dasar_bahasa

8/3/2019 dasar_bahasa

1/5

770 Kongres Bahasa dan Pensuratan Melayu V

5.9

Bahasa Melayu dalam Dasar

Pendidikan di Malaysia

Prof. Dato Zainal Abidin Wahid

Soal Bahasa dan Pendidikan ini adalah dua perkara yang sangat penting bagi

orang Melayu, masa depan mereka, pembentukan satu bangsa Malaysia dan

pengwujudan satu jati diri kebangsaan yang berlandaskan unsur-unsur

kemalaysiaan. Perpaduan kebangsaan dan kestabilan negara adalah juga berkait

rapatdengan isu Bahasa dan Pendidikan. Kedua-dua isu ini saling berkaitan,

dan tidak dapat dipisahkan.

Perlembagaan Malaysia menyatakan bahawa bahasa Melayu adalah bahasa

kebangsaan dan bahasa rasmi Malaysia. Penyata Razak 1956 yang

diperteguhkan oleh Laporan Rahman Talib 1960 menegaskan bahawa Bahasa

Melayu akan menjadi bahasa pengantar utama dalam sistem pendidikan negara.

Usaha-usaha ke arah menjadikan bahasa Melayu bahasa kebangsaan, bahasa

rasmi dan bahasa pengantar utama telah dilaksanakan oleh kerajaan Perikatandengan cara yang kurang sempurna, bagi tempoh 1957 1969. Selepas Peristiwa

13 Mei 1969, Dasar Bahasa (DB) dan Dasar Pendidikan Kebangsaan (DPK)

telah dilaksanakan dengan tegas, hingga ke awal 1990-an.

Bahasa Melayu telah menjadi bahasa kebangsaan, bahasa rasmi dan bahasa

penghantar utama dalam erti kata yang sebenarnya. Hampir semua kuliah di

Institusi Pengajian Tinggi Awam (IPTA) menggunakan Bahasa Melayu. Tesis-

tesis untuk ijazah Doktor Falsafah pun ditulis dalam bahasa Melayu, biarpun

dalam bidang sains dan teknologi.

Tetapi, pada awal tahun-tahun 1990-an ini, kerajaan Barisan Nasional (BN)

telah menunjukkan kurang keyakinan terhadap peranan bahasa Melayu dalam

pembangunan negara. Keraguan terhadap kemampuan bahasa Melayu untuk

mencapai matlamat Wawasan 2020 telah dilahirkan. Kerajaan BN berpendapatbahawa bahasa Inggeris adalah kunci untuk menjayakan Wawasan 2020.

Ringkasnya, pada bulan Disember 1993, Jemaah Menteri BN telah memutuskan

bahawa bahasa Inggeris akan menggantikan bahasa Melayu sebagai bahasa

penghantar bagi kursus-kursus tertentu dalam bidang sains dan teknologi di

peringkat universiti. Perdana Menteri dan beberapa menteri lain telah membuat

berbagai-bagai kenyataan untuk menonjolkan peri pentingnya bahasa Inggeris.

Gambaran yang telah disampaikan kepada rakyat ialah tanpa bahasa Inggeris,

kemajuan tidak akan tercapai.


2/5

Bahasa Melayu dalam Dasar Pendidikan... 771

Keghairahan Perdana Menteri dan beberapa menteri BN yang lain tentang

peri mustahaknya bahasa Inggeris telah menggalakkan penggunaan bahasa

Inggeris dengan meluas. Institusi Pendidikan Tinggi Swasta (IPTS) yang

menggunakan bahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar telah berkembang

dengan cepat, laksana cendawan lepas hujan. Dalam tahun 1995, terdapat lebih

250 buah IPTS yang beraliran Inggeris. Kefasihan dalam bahasa Inggeris dalam

temu duga untuk mendapat pekerjaan di sektor swasta telah diutamakan. Nilai

ekonomi bahasa Melayu telah mula merosot.

Pada akhir tahun 1995 dan awal 1996, Parlimen Malaysia telah meluluskan

Akta Pendidikan 1996, Akta Institusi Pendidikan Tinggi Swasta 1996, Akta

Majlis Pendidikan Negara 1996 dan pindaan besaran kepada Akta Universiti

dan Kolej Universiti. Pada pertengahan tahun 1996, Akta Lembaga Akreditasi

Negara telah diluluskan. Akta Pendidikan 1996 dan Akta Institusi Pendidikan

Swasta 1996 akan membawa kesan buruk kepada negara, khususnya kepada

kedudukan Bahasa Melayu sebagai bahasa Kebangsaan, bahasa rasmi dan

bahasa pengantar utama.

Mengikut laporan 1997, sekarang ini ada 84,000 pelajar di IPTS. Daripada

84,000 ini, cuma lima peratus (5%) pelajar Melayu. Tetapi lebih daripada lebih

kurang 55,000 pelajar di IPTA, 45% adalah bukan bumiputera. Jadi, jumlah

pelajar Bumiputera di IPT (IPTA + IPTS) di Malaysia ada lebih kurang 35,000

dan jumlah pelajar bukan bumiputera 105,000. Di luar negara juga, jumlah

pelajar bumiputera adalah kurang daripada bukan bumiputera.

Dari segi tenaga pelajar pula, jumlah pensyarah bumiputera di IPTS adalahamat kecil. Ketidakseimbangan adalah ketara sangat. Kesaksamaan kurang

sekali. Titik-titik persamaan dengan keadaan sebelum Tragedi 13 Mei 1969

nampaknya wujud.

Langkah-langkah untuk menggelakkan Tragedi 13 Mei daripada berulang

perlu diambil, dan diambil dengan segera lagi tegas. Di antara tindakan yang

boleh dilaksanakan ialah:

Mempastikan bahasa Melayu digunakan sebagai bahasa kebangsaan,

bahasa rasmi dan bahasa penghantar utama dengan tegas dan

menyeluruh. Jika ini dilaksanakan serta disusuli dengan galakan dan

desakan terhadap pihak swasta untuk mematuhi Perlembagaan Ma-

laysia, khususnya Perkara 152, maka nilai ekonomi bahasa Melayuakan terjamin.

Sebelum sesebuah IPTS dibenarkan bermula atau menyambung

kegiatannya maka wajib institusi itu menyediakan satu rancangan rasmi yang

bertulis yang mengandungi sekurang-kurangnya perkara-perkara berikut:

Selepas tiga tahun mendapat lesen untuk bermula atau menyambung

kegiatannya, maka 15% daripada kuliahnya mestilah dalam bahasa


3/5


Melayu. Pada tahun kelima 30% kuliahnya hendaklah dalam bahasa

Melayu dan peratusan kuliah ini meningkat sebanyak 15% tiap-tiap

tahun hingga jumlahnya menjadi 75%.

Jumlah pelajar bumiputera selepas tiga tahun hendaklah menjadi 10%. Ini

ditambah tiap-tiap tahun sebanyak 10%, hingga menjadi 50%. Jumlah tenaga

pengajar bumiputera juga perlu mencapai 10% selepas 3 tahun dan ini

ditingkatkan sebanyak 10% tiap-tiap tahun, hingga menjadi 50%.

Kaedah belajar bahasa Inggeris di sekolah hendaklah diperbaiki. Kaedah

mengajar bahasa yang digunakan oleh Pasukan Keamanan (Peace Corps),

Amerika Syarikat dan kerajaan Australia terhadap Orang Australia Baharu (New

Australians) wajar dikaji dan mungkin diikuti. Kaedah-kaedah lain yang lebih

berkesan daripada kaedah yang sedang digunakan sekarang hendaklah juga

dikaji untuk dimanfaatkan.

Sekolah atau maktab berasrama penuh bagi pelajar bumiputera perlu

ditubuhkan dengan lebih banyak lagi. Dalam hal ini, latihan guru hendaklah

diutamakan.

Sekolah rendah berasrama penuh juga wajar diwujudkan. Kalaulah

difikirkan murid Darjah Satu terlampau muda untuk tinggal di asrama atau

dipisahkan daripada ibu bapa maka Sekolah Rendah Berasrama penuh(SRBP)

ini boleh mula mengambil pelajar dari Darjah Tiga. Jadi SRBP akan terdiri dari

Darjah Empat ke Darjah Enam.

Kelas atau sekolah matrikulasi untuk pelajar Bumiputera hendaklahdiperbanyak. Pusat pengajian ini perlu mendapat guru-guru yang terlatih.

Latihan tenaga pengajar bumiputera di peringkat universiti dan maktab/

matrikulasi hendaklah dimulakan dengan serta merta dan meluas (ramai). Ini

amat penting dan perlu dilaksanakan dengan segera.

Penubuhan institusi seperti Institut Teknologi MARA (ITM) hendaklah

ditambah. UNIMARA hendaklah diasaskan di atas konsep ITM dari segi bentuk

pelajar dan pensyarahnya, iaitu penekanan kepada kemelayuan. Institut

Perguruan Sultan Idris wajar dipertingkatkan menjadi seperti ITM. Institut

Perguruan Sultan Idris boleh mengurangkan ketidakseimbangan yang

disebabkan oleh IPTS.

Penulisan buku dan makalah ilmiah dalam bahasa Melayu dan terjemahan

ke bahasa Melayu hendaklah dirancangkan dan dilaksanakan dengan banyakdan tegas. DBP perlu memainkan peranannya dalam hal ini dengan lebih

nerkesan lagi. Peruntukan khas untuk rancangan ini perlu diberi kepada DBP

supaya soal kekurangan wang tidak timbul. Institut Terjemahan Negara (ITN)

perlu disusun semula dengan pinjaman yang lebih berkesan lagi berwibawa

supaya boleh memberi sumbangan yang bermakna.

Kaedah pendidikan agama Islam wajar dikaji dengan mendalam supaya

pelajar dapat menghayati nilai-nilai Islam dan bukan cuma mengetahuinya.


4/5

Bahasa Melayu dalam Dasar Pendidikan... 773

Sekolah menengah Agama Islam perlu diberi perhatian yang teliti,

khususnya dari segi memperbolehkan pelajarnya memasuki aliran sains dan

teknologi di peringkat matrikulasi.

Kaedah mengajar Sains dan Matematik, terutamanya bagi pelajar

bumiputera di peringkat sekolah memerlukan perhatian yang berat. Cara-cara

hendak mmembangkitkan minat dan pengurusan mereka terhadap mata

pelajaran Sains dan Matematik perlu diperkenalkan.

Bimbingan daripada ibu bapa perlu digalakkan. Jika perlu, latihan untuk

membimbing anak hendaklah diadakan bagi ibu bapa.

Bantuan kewangan bagi pelajar-pelajar miskin hendaklah disediakah.

Baitulmal dan Jabatan Kebajikan Masyarakat wajar memainkan peranan yang

lebih berkesan lagi dalam hal ini. Mereka hendaklah lagi berusaha mencari dan

membantu keluarga miskin, tidak menunggu sahaja.

Penggunaan bahasa kebangsaan di kalangan pimpinan negara dan pegawai

Kerajaan hendaklah dilakukan secara automatis kecuali dalam tugas yang

bersifat antarabangsa. Misalnya, soalan yang dikemukakan oleh wartawan

Malaysia dalam bahasa Inggeris kepada menteri atau pegawai, wajarlah dijawab

dalam bahasa kebangsaan.

Kementerian Penerangan hendaklah menentukan bahawa semua program

Melayunya, termasuk skrip dan juruacara, menggunakan bahasa Melayu dengan

penuh, kecuali terpaksa.

Kajian yang amat mendalam perlu dilakukan ke atas Memorandum

Persefahaman berkenaan Pendidikan yang telah dibuat oleh Menteri PendidikanMalaysia dan negara China dalam bulan Jun 1996. Memorandum Persefahaman

itu bukan sahaja akan membawa kesan yang buruk kepada bidang pendidikan

Malaysia tetapi juga akan menguatkan perasaan kecinaan, menambah

ketidakseimbangan dan mungkin menjejaskan keselamatan negara.

Sebaik-baiknya Akta Pendidikan 1996 dan Akta IPTS 1996 hendaklah

dipinda dengan tujuan mengekalkan matlamat Penyata Razak dan Laporan

Rahman Talib, iaitu menjadikan bahasa Melayu bahasa pengantar utama dalam

sistem pendidikan kebangsaan. Ini boleh dilakukan dengan menggunakan hujah

bahawa kedua-dua Akta ini bertentangan dengan Perkara 152 Perlembagaan

Malaysia dari segi agama Islam.

Jika akta-akta baru berkenaan dengan pendidikan ini dilaksanakan maka

dalam tempoh 15 20 tahun lagi nilai ekonomi bahasa Melayu akan bertambahmerosot. Sekurang-kurangnya dua kumpulan pelajar dan siswazah akan timbul,

satu aliran kebangsaan dan satu lagi aliran Inggeris, dengan kemungkinan

kumpulan ketiga daripada aliran Cina. IPTS akan memburukkan

ketidakseimbangan. Perhubungan antara kaum akan terjejas. Perpaduan

kebangsaan akan sukar dicapai. Oleh itu tindakan segera mustahak diambil

agar tragedi 13 Mei 1969 tidak berulang.


5/5


Semoga cadangan-cadangan di atas akan dapat menolong menghapuskan

ketidakseimbangan di antara bumiputera dan bukan bumiputera dengan harapan

boleh memberi sumbangan kepada perpaduan kebangsaan, pembentukan satu

bangsa Malaysia dan pengwujudan keperibadian atau jati diri Malaysia yang

berlandaskan Falsafah Pendidikan Kebangsaan serta Perlembagaan Malaysia.

Zainal Abidin bin Abdul Wahid

6 April 1998

Petaling Jaya

Disediakan untuk Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu Kelima di Dewan

Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, 2-3 Mei 1996.

dasar_bahasa

Documents