PENDAHULUAN

Dasar Islam tentera Jepun telah melemahkan pegangan kaum tua terhadap Islam

di Indonesia. Apakah yang dimaksudkan dasar Islam tentera Jepun? Dasar tentera

Islam Jepun merupakan salah satu strategi Jepun untuk mempropagandakan Jepun

bagi tujuan berperang demi membina " The Greater East Asia" dalam usaha

penaklukan negara Jepun. Dasar Jepun terhadap agama Islam harus disentuh kerana

dasar ini dikatakan telah melemahkan pegangan kaum tua terhadap agama Islam.1

Saya melihat isu agama ini menjurus kepada strategi Jepun dalam usaha Jepun untuk

memanipulasi, bertujuan politik dan propaganda seperti agama Islam yang terdapat di

rantau ini. Hal ini jelas menunjukkan bahawa dasar Islam tentera Jepun mempunyai

agenda atau niatnya yang tersendiri dengan menggunakan agama Islam untuk

mencapai tujuan matlamatnya. Jika dilihat, sebenarnya sokongan daripada penduduk

tempatan merupakan tunjang utama dalam sesuatu pemerintahan yang berjaya dalam

negara dan hal ini merupakan satu cabaran yang utama bagi pihak Jepun meskipun

dalam melaksanakan dasar ini memerlukan kos yang tinggi.

Dalam meneliti dasar Islam tentera Jepun yang dikatakan melemahkan pegangan

kaum tua terhadap Islam di Indonesia, saya mendapati terdapat perbezaan pendekatan

dalam mengisi ruang politik, ekonomi mahupun sosial yang kosong yang wujud

dalam negara tersebut iaitu kebanyakan negara dikuasai oleh Kristian sebaliknya

pihak Jepun telah mengambil pendekatan lain dengan menggunakan dasar Islam

dalam mencapai matlamat mereka.

1 Ariffin Omar, Revolusi Indonesia dan Bangsa Melayu Runtuhnya Kerajaan-Kerajaan Melayu Sumatera Timur, Pulau Pinang: Pusat Pengajian Ilmu Kemanusiaan Universiti Sains Malaysia, 1999, hlm. 43.

1

Dalam esei ini saya akan memberikan pendirian saya mengenai dasar Islam

tentera Jepun yang dikatakan telah melemahkan pegangan kaum tua terhadap Islam di

Indonesia dengan menekankan golongan tua yang diwakili Nahdatul Ulama

berbanding Muhammadiah dengan mengemukakan bukti-bukti berdasarkan pendirian

saya dengan merujuk kepada beberapa buah wilayah di Indonesia seperti di Sumatera

Timur, Jawa dan Acheh.

Berdasarkan penyataan tersebut saya tidak bersetuju sebanyak 90% yang

mengatakan bahawa dasar Islam tentera Jepun melemahkan pegangan kaum tua

terhadap Islam di Indonesia. Manakala sebanyak 10% saya bersetuju bahawa dasar

tersebut sememangnya melemahkan pegangan kaum tua di Indonesia. Oleh itu, di sini

dapat disimpulkan bahawa dasar Islam tentera Jepun tidak melemahkan pegangan

kaum Tua terhadap Islam di Indonesia. Namun begitu, sememangnya tidak dinafikan

bahawa dasar tersebut turut mengugat pegangan kaum tua terhadap Islam di Indonesia

meskipun golongan ini berfahaman kuno.2 Dalam kenyataan di atas, seperti pendirian

saya, saya akan mengemukakan bukti sejauhmanakah dasar Islam tentera Jepun tidak

melemahkan pegangan kaum tua di Indonesia dengan merujuk wilayah Sumatera

Timur, Jawa dan Acheh. Siapakah golongan kaum tua tersebut? Kaum tua merupakan

golongan ulama tradisional yang terdiri daripada golongan ulama yang berpegang

kepada tradisi koservatif atau lebih dikenali sebagai ortodoks. Kaum tua juga dikenali

sebagai kumpulan agama yang berfahaman kuno. Istilah "Kaum Muda" dan "Kaum

Kuno" mula dipopularkan oleh Abdul Rivai. Beliau membahagikan kaum intelek

Indonesia ke dalam dua kelompok kepimpinan iaitu modernis dan tradisionalis.3 Hal

ini jelas menunjukkan bahawa kaum Tua ini merupakan golongan tradisionalis yang

2 A.K Pringgoodigdo, Sedjarah Pergerakan Rakyat. Jakarta: (t.n.p), 1970, hlm. 154.

3Ahmat Adam, Sejarah Awal Pers dan kebangkitan Kesadaran Ke Indonesiaan 1885-1913. Yogyakarta: PT. Pustaka Pelajar, 1995, hlm. 232.

2

berperanan menegakkan penerusan adat dan tradisi serta bersikap negatif terhadap

sebarang pembaharuan. Misalnya tokoh ulama yang berpegang dalam pegangan ini

ialah seperti Kyai Hasyim Asyaari yang berpegang teguh pada mazhab Shafii yang

akhirnya membentuk pertubuhan Nahdatul Ulama atau Jamiatul Wasliyah. Nahdatul

Ulama terdiri daripada para ulama yang berfahaman kuno dan pertubuhan ini

memainkan peranan penting dan berpengaruh di Mandailing dan Sumatera Timur.4

Nahdatul Ulama merupakan satu kumpulan yang bersifat keagamaan yang ditubuhkan

pada 31 Januari 1926 turut mendapat sokongan daripada sultan-sultan berbanding

dengan persatuan kaum Muda, malah tidak mencampuri hal-hal politik yang bertujuan

untuk memajukan fahaman ortodoks dalam agama Islam iaitu yang berpegang kepada

empat aliran iaitu mazhab Syafii, Maliki, Hanafi dan Hambali .5

Sebenarnya negara Indonesia telah dijajah oleh Jepun pada 13 Mac 1942

ekoran kekalahan Belanda. Buktinya sebaik sahaja perang Pasifik meletus kerajaan

kolonial yang bersatu dalam pakatan pihak Berikat dalam pengisytiharan perang

terhadap Jepun pada 8 Disember dipaksa untuk meletakkan senjata. Angkatan

Belanda telah dikalahkan di Laut Jawa pada hujung Februari 1942 dan pada awal Mac

tentera Jepun telah pun menduduki kawasan Sumatera dan berpangkalan di Jawa.

Manakala tentera Jepun menduduki Sumatera Timur pada tahun 1942. Pendudukan

Jepun bermakna bahawa pemerintahan Belanda telah tamat di Sumatera Timur. 6

Jepun turut menubuhkan gerakan Tiga A sejurus Jepun mendarat di Jawa, oleh

Jabatan Propaganda Kerajaan Tentera sebagai satu usaha bagi mendapat sokongan

ramai terhadap tujuan peperangan Jepun. Nama gerakan itu sendiri berasal daripada

4 Bernhard Dahm, Sejarah Indonesia Abad Ke Dua Puluh. ( terj.), Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 1988, hlm. 87.5 Ibid.6 Ariffin Omar, Revolusi Indonesia dan Bangsa Melayu Runtuhnya Kerajaan-Kerajaan Melayu Sumatera Timur, Pulau Pinang: Pusat Pengajian Ilmu Kemanusiaan Universiti Sains Malaysia, 1999, hlm. 43.

3

slogan "Jepun, Penyuluh Asia, Pemimpin Asia dan Pelindung Asia."7 Semasa

pendudukan Jepun di Sumatera Timur, sebahagian besar daripada penduduk Sumatera

Timur mengalu-alukan ketibaan Jepun dan mengharap bahawa Jepun akan

menghapuskan kerajaan-kerajaan Melayu di Sumatera Timur. Sebilangan besar

daripada mereka yang anti-kerajaan terdiri daripada suku bangsa bukan Melayu, iaitu

bukan penduduk asli Sumatera Timur. Selain itu, kedatangan Jepun di Sumatera

Timur disambut baik oleh ramai penduduk di Sumatera Timur kerana ramai daripada

penduduk Sumatera Timur percaya bahawa Jepun datang untuk membebaskan

mereka daripada penjajahan Belanda.8

Sebenarnya pihak Jepun mempunyai agenda atau niatnya yang tersendiri untuk

mencapai matlamatnya. Salah satu strategi yang digunakan oleh pihak Jepun ialah

dengan menggunakan agama Islam. Jepun mula berhasrat untuk menggunakan agama

Islam sebagai satu kuasa politik. Buktinya untuk mengukuhkan dasar tersebut, pada

peringkat awal bulan November 1943 satu pertubuhan baru iaitu Majlis Syuro

Muslimin Indonesia atau MASJUMI telah ditubuhkan untuk memenuhi cita-cita

mereka yang merangkumi Nahdatul Ulama dan Muhammadiyah.9 MASJUMI

diketuai oleh K.Hashim Ashaari. Pembentukan MASJUMI menggantikan M.I.A.I.

(Madjelis Islam A'la Indonesia) yang ditubuhkan oleh Kyai Haji Mas Mansur.

MASJUMI diasaskan oleh K. Hashim Ashaari. Pembentukan Masyumi telah

memisahkan dua ideologi iaitu M.I.A.I yang menitikberatkan agama manakala

MASJUMI yang bersifat politik. Seterusnya pada bulan berikutnya Jepun

7Surjo Santoso, Tesis Sedjarah Perdjuangan Pemuda Indonesia, (t.t.p): Department Pendidikan dan Dasar kebudayaan, (t.t) hlm. 33. 8 Bernhard Dahm, Sejarah Indonesia Abad Ke Dua Puluh. ( terj.), Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 1988, hlm. 112.9 Ariffin Omar, Revolusi Indonesia dan Bangsa Melayu Runtuhnya Kerajaan-Kerajaan Melayu Sumatera Timur, Pulau Pinang: Pusat Pengajian Ilmu Kemanusiaan Universiti Sains Malaysia, 1999, hlm. 43.

4

membenarkan MASJUMI menubuhkan pasukan tenteranya sendiri iaitu Hizbullah

(tentera Allah) bagi pemuda-pemuda muslim serta mempunyai anggota-anggota dari

tentera nasional.10 Penubuhan ini jelas menunjukkan bahawa hal ini merupakan salah

satu langkah yang dilakukan oleh tentera Jepun dalam dasar Islam mereka dalam

mencapai hasrat mereka iaitu menggunakan agama Islam sebagai satu kuasa politik.

Hal ini juga menunjukkan bahawa Jepun memanipulasi agama Islam. Oleh itu,

dasar Islam tentera Jepun menjadikan paksi untuk mempropagandakan Jepun bagi

mencapai matlamatnya. Buktinya dapat dilihat di wilayah Jawa, Jepun turut

memanipulasi agama Islam dan elit agama walaupun tindak balas elit agama ( Kiai)

sama sekali diluar jangkaan Jepun.11 Saya melihat penduduk Indonesia yang ramai

menganut agama Islam telah mendorong tentera Jepun melaksanakan strategi tersebut.

Buktinya lebih daripada 90% penduduk Indonesia ialah beragama Islam. Oleh itu,

pihak Jepun telah menggunakan agama terutama tentera Jepun telah mengambil

kesempatan terhadap golongan Kyai kepada penduduk Indonesia. Hal ini kerana

golongan Kyai merupakan golongan ulama yang berpengaruh dalam kalangan

masyarakat. Misalnya menurut Professor Harry Benda telah mengkaji kemunculan

sebelum perang sewaktu mereka dipinggirkan. 12 Kajian yang dilakukan oleh tokoh

ini jelas menunjukkan bahawa hal ini merupakan salah satu dasar Islam tentera Jepun

\iaitu Jepun telah memberikan peluang kepada para pemimpin untuk bergiat

semula dalam pentadbiran yang sebelum ini telah disekat oleh Belanda. Malah dalam

memperkasakan dasar ini, warganegara Jepun yang berada di Sumatera sebelum

perang meletus telah diberi peranan penting dalam usaha menggunakan tokoh-tokoh

10 Bernhard Dahm, Sejarah Indonesia Abad Ke Dua Puluh. ( terj.), Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 1988, hlm. 122.11 Ibid,. hlm. 129 dan 130.12 Abu Talib Ahmad, Siri Syarahan Umum Pendudukan Jepun (1942-1945) dan Asia Tenggara, Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia, 2007, hlm. 52.

5

tempatan untuk kepentingan tentera Jepun. Misalnya bekas konsul Jepun di Medan

iaitu Hayasaki yang dilantik menjadi walikota bandar Medan telah memgumpul para

pemimpin dalam pergerakan nasionalisme Indonesia untuk berkidmat dengan Jepun

dan Jepun telah mengambil kesempatan dengan membebaskan Kiai Haji Zainal

Mustafar yang mempunyai pengaruh yang kuat.13

Saya melihat pihak Jepun cuba mendekati golongan ini kerana golongan ini

memainkan peranan penting dan mempunyai pengaruh yang dalam masyarakat.

Misalnya dari sudut kaca mata Jepun, mereka berpendapat golongan yang

berpendidikan barat ataupun umum lebih bersifat pro-barat berbanding dengan

golongan yang berpendidikan agama. Sebenarnya kehadiran peranan ulama tempatan

memberikan sumbangan yang besar kerana mereka merupakan sumber kekuatan yang

memelihara kesinambungan dan kemurnian ajaran Islam. 14 Manakala di Sumatera

Timur, dasar Jepun ialah untuk memisahkan pulau ini daripada Jawa. Dasar ini

dilakukan dengan sengaja oleh Jepun kerana kepentingan ekonomi iaitu getah bagi

Jepun. Di samping itu, Jepun telah melarang semua pertubuhan parti-parti politik dan

Jepun membenarkan hanya dua buah pertubuhan penting Indonesia iaitu

Muhammadiah dan Jamiatul Wasliyah. 15 Hal ini bermaksud pertubuhan-pertubuhan

yang ditubuhkan harus memenuhi kehendak Jepun iaitu menyokong dasar Jepun.

Sememangnya dasar Islam tentera Jepun tidak melemahkan pegangan kaum Tua.

Buktinya apabila usaha menggunakan Islam bagi maksud peperangan oleh Jepun

tidak mendapat sambutan. Misalnya hal ini terbukti dengan wujudnya bantahan 13 Ariffin Omar, Revolusi Indonesia dan Bangsa Melayu Runtuhnya Kerajaan-Kerajaan Melayu Sumatera Timur, Pulau Pinang: Pusat Pengajian Ilmu Kemanusiaan Universiti Sains Malaysia, 1999, hlm. 47.14 Auni Abdullah, Islam Dalam Sejarah Politik Pemerintahan Di Alam Melayu, Kuala Lumpur: Nurin Enterprise, 1991, hlm. 80.15 Ariffin Omar, Revolusi Indonesia dan Bangsa Melayu Runtuhnya Kerajaan-Kerajaan Melayu Sumatera Timur, Pulau Pinang: Pusat Pengajian Ilmu Kemanusiaan Universiti Sains Malaysia, 1999, hlm. 47.

6

daripada pemimpin-pemimpin Islam termasuk K.H. Mansur. Selain itu, bukti yang

dapat dilihat ialah pada Januari 1944 telah berlaku satu pemberontakan yang

dirancang berlaku buat kali pertama sejak pendudukan Jepun berhampiran Tasik

Majala oleh seorang ahli Nahdatul Ulama iaitu Kiai Zainal Mustafa memberontak

terhadap Jepun dengan 500 orang pengikutnya. Keadaan ini berterusan selama

beberapa hari.16 Jika dilihat, peristiwa ini jelas menunjukkan bahawa pegangan kaum

tua iaitu golongan-golongan ulama tersebut tidak tergugat. Malah ini telah

menyebabkan wujudnya sebuah pertubuhan yang bersatu yang terdiri daripada ahli-

ahli ortodoks dan baru. Keadaan ini mengukuhkan lagi pegangan golongan tersebut

kerana hal ini telah menyebabkan wujudnya satu anggota yang mementingkan Islam

untuk tujuh tahun selepas pendudukan Jepun.17 Malah fenomena ini terbukti apabila

terdapat kajian Kobayashi Yasoku yang memberikan perhatian kepada tindak balas

para pemimpin Islam, khususnya golongan kiai terhadap dasar Jepun dan rancangan

mereka berhubung sebuah masyarakat Islam yang bakal muncul di Jawa.

Seterusnya bukti yang menunjukkan bahawa pegangan kaum tua tidak tergugat

apabila berlaku peristiwa iaitu pertempuran antara pemimpin-pemimpin Islam dengan

askar-askar Jepun. Buktinya pada peringkat awal Jepun menjajah di Indonesia secara

agresif. Keadaan ini telah menyebabkan beberapa pemberontakan telah tercetus di

Indonesia antara pemimpin Islam dengan askar Jepun. Hal ini disebabkan oleh sikap

tentera Jepun tidak menghormati agama Islam. Malah askar-askar Jepun yang masuk

ke Pulau Sumatera telah membangkitkan rasa tidak puas hati dengan orang Sumatera,

khususnya orang Acheh yang berpegang teguh kepada Islam. Fenomena ini

menunjukkan bahawa dasar Islam tentera Jepun tidak sama sekali melemahkan

16 Bernhard Dahm, Sejarah Indonesia Abad Ke Dua Puluh. ( terj.), Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 1988, hlm. 122.17 Ibid.

7

pegangan mereka. Pemberontak yang dilakukan tidak menunjukkan bahawa dasar

tersebut telah melemahkan mereka sebaliknya keadaan ini berlaku kerana mereka

berpegang teguh kepada fahaman yang diwarisi terutama dalam ajaran Islam.

Selain itu, menurut Sjahrir, rakyat Indonesia terpaksa berhadapan dengan dengan

perkara-perkara baru yang tidak pernah dialami oleh mereka. Sebagai contohnya

mengenai tunduk hormat (Saikere).18 Sebenarnya kaum tua kurang senang mengenai

hal tersebut. Hal ini kerana perbuatan saikere merupakan satu perbuatan yang syirik

dan bertentangan dalam agama Islam, meskipun terdapat pendapat yang mengatakan

golongan ini bersifat liberal dan menerima kedatangan tentera Jepun. Namun begitu,

konsep liberal tersebut hanya dapat dilihat dalam sesetengah perkara sahaja. Dalam

fenomena tersebut, jelas menunjukkan bahawa kaum tua tidak bersifat liberal

sepenuhnya. Oleh itu, dasar Islam tentera Jepun tidak mampu melemahkan pegangan

kaum tua yang berpegang teguh kepada mazhab Syafii.

Pemimpin Islam yang terpenting menjelang kekalahan Jepun ialah Kiai Wahid

Hashim. Beliau merupakan salah seorang pemimpin Nahdatul Ulama yang

mempunyai tanggapan negatif terhadap propaganda Jepun. Bukti yang menunjukkan

bahawa dasar Islam tentera Jepun tidak melemahkan pegangan kaum tua ialah apabila

pemimpin ini iaitu Wahid berusaha mengambil kesempatan daripada dasar Jepun

untuk faedah umat muslimin. Beliau menegaskan bahawa orang Indonesia tidak

hanya semata-mata menjadi alat Jepun tetapi perlu mengambil kesempatan

semaksimum mungkin daripada peluang tersebut. Misalnya beliau berjaya mendapat

banyak konsesi dengan memanipulasi kelemahan Jepun seperti penubuhan Shumuka

18 Abu Talib Ahmad, Siri Syarahan Umum Pendudukan Jepun (1942-1945) dan Asia Tenggara, Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia, 2007, hlm. 30.

8

yang boleh menjamin penyusunan semula kehidupan semula kehidupan ummah.19

Sebagai contoh, beliau sering dikaitkan dengan penubuhan Shumuka dan pengisian

cawangannya di seluruh Jawa dengan kiai yang mempunyai hubungan dengan

Nahdatul Ulama. Bukti yang menunjukkan bahawa pegangan kaum tua ini tidak

tergugat apabila Wahid dan para pemimpin Nahdatul Ulama berjaya bertindak diluar

jangkaan Jepun atau Belanda yang berusaha untuk kembali semula selepas 1945.20

Sememangnya tidak dapat dinafikan bahawa dasar Islam tentera Jepun telah

melemahkan pegangan kaum Tua. Bukti yang dikatakan melemahkan pegangan kaum

tua apabila terdapat kajian-kajian yang tidak menolak tesis utama Benda tentang

Jepun yang mengatakan bahawa tindakan Jepun memberikan ruang dan peluang

kepada elit agama berkecimpung dalam politik sehingga kedudukan mereka terus

kukuh. Jika diteliti, hal ini menunjukkan bahawa dasar tentera Jepun telah mengugat

pegangan kaum tua di Indonesia. Hal ini kerana, jika dilihat pegangan kaum Tua ialah

bersifat tradisi konservatif dan tidak menerima sebarang perubahan. Golongan ini

lebih menekankan status quo dalam sesuatu amalan yang diamalkan dalam

masyarakat. Sebaliknya apabila Jepun melaksanakan dasar Islam tersebut golongan

ini mula besiap liberal. Sebagai contoh, pihak Jepun telah melantik orang Islam dalam

pentadbiran. Pelantikan tersebut telah diterima oleh kaum Tua. Buktinya pada bulan

Ogos, 1944 pihak Jepun telah melantik Kiai Hashim Ashaari untuk mengetuai

Shumubu iaitu Pejabat Hal Ehwal Agama, pengarah sebelumnya ialah Profesor

Hussein Djajadiningrat yang tergolong di antara para intelek yang berpendidikan barat

dan bukan dalam kalangan gologan Islam. Shumubu berperanan dalam hal-hal yang

berkaitan dalam negeri, kehakiman, pendidikan dan peribadatan umum. 21

19 Ibid,. hlm 55.20 Ibid.21 Bernhard Dahm, Sejarah Indonesia Abad Ke Dua Puluh. ( terj.), Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 1988, hlm. 129

9

Di samping itu, segelintir pasa sejarawan seperti menurut Kobayashi yang

mengatakan bahawa dasar Jepun terhadap agama Islam dan kiai pada asasnya bermula

daripada cadangan orang Islam. Berdasarkan pendapat ini, saya melihat hal ini

menunjukkan kelemahan dalam fahaman yang dipegang oleh golongan ulama,

sedangkan jika diteliti pada awalnya jelas menunjukkan bahawa golongan ini tidak

mahu menerima perubahan atau ingin meneruskan tradisi konservatif. Buktinya pihak

Jepun dapat melihat matlamat oleh pemimpin Islam di Jawa. Buktinya terdapat

dokumen yang menunjukkan kaitan antara Jepun dengan pihak elit agama yang

menjelaskan dengan terperinci permintaan golongan agama antara Disember 1942

hingga Mac 1943 yang dikelompokkan ke dalam 98 permohonan yang ditulis dalam

dua bahagian. Keadaan yang menunjukkan terdapat kelemahan dalam pegangan

golongan ini apabila terdapat bukti dalam dokumen pada bahagian kedua yang

meliputi 12 kategori iaitu yakni yang hal-hal berkaitan guru agama, pendidikan

agama, penyebaran agama dan propaganda, permohonan berkaitan hal-hal

pentadbiran, memperbesar golongan kiai, hal-hal berkaitan hari Jumaat, latihan untuk

belia, pentadbiran agama dan sebagainya. Kobayashi mendakwa 40 peratus daripada

permohonan tersebut berkaitan dengan golongan kiai, misalnya cadangan untuk

melibatkan kiai dalam perdebatan politik dengan Jepun.22 Fenomena ini jelas

menunjukkan bahawa pegangan kaum tua agak liberal dan sememangnya tidak dapat

dinafikan bahawa sebenarnya golongan ini menerima kedatangan Jepun dengan

terbuka meskipun dalam kalangan mereka berfahaman konservatif.

22Abu Talib Ahmad, Siri Syarahan Umum Pendudukan Jepun (1942-1945) dan Asia Tenggara, Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia, 2007, hlm. 54.

10

Hal ini menunjukkan golongan ini bersifat liberal dalam sesetengah perkara

sahaja. Dalam meneliti bukti tersebut, golongan ini bersifat liberal apabila adanya

permohonan berkaitan-kaitan pentadbiran, memperbesar golongan kiai, melibatkan

golongan tersebut dalam perdebatan politik. Keadaan ini jelas menunjukkan bahawa

terdapat kelemahan dalam pegangan yang dipegang oleh kaum tua yang berfahaman

ortodoks. Malah Kobayashi membuat kesimpulan bahawa orang Islam di Jawa

memerlukan satu sistem sosial yang membolehkan mereka mengamalkan undang-

undang Islam dalam pengurusan agama yang lebih terurus seperti melalui Shumuka.

Saya melihat berdasarkan pendapat sarjana ini, fenomena tersebut telah sedikit

sebanyak mepengaruhi fahaman yang dipegang oleh kaum tua di Indonesia.

KESIMPULAN

11

Secara keseluruhannya, bagi pendapat saya, saya melihat dasar Islam tentera Jepun

tidak melemahkan kaum tua terhadap Islam di Indonesia secara menyeluruh. Hal ini

kerana kemungkinan besar terdapat kelemahan dasar yang dilakukan oleh pihak Jepun

dalam melaksanakan dasar ini seperti strategi dan perancangan yang tidak kemas. Secara

tidak langsung keadaan ini telah menyebabkan Nahdatul Ulama telah mengambil peluang

tersebut dalam mendapatkan pengaruh mereka. Di samping itu, sebenarnya kaum tua

menyedari bahawa Jepun tidak ikhlas untuk memberikan kemerdekaan kepada rakyat

Indonesia. Campur tangan oleh pihak Jepun secara halus sebenarnya adalah untuk

memanipulasi elit agama untuk tujuan propaganda yang sebenarnya tiada kaitan dengan

kepentingan agama Islam, meskipun terdapat bukti-bukti yang mengatakan bahawa dasar

tersebut telah tidak melemahkan kaum tua terhadap Islam di Indonesia. Pandangan yang

dikemukakan ini sebenarnya tidak dapat diterima sepenuhnya kerana dalam

melaksanakan dasar ini oleh pihak Jepun, golongan kaum tua tidak menerimanya

sepenuhnya. Golongan ini hanya menerima atau bersikap liberal dalam beberapa perkara

demi mengukuhkan agama Islam. Walaupun pihak Jepun cuba mendekati golongan ini

dengan mengadakan hubungan yang baik seperti berpakaian menyerupai pakaian haji,

membina masjid Tokyo dan lain-lain, namun tindakan Jepun ini tidak mendapat

kerjasama daripada masyarakat muslim di Indonesia. Walaubagaimanapun dari aspek

lain, sememangnya tidak dapat dinafikan bahawa kaum tua tidak dapat menandingi

kuasa-kuasa barat, yang akhirnya mereka terpaksa bersikap lebih terbuka atau dan

bertolak ansur semasa zaman penjajahan Jepun.

BIBILIOGRAFI

12

Abu Talib Ahmad. 2007. Siri Syarahan Umum Pendudukan Jepun (1942-1945) dan

Asia Tenggara. Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia.

Ahmat Adam. 1995. Sejarah Awal Pers dan kebangkitan Kesadaran Ke Indonesiaan

1885-1913. Yogyakarta: PT. Pustaka Pelajar.

Ariffin Omar. 1999. Revolusi Indonesia dan Bangsa Melayu Runtuhnya Kerajaan-

Kerajaan Melayu Sumatera Timur. Pulau Pinang: Pusat Pengajian Ilmu

Kemanusiaan Universiti Sains Malaysia.

Auni Abdullah. 1999. Islam Dalam Sejarah Politik Pemerintahan Di Alam Melayu,

Kuala Lumpur: Nurin Enterprise.

Dahm Bernhard. 1988. Sejarah Indonesia Abad Ke Dua Puluh. ( terj.).

Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Pringgoodigdo A.K. 1970. Sedjarah Pergerakan Rakyat. Jakarta: (t.n.p).

Surjo Santoso. (t.t). Tesis Sedjarah Perdjuangan Pemuda Indonesia. (t.t.p):

Department Pendidikan dan Dasar kebudayaan.

13