Membeli/membina/mengubahsuairumah di negara asal

Menyekolahkan ahli keluarga

Mengirim wang ke negara asal

Menyimpan untuk masa hadapan 81.8% (733)

81.5% (730)

53.2% (477)

43.5% (390)

38.1% (341)

29.7% (266)

27.3% (245)0.7% (2)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Pasangan Anak-anakSaudara mara Ibu bapa

5.4% (39)

24.3% (177) 27.8% (202)

69.6% (506)

0102030405060708090

100


4.8.3 Kegunaan Wang Simpanan

Kebanyakan pekerja Indonesia yang ditemubual dalam kajian ini mengakui bahawa mereka dapat menyimpan wang untuk masa hadapan dan mengirimkan wang ke Indonesia. Lebih separuh (53.2%) dapat menyekolahkan ahli keluarga dan membeli/membina/mengubahsuai rumah di

negara asal (43.5%) dengan menggunakan wang simpanan mereka. Wang simpanan tersebut juga digunakan untuk membayar hutang (38.1%), membeli tanah di negara asal (29.7%) dan memberi pinjaman kepada orang lain (27.3%).

Carta 4.19Kegunaan Wang Simpanan

Rumah

Kedai runcit

Bank


Keluarga di Sabah

Saudara mara/rakan

65.7% (589)

26.2% (235)

18.8% (168)

4.6% (41)

2.5% (22)

2.5% (22)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100



Untuk simpanan


Membayar hutang

88.9% (646)

28.7% (209)

19.5% (142)

11.1% (81)

1.8% (13)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100



Membayar hutang





81.5% (730)

53.2% (477)

43.5% (390)

38.1% (341)

29.7% (266)

27.3% (245)0.7% (2)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100


5.4% (39)

24.3% (177) 27.8% (202)

69.6% (506)

0102030405060708090

100

4.8.4 Kiriman Wang

Menurut Firdausy (2005), selain daripada mengurangkan kadar pengangguran di negara asal, pekerja Indonesia turut menyumbang kepada pendapatan tukaran wang asing dan pengurangan penduduk miskin di negara asal mereka. Dianggarkan bahawa pekerja Indonesia di luar negara telah menyumbang hampir USD3.1 billion kepada pendapatan tukaran wang asing negara bagi tempoh 1991-2001. Dan jumlah ini tidak termasuk pendapatan yang disumbangkan oleh 3.5 juta pekerja Indonesia yang tidak sah. Beliau turut berpendapat bahawa pengurangan jumlah penduduk miskin di Indonesia adalah disebabkan oleh penghantaran wang pulang oleh pekerja

Indonesia yang bekerja di luar negara kepada keluarga mereka atau saudara mara di negara asal.

Jadual 4.11 menunjukkan, sebahagian besar (81.1%) pekerja Indonesia mengirimkan wang ke negara asal mereka. Hampir dua pertiga (67.0%) mengirimkan wang lebih daripada sekali dalam setahun. Sebahagian besar (59.0%) mengirimkan wang berjumlah di antara RM200 hingga RM599. Selain itu, terdapat sebanyak 22.4 peratus pekerja Indonesia mengirimkan wang lebih daripada RM1,000.


Jadual 4.11Kiriman Wang

Jumlah

Kirim wang ke negara asal

Ya 727(81.1)

Tidak 169(18.9)

Jumlah 896(100.0)

Kekerapan mengirim wang dalam setahun

Sekali setahun 239(33.0)

Beberapa kali setahun 488(67.0)

Jumlah 727(100.0)

Jumlah kiriman wang

Kurang daripada RM200 64(8.8)

RM200 – RM399 244(33.6)

RM400 – RM599 185(25.4)

RM600 – RM799 43(5.9)

RM800 – RM999 23(3.2)

RM1,000 ke atas 163(22.4)


Jumlah 727(100.0)

4.8.5 Penerima Dan Penggunaan Wang Kiriman

Selain daripada ibu bapa (69.6%) sebagai penerima utama wang yang dikirimkan oleh pekerja Indonesia ke negara asal, anak-anak (27.8%), saudara mara (24.3%) dan pasangan yang berada di Indonesia (5.4%) adalah merupakan antara individu yang sering menerima wang kiriman tersebut (Carta

4.20). Wang kiriman tersebut kebanyakannya digunakan untuk kegunaan perbelanjaan isi rumah (88.9%), pendidikan anak-anak (28.7%), sebagai simpanan (19.5%), membina/mengubahsuai rumah (11.1%) dan membayar hutang (1.8%) (Carta 4.21).


Carta 4.20Individu Yang Menerima Wang Kiriman

Rumah

Kedai runcit

Bank


Keluarga di Sabah

Saudara mara/rakan

65.7% (589)

26.2% (235)

18.8% (168)

4.6% (41)

2.5% (22)

2.5% (22)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100



Untuk simpanan


Membayar hutang

88.9% (646)

28.7% (209)

19.5% (142)

11.1% (81)

1.8% (13)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100



Membayar hutang





81.5% (730)

53.2% (477)

43.5% (390)

38.1% (341)

29.7% (266)

27.3% (245)0.7% (2)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100


5.4% (39)

24.3% (177) 27.8% (202)

69.6% (506)

0102030405060708090

100

Carta 4.21Kegunaan Wang Kiriman

Rumah

Kedai runcit

Bank


Keluarga di Sabah

Saudara mara/rakan

65.7% (589)

26.2% (235)

18.8% (168)

4.6% (41)

2.5% (22)

2.5% (22)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100



Untuk simpanan


Membayar hutang

88.9% (646)

28.7% (209)

19.5% (142)

11.1% (81)

1.8% (13)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100



Membayar hutang





81.5% (730)

53.2% (477)

43.5% (390)

38.1% (341)

29.7% (266)

27.3% (245)0.7% (2)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100


5.4% (39)

24.3% (177) 27.8% (202)

69.6% (506)

0102030405060708090

100

4.8.6 Kaedah Kiriman Wang

Carta 4.22 menunjukkan bahawa dua kaedah utama yang digunakan oleh pekerja Indonesia untuk mengirimkan wang ke negara asal adalah melalui bank (67.1%) dan kawan/saudara mara (29.8%). Hanya sebahagian kecil sahaja daripada mereka yang mengirimkan wang melalui pengurup wang (6.1%). Kajian ini adalah selari dengan hasil kajian oleh IOM (2010) di mana, majoriti pekerja Indonesia yang mengirimkan wang ke negara asal adalah melalui bank.

Selain itu, mereka juga menggunakan perkhidmatan lain seperti melalui pejabat pos dan khidmat organisasi pemindahan wang seperti Western Union untuk tujuan kiriman wang. Menurut Wu (2006), pengurup wang di negara ini tidak dibenarkan untuk memberikan perkhidmatan kiriman wang. Walau bagaimanapun, mereka menjadi pilihan pekerja asing memandangkan mereka mampu menawarkan perkhidmatan yang selamat dengan kadar yang berpatutan.


Kebiasaannya, pengurup wang mengenakan caj kadar rata bagi setiap amaun yang dipindahkan dan ia berbeza antara satu sama lain iaitu sekitar RM10 hingga RM25.

Selain itu, kadar pertukaran nilai wang juga boleh dirunding dan pemindahan dilakukan dalam masa satu hingga dua hari.

Carta 4.22Kaedah Kiriman Wang

Menghantar sendiri Melalui kawan/saudara mara

Melalui pengurup wang

Melalui bank

1.9% (14)6.1% (44)

29.8% (217)

67.1% (488)

0102030405060708090

100

Barangan perhiasan

Barangan elektrik

Ubat-ubatan Pakaian Makanan

4.3% (11) 6.2% (16) 8.6% (22)

38.5% (99)

89.5% (230)

0102030405060708090

100

Melalui agen

berdaftar

Uruskan sendiri

Melalui rakan

pekerja

Melalui keluarga pekerja

Melalui rakan

perniagaan

Lain-lain

70.3% (26)

43.2% (16)

21.6% (8) 21.6% (8)

2.7% (1) 2.7% (1)

0102030405060708090

100

Pasangan Saudara mara Anak-anak Ibu bapa

2.7% (7)

16.7% (43)25.3% (65)

61.5% (158)

0102030405060708090

100

4.8.7 Kiriman Barangan

Selain daripada membuat kiriman wang, hampir satu pertiga (28.7%) pekerja Indonesia mengirimkan barangan ke negara asal mereka (Jadual 4.12). Carta 4.23 menunjukkan, barangan seperti makanan (89.5%) dan pakaian (38.5%) merupakan barangan yang kerap dikirimkan oleh

mereka. Hanya sebahagian kecil sahaja yang mengirimkan barangan elektrik (8.6%), ubat-ubatan (6.2%) dan barangan perhiasan (4.3%). Barangan kiriman tersebut adalah untuk kegunaan terutamanya ibu bapa (61.5%) dan anak-anak (25.3%) mereka (Carta 4.24).

Jadual 4.12Kiriman Barangan

Bilangan Peratus

Mengirim barangan ke negara asal:

Ya 257 28.7

Tidak 639 71.3

Jumlah 896 100.0


Carta 4.23Jenis Barangan Kiriman



Melalui bank

1.9% (14)6.1% (44)

29.8% (217)

67.1% (488)

0102030405060708090

100

Barangan perhiasan

Barangan elektrik


4.3% (11) 6.2% (16) 8.6% (22)

38.5% (99)

89.5% (230)

0102030405060708090

100

Melalui agen

berdaftar

Uruskan sendiri

Melalui rakan

pekerja


Melalui rakan

perniagaan

Lain-lain

70.3% (26)

43.2% (16)

21.6% (8) 21.6% (8)

2.7% (1) 2.7% (1)

0102030405060708090

100


2.7% (7)

16.7% (43)25.3% (65)

61.5% (158)

0102030405060708090

100 Carta 4.24Individu Yang Menerima Barangan Kiriman



Melalui bank

1.9% (14)6.1% (44)

29.8% (217)

67.1% (488)

0102030405060708090

100

Barangan perhiasan

Barangan elektrik


4.3% (11) 6.2% (16) 8.6% (22)

38.5% (99)

89.5% (230)

0102030405060708090

100

Melalui agen

berdaftar

Uruskan sendiri

Melalui rakan

pekerja


Melalui rakan

perniagaan

Lain-lain

70.3% (26)

43.2% (16)

21.6% (8) 21.6% (8)

2.7% (1) 2.7% (1)

0102030405060708090

100


2.7% (7)

16.7% (43)25.3% (65)

61.5% (158)

0102030405060708090

100

BAB 5PERSEPSI MAJIKAN YANG MENGGAJI PEKERJA INDONESIA

5.1 PENGENALAN

Bab ini membincangkan mengenai maklumat yang diperoleh daripada majikan yang menggaji pekerja Indonesia yang meliputi faktor pengambilan, kaedah dan kos pengambilan, upah dan gaji, dan kemudahan yang disediakan kepada mereka. Faktor pengambilan yang dibincangkan memberi fokus kepada mengapa majikan lebih cenderung menggaji pekerja Indonesia berbanding pekerja tempatan, etnik pekerja Indonesia yang menjadi pilihan majikan dan kesediaan majikan menggaji pekerja tempatan berbanding pekerja Indonesia. Manakala, kaedah dan kos pengambilan pula meliputi kaedah yang digunakan oleh majikan dan kos yang ditanggung oleh majikan untuk mengambil pekerja Indonesia bekerja di syarikat mereka. Sementara itu, penggajian pula memberi fokus kepada jumlah pendapatan bulanan yang diterima dan kaedah pembayaran gaji kepada pekerja Indonesia. Yang terakhir ialah berkaitan kemudahan dan kebajikan yang diberikan oleh majikan kepada pekerja Indonesia dari segi makanan, tempat tinggal, insurans, dan rawatan perubatan.

5.2 FAKTOR PENGAMBILAN PEKERJA INDONESIA BERBANDING PEKERJA TEMPATAN

Bahagian ini membentangkan hasil analisis mengenai tahap persetujuan majikan terhadap faktor pengambilan pekerja Indonesia berbanding pekerja tempatan. Dalam mengukur tahap persetujuan mereka mengenai aspek ini, sebanyak tujuh faktor dengan lima skala tahap persetujuan iaitu sangat tidak setuju, tidak setuju, neutral, setuju dan sangat setuju telah digunakan. Berdasarkan persepsi majikan, terdapat lima faktor yang mencatat tahap persetujuan (setuju dan sangat setuju) yang tinggi mengenai mengapa mereka lebih cenderung menggaji pekerja Indonesia berbanding pekerja tempatan (Jadual 5.1). Faktor pertama ialah ‘pekerja Indonesia adalah lebih rajin’ dengan peratusan setuju dan sangat setuju sebanyak 48.6 peratus dan 18.9 peratus. Kedua, ialah faktor ‘pekerja Indonesia adalah lebih mahir’ dengan peratusan setuju sebanyak 35.1 peratus dan peratusan sangat setuju sebanyak 10.8 peratus. Ketiga, ialah faktor ‘pekerja Indonesia adalah lebih memberikan kerjasama’ dengan peratusan setuju sebanyak 45.9 peratus. Keempat, ialah faktor ‘pekerja tempatan terlalu memilih kerja’ dengan peratusan setuju sebanyak 43.2 peratus. Kelima, ialah faktor ‘gaji pekerja


Indonesia adalah lebih murah’ dengan peratusan setuju sebanyak 37.8 peratus dan peratusan sangat setuju sebanyak 5.4 peratus. Terdapat lebih kurang satu pertiga (35.1%) majikan bersetuju dengan faktor

‘tiada pekerja tempatan yang mahu bekerja’. Manakala, hanya sebilangan kecil (16.2%) majikan bersetuju dengan faktor ‘pekerja Indonesia adalah lebih boleh dipercayai’.

Jadual 5.1Tahap Persetujuan Majikan Terhadap Faktor Pengambilan Pekerja Indonesia

Berbanding Pekerja Tempatan

Faktor Sangat tidak setuju

Tidak setuju

Neutral Setuju Sangat setuju

Jumlah

Pekerja Indonesia adalah lebih rajin 1(2.7) 3(8.1) 8(21.6) 18(48.6) 7(18.9) 37(100.0)

Pekerja Indonesia adalah lebih mahir

2(5.4) 3(8.1) 15(40.5) 13(35.1) 4(10.8) 37(100.0)

Pekerja Indonesia adalah lebih memberikan kerjasama

0(0.0) 5(13.5) 15(40.5) 17(45.9) 0(0.0) 37(100.0)

Pekerja tempatanterlalu memilih kerja 1(2.7) 3(8.1) 17(45.9) 16(43.2) 0(0.0) 37(100.0)

Gaji pekerja Indonesia adalah lebih murah 1(2.7) 8(21.6) 12(32.4) 14(37.8) 2(5.4) 37(100.0)

Tiada pekerja tempatan yang mahu bekerja 3(8.1) 6(16.2) 15(40.5) 13(35.1) 0(0.0) 37(100.0)

Pekerja Indonesia adalah lebih boleh dipercayai

1(2.7) 6(16.2) 24(64.9) 6(16.2) 0(0.0) 37(100.0)

Selanjutnya, para majikan telah ditanya mengenai pemilihan etnik pekerja Indonesia yang menjadi keutamaan mereka. Pemilihan etnik pekerja Indonesia dianalisis mengikut keutamaan pertama dan kedua mengikut setiap sektor. Berdasarkan Jadual 5.2,

majoriti (80.0%) majikan memilih pekerja Indonesia yang berasal dari etnik Bugis sebagai pilihan pertama mereka. Peratusan tertinggi dicatatkan oleh majikan sektor pembinaan (100.0%) dan perladangan (84.6%).


Jadual 5.3Etnik Pekerja Indonesia Yang Menjadi Pilihan Kedua Majikan

Etnik Perladangan Pembuatan Perkhidmatan Pembinaan Semua sektor

Jawa 5(41.7) 3(30.0) 3(60.0) 1(50.0) 12(41.4)

Flores 6(50.0) 3(30.0) 0(0.0) 1(50.0) 10(34.5)

Bugis 1(8.3) 2(20.0) 1(20.0) 0(0.0) 4(13.8)

Lain-lain 0(0.0) 2(20.0) 1(20.0) 0(0.0) 3(10.3)

Jumlah 12(100.0) 10(100.0) 5(100.0) 2(100.0) 29(100.0)

Jadual 5.2Etnik Pekerja Indonesia Yang Menjadi Pilihan Pertama Majikan

Etnik Perladangan Pembuatan Perkhidmatan Pembinaan Semua sektor

Bugis 11(84.6) 8(72.7) 6(75.0) 3(100.0) 28(80.0)

Jawa 1(7.7) 2(18.2) 1(12.5) 0(0.0) 4(11.4)

Bali 1(7.7) 0(0.0) 0(0.0) 0(0.0) 1(2.9)

Lain-lain 0(0.0) 1(9.1) 1(12.5) 0(0.0) 2(5.7)

Jumlah 13(100.0) 11(100.0) 8(100.0) 3(100.0) 35(100.0)

Etnik pekerja Indonesia yang menjadi pilihan kedua majikan pula ditunjukkan dalam Jadual 5.3. Didapati bahawa, etnik Jawa (41.4%) dan Flores (34.5%) menjadi pilihan kedua yang diutamakan oleh para majikan. Bagi majikan dalam sektor perkhidmatan, mereka lebih cenderung untuk memilih etnik Jawa (60.0%). Bagi majikan dalam sektor perladangan pula,

mereka lebih cenderung memilih etnik Flores (50.0%). Manakala, bagi majikan dalam sektor pembuatan dan pembinaan, mereka mempunyai kecenderungan yang sama untuk memilih pekerja dari etnik Jawa dan Flores dengan peratusan 30.0% bagi sektor pembuatan dan 50.0% bagi sektor pembinaan.

Analisis selanjutnya adalah mengenai kesediaan majikan terhadap pengambilan pekerja tempatan berbanding pekerja Indonesia. Carta 5.1 menunjukkan, lebih kurang dua pertiga, iaitu sebanyak 67.6 peratus majikan menyatakan kesediaan untuk mengambil pekerja tempatan berbanding pekerja Indonesia. Majikan dalam sektor pembuatan (81.8%) dan perladangan (71.4%)

menyatakan kesediaan yang tinggi untuk mengambil pekerja tempatan berbanding pekerja Indonesia. Manakala, lebih separuh (55.6%) majikan dalam sektor perkhidmatan dan hanya satu pertiga (33.3%) majikan dalam sektor pembinaan yang menyatakan kesediaan tersebut.


Carta 5.1Kesediaan Majikan Mengambil Pekerja Tempatan Berbanding Pekerja Indonesia

Pembuatan PerkhidmatanPerladangan Pembinaan Semua sektor

81.8% (9)71.4% (10)

55.6% (5)

33.3% (1)

67.6% (25)

0102030405060708090

100

Pembinaan PembuatanPerladangan Perkhidmatan Semua sektor

100.0% (3)

69.2% (9)63.6% (7) 62.5% (5)

68.6% (24)

0102030405060708090

100Secara keseluruhannya, sebahagian

besar (68.6%) majikan menyatakan bahawa pengambilan pekerja Indonesia adalah lebih menguntungkan berbanding pekerja tempatan (Carta 5.2). Kesemua (100.0%) majikan dalam sektor pembinaan berpendapat

bahawa pengambilan pekerja Indonesia adalah lebih menguntungkan berbanding pekerja tempatan. Manakala sekitar dua pertiga majikan sektor perladangan (69.2%), pembuatan (63.6%), dan perkhidmatan (62.5%) menyatakan pendapat sedemikian.

Carta 5.2Pengambilan Pekerja Indonesia Lebih Menguntungkan Berbanding Pekerja Tempatan

Perkhidmatan PerladanganPembinaan Pembuatan Semua sektor

100.0% (9) 100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

94.6% (35)

0102030405060708090

100


100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

66.7% (6)

86.5% (32)

0102030405060708090

100

Perladangan PerkhidmatanPembuatan Pembinaan Semua sektor

100.0% (14)

80.0% (8) 80.0% (8)

50.0% (2)

88.0% (32)

0102030405060708090

100

Indonesia PakistanFilipina Singapura Lain-lain

96.7% (650)

58.9% (396)

20.8% (140)

1.9% (13) 2.8% (19)0

102030405060708090

100

5.3 KAEDAH DAN KOS PENGAMBILAN

Dalam hal berkaitan pengambilan pekerja Indonesia, terdapat beberapa kaedah pengambilan yang dilakukan oleh pihak

majikan. Berdasarkan Carta 5.3, sebahagian besar (70.3%) majikan mengambil pekerja Indonesia melalui agen berdaftar. Selain


itu, terdapat juga majikan yang mengambil pekerja Indonesia melalui rakan pekerja (43.2%), pihak majikan menguruskan sendiri (21.6%) dan melalui ahli keluarga

pekerja Indonesia (21.6%). Didapati, hanya sebahagian kecil, iaitu sebanyak 2.7 peratus majikan mengambil pekerja Indonesia melalui rakan perniagaan.

Carta 5.3Kaedah Pengambilan Pekerja Indonesia



Melalui bank

1.9% (14)6.1% (44)

29.8% (217)

67.1% (488)

0102030405060708090

100

Barangan perhiasan

Barangan elektrik


4.3% (11) 6.2% (16) 8.6% (22)

38.5% (99)

89.5% (230)

0102030405060708090

100

Melalui agen

berdaftar

Uruskan sendiri

Melalui rakan

pekerja


Melalui rakan

perniagaan

Lain-lain

70.3% (26)

43.2% (16)

21.6% (8) 21.6% (8)

2.7% (1) 2.7% (1)

0102030405060708090

100


2.7% (7)

16.7% (43)25.3% (65)

61.5% (158)

0102030405060708090

100

Analisis selanjutnya menunjukkan, wujud sedikit perbezaan berkaitan kaedah pengambilan pekerja Indonesia oleh majikan mengikut sektor (Jadual 5.4). Didapati bahawa, majikan sektor perladangan (93.0%), perkhidmatan (55.6%) dan pembinaan (66.7%)

lebih cenderung mengambil pekerja melalui agen berdaftar. Manakala, majikan sektor pembuatan (63.6%) pula lebih cenderung mengambil pekerja melalui rakan pekerja.

Jadual 5.4Kaedah Pengambilan Pekerja Indonesia

Kaedah Pengambilan Perladangan Pembuatan Perkhidmatan Pembinaan

Melalui agen berdaftar 13(93.0) 6(54.5) 5(55.6) 2(66.7)

Melalui rakan pekerja 4(28.5) 7(63.6) 4(44.4) 1(33.3)

Uruskan sendiri 2(14.3) 5(45.5) 1(11.1) 0(0.0)

Melalui keluarga pekerja 4(28.6) 4(36.4) 0(0.0) 0(0.0)

Melalui rakan perniagaan 1(7.1) 0(0.0) 0(0.0) 0(0.0)

Lain-lain 0(0.0) 1(9.1) 0(0.0) 0(0.0)


Secara keseluruhannya, majoriti (94.6%) majikan menyatakan bahawa pengambilan pekerja Indonesia melibatkan kos yang tinggi (Carta 5.4). Keadaan tersebut dialami

oleh majikan khususnya dalam sektor perkhidmatan (100.0%) dan pembinaan (100.0%).

Carta 5.4Pengambilan Pekerja Indonesia Melibatkan Kos Yang Tinggi


100.0% (9) 100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

94.6% (35)

0102030405060708090

100


100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

66.7% (6)

86.5% (32)

0102030405060708090

100


100.0% (14)

80.0% (8) 80.0% (8)

50.0% (2)

88.0% (32)

0102030405060708090

100


96.7% (650)

58.9% (396)

20.8% (140)

1.9% (13) 2.8% (19)0

102030405060708090

100

D e n g a n m e r u j u k k e p a d a k o s pengambilan peker ja Indonesia d i Jadual 5.5, secara puratanya majikan membelanjakan wang sebanyak RM2,001.20 bagi setiap seorang pekerja Indonesia. Walau bagaimanapun, kos yang dibelanjakan oleh majikan bagi mengambil seorang pekerja Indonesia adalah berbeza di antara sektor. Purata kos yang dibelanjakan oleh majikan sektor perkhidmatan adalah paling tinggi iaitu sebanyak RM2,155.32. Diikuti oleh majikan

sektor pembuatan (RM2,038.00), perladangan (RM1,940.36), dan pembinaan (RM1,700.00). Perbezaan ini mungkin disebabkan oleh faktor kos levi dan kos dokumentasi yang dikenakan oleh pihak kerajaan kepada setiap majikan mengikut sektor ekonomi. Selain itu, ianya juga mungkin disebabkan oleh kaedah pengambilan pekerja Indonesia yang digunakan oleh pihak majikan.

Jadual 5.5Kos Pengambilan Pekerja Indonesia

Kos Pengambilan Perladangan Pembuatan Perkhidmatan Pembinaan Semua sektorKurang daripada RM1,000

0(0.0) 0(0.0) 1(11.1) 0(0.0) 1(2.8)

RM1,000-RM1,499 2(14.3) 4(40.0) 0(0.0) 1(33.3) 7(19.4)

RM1,500-RM1,999 8(57.1) 2(20.0) 2(22.2) 2(66.6) 14(38.8)

RM2,000-RM2,499 2(14.3) 2(20.0) 6(66.7) 0(0.0) 10(27.8)

RM2,500-RM2,999 2(14.3) 1(10.0) 0(0.0) 0(0.0) 3(8.3)

RM3,000 ke atas 0(0.0) 1(10.0) 0(0.0) 0(0.0) 1(2.8)

Jumlah 14(100.0) 10(100.0) 9(100.0) 3(100.0) 36(100.0)Purata kos 1,940.36 2,038.00 2,155.32 1,700.00 2,001.20


Para majikan juga diminta untuk memberikan persepsi mereka terhadap kos levi yang dikenakan dalam pengambilan pekerja Indonesia. Secara keseluruhannya, sebahagian besar (86.5%) maj ikan menyatakan bahawa kos levi yang dikenakan kepada mereka adalah membebankan (Carta 5.5). Analisis mengikut sektor mendapati,

majikan dalam sektor pembinaan (100.0%), perladangan (92.9%) dan pembuatan (90.9%) menyatakan kos levi adalah membebankan. Sementara itu, hanya dua pertiga (66.7%) majikan dalam sektor perkhidmatan menyatakan bahawa kos levi tersebut membebankan.

Carta 5.5Kos Levi Pengambilan Pekerja Indonesia Membebankan


100.0% (9) 100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

94.6% (35)

0102030405060708090

100


100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

66.7% (6)

86.5% (32)

0102030405060708090

100


100.0% (14)

80.0% (8) 80.0% (8)

50.0% (2)

88.0% (32)

0102030405060708090

100


96.7% (650)

58.9% (396)

20.8% (140)

1.9% (13) 2.8% (19)0

102030405060708090

100

Merujuk kepada Carta 5.3, sebanyak 70.3 peratus majikan mengambil pekerja Indonesia melalui khidmat agen berdaftar. Bagi majikan yang menggunakan khidmat ini, sebahagian besar (88.0%) mereka menyatakan bahawa kosnya adalah tinggi. Semua majikan sektor perladangan (100.0%) menyatakan bahawa kos menggunakan

khidmat agen adalah tinggi, diikuti oleh majikan dalam sektor pembuatan dan perkhidmatan dengan peratusan yang sama (80.0%). Sementara itu, hanya sebahagian (50.0%) majikan dalam sektor pembinaan menyatakan kos tersebut adalah tinggi (Carta 5.6).


Carta 5.6Pengambilan Pekerja Indonesia Melalui Agen Berdaftar Melibatkan Kos Yang Tinggi


100.0% (9) 100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

94.6% (35)

0102030405060708090

100


100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

66.7% (6)

86.5% (32)

0102030405060708090

100


100.0% (14)

80.0% (8) 80.0% (8)

50.0% (2)

88.0% (32)

0102030405060708090

100


96.7% (650)

58.9% (396)

20.8% (140)

1.9% (13) 2.8% (19)0

102030405060708090

100Bagi majikan yang menggunakan

khidmat agen untuk mengambil pekerja Indonesia, terdapat dua kaedah yang digunakan oleh mereka dalam menguruskan kos tersebut (Jadual 5 .6 ) . Secara keseluruhannya, sebanyak 64.7 peratus

majikan menanggung sepenuhnya kos pengambilan pekerja Indonesia. Manakala, sebanyak 32.4 peratus majikan membayar penuh kos pengambilan terlebih dahulu dan akan dibayar semula oleh pekerja melalui pemotongan gaji bulanan.

Jadual 5.6Kaedah Pengurusan Kos Pengambilan Pekerja Indonesia

Kaedah Perladangan Pembuatan Perkhidmatan Pembinaan Semua sektor

Ditanggung sepenuhnyaoleh syarikat

10(71.4) 5(55.6) 6(66.6) 1(50.0) 22(64.7)

Didahulukan sepenuhnya oleh syarikat dan dibayar semula oleh pekerja melalui pemotongan gaji bulanan

4(28.6) 3(33.3) 3(33.3) 1(50.0) 11(32.4)

Lain-lain kaedah 0(0.0) 1(11.1) 0(0.0) 0(0.0) 1(2.9)

Jumlah 14(100.0) 9(100.0) 9(100.0) 2(100.0) 34(100.0)


5.4 PENGGAJIAN Gaji yang lebih murah merupakan salah satu faktor yang menyebabkan majikan lebih cenderung untuk menggaji pekerja asing berbanding pekerja tempatan. Jadual 5.7 menunjukkan purata gaji bulanan yang diterima oleh pekerja Indonesia berbanding pekerja tempatan mengikut sektor. Secara keseluruhannya, purata gaji bulanan yang diterima oleh pekerja Indonesia ialah

sebanyak RM634.52, lebih rendah berbanding pekerja tempatan iaitu RM753.83. Pekerja Indonesia yang bekerja dalam sektor pembuatan menerima purata gaji bulanan tertinggi iaitu RM685.00, diikuti oleh mereka yang bekerja dalam sektor pembinaan (RM675.00), perladangan (RM637.00) dan perkhidmatan (RM566.67).

Jadual 5.7Perbandingan Purata Gaji Bulanan Di Antara Pekerja Indonesia Dan Tempatan

Purata gaji (RM) Perladangan Pembuatan Perkhidmatan Pembinaan Semua sektor

Pekerja Indonesia 637.00 685.00 566.67 675.00 643.52

Pekerja tempatan 619.50 812.00 781.25 1,025.00 753.83

Berkenaan hal pembayaran gaji bulanan kepada pekerja Indonesia, terdapat beberapa kaedah pembayaran yang diguna pakai oleh majikan. Jadual 5.8 menunjukkan, sebahagian besar (72.2%) majikan membayar gaji bulanan secara tunai kepada pekerja

mereka. Selain itu, sebanyak 16.7 peratus majikan memasukkan gaji ke dalam akaun bank pekerja mereka. Walau bagaimanapun, terdapat juga segelintir majikan yang membayar gaji melalui orang tengah/penyelia (2.8%).

Jadual 5.8Kaedah Pembayaran Gaji Bulanan

Kaedah Pembayaran

Perladangan Pembuatan Perkhidmatan Pembinaan Semua sektor

Dibayar secara tunai 7(50.0) 8(80.0) 8(88.9) 3(100.0) 26(72.2)

Dimasukkan ke dalam akaun bank 3(21.4) 2(20.0) 1(11.1) 0(0.0) 6(16.7)

Dibayar melalui orang tengah/penyelia

1(7.1) 0(0.0) 0(0.0) 0(0.0) 1(2.8)

Lain-lain 3(21.4) 0(0.0) 0(0.0) 0(0.0) 3(8.3)

Jumlah 14(100.0) 10(100.0) 9(100.0) 3(100.0) 36(100.0)


5.5 KEMUDAHAN DAN KEBAJIKAN YANG DISEDIAKAN

Jadual 5.9 menunjukkan jenis kemudahan dan kebajikan yang disediakan oleh majikan kepada pekerja Indonesia yang bekerja di syarikat mereka. Secara keseluruhannya, sebahagian besar majikan di semua sektor menyediakan kemudahan insurans (97.3%), tempat tinggal (83.8%), dan tempat rawatan kesihatan dan perubatan (78.4%). Selain itu,

mereka juga turut menyediakan kemudahan tempat tinggal untuk pekerja bersama ahli keluarga (67.6%) dan tambang balik ke negara asal (36.1%). Hanya sebahagian kecil (8.1%) majikan sahaja yang menyediakan perkhidmatan kiriman wang ke negara asal.

Jadual 5.9Peratusan Kemudahan Dan Kebajikan Yang Disediakan Oleh Majikan

Kemudahan dan kebajikan yang

disediakan

Perladangan Pembuatan Perkhidmatan Pembinaan Semua sektor

Insurans 13(92.9) 11(100.0) 9(100.0) 3(100.0) 36(97.3)

Tempat tinggal 14(100.0) 9(81.8) 6(66.7) 2(66.7) 31(83.8)

Tempat rawatan kesihatan dan perubatan

12(85.7) 8(72.7) 7(77.8) 2(66.7) 29(78.4)

Tempat tinggal untuk pekerja serta ahli keluarga

14(100.0) 7(63.6) 3(33.3) 1(33.3) 25(67.6)

Tempat rawatan kesihatan dan perubatan untuk pekerja dan ahli keluarga

11(78.6) 2(18.2) 1(11.1) 0(0.0) 14(37.8)

Tambang balik ke negara asal

6(46.2) 4(36.4) 2(22.2) 1(33.3) 13(36.1)

Makanan 1(7.1) 3(27.3) 4(44.4) 0(0.0) 8(21.6)

Perkhidmatan mengirim wang ke negara asal

1 (7.1) 1(9.1) 0(0.0) 1(33.3) 3(8.1)

BAB 6PERSEPSI PENDUDUK TEMPATAN TERHADAP KEHADIRAN PEKERJA INDONESIA

6.1 PENGENALANBab ini membincangkan mengenai maklumat yang diperoleh daripada penduduk tempatan yang terdedah kepada kehadiran pekerja Indonesia di Sabah yang meliputi pengetahuan umum mereka berkaitan warga asing; faktor penghijrahan pekerja Indonesia ke Sabah; dan juga kesan kehadiran pekerja Indonesia terhadap komuniti mereka dari aspek ekonomi, pendidikan, keselamatan, kesihatan, budaya, perumahan dan kejiranan.

6.2 PENGETAHUAN UMUM BERKAITAN WARGA ASING

Bahagian ini membincangkan tentang pengetahuan umum penduduk tempatan berkaitan warga dan pekerja asing. Skop pengetahuan tersebut adalah meliputi kehadiran warga asing di kawasan tempat tinggal mereka; kewarganegaraan warga asing; pendapat mereka mengenai pengambilan pekerja asing di Tawau; sama ada mereka mempunyai kenalan atau rakan warganegara Indonesia; dan sama ada mereka mengenali sesiapa yang mengambil pekerja warga asing.

Secara keseluruhan, sebahagian besar (85.4%) penduduk tempatan menyatakan bahawa terdapat warga asing tinggal di kawasan tempat tinggal mereka. Bagi penduduk tempatan yang menyatakan bahawa terdapat warga asing tinggal di kawasan tempat tinggal mereka, 96.7 peratus penduduk tempatan menyatakan warga asing tersebut adalah berasal dari Indonesia, 58.9 peratus dari Filipina, dan 20.8 peratus dari Pakistan (Carta 6.1).


Carta 6.1Kewarganegaraan Warga Asing


100.0% (9) 100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

94.6% (35)

0102030405060708090

100


100.0% (3)92.9% (13) 90.9% (10)

66.7% (6)

86.5% (32)

0102030405060708090

100


100.0% (14)

80.0% (8) 80.0% (8)

50.0% (2)

88.0% (32)

0102030405060708090

100


96.7% (650)

58.9% (396)

20.8% (140)

1.9% (13) 2.8% (19)0

102030405060708090

100

Hampir separuh (45.7%) penduduk tempatan bersetuju dengan dasar pengambilan pekerja asing untuk bekerja di kawasan mereka. Manakala, sebanyak 20.7 peratus menyatakan mereka tidak bersetuju dengan dasar tersebut, dan selebihnya pula memilih untuk bersikap neutral. Bagi mereka yang bersetuju dengan dasar pengambilan pekerja asing, faktor pengambilan pekerja asing di Bahagian Tawau adalah disebabkan untuk mengisi kekosongan pekerjaan bagi sektor-sektor tertentu (65.3%), upah yang rendah (37.5%), dan mempunyai sifat rajin (37.0%). Selain itu, budaya dan bahasa yang

sama (21.8%) dan kemahiran yang dimiliki oleh pekerja asing (14.8%) turut dinyatakan sebagai faktor pengambilan pekerja asing (Carta 6.2).

Kajian ini mendapati, lebih tiga perempat (79.0%) penduduk tempatan yang ditemu bual mempunyai rakan atau kenalan warga Indonesia. Ini disebabkan mereka bekerja di tempat yang sama atau tinggal berhampiran dengan warga Indonesia. Hanya sebilangan kecil (33.8%) penduduk tempatan mengenali siapa yang mengambil pekerja dari Indonesia.

Carta 6.2 Faktor Pengambilan Pekerja Asing

Mengisi kekosongansektor tertentu

Kadar upah merekayang murah

Rajin

Budaya dan bahasayang sama

Mahir

65.3% (233)

37.5% (134)

37.0% (132)

21.8% (78)

14.8% (53)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100


6.3 FAKTOR PENGHIJRAHAN WARGA INDONESIA KE SABAH

Bahagian ini membentangkan hasil analisis mengenai tahap persetujuan penduduk tempatan terhadap faktor penghijrahan warga Indonesia ke Sabah. Dalam mengukur tahap persetujuan mereka mengenai aspek ini, sebanyak 13 item dengan lima skala tahap persetujuan iaitu sangat tidak setuju, tidak setuju, neutral, setuju dan sangat setuju telah digunakan. Berdasarkan persepsi penduduk tempatan, terdapat lima faktor yang mencatat tahap persetujuan (setuju dan sangat setuju) yang tinggi mengenai mengapa warga Indonesia berhijrah ke Sabah (Jadual 6.1). Faktor pertama adalah ‘kedudukan Tawau yang hampir dengan Indonesia’ dengan peratusan setuju dan sangat setuju sebanyak 45.3 peratus dan

40.3 peratus. Faktor Kedua, adalah ‘peluang pekerjaan yang luas’ dengan peratusan setuju sebanyak 53.6 peratus dan peratusan sangat setuju sebanyak 27.9 peratus. Faktor Ketiga, adalah ‘mengikut jejak langkah saudara mara/rakan yang telah lama tinggal di Sabah’ dengan peratusan setuju sebanyak 51.7 peratus dan peratusan sangat setuju sebanyak 29.6 peratus. Faktor Keempat, adalah ‘kadar pengangguran yang tinggi di Indonesia’ dengan peratusan setuju sebanyak 42.1 peratus dan peratusan sangat setuju sebanyak 33.8 peratus. Faktor Kelima, adalah ‘kemiskinan hidup di Indonesia’ dengan peratusan setuju sebanyak 39.3 peratus dan peratusan sangat setuju sebanyak 32.6 peratus.

Jadual 6.1 Faktor Penghijrahan Warga Indonesia Ke Sabah


Tidak setuju


Jumlah

Kedududukan Tawau yang hampir dengan Indonesia

8(1.0) 29(3.7) 76(9.7) 356(45.3) 317(40.3) 786(100.0)

Peluang pekerjaan yang luas

19(2.4) 24(3.1) 102(13.0) 421(53.6) 219(27.9) 785(100.0)

Mengikut jejak langkah saudara mara/rakan yang telah lama tinggal di Sabah

10(1.3) 37(4.7) 99(12.7) 404(51.7) 231(29.6) 781(100.0)

Kadar pengangguran yang tinggi di Indonesia

11(1.4) 33(4.2) 144(18.4) 330(42.1) 265(33.8) 783(100.0)



Tidak setuju


Jumlah

Kemiskinan hidup di Indonesia

9(1.2) 37(4.7) 174(22.3) 307(39.3) 255(32.6) 782(100.0)

Permintaan tinggi oleh majikan tempatan

8(1.0) 59(7.5) 158(20.1) 372(47.4) 188(23.9) 785(100.0)

Pendapatan yang lebih tinggi

15(1.9) 55(7.1) 162(20.8) 376(48.3) 171(22.0) 779(100.0)

Kesamaan dari segi budaya, bahasa dan agama

16(2.1) 52(6.7) 196(25.1) 383(49.1) 133(17.1) 780(100.0)

Sempadan antara negara yang luas

12(1.5) 59(7.6) 193(24.9) 333(42.9) 179(23.1) 776(100.0)

Kawalan penguatkuasaan sempadan yang longgar

31(4.0) 133(17.0) 170(21.7) 233(29.8) 216(27.6) 783(100.0)

Ketidakstabilan politik di Indonesia

26(3.3) 84(10.7) 230(29.4) 272(34.8) 170(21.7) 782(100.0)

Berkahwin dengan penduduk tempatan Sabah

34(4.4) 99(12.7) 222(28.5) 294(37.7) 131(16.8) 780(100.0)

Kelonggaran penguatkuasaan Imigresen Indonesia

24(3.1) 121(15.5) 220(28.2) 235(30.1) 181(23.2) 781(100.0)

6.4 KESAN KEHADIRAN PEKERJA INDONESIA TERHADAP PENDUDUK TEMPATAN

Bahagian ini membentangkan hasil analisis mengenai tahap persetujuan penduduk tempatan mengenai kesan kehadiran pekerja Indonesia terhadap mereka dari aspek ekonomi, pendidikan, keselamatan, kesihatan, budaya, perumahan dan kejiranan. Dalam mengukur tahap persetujuan mereka mengenai setiap aspek tersebut, lima tahap skala persetujuan iaitu sangat tidak setuju,

tidak setuju, neutral, setuju dan sangat setuju telah digunakan.

6.4.1 Ekonomi

Persepsi penduduk tempatan mengenai kesan kehadiran pekerja Indonesia terhadap mereka dari aspek ekonomi ditunjukkan dalam Jadual 6.2. Analisis dibahagikan


kepada tiga kategori, iaitu kesan kehadiran pekerja Indonesia; kesan jika tiada pekerja Indonesia; dan kesan kepada pihak majikan. Bagi kategori pertama iaitu kesan kehadiran pekerja Indonesia, item yang mencatat tahap persetujuan (setuju dan sangat setuju) yang tinggi ialah ‘berlakunya kemerosotan pada kadar upah’ dengan peratusan setuju dan sangat setuju sebanyak 41.8 peratus dan 17.0 peratus. Bagi kategori kedua pula iaitu kesan jika tiada pekerja Indonesia, item

yang mencatat tahap persetujuan (setuju dan sangat setuju) yang tinggi ialah ‘sektor perladangan akan terjejas’ dengan peratusan setuju sebanyak 39.7 peratus dan sangat setuju sebanyak 18.2 peratus. Bagi kategori ketiga iaitu kesan kepada majikan, sebanyak 38.6 peratus setuju dan 27.6 peratus sangat setuju dengan item ‘majikan lebih cenderung menggaji pekerja asing berbanding pekerja tempatan’.

Jadual 6.2Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Ekonomi

Item Sangat tidak setuju

Tidak setuju


Jumlah

Kehadiran pekerja Indonesia menyebabkan berlakunya kemerosotan pada kadar upah

12(1.5) 104(13.3) 186(23.8) 303(38.8) 176(22.5) 781(100.0)

Kehadiran pekerja Indonesia mempengaruhi pelabur asing melabur di Sabah disebabkan oleh kadar upah yang rendah

18(2.3) 89(11.4) 215(27.5) 327(41.8) 133(17.0) 782(100.0)

Kehadiran pekerja Indonesia menyebabkan peluang pekerjaan penduduk tempatan berkurangan

19(2.4) 126(16.1) 183(23.3) 285(36.4) 171(21.8) 784(100.0)

Kehadiran pekerja Indonesia menambah pendapatan peniaga tempatan

33(4.2) 98(12.6) 227(29.2) 318(40.9) 101(13.0) 777(100.0)



Tidak setuju


Jumlah

Ketiadaan pekerja Indonesia akan menjejaskan sektor perladangan

26(3.3) 142(18.1) 163(20.7) 312(39.7) 143(18.2) 786(100.0)

Ketiadaan pekerja Indonesia akan menjejaskan sektor pembinaan

24(3.1) 147(18.8) 167(21.4) 308(39.4) 136(17.4) 782(100.0)

Ketiadaan pekerja Indonesia akan menjejaskan sektor pembuatan

23(2.9) 174(22.2) 208(26.5) 280(35.7) 99(12.6) 784(100.0)

Ketiadaan pekerja Indonesia akan menjejaskan sektor perkhidmatan

55(7.1) 237(30.5) 253(32.5) 181(23.3) 52(6.7) 778(100.0)

Kehadiran pekerja Indonesia menyebabkan majikan lebih cenderung menggajikan mereka berbanding pekerja tempatan

25(3.3) 69(9.1) 163(21.4) 293(38.6) 210(27.6) 760(100.0)

6.4.2 Pendidikan

Persepsi penduduk tempatan mengenai kesan kehadiran pelajar warga Indonesia terhadap mereka dari aspek pendidikan ditunjukkan dalam Jadual 6.3. Secara keseluruhannya, lebih kurang separuh penduduk tempatan bersetuju (setuju dan sangat setuju) bahawa kehadiran pelajar warga Indonesia memberi kesan kepada aspek pendidikan. Penduduk tempatan bersetuju dengan item ‘berlakunya kesesakan pelajar dalam setiap kelas’ dengan peratusan setuju sebanyak 31.6 peratus dan sangat setuju sebanyak 19.1

peratus. Selain itu, mereka juga bersetuju dengan item ‘sumber pendidikan yang terhad sukar diagihkan secara berkesan’ dengan peratusan setuju sebanyak 32.9 peratus dan peratusan sangat setuju sebanyak 17.6 peratus. Keadaan ini menggambarkan bahawa kedatangan pelajar warga Indonesia diakui memberi kesan terhadap penduduk tempatan dari sudut pendidikan.


Jadual 6.3Kesan Kehadiran Pelajar Warga Indonesia Terhadap Pendidikan


Tidak setuju


Jumlah

Menyebabkan kesesakan bilangan pelajar dalam setiap kelas

40(5.1) 148(18.9) 198(25.3) 248(31.6) 150(19.1) 784(100.0)

Menyebabkan sumber-sumber pendidikan yang terhad sukar diagihkan secara berkesan (contoh: buku, bangunan)

24(3.1) 140(17.8) 225(28.7) 258(32.9) 138(17.6) 785(100.0)

Menyukarkan proses pengajaran dan pembelajaran

36(4.6) 174(22.2) 239(30.5) 224(28.6) 111(14.2) 784(100.0)

Masalah bahasa di kalangan anak warga Indonesia menyukarkan proses pengajaran dan pembelajaran di sekolah

37(4.7) 174(22.1) 238(30.3) 230(29.3) 107(13.6) 786(100.0)

6.4.3 Keselamatan

Persepsi penduduk tempatan mengenai kesan kehadiran pekerja Indonesia terhadap mereka dari aspek keselamatan ditunjukkan dalam Jadual 6.4. Secara keseluruhannya, sebahagian besar penduduk tempatan menyatakan tahap persetujuan (setuju dan sangat setuju) yang tinggi bahawa kehadiran pekerja Indonesia memberi kesan kepada aspek keselamatan. Tahap persetujuan yang tinggi dicatatkan oleh item ‘langkah-langkah kawalan perlu dipertingkatkan’ dengan peratusan setuju sebanyak 36.1 peratus dan peratusan sangat setuju sebanyak 44.8 peratus. Begitu juga dengan item

‘kadar jenayah meningkat menyebabkan penduduk tempatan berasa tidak selamat’ dengan peratusan setuju dan sangat setuju masing-masing sebanyak 35.7 peratus dan 38.2 peratus. Selain itu, tahap persetujuan yang tinggi juga dinyatakan terhadap item ‘gangguan terhadap ketenteraman penduduk tempatan’ dengan peratusan setuju sebanyak 37.0 peratus dan sangat setuju sebanyak 32.1 peratus. Keadaan ini menggambarkan bahawa kedatangan pekerja Indonesia ke Bahagian Tawau diakui memberi kesan terhadap penduduk tempatan dari sudut keselamatan.


Jadual 6.4Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Keselamatan


Tidak setuju


Jumlah

Langkah-langkah kawalan keselamatan terpaksa ditingkatkan oleh pihak berkuasa/penduduk tempatan

10(1.3) 32(4.1) 108(13.8) 283(36.1) 352(44.8) 785(100.0)

Kadar jenayah meningkat menyebabkan penduduk tempatan berasa tidak selamat

15(1.9) 51(6.5) 139(17.7) 281(35.7) 301(38.2) 787(100.0)

Gangguan terhadap ketenteraman penduduk tempatan

12(1.5) 74(9.4) 157(20.0) 291(37.0) 252(32.1) 786(100.0)

6.4.4 Kesihatan

Persepsi penduduk tempatan mengenai kesan kehadiran pekerja Indonesia terhadap mereka dari aspek kesihatan ditunjukkan dalam Jadual 6.5. Secara keseluruhannya, lebih kurang separuh penduduk tempatan bersetuju (setuju dan sangat setuju) bahawa kehadiran pekerja Indonesia memberi kesan kepada aspek kesihatan. Tahap persetujuan yang tinggi dicatat oleh item ‘menyebabkan penyakit yang sebelum ini terkawal kembali merebak’ dengan peratusan setuju sebanyak 31.1 peratus dan peratusan sangat setuju sebanyak 20.2 peratus. Pekerja Indonesia turut menggunakan kemudahan seperti hospital atau klinik sama ada swasta mahupun kerajaan. Untuk itu, kehadiran

mereka turut menambah beban kepada kakitangan hospital/klinik. Penduduk tempatan menyatakan bahawa ‘beban kerja pegawai/kakitangan perubatan bertambah’ dengan peratusan setuju sebanyak 30.1 peratus dan sangat setuju sebanyak 15.4 peratus. Selain itu, penduduk tempatan juga bersetuju bahawa kehadiran pekerja Indonesia ‘menjejaskan mutu perkhidmatan kesihatan’ dengan peratusan setuju sebanyak 28.6 peratus dan sangat setuju sebanyak 14.6 peratus. Keadaan ini menggambarkan bahawa kedatangan pekerja Indonesia ke Bahagian Tawau diakui memberi kesan terhadap penduduk tempatan dari sudut kesihatan.


Jadual 6.5Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Kesihatan


Tidak setuju


Jumlah

Menyebabkan penyakit yang sebelum ini terkawal kembali merebak

16(2.0) 148(18.9) 218(27.8) 244(31.1) 158(20.2) 784(100.0)

Menambahkan beban kerja pegawai/ kakitangan perubatan

34(4.3) 172(21.9) 221(28.2) 236(30.1) 121(15.4) 784(100.0)

Menjejaskan mutu perkhidmatan kesihatan

32(4.1) 195(24.8) 219(27.9) 225(28.6) 115(14.6) 786(100.0)

6.4.5 Budaya dan cara hidup

Persepsi penduduk tempatan mengenai kesan kehadiran pekerja Indonesia terhadap mereka dari aspek budaya dan cara hidup ditunjukkan dalam Jadual 6.6. Secara keseluruhannya, penduduk tempatan memberikan tahap persetujuan (setuju dan sangat setuju) yang tinggi bagi item ‘mempengaruhi cara hidup masyarakat tempatan’ dengan peratusan setuju sebanyak 38.6 peratus dan mencatat sangat setuju sebanyak 22.3 peratus. Selain itu, item ‘mempelbagaikan budaya atau cara hidup’ juga telah mencatat tahap persetujuan yang sedikit tinggi dengan peratusan setuju sebanyak 41.7 peratus dan 19.0

peratus sangat setuju. Kehadiran pekerja Indonesia ke Sabah telah mengembangkan budaya dan cara hidup dalam kalangan penduduk tempatan. Dari aspek positifnya, kepelbagaian budaya dan cara hidup adalah baik di mana ia dapat menghasilkan variasi kepada penduduk tempatan dan membuka ruang untuk penduduk tempatan mempelajari budaya Indonesia. Namun begitu, perkembangan kepelbagaian budaya dan cara hidup perlu sentiasa diberi perhatian agar budaya dan cara hidup yang dibawa masuk tidak menjejaskan amalan dan gaya hidup masyarakat tempatan.


Jadual 6.6 Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Budaya dan Cara Hidup


Tidak setuju


Jumlah

Mempengaruhi cara hidup (pergaulan, makanan dan pertuturan) masyarakat tempatan

16(2.0) 100(12.8) 190(24.2) 303(38.6) 175(22.3) 784(100.0)

Mempelbagaikan budaya atau cara hidup masyarakat tempatan

17(2.2) 75(9.5) 217(27.6) 328(41.7) 149(19.0) 786(100.0)

Menggugat amalan dan gaya hidup masyarakat tempatan

24(3.0) 150(19.1) 237(30.1) 217(27.6) 159(20.2) 787(100.0)

6.4.6 Perumahan dan Kejiranan

Persepsi penduduk tempatan mengenai kesan kehadiran pekerja Indonesia terhadap mereka dari aspek perumahan dan kejiranan ditunjukkan dalam Jadual 6.7. Secara keseluruhannya, terdapat dua item yang mencatat peratusan tahap persetujuan (setuju dan sangat setuju) yang tinggi. Item pertama ialah ‘kesesakan di sekitar kejiranan menyebabkan mudah terdedah kepada kebakaran’ dengan peratusan setuju sebanyak 36.9 peratus dan sangat setuju sebanyak 34.6 peratus. Kedua, item ‘pencerobohan tanah milik penduduk tempatan/rezab kerajaan’ dengan peratusan

setuju sebanyak 35.2 peratus dan sangat setuju sebanyak 33.7 peratus. Selain itu, item ‘kebersihan tidak memuaskan dan mengundang penyakit’ turut mencatat tahap persetujuan yang agak tinggi dengan peratusan setuju sebanyak 31.6 peratus dan sangat setuju sebanyak 27.9 peratus. Keadaan ini menggambarkan bahawa kedatangan pekerja Indonesia ke Bahagian Tawau diakui memberi kesan terhadap penduduk tempatan dari aspek perumahan dan kejiranan.


Jadual 6.7 Kesan Kehadiran Pekerja Indonesia Terhadap Perumahan Dan Kejiranan


Tidak setuju


Jumlah

Terdedah kepada risiko kebakaran akibat kesesakan di sekitar kawasan kejiranan

18(2.3) 76(9.7) 129(16.4) 290(36.9) 272(34.6) 785(100.0)

Berlaku pencerobohan terhadap tanah milik penduduk/kerajaan

23(2.9) 84(10.7) 136(17.4) 276(35.2) 264(33.7) 783(100.0)

Mengundang kepada risiko wabak penyakit akibat tahap kebersihan kawasan kejiranan yang tidak memuaskan

20(2.5) 120(15.3) 179(22.8) 248(31.6) 219(27.9) 786(100.0)

Pembangunan infrastruktur kawasan setempat terbantut

21(2.7) 154(19.6) 251(32.0) 219(27.9) 139(17.7) 784(100.0)

Kemerosotan nilai pasaran hartanah

42(5.4) 202(25.8) 261(33.3) 198(25.3) 81(10.3) 784(100.0)

BAB 7PERSEPSI MAJIKAN, PEKERJA INDONESIA DAN PENDUDUK TEMPATAN BERKAITAN PENGAMBILAN PEKERJA ASING

7.1. PENGENALANBab ini membincangkan mengenai persepsi majikan, pekerja Indonesia dan penduduk tempatan berkaitan dasar dan prosedur pengambilan pekerja Indonesia, dasar kemasukan dan pengurusan pekerja Indonesia, serta undang-undang dan peraturan kemasukan pekerja asing yang dilaksanakan oleh Jabatan Imigresen Malaysia

7.2 PERSEPSI MAJIKAN BERKAITAN DASAR DAN PROSEDUR PENGAMBILAN PEKERJA INDONESIA

Bahagian ini membincangkan mengenai persepsi majikan terhadap prosedur pengambilan pekerja asing di Malaysia. Merujuk kepada Jadual 7.1, daripada lima item yang ditanya, hanya item 'prosedur pengambilan pekerja Indonesia mengambil masa yang lama' yang mencatatkan tahap persetujuan tertinggi (setuju dan sangat setuju) dengan peratus setuju sebanyak 37.8

peratus dan sangat setuju sebanyak 27.0 peratus. Bagi item-item lain, kesemuanya mencatatkan peratusan tahap persetujuan yang kurang daripada 50.0 peratus. Item 'dasar tempoh permit kerja (3+1+1 tahun) oleh Imigresen Malaysia memberi manfaat kepada majikan' mencatatkan peratusan setuju sebanyak 43.2 peratus dan sangat setuju sebanyak 10.8 peratus. Ini diikuti pula oleh item 'dasar yang membenarkan pekerja membawa masuk ahli keluarga ke Sabah membebankan majikan' dengan peratusan setuju sebanyak 35.1 peratus dan sangat setuju sebanyak 10.8 peratus. Bagi item terakhir, 'proses mengambil pekerja Indonesia yang sukar menyebabkan majikan memilih untuk mengambil pekerja secara tidak sah' mencatat peratusan tahap persetujuan terendah dengan peratusan setuju sebanyak 18.9 dan sangat setuju sebanyak 10.8 peratus.


Jadual 7.1Persepsi Majikan Berkaitan Dasar dan Prosedur Pengambilan Pekerja Indonesia


Tidak setuju


Jumlah

Prosedur pengambilan pekerja Indonesia mengambil masa yang lama

- 4(10.8) 9(24.3) 14(37.8) 10(27.0) 37(100.0)

Dasar tempoh permit kerja (3+1+1 tahun) memberi manfaat kepada majikan

- 7(18.9) 10(27.0) 16(43.2) 4(10.8) 37(100.0)

Dasar yang membenarkan pekerja Indonesia membawa masuk ahli keluarga ke Sabah membebankan majikan

3(8.1) 6(16.2) 11(29.7) 13(35.1) 4(10.8) 37(100.0)

Proses memperbaharui permit kerja pekerja Indonesia adalah mudah.

3(8.1) 9(24.3) 11(29.7) 12(32.4) 2(5.4) 37(100.0)

Proses mengambil pekerja Indonesia yang sukar menyebabkan majikan memilih untuk mengambil pekerja secara tidak sah.

4(10.8) 10(27.0) 12(32.4) 7(18.9) 4(10.8) 37(100.0)


Jadual 7.2Persepsi Pekerja Indonesia Berkaitan Undang-undang dan

Peraturan Kemasukan Pekerja Asing Di Malaysia

Item Tidak setuju Neutral Setuju Tidak tahu JumlahUrusan perolehan permit kerja dari Jabatan Imigresen di Malaysia lebih ketat berbanding di Indonesia

136(15.1) 123(13.6) 520(57.6) 123(13.6) 902(100.0)

Proses pembaharuan permit kerja dan kadar bayaran membebankan pekerja asing

262(29.1) 72(8.0) 443(49.2) 124(13.8) 901(100.0)

Kadar bayaran levi yang dikenakan oleh Imigresen Malaysia membebankan pekerja asing

296(33.0) 80(8.9) 390(43.5) 131(14.6) 897(100.0)

Dasar tempoh permit kerja (3+1+1) yang dilaksanakan oleh Jabatan Imigresen Malaysia adalah kurang sesuai

243(26.9) 93(10.3) 379(42.0) 187(20.7) 902(100.0)

Prosedur permohonan pekerja asing sedia ada menyebabkan ramai yang memilih masuk dengan cara tidak sah

280(31.1) 103(11.5) 303(33.7) 213(23.7) 899(100.0)

7.3 PERSEPSI PEKERJA INDONESIA BERKAITAN UNDANG-UNDANG DAN PERATURAN KEMASUKAN PEKERJA ASING DI MALAYSIA

Bahagian ini membincangkan mengenai persepsi pekerja Indonesia terhadap undang-undang dan peraturan kemasukan pekerja asing yang dilaksanakan di Malaysia. Merujuk kepada Jadual 7.2, lebih separuh (57.6%) responden bersetuju bahawa urusan perolehan permit kerja di Malaysia adalah lebih ketat berbanding di Indonesia. Sebanyak 49.2 peratus responden bersetuju bahawa proses pembaharuan permit kerja dan kadar bayaran yang dikenakan adalah membebankan. Selain itu, hampir separuh (43.5%) responden berpendapat bahawa kadar bayaran visa/levi yang dikenakan

adalah membebankan. Berkaitan dengan tempoh permit kerja selama 3 tahun dan pelanjutan tempoh permit sehingga maksimum 5 tahun (3 tahun + 1 tahun + 1 tahun) pula, sebanyak 42.0 peratus responden mengatakan bahawa tempoh permit tersebut adalah kurang sesuai. Hanya satu pertiga (33.7%) responden bersetuju bahawa prosedur permohonan pekerja asing sedia ada menyebabkan ramai pekerja asing memilih masuk ke Sabah melalui cara yang tidak sah.


7.4 PERSEPSI PENDUDUK TEMPATAN BERKAITAN KAEDAH MENGAWAL KEMASUKAN WARGA INDONESIA DI SABAH

Bahagian ini membincangkan mengenai persepsi penduduk tempatan bagi mengawal kemasukan warga Indonesia di Sabah. Merujuk kepada Jadual 7.3, didapati bahawa kebanyakan penduduk tempatan memberi persetujuan (setuju dan sangat setuju) bersetuju dengan pernyataan yang diajukan. Sebahagian daripada penduduk tempatan sangat bersetuju dengan pernyataan di mana mereka berpendapat supaya ‘mewajibkan majikan melakukan pemeriksaan kesihatan secara berkala kepada pekerja Indonesia’. Pernyataan ini mendapat peratusan sebanyak 51.0 peratus. Penduduk tempatan juga sangat bersetuju dengan item ‘Tidak membenarkan warga Indonesia membeli dan memiliki hartanah di Sabah’ dengan mencatat peratusan sebanyak 39.9 peratus.

Jadual 7.3Persepsi Penduduk Tempatan Mengenai Kaedah Bagi Mengawal

Kemasukan Warga Indonesia Di Sabah


Tidak setuju


Jumlah

Mewajibkan majikan melakukan pemeriksaan kesihatan secara berkala terhadap pekerja Indonesia

8(1.0) 13(1.7) 75(9.5) 289(36.8) 401(51.0) 786(100.0)

Mengenakan cukai pendapatan

13(1.7) 78(10.0) 163(20.9) 299(38.3) 227(29.1) 780(100.0)

Menetapkan had gaji minimum bagi semua sektor

12(1.5) 82(10.4) 139(17.7) 336(42.8) 216(27.5) 785(100.0)

Rata-rata penduduk tempatan juga bersetuju dengan item ‘Bayaran terhadap kemudahan kesihatan perlu dikenakan ke atas mereka’ dan ‘Bayaran yuran sekolah bagi anak warga Indonesia mestilah dikenakan’ masing-masing mencatat peratusan sebanyak 49.1 peratus dan 48.0 peratus. Diikuti dengan item ‘Mengadakan had gaji minimum pekerja Indonesia bagi semua sektor’ dengan peratusan sebanyak 42.8 peratus. Seterusnya, hampir 40.0 peratus penduduk tempatan bersetuju dengan item ‘Cukai pendapatan patut dikenakan kepada pekerja Indonesia’. Sebanyak 33.9 peratus penduduk tempatan juga bersetuju dengan item ‘Sekolah khas untuk anak warga Indonesia tidak perlu dibuka di Tawau.



Tidak setuju


Jumlah

Mengenakan yuran sekolah terhadap anak-anak pekerja Indonesia

6(0.8) 32(4.1) 122(15.5) 378(48.0) 249(31.6) 787(100.0)

Mengenakan bayaran terhadap kemudahan kesihatan

6(0.8) 33(4.2) 129(16.5) 384(49.1) 230(29.4) 782(100.0)

Tidak perlu membuka sekolah khas untuk anak-anak warga Indonesia

84(10.7) 113(14.4) 155(19.7) 266(33.9) 167(21.3) 785(100.0)

Tidak membenarkan warga Indonesia membeli dan memiliki hartanah

29(3.7) 77(9.8) 133(16.9) 233(29.7) 313(39.9) 785(100.0)

BAB 8PENEMUAN DAN KESIMPULAN

8.1 PENGENALANBab ini membincangkan penemuan dan kesimpulan yang dapat dibuat terhadap pekerja Indonesia yang berada di Bahagian Tawau, persepsi majikan yang menggaji pekerja Indonesia di Syarikat mereka, dan persepsi penduduk tempatan berhubung kehadiran pekerja Indonesia dalam komuniti mereka. Kawasan kajian meliputi daerah Tawau, Kunak dan Semporna. Seramai 896 pekerja Indonesia, 37 majikan, dan 787 penduduk tempatan telah diliputi dalam kajian ini. Seiring dengan objektif kajian, kesimpulan dibuat mengikut setiap kumpulan sasaran iaitu, Pekerja Indonesia, Majikan dan Penduduk Tempatan.

8.2 PEKERJA INDONESIADua faktor utama penghijrahan warga Indonesia ke Sabah adalah kerana mencari pekerjaan dan pendapatan yang lebih lumayan. Justeru, dua jenis sektor yang menjadi tumpuan pekerja Indonesia di Sabah adalah sektor perladangan dan pembuatan. Faktor penghijrahan bukan ekonomi seperti keadaan geografi yang strategik, kehadiran ahli keluarga, dan persamaan agama serta budaya turut mempengaruhi penghijrahan mereka ke sini. Tambahan pula, rakan senegara telah banyak membantu pekerja Indonesia dalam memberi maklumat dan mendapatkan pekerjaan di Sabah. Walau bagaimanapun, mereka berpendapat urusan perolehan permit kerja dari Jabatan Imigresen di Malaysia lebih ketat berbanding di Indonesia.

Dengan dibantu agen dan keluarga dalam pengurusan dokumen perjalanan, kebanyakan pekerja Indonesia membuat keputusan sendiri dan menggunakan sumber kewangan sendiri dalam penghijrahan ke Sabah. Didapati kos pengurusan dokumen adalah kurang daripada Rp.500,000 iaitu dalam anggaran sebanyak RM165. Majoriti pekerja Indonesia menggunakan pengangkutan laut seperti kapal laut dan feri dengan memilih pelabuhan Tawau sebagai laluan masuk dan Nunukan sebagai transit terakhir sebelum memasuki Sabah.

Hampir satu pertiga daripada pekerja Indonesia yang ditemu bual memiliki motosikal di Sabah. Kebanyakan dari mereka menyimpan wang simpanan di rumah dan digunakan untuk masa hadapan serta mengirimkan ke negara asal melalui bank dengan kekerapan lebih dari sekali dalam setahun dengan jumlah wang di antara RM220 hingga RM599. Ibu bapa merupakan individu utama yang menjadi penerima wang tersebut selain anak-anak dan saudara mara. Berkaitan dengan kesihatan dan amalan perancang keluarga, hampir satu perempat daripada pekerja Indonesia tidak menjalani pemeriksaan langsung sama ada sebelum ataupun setelah sampai di Sabah. Semasa kajian dijalankan, didapati kurang daripada separuh pekerja Indonesia yang menggunakan perancang keluarga.


8.3 PERSEPSI MAJIKANPermintaan yang tinggi daripada pihak majikan tempatan menjadi salah satu faktor pendorong kemasukan pekerja Indonesia. Lebih daripada separuh majikan tempatan cenderung untuk menggaji pekerja Indonesia disebabkan oleh sikap penduduk tempatan yang terlalu memilih kerja, pekerja Indonesia disifatkan rajin bekerja, dan juga kadar upah pekerja Indonesia adalah lebih murah daripada penduduk tempatan. Walau bagaimanapun, sebahagian besar majikan menyatakan kesediaan mereka untuk mengambil penduduk tempatan bekerja berbanding pekerja Indonesia disebabkan oleh kos pengambilan pekerja Indonesia yang ditanggung oleh pihak majikan adalah tinggi di samping perlu menyediakan kemudahan seperti tempat kediaman, rawatan kesihatan dan insurans kepada pekerja.

8.4 PERSEPSI PENDUDUK TEMPATAN

Kehadiran pekerja Indonesia sedikit sebanyak menyumbang kepada peningkatan hasil dan pendapatan negara khususnya dalam menjana ekonomi negeri Sabah. Walau bagaimanapun, jumlah mereka yang semakin bertambah dari semasa ke semasa dikhuatiri akan memberi pelbagai implikasi negatif kepada kepentingan negara. Penduduk tempatan menganggap kehadiran pekerja Indonesia akan memberi kesan terhadap komuniti mereka terutamanya dari aspek keselamatan dan perumahan/kejiranan. Mereka berasa tidak selamat ekoran daripada peningkatan kadar jenayah yang berlaku di komuniti mereka. Pencerobohan tanah milik penduduk tempatan atau rizab kerajaan juga turut berlaku ekoran

kebanjiran pekerja asing ke kawasan mereka. Situasi ini telah mencetuskan kesesakan di kawasan kejiranan serta turut mendedahkan penduduk tempatan kepada bahaya kebakaran di samping penularan wabak penyakit berjangkit yang disebabkan oleh tahap kebersihan yang kurang memuaskan. Seterusnya, kebanyakan daripada pekerja Indonesia didapati tidak mematuhi sistem pemeriksaan kesihatan yang telah diperkenalkan oleh kerajaan Malaysia. Berhubung dengan dasar pengambilan, hampir separuh daripada penduduk tempatan yang ditemu bual bersetuju dengan dasar pengambilan pekerja asing untuk bekerja di kawasan mereka dengan faktor pengambilan adalah untuk mengisi kekosongan sektor tertentu. Walau bagaimanapun, bagi mengawal kemasukan pekerja Indonesia ke Sabah, majoriti penduduk tempatan berpendapat supaya mewajibkan majikan melakukan pemeriksaan kesihatan secara berkala terhadap pekerja Indonesia dan tidak membenarkan pekerja Indonesia membeli dan memiliki hartanah.

8.5 PENUTUPKebergantungan kepada tenaga kerja asing terutama dalam sektor perladangan di Sabah tidak mungkin boleh ditamatkan dalam tempoh masa yang singkat memandangkan ia mampu memberikan kesan yang negatif terhadap ekonomi Sabah. Justeru itu, operasi penguatkuasaan secara berterusan dan berkesan perlu sentiasa dilakukan oleh agensi-agensi yang berkaitan. Apa yang pasti, permasalahan berkaitan pekerja asing di negara ini tidak hanya menjadi tanggungjawab pihak kerajaan sebaliknya melibatkan pelbagai pihak seperti majikan


dan juga masyarakat setempat. Pihak majikan dan masyarakat setempat disarankan agar menyokong segala usaha kerajaan dalam mengurangkan kebergantungan negara kepada pekerja asing bagi memastikan kemakmuran dan kesejahteraan penduduk di negara ini sentiasa terpelihara.

RUJUKAN

Abubakar, S.Y. (2002). Migrant Labour in Malaysia: Impact and Implications of the Asian Financial Crisis. EADN Regional Project on the Social Impact of the Asian Financial Crisis.

Ajis et al. (2010). Managing Foreign Workers in Southeast Asian Countries, Journal of Asia Pacific Studies, Volume 1, Issue 3.

Andaya, B.W. dan Andaya L.Y. (1982). Sejarah Malaysia, Petaling Jaya: Mcmillan Publisher.

Athukorala, Prema-Chandra and Evelyn S. Devadasan (2011). The Impact of Foreign Labour on Host Country Wages: The Experience of a Southern Host, Malaysia, Working Papers in Trade and Development No. 2011/03, The Australian National University.

Athukorala, Prema-Chandra (2006). International Labour Migration in East Asia: Trends, Patterns and Policy Issues, Asia Pacific School of Economics and Government, The Australian National University and Blackwell Publishing Asia Pty Ltd.

Bandiyono, Suko and Fadjri Alihar (2000). A Review of Research Work on International Migration in Indonesia, in Sukamdi and Abdul Haris (eds.), Labor Migration in Indonesia: Policies and Practices, Population Studies Center, Gadjah Mada University, Indonesia.

Battistella, Graziano (2003). International Migration in Asia, Migration Patterns and Policies in the Asian and Pacific Region, Asian Population Studies Series No. 160, United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific , New York.

Battistella, Graziano (2002a). Unauthorized Migrants as Global Workers in ASEAN, paper presented at the IUSSP Regional Population Conference on Southeast Asia’s Population in Changing Asian Context, Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand, 10-12 June.

Battistella, Graziano (2002b). International Migration in Asia and Europe: An Introduction, Asian and Pacific Migration Journal, Vol. 11.

Battistella, Graziano and Asis Maruja M.B. (2003). Unauthorized Migrants in Southeast Asia, Scalabrini Migration Center, Quezon City, Philippines.


Bell, K., N. Jarman and T. Lefebvre (2004). Migrant Workers in Northern Ireland, Institute for Conflict Research (ICR), Belfast.

Castles, Stephen (2000). International Migration at the Beginning of the Twenty-first Century: Global Trends and Issues, in: International Social Science Journal, Vol. 52, No. 3, pp. 269-281.

Chia, S.Y. (2008). Cross-Border Labour Migration in ASEAN: Issues and Challenges, ASEAN and Canadian Perspectives, Report No. 9, Institute of Southeast Asian Studies (ISEAS), Singapore.

Chua, Y.P. (2006). Kaedah Dan Statistik Penyelidikan Asas Statistik Penyelidikan Buku 2, McGraw-Hill Education, Malaysia.

Devadasan, Evelyn S. and Chan W.M. (n.d). Migrasi Antarabnagsa: Penghijrahan Buruh Indonesia Ke Malaysia, Fakulti Ekonomi Dan Pentadbiran Universiti Malaya.

Dollah, Ramli dan Mohammad, Ahmad Mosfi (2007). Perdagangan Tukar Barang Malaysia-Indonesia: Potensi Dan Cabaran, Jati, Vol. 12.

Firdausy (2005). Trends, Issues and Policies Towards International Labor Migration: An Indonesian Case Study, United Nations Expert Group Meeting on International Migration and Development, New York, 6-8 July.

Hugo, G. (2008). Demographic Change and International Labour Mobility, in the Asia-Pasific Region-Implications for Business and Regional Economic Integration KOPEC, Korea.

Hugo, G. (2006). Immigration Responses to Global Change in Asia: A Review in Geographical Research, National Centre for Social Applications of Geographic Information Systems, University of Adelaide.

International Organization for Migration (IOM) (2010a). International Migration and Migrant Workers’ Remittances in Indonesia, findings of baseline surveys of migrant remitters and remittance beneficiary households, Philippines.

International Organisation for Migration (IOM) (2010b). Labour Migration from Indonesia: An Overview of Indonesian Migration to Selected Destinations in Asia and the Middle East.

Jabatan Imigresen Negeri Sabah (2011). Dasar Dan Strategi Pengawalan Pekerja Asing Di Negeri Sabah, kertas kerja dibentangkan di Seminar Penemuan Kajian Pekerja Indonesia di Bahagian Tawau, Sabah, anjuran Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara (LPPKN), 29 September.


Jabatan Perangkaan Malaysia (2011). Taburan Penduduk Dan Ciri-Ciri Asas Demografi, Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia 2010.

Jabatan Perangkaan Malaysia (2005). Laporan Am Banci Penduduk dan Perumahan 2000.

Jabatan Perangkaan Malaysia (1995). Banci Penduduk dan Perumahan Malaysia 1991, Laporan Am Banci Penduduk, Jilid 2.

Kanapathy, V. (2006). Migrant Workers in Malaysia: An Overview, Country Paper Prepared For The Workshop On An East Asian Cooperation Framework For Migrant Labour, Kuala Lumpur, 6-7 December.

Kassim, A. (2012). Dasar Pekerja Asing Di Malaysia : Perlunya Anjakan Paradigma, Dipersembahkan Sebagai Syarahan Umum Perdana Universiti Kebangsaan Malaysia Pada 20 April 2012 Di Bilik Senat, Universiti Kebangsaan Malaysia, UKM Press.

Kassim, A. (2005). Cross-Border Movement of Foreign Workers in Malaysia: A Comparative Analysis, Master Builders Journal, 3rd Quarter.

Kassim, A. (1996). Labour Migration in Asean: Issues and Problems from Malaysia Perspective, in Seventh Southeast Asia Forum, Asean: Shared Identities, Interests and Values, ISIS, Kuala Lumpur.

Kassim, A. (1987). The Unwelcome Guest: Indonesian Immigrants and Malaysian Public Responses, Southeast Asian Studies, Vol.25, No.2.

Kaur, Amarjit (2004). Mobility, Labour Mobilisation and Border Controls: Indonesian Labour Migration to Malaysia since 1900, Biennial Conference of the Asian Studies Association of Australia, Canberra, 29 June- 2 July.

Lee, E.S. (1966). A Theory of Migration, Demography, 3(1): 47–57.

Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara (LPPKN) (2003). Kajian Kesan Pendatang Asing Ke Atas Penduduk Tempatan: Satu Tinjauan di Mukim Setapak dan Ulu Kelang.

Malhotra, N.K., Hall, J., Sham, M. and Crsip, M. (1996). Marketing Research: Applied

Orientation (1st Edition). Sydney: Prentice Hall.

Massey, D. et al. (1993). Theories of International Migration: A Review and Appraisal, Population and Development Review, Vol. 19, No. 3, September.


Mohd Said et al. (n.d). Migrasi Antarabangsa: Penghijrahan Buruh Indonesia Ke Malaysia, Fakulti Ekonomi Dan Pentadbiran Universiti Malaya.

Nasution, M. Arif (2000). International Migration in South East-Asia: A Case Study of Indonesian Workers in the Malaysian Peninsula, in Sukamdi and Abdul Haris (eds.), Labor Migration in Indonesia: Policies and Practices, Population Studies Center, Gadjah Mada University, Indonesia.

Paitoonpong, Srawooth (2011). Different Stream, Different Needs and Impact: Managing International Labor Migration in ASEAN: Thailand (Immigration), PIDS Discussion Paper Series No. 2011-28.

Piper, Nicola (2005). Country Study: Malaysia, Migrant Labor in Southeast Asia, Friedrich Ebert Stiftung (Fes) Project on Migrant Labor in Southeast Asia.

Piper, Nicola (2003). Country Study: Malaysia, Migrant Labor in Southeast Asia, Asia Research Institute, National University of Singapore.

Salleh, Muhammad (2002). Realiti Di Sebalik Isu Pendatang Asing, diakses dari http://arts.anu.edu.au/suara/salleh6.rt pada November 2011.

Sierra, David and Penaranda, Stephanie (2009). Irregular Migration: The Poor Side of Globalization?, Revista de Negocious Internationales, Vol. 2, No. 2, Universidad EAFIT, Colombia.

Stalker, Peter (2000). Workers without Frontiers: The Impact of Globalization on International Migration, International Labour Organization.

Susilowati, Indah., Mudji Rahardjo Dan Waridin (2001). Analisis Masalah Sosial, Politik, Dan Ekonomi Pada Migrasi Tenaga Kerja Indonesia Ke Luar Negeri, Universiti Gajah Mada, Indonesia.

Susilowati, Indah (1998). Analisis Masalah Sosial, Politik Dan Ekonomi Pada Migrasi Tenaga Kerja Indonesia Ke Luar Negeri, Fakulti Ekonomi Dan Bisnes, Universiti Diponegoro (UNDIP), Indonesia.

UN General Assembly (2012). Universal Declaration of Human Rights, Article 13. Diakses dari http://www.un.org/en/documents/udhr/index.shtml pada Jun 2012.

United Nations (2011). International Migration Report 2009 : A Global Assessment, Population Division, Department of Economic and Social Affairs, New York.


United Nations (2010). Trends in International Migrant Stock : The 2008 Revision, Population Division, Department of Economic and Social Affairs, New York, retrieved from http://esa.un.org/migration/index.asp?panel on February 2012.

Unit Perancang Ekonomi Malaysia (2012). Laporan Ekonomi 2011/2012, diakses dari http://www.treasury.gov.my/pdf/ekonomi/le/1112/bab3.pdf pada Jun 2012.

Unit Perancang Ekonomi Malaysia (2011). Penerbitan Statistik Ekonomi Secara Berkala, Populasi & Tenaga Buruh, dimuat turun dari http://www.epu.gov.my/html/themes/epu/ images/common/pdf/eco_stat/pdf/1.4.1.pdf pada Februari 2012.

Unit Perancang Ekonomi Malaysia (1996). Rancangan Malaysia Ketujuh, 1996-2000, Jabatan Perdana Menteri, Kerajaan Malaysia.

Weeks, John R. (2005). Population: An Introduction to Concepts and Issues. Belmont, CA: Wadsworth, Thomson Learning.

Weeks, John R. (1999). Population An Introduction to Concepts and Issues, Belmont. CA: Wadsworth.

Wickramasekara, Piyasiri (2002). Asian Labour Migration: Issues and Challenges in an Era of Globalization, International Migration Papers No. 57, International Migration Programme, International Labour Office, Geneva.

World Bank (2011). Migration and Remittances Factbook 2011, Second Edition, The World Bank. Washington DC.

World Bank (2008). The Malaysia-Indonesia Remittance Corridor: Making Formal Transfers the Best Option for Women and Undocumented Migrants, No. 149, Washington, D.C.

Wu, Treena (2006). The Role of Remittances in Crisis: An Aceh Research Study, Humanitarian Policy Group, August.

Yusof, Z.M (2005). Ke Arah Pengurangan Kebergantungan Tenaga Kerja Asing Di Sektor Binaan. Jurnal Alam Bina, Jilid 7, No.2, Universiti Teknologi Malaysia.

familyrepository.lppkn.gov.myfamilyrepository.lppkn.gov.my/482/1/laporan kajian pekerja... · peti...

Documents