SEJARAH ASIA TIMUR ABAD KE-20(HSE 3023)

TAJUK TUGASAN 2:SOALAN 2: JELASKAN PERKEMBANGAN DASAR IMPERIALISME

JEPUN SEHINGGA PERANG DUNIA KEDUA

NAMA PENSYARAH:PN. FAIRISA BT. OTHMAN

DISEDIAKAN OLEH:NOR AKHMA BINTI MOHD SHAFIAI

NOMBOR MATRIK: D040374

NOMBOR KAD PENGENALAN:660225-08-5548

SEMESTER:IJAZAH SARJANA MUDA-SEMESTER 2 SESI 2012/2013

A122PJJ

PENDAHULUAN

Jepun merupakan sebuah negara kepulauan yang mempunyai keadaan semula jadi

yang amat sesuai untuk perkembangan sebuah tamadun sehingga mampu dikenali sebagai

suatu bangsa yang kuat dan negara yang hebat sama ada dari aspek politik, ekonomi,

kebudayaan dan sosial. Masyarakat Jepun amat menyedari kepentingan warisan tinggalan

nenek moyang mereka dan ikatan atau hubungan mereka dengan tanah besar Asia walaupun

secara realitinya mereka menjalani kehidupan yang berasingan iaitu sebagai masyarakat

kepulauan.1 Selain itu, aspek lain yang amat penting dengan masyarakat awal Jepun ialah

kepekaan mereka terhadap sifat-sifat kedewaan.2 Misalnya, keindahan alam semula jadi yang

terdapat di Jepun dianggap sebagai satu anugerah daripada dewa kepada kepulauan Jepun.

Hal ini demikian kerana secara lagendanya, masyarakat Jepun mempercayai mereka berasal

daripada Dewi Matahari iaitu bukan sahaja keturunan, tetapi meliputi asal-usul tanah dan

negara Jepun itu sendiri. Kepercayaan asal-usul ini juga boleh dibuktikan melalui makna

Nihon (Nippon)3 dalam bahasa Jepun yang membawa maksud asal matahari iaitu matahari

terbit4 atau dalam bahasa Inggeris “the sourse of the rising sun”.5

Manakala secara geografinya, Jepun merupakan sebuah negara yang terletak

sebahagian daripada Zon Asia Timur yang kedudukannya berdekatan dengan China, Korea,

Taiwan dan Vietnam.6 Kepulauan Jepun terletak di sebelah timur pantai Benua Asia,

menganjur sebagai satu kawasan yang melengkung sejauh 3,800 kilometer(2,360 batu).7 Ia

meliputi kawasan seluas 377,708 kilometer persegi ( 145,834 batu persegi).8 Kepulauan

Jepun ini terdiri daripada empat pulau utama iaitu Honshu, Kyushu, Shikoku, Hokkaido dan

mengandungi lebih kurang 3,900 buah pulau kecil yang berangkaian. Honshu merupakan

pulau terbesar mempunyai beberapa buah bandar-bandar terbesar di Jepun seperti Tokyo,

1 W. Scott Morton, (Diterjemah oleh Azhar Mad Aros). 2006. Jepun: Sejarah dan Budaya. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya. Hal. 1.2 Ibid.3 Istilah Nihon telah diterima secara amnya sebagai nama untuk Jepun dan pertama kali digunakan oleh para cendiakawan Korean yang telah ramai datang ke Jepun semasa awal abad ke-7. Manakala penggunaan istilah Nippon secara meluas adalah semasa era pemerintahan Meiji (1868-1912) dan Taisho (1912-1926). Lihat, M. Rajendran. 1988. Sejarah Jepun. Kuala Lumpur: Arenabuku Sdn. Bhd.. Hal. 1.4 Ibid.5The Eccyclopedia Americana,Volume 15. Hal .694.6 Edwin O. Reischauer, (Diterjemah oleh Azhar Mad Aros). 2006. Jepun: Sejarah Sebuah Negara. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya. Hal. 2. 7 The Japan of Japan Today, The International Society for Education Information Incorporation. 1989.Tokyo. Hal .68 Ibid.

2

Osaka, Kyoto, Nagoya dan Yokohama, dan secara tidak langsung kebanyakan penduduk

Jepun tinggal di pulau Honshu ini.9 Pulau Honshu mempunyai perkembangan perbandaran

yang pesat berbanding pulau-pulau lain kerana pulau ini mempunyai satu per lima dataran

lanar berbanding empat per lima daripada tanah yang lain di Jepun adalah diliputi oleh

pergunungan. Misalnya, tiga dataran yang subur di Honshu adalah seperti Kanto di Teluk

Tokyo, Kinai di Teluk Osaka dan Teluk Ise.10 Oleh itu, keadaan tanah yang subur ini

menyebabkan kawasan tersebut mempunyai kepadatan penduduk yang tinggi berbanding

kawasan-kawasan lain.

Kedudukan geografi Jepun yang terpisah dan terasing ini sememangnya memainkan

peranan yang penting dalam membentuk Jepun menjadi sebuah negara yang bercirikan

pemencilan, di samping menjadikan masyarakat Jepun sebagai sebuah masyarakat yang

mempunyai kesedaran yang tinggi dan sentiasa berhati-hati terhadap masyarakat luar.11 Hal

ini demikian kerana hubungan antarabangsa Jepun dan perasaan kurang senang yang

dihadapinya mengenai kedudukan mereka di mata dunia amat berkait rapat dengan

pemencilan ini. Walau bagaimanapun, sifat pemencilan Jepun inilah yang telah mendorong

mereka untuk berusaha membentuk tamadun dan budaya yang istimewa dan setanding

dengan tamadun dunia yang lain. Misalnya, masalah jarak bukan lagi menjadi faktor

penghalang kepada Jepun untuk muncul sebagai antara negara yang unggul dalam

perdagangan global.12 Sehingga ke hari ini, Jepun merupakan antara negara dari benua Asia

yang berjaya berdiri sama tinggi, duduk sama rendah dengan negara-negara maju dari Barat

seperti Amerika Syarikat, England, dan Russia sama ada dari aspek politik, ekonomi,

mahupun sosial.

Asia Tenggara telah menyaksikan berbagai kuasa besar yang bersaing dalam

menguasai sesebuah negara lain. Dimana persaingan dalam menguasai koloni-koloni

memperlihatkan Jerman, Belanda, British, Perancis, Amerika Syarikat, Sepanyol dan Jepun.

Jepun adalah antara kuasa imperialisme di Asia yang banyak mempengaruhi dasar-dasar

imperialis yang lainnya. Pada tahun 1868 apabila Maharaja Meiji memegang tampuk

pemerintahan, sistem ekonomi feudal di Jepun telah digantikan oleh sistem pentadbiran dan

ekonomi gaya Barat. Pemodenan yang dilaksanakan oleh Meiji menjadikan Jepun lebih

9 M. Rajendran. 1988. Sejarah Jepun. Hal. 1.10 Ibid.11Edwin O. Reischauer, (Diterjemah oleh Azhar Mad Aros). 2006. Jepun: Sejarah Sebuah Negara. Hal. 4.12 Ibid., hlm. 2.

3

dihormati di Barat. Zaman Meiji telah berjaya menjadikan Jepun sebagai negara terkuat di

Asia. Pemodenan zaman Meiji turut menjadikan Jepun muncul sebagai negara yang termaju

ekonominya di rantau Asia Timur. Seperti yang diketahui Jepun telah menjajah Filipina,

Indonesia, Myanmar, Vietnam dan China sebagai negara pertama yang ditakluki.13 Tanah

Melayu atau Malaya pula memperlihatkan kuasa Jepun dan British bersaing dengan hebat

dan Perang Dunia Kedua menjadi klimaks dalam persaingan tersebut.

DEFINISI IMPERILISME

Imperialisme boleh ditakrifkan sebagai penguasaan secara langsung atau tidak

langsung sebuah negara perindustrian atas wilayah penjajah atau negara lain. Secara bahasa

kata imperialisme yang bersal dari kata “Imperare” yang artinya adalah usaha suatu Negara

untuk menguasi Negara lain demi kepentingan ekonomi, politik dan budaya agar mencapai

kemakmuran dan kesejahteraan bagi negaranya.Imperator yaitu sebutan untuk orang yang

berkuasa atas suatu wilayah. sedangkan wilayah kekuasaan disebut dengan Imperium.14

Banyak takrifan imperialisme telah dikemukakan oleh para sarjana. Secara umum,

imperialisme bererti fahaman atau kecenderungan dan kegiatan sesebuah masyarakat atau

negara meluaskan penguasaannya terhadap masyarakat atau negara lain.15 Kecenderungan itu

boleh timbul disebabkan faktor ekonomi, politik, kebanggaan bangsa, tamadun, agama,

kekuatan tentera atau persaingan dengan kuasa yang lain.16 Hal ini bermaksud, dalam

kegiatan imperialisme terdapat satu unsur penonjolan sifat keunggulan oleh sesuatu bangsa

terhadap bangsa-bangsa lain.

Konsep imperialisme digunakan bagi merangkumi gerak perluasan masyarakat atau

negara bangsa tertentu untuk membina empayar.17 Bentuk empayar itu boleh sahaja bersifat

tanah jajahan rasmi ataupun memperoleh kedudukan istimewa dalam kegiatan pasaran,18

penguasaan bahan-bahan yang terkawal dan peluang yang luas untuk mengaut keuntungan

13 Perang Dunia Kedua. Dimuat turun di http://www.btpnkl.edu.my/cerdiknet/bahan/sejarah/download/a-4.pdf pada 12 April 2013 jam 8.30 mlm.14 Pengertian Imperialisme dan Kolonialisme. Dimuat turun di http://fluh5ni.blogspot.com/2009/11/pengertian-imperialisme-dan.html pada 12 April 2013 jam 8.30 mlm.15 Wan Abdul Rahman Latif et al. 2001. Sejarah Perkembangan Tamadun Dunia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Hal. 285.16 Ibid.17 Ibid.18 Ibid.

4

daripada penggunaan buruh. Oleh itu konsep imperialisme mempunyai hubungan ekonomi

tidak seimbang antara negara.

J.A. Hobson menyatakan bahawa dasar imperialisme adalah untuk menjadi modal

lebihan dalam negara mencari pelaburan yang menguntungkan dalam pasaran asing.19

Keuntungan yang diperoleh oleh sebilangan kecil kapitalis kaya dalam pasaran rumah

menyebabkan lebihan pemyimpanan yang kronik, kerana mereka mempunyai kecenderungan

yang lebih rendah mengguna marginal daripada pekerja miskin dengan gaji yang berdasarkan

kos hidup bukannya kecekapan buruh mereka.20 Lenin pula menyatakan pandangan Marxsis

imperialisme sebagai "peringkat monopoli kapitalisme," peringkat tertinggi dan akhir

kapitalisme sebelum revolusi sosial proletariat.21 Menurut Joseph Schumpeter imperialisme

dianggap menjadi "pelupusan tanpa sasaran pada bahagian negeri untuk pengembangan

secara paksa tanpa had."22

Secara umum imperialisme adalah tindakan suatu negara atau bangsa yang ingin

menaklukkan bangsa lain dengan tujuan untuk menguasai daerah tersebut agar dapat

menunjuk aspek kehidupan dari negara penakluk tersebut dalam sejarah imperialisme yang

dilakukan oleh ngara-negara kuat dibedakan menjadi dua macam iaitu imperialisme lama dan

imperialisme baru. Imperialisme lama mendukung cita-cita internasionalisme kerana kuasa

atau kerajaan yang mengembangkan kawalan dan pengaruhnya cuba mewujudkan satu

persekutuan dan keperibadian yang sama bagi bangsa-bangsa atau negeri-negeri yang berjaya

diletakkan di bawah keunggulannya. Cita-cita tersebut bermula dari nasionalisme atau

kebanggaan rupa bangsa yang berkembang dalam kerajaan tersebut.23

Manakala imperialisme baru tidak berteraskan cita-cita nasionalisme dan

internasionalisme, malah cita-cita nasionalisme menentang imperialisme. Serangan dan

penindasan terhadap bangsa yang lemah di samping wujudnya persaingan antara empayar

menjadi fenomena imperialisme baru. Selain itu, wujud peranan golongan berkepentingan

ekonomi dan agama mendorong kerajaan mereka melakukan pencerobohan politik terhadap

19 J.A. Hobson. 2005. Imperialism: AStudy. New York: Casimo. Hal. 80-81.20 Ibid. Hal. 83-84.21 Lenin V.I. 1939. Imperialism: The Highest Stage of Capitalism. New York: International Publisher. Hal. 88.22 Schumpeter, Joseph. 1951. “The Sociology of Imperialism”, dalam Imperialism and Social Classes. New York: Meridian Books. Hal. 6.23 Wan Abdul Rahman Latif et al. 2001. Sejarah Perkembangan Tamadun Dunia. Hal. 286.

5

bangsa atau kerajaan asing. Setelah terbentuk kawasan pengaruh empayar di luar negeri,

maka wujud pula soal maruah politik yang perlu dipertahankan daripada ancaman luar dan

dalam.24 Faktor-faktor kepentingan dan persaingan itulah yang menjadi ciri utama

imperialisme baru.

PEMBANGUNAN IMPERIALISME JEPUN

Terdapat beberapa sebab untuk pembangunan imperialisme Jepun. Pertama adalah

kebimbangan untuk keselamatan.25 Jepun memerlukan keselamatan untuk mengiktiraf

pemimpin kerajaan bagi mengukuhkan pertahanan Jepun terhadap Rusia dan kuasa-kuasa

barat yang lain. Pencapaian teknologi yang maju dan keunggulan ketenteraan Barat

menyebabkan Jepun mempunyai kebimbangan serangan dari negara-negara Barat seperti

Rusia. Selain itu, China yang mempunyai ketenteraan dan ekonomi lemah turut

membimbangkan Jepun sekiranya China akan runtuh di bawah penindasan kuasa-kuasa

Barat, yang mana akan memberikan kesan negatif yang mendalam ke atas keselamatan Jepun.

Yamagata Aritomo, bapa kepada tentera moden Jepun, menjelaskan bahawa Jepun

memerlukan pengembangan lebih daripada sebab keselamatan daripada sebab penaklukan.

Hal ini kerana Jepun bukan sahaja melindungi kedaulatan sendiri tetapi juga barisan

kepentingan, yang bermakna bahawa Jepun bukan sahaja perlu memastikan keselamatan di

tanah air, tetapi juga perlu untuk melanjutkan pengaruh dan kawalan ke benua untuk

memastikan keselamatan, terutamanya benua Asia. Kawalan ke atas Korea itu elemen

penting dalam melindungi Jepun terhadap negara-negara Barat kerana keakraban geografi

kedua-dua negara dan Korea yang bersempadan dengan kedua-dua China dan Rusia.26

Sebab kedua bahawa Jepun memulakan imperialisme adalah aspirasi dari kuasa-kuasa

Barat.27 Jepun telah memerhati dan belajar daripada persaingan sengit kuasa-kuasa Barat dan

pengambilalihan imperialis. Dari pengalaman pahit itu, Jepun belajar bahawa imperialisme

yang akan membantu mengeksploitasi lebih banyak sumber-sumber yang boleh memudahkan

negara untuk membangun dengan lebih cepat. Jepun kemudian memohon apa yang dia

24 Wan Abdul Rahman Latif et al. 2001. Sejarah Perkembangan Tamadun Dunia. Hal. 286-287.25 Lihat Why did Korea fall victim to Japanese imperialism? Dimuat turun dari http://www.ukessays.co.uk/essays/history/fall-of-korea-to-japanese-imperialism.php pada 12 April 2013 jam 8.30 mlm.26 Ibid.27 Ibid.

6

belajar daripada kuasa-kuasa Barat ke Korea dalam format bahawa dia telah dirawat oleh

kuasa-kuasa Barat.28

Sebab ketiga yang menimbulkan imperialisme Jepun adalah kepercayaan Jepun dalam

peranan kepimpinan bagi negara-negara Asia.29 Ramai pemimpin Jepun datang kepada

kepercayaan bahawa Jepun mempunyai "takdir yang nyata" untuk membebaskan negara-

negara Asia dari imperialis kuasa-kuasa Barat dan untuk membawa mereka kepada kekuatan

kolektif dan kemakmuran. Beberapa kumpulan seperti Black Dragon Society serta beberapa

penulis yang berpengaruh, menjadi semakin popular. Kumpulan-kumpulan ini dan penulis

memegang pandangan bahawa Jepun perlu mengambil peranan kepimpinan di Asia untuk

mengusir kuasa-kuasa asing. Pada tahun 1905, kemenangan Jepun ke atas Rusia dalam

perang Rusia-Jepun menjadikan Jepun negara Asia pertama yang mengalahkan kuasa Barat.30

Status ini terus meransang kepercayaan Jepun dalam peranan untuk memimpin Asia dan cuba

untuk meyakinkan negara-negara Asia yang lain bahawa hanya di bawah kepimpinan Jepun,

mereka akan berpeluang untuk mengusir imperialisme Barat.

KESAN DASAR IMPERIALISME JEPUN

Pentadbiran Berkerajaan Sendiri

Sepanjang pemerintahan Jepun dari tahun 1942 hingga 1945, pihak Jepun telah melakukan

banyak perubahan terhadap sistem politik dan pentadbiran di negara-negara Asia Tenggara.

Salah satu kesan positif dalam aspek politik ialah pengenalan ke arah pentadbiran berkerajaan

sendiri. Contohnya, pentadbiran yang berlaku di Myanmar semasa pendudukan Jepun. Pihak

Jepun telah berjaya menyatukan hampir ke semua wilayah Myanmar dan meletakkannya di

bawah satu pentadbiran pusat. Ekoran itu, kawasan pinggir tidak lagi tersisih dalam arus

permodenan dan perkembangan politik seperti yang berlaku di Yangon dan Mandalay. Kesan

positif ini sekaligus mendedahkan mereka terhadap konsep-konsep seperti kesamarataan,

nasionalisme dan ideologi Marx yang boleh menggugat kedudukan golongan pemimpin

tradisional seperti yang berlaku pada tahun 1945.31

28 Ibid.29 Ibid.30 Ibid. 31 Abu Talib Ahmad. 2000. Sejarah Myanmar. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Hal. 243.

7

Kewujudan Gerakan dan Persatuan

Perubahan positif yang dibawa oleh Jepun dalam aspek politik juga dapat dianalisis melalui

kewujudan beberapa persatuan dan gerakan untuk mencapai kemajuan. Antaranya ialah

penubuhan Gerakan Belia Shan di bawah pemerintahan Dr. Ba Nyan di Myanmar. Ahli-ahli

persatuan ini telah diajar bahasa Jepun, Shan dan juga Burman. Ahli-ahli persatuan ini juga

telah diajar berkawad serta didedahkan dengan pelbagai slogan yang kebanyakannya adalah

pro-Jepun. Di samping itu, mereka juga turut diajar menyanyikan lagu-lagu kawad Jepun

yang diubah seni katanya dalam bahasa tempatan.32 Pembelajaran pelbagai perkara baru ini

telah berjaya menyatukan mereka dalam persatuan untuk memperkenalkan perubahan baru ke

arah kemajuan.

Manakala di Indonesia pula, pada tahun 1943, sebuah pertubuhan iaitu Poestat Tenaga

Rakyat (POETERA) di bawah pimpinan Soekarno telah ditubuhkan di bawah pengawasan

pejabat Jepun. Pertubuhan ini bertujuan untuk menyuntik semangat kebangkitan rakyat Jawa

agar berani berkorban, sekaligus memberi bantuan yang diperlukan dalam perang melawan

sekutu. POETERA mempunyai pimpinan dari sistem pusat dan daerah yang masing-

masingnya dibahagikan antara jabatan seperti jabatan Susunan dan Pembangunan, Jabatan

Usaha dan Budaya serta Jabatan Propaganda.33 Jepun juga mendirikan organisasi semi militer

dengan nama Seinendan (Barisan Pemuda) bagi pemuda yang berumur antara 14 hingga 22

tahun. Usaha Jepun yang melibatkan pemimpin dan rakyat Indonesia adalah semata-mata

untuk memperoleh sokongan dalam perang Asia Timur Raya. Justeru, usaha Jepun semasa

era pendudukannya telah memberikan kesan positif terhadap Indonesia selepas pendudukan

Jepun. Pertubuhan ini telah berjaya menyatukan mereka dalam usaha untuk mencapai

kemajuan.

Penubuhan Jabatan Kerajaan

Kesan positif pendudukan dan imperialisme Jepun ke atas Asia Tenggara juga dapat

dibuktikan apabila wujudnya usaha mengemaskini pentadbiran dengan penubuhan pelbagai

jabatan kerajaan. Penubuhan jabatan-jabatan tersebut adalah bertujuan memastikan segala

urusan pentadbiran negara-negara di Asia Tenggara sistematik dan berjalan lancar. Antara

inisiatif yang dilaksanakan oleh pihak Jepun di Asia Tenggara ialah telah membenarkan

penubuhan sembilan buah jabatan seperti jabatan kewangan, jabatan pertanian, jabatan 32 Chao Tzang Yawnghewe. 1987. The Shan of Burma: Memoirs of A Shan Exile. Singapura: ISEAS. Hal 143.33 Marwati Djoened Poesponegoro et.al. Sejarah Nasional Indonesia VI. Jakarta: Penerbitan Balai Pustaka. Hal. 20

8

perhutanan dan jabatan perlombongan dalam negeri, jabatan perhubungan, jabatan buruh dan

jabatan pengangkutan, jabatan kehakiman, jabatan kerja raya dan pembangunan semula

jabatan kesihatan serta kerajaan tempatan.34 Situasi ini dapat dibuktikan menerusi kesannya di

negara Myanmar yang merupakan salah satu negara yang pernah dijajah oleh Jepun.

Kesemua jabatan yang ditubuhkan ini merupakan satu kesinambungan daripada sistem yang

pernah dilaksanakan oleh British selama ini.

Seterusnya, semasa pendudukan Jepun juga, kuasa ini telah memberi peluang kepada

masyarakat tempatan untuk bekerjasama dengan pihak tentera Jepun memerintah negara

mereka. Manakala, golongan terpelajar pula telah diberi peluang untuk melibatkan diri dalam

sistem pentadbiran. Contohnya, di peringkat daerah dalam pentadbiran di Myanmar, orang

tempatan khususnya bangsa Burman mengambil alih jawatan Timbalan Pesuruhjaya.35 Impak

positif pendudukan Jepun di Myanmar dalam aspek politik berterusan setelah ia mencapai

kemerdekaan. Impak positif ini dapat dibuktikan apabila Myanmar diberikan satu

perlembagaan baharu yang mirip dengan Perlembagaan Meiji. Hasilnya, Dr. Ba Maw dilantik

sebagai ketua negara, Perdana Menteri dan juga Panglima Tertinggi Angkatan Tentera

Myanmar.36 Pentadbiran Myanmar yang baharu ini juga telah memberi peluang kepada

pemimpin tempatan berkuasa untuk memerintah secara bebas. Buktinya, Dr. Ba Maw

menguasai hampir keseluruhan Myanmar kecuali beberapa kawasan strategik seperti Shan

dan persisiran Tenasserim. Dari segi campur tangan Jepun pula, laporan perisikan British

mendapati bahawa pegawai Jepun tidak lagi membuat lawatan mengejut ke daerah untuk

menyemak surat-menyurat, fail jabatan, disiplin kakitangan ataupun mengarahkan pertukaran

pegawai dengan sewenang-wenangnya.

Situasi yang sama juga turut berlaku di Indonesia apabila Jepun turut memberi

peluang kepada masyarakat tempatan untuk memegang beberapa jawatan penting dalam

pentadbiran. Hal ini demikian kerana, Jepun menghadapi masalah kekurangan kakitangan

untuk mengendalikan pentadbiran. Masalah ini timbul kerana terdapat ramai orang Belanda

telah dipecat jawatan semasa pendudukan Jepun di Indonesia. Keadaan ini telah

menyebabkan berlakunya banyak kekosongan jawatan dalam pentadbiran. Justeru, ia telah

membuka peluang kepada golongan terpelajar dan intelektual Indonesia untuk

34 Abu Talib Ahmad. 2000. Sejarah Myanmar. Hal. 244.35 Ibid. Hal. 244.36 Ibid. Hal. 246.

9

mengendalikan pentadbiran di negara mereka. Antara jawatan yang dipegang oleh mereka

ialah jawatan pentadbiran dan teknikal. Di samping itu, golongan belia dan pelajar juga

terlibat dalam pertubuhan-pertubuhan seperti Seinendan Gakutotai, Barisan Pelopor dan

Angkatan Muda. Tindakan ini telah memberi keyakinan dan pengalaman kepada orang-orang

Indonesia untuk mentadbir negara sendiri. Antara jawatan yang dipegang oleh mereka ialah

Pegawai Daerah dan Kempetai yang juga dikenali sebagai Polis Rahsia Jepun.37

Manakala di Vietnam pula, Jepun turut memberi kesan positif terhadap corak politik

masyarakat tempatan. Jepun telah membentuk satu pentadbiran tempatan yang diketuai oleh

Tran Trong Kim selepas Ngo Dinh Diem enggan bekerjasama dengan pihak Jepun. Corak

pentadbiran yang dibentuk Jepun ini telah berjaya menyelesaikan pelbagai masalah dalaman

negara seperti rasuah, sistem cukai, kebuluran dan sebagainya. Jepun telah memberi peluang

kepada penduduk tempatan di negara ini untuk mentadbir negara mereka sendiri. Hal ini telah

memberi manfaat dan faedah yang besar kepada masyarakat tempatan.

Kebangkitan Semangat Nasionalisme

Kesan positif imperialisme Jepun di Asia Tenggara dalam konteks politik juga dapat

diperjelaskan melalui semangat nasionalisme38 dalam kalangan penduduk tempatan di negara-

negara Asia Tenggara. Misalnya, di Myanmar semangat nasionalisme timbul akibat pengaruh

faktor-faktor pemangkin seperti dasar-dasar sosioekonomi penjajah seperti pendidikan, serta

perkembangan sistem perhubungan yang memudahkan rakyat menerima pengaruh daripada

luar seperti Eropah mahupun Asia.39

Situasi nasionalisme turut berlaku di negara-negara Asia Tenggara yang lain ekoran

imperialisme Jepun ini. Contohnya, gerakan nasionalisme di Indonesia oleh tokoh-tokoh

terkenal seperti Sukarno dan Hatta. Mereka telah menjalankan dasar bekerjasama dengan

Jepun manakala Sjahrir dan Sjarifoeddin telah membentuk dan mengasaskan gerakan

pembaharuan dan nasionalisme bawah tanah. Setelah Jeneral Tojo melawat Jawa, beliau telah

menjanjikan kemerdekaan dan usaha berkerajaan sendiri kepada pemimpin tempatan

37 Joginder Singh Jessy. 1985. History of South-East Asia (1824-1965). Kedah: Penerbitan Darul Aman. Hal. 420.38 Nasionalisme merupakan satu fenomena sejagat yang mengiktiraf hak setiap bangsa di dunia untuk menubuhkan negaranya yang tersendiri, memindahkan kedaulatan rakyat kepada negara bangsa itu, tidak kiralah jika konsep negara itu hanyalah sebuah masyarakat politik yang diimiginasikan. Lihat. Benedict Anderson. 1987. Imagined Communities: Reflections on The Origins and Spread of Nationalism. London: Verso. Hal. 34.39 Abu Talib Ahmad. 2000. Sejarah Myanmar. Hal. 280.

10

Indonesia. Hasilnya, pada akhir tahun 1943, Majlis Penasihat Pusat telah ditubuhkan dan

diketuai oleh Sukarno dan juga Hatta. Penubuhan majlis ini akhirnya memacu penubuhan

beberapa parti lain seperti PETA (Tentera Sukarela Pembela Tanah Air), ANGKATAN

MUDA, MASJUMI (Majlis Sijuro Muslim di Indonesia), LASIKAN RAKYAT dan juga

P.K.I iaitu Parti Komunis Indonesia.40 Kemunculan parti-parti ini akhirnya membawa kepada

kemerdekaan Indonesia pada tanggal 20 Ogos 1945.

Selain itu, kebangkitan semangat nasionalisme ini juga dapat dibuktikan di Filipina

hasil daripada kesan positif imperialisme Jepun di Asia Tenggara. Secara amnya, Jepun

menyerang negara itu pada 8 Disember 1941 dan ini telah mendorong Amerika Syarikat

mengisytiharkan Manila sebagai “open city” bagi mengelakkan kemusnahan dan

menyelamatkan populasi masyarakat tempatan.41 Jepun diterima baik oleh kebanyakan

pemimpin Filipina atas sebab-sebab tertentu. Antaranya kerana kepercayaan pada slogan

“Asia Untuk Asia” dan juga “Rancangan Kesemakmuran Bersama Asia Timur Raya”.

Akhirnya, wujud beberapa usaha dan parti tempatan yang menggerakkan nasionalisme

Filipina. Antara persatuan atau parti yang ditubuhkan ialah Persatuan Untuk Berkhidmat

Kepada Filipina Baru atau Kalibapi, Persatuan Bantuan Wanita, Institusi Kepimpinan

Kalibapi, Kalibapi Belian dan Institusi Kalibapi.

Bahasa

Imperialisme Jepun di Asia Tenggara ini turut memberikan kesan yang positif pada

perkembangan bahasa di Asia Tenggara. Hal ini dapat dilihat di Indonesia apabila Jepun telah

mengiktiraf dan mempertingkat taraf bahasa Indonesia untuk menyingkirkan pengaruh

Belanda. Usaha ini dilakukan dengan mengharamkan penggunaan bahasa Inggeris dan

Belanda. Penggunaan bahasa Jepun turut digalakkan supaya rakyat Indonesia dapat

mempelajari bahasa Jepun bagi memudahkan mereka menjawat jawatan awam dan hal-hal

pentadbiran. Walaupun pihak Jepun menggalakkan rakyat Indonesia untuk mempelajari

bahasa Jepun, namun bahasa Indonesia tetap menjadi bahasa kebangsaan yang menjadi

identiti dalam kalangan rakyat Indonesia. Hal inilah yang menjadi pemangkin kepada

semangat nasionalisme rakyat tempatan dan menghapuskan sifat-sifat kedaerahan yang

diamalkan oleh mereka.

40 Joginder Singh Jessy. 1985. History of South-East Asia (1824-1965). Hal. 432.41 Ibid. Hal. 430.

11

Selain itu, pengekalan bahasa tempatan juga dapat dilihat di Burma dengan

penubuhan Gerakan Belia Shan di bawah pemerintahan seorang Shan bernama Dr. Ba Nyan.

Melalui penubuhan gerakan ini, bahasa tempatan tidak dipinggirkan walaupun penyerapan

bahasa asing seperti bahasa Jepun giat berlaku. Buktinya, seperti usaha menterjemahkan serta

mengubah lirik lagu Jepun ke dalam bahasa tempatan. Kesannya, identiti kebangsaan masih

lagi terpelihara walaupun adanya pengaruh bahasa Jepun dalam kehidupan mereka.

Pendidikan

Pendidikan juga merupakan salah satu aspek yang menerima kesan positif rentetan daripada

imperialisme Jepun di Asia Tenggara. Sistem pendidikan penjajah kerap mendapat kritikan

daripada nasionalis tempatan kerana sifat elitisnya42. Contohnya dapat dikenalpasti di

Myanmar iaitu pada zaman penjajahan British, hanya dua peratus sahaja penduduk mendapat

pendidikan.43 Situasi ini berlaku kerana pihak British hanya memberikan pendidikan kepada

golongan atasan dengan meminggirkan golongan bawahan. Hal ini amat berbeza dengan era

pendudukan dan imperialisme Jepun di Asia Tenggara khususnya Myanmar. Ahli-ahli

Persatuan Myanmar-Jepun yang ditubuhkan pada bulan April 1939 seperti Dr.Thein Maung

dan U Ba Yin menerima Jepun sebagai contoh untuk semua aspek kehidupan dan

pembangunan, malah mereka mahukan bantuan Jepun sekiranya usaha itu boleh memperbaiki

kedudukan ekonomi penduduk peribumi yang ditindas oleh orang Cina, India dan juga

Eropah.44

Pendidikan sememangnya menerima impak positif apabila ahli-ahli persatuan ini

beminat menghantar anak-anak mereka untuk mendapatkan pendidikan di Jepun dalam

pelbagai bidang. Bidang-bidang tersebut merangkumi bidang tekstil, bidang kejuruteraan,

kimia, getah, perdagangan dan percetakan. Selain itu, penjajahan dasar yang dilakukan Jepun

dalam bidang pendidikan juga telah menanamkan semangat dalam diri pelajar tentang konsep

‘Negara Asia Baharu’. Kewujudan konsep ‘Negara Asia Baharu’ ini dapat dilihat menerusi

penubuhan persatuan pakaian beruniform seperti persatuan pembantu polis, payung terjun

42 Elitis dalam konteks ayat tersebut merujuk kepada bukan golongan elit ataupun dengan kata lain sistem pendidikan Jepun diberi kepada semua lapisan masyarakat tanpa mengira status. Lihat Kamus Dewan Bahasa Edisi Ketiga. 2002. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Hal. 332.43 Abu Talib Ahmad. 2000. Sejarah Myanmar. Hal 237.44 Ibid. Hal 237.

12

dan tentera Negara.45 Melalui persatuan ini, belia telah didedahkan dengan kemahiran dan

teknik dalam peperangan. Tumpuan lebih diberikan kepada golongan belia dengan

menawarkan pangkat yang dikhaskan untuk golongan yang berpendidikan. Hal ini bertujuan

mempengaruhi serta menjadikan belia sebagai golongan yang setia menurut perintah terhadap

pihak pemerintah.

Jepun turut memberikan pendidikan kepada penduduk tempatan di negara yang

diduduki. Penyediaan perkhidmatan pendidikan ini bertujuan mendapatkan sokongan

daripada rakyat tempatan. Hal ini ternyata berbeza semasa penjajahan British kerana aspek

pendidikan pada ketika itu tidak dititikberatkan kerana ingin mengelak golongan terpelajar

menentang mereka. Situasi ini juga dapat dilihat di Vietnam apabila aspek pendidikan turut

menerima kesan positif hasil pendudukan dan imperialisme Jepun. Bagi menghadapi

ancaman baru, pihak pemerintah telah melancarkan dasar-dasar seperti menggalakkan

pekembangan sukan dan pendidikan. Hasilnya, jumlah pelajar di sekolah telah meningkat

daripada 45 000 pada tahun 1939 kepada 700 000 pada tahun 1944.

Kesan positif dalam bidang pendidikan juga dapat ditonjolkan di Indonesia. Seperti

yang diketahui, kuasa Barat telah mendominasi kekuasaan di Indonesia sebelum pendudukan

Jepun. Oleh yang demikian, Jepun sememangnya bercita-cita untuk menghapuskan pengaruh

kekuasaan Barat yang telah menguasai Indonesia. Penggunaan bahasa asing dalam aspek

pendidikan dan komunikasi telah disekat penggunaannya oleh pihak Jepun dalam kalangan

pelajar. Propaganda yang disebarkan oleh pihak Jepun bertujuan meyakinkan masyarakat

Indonesia bahawa Indonesia dan Jepun merupakan saudara seperjuangan dalam peperangan

dan mempunyai pengaruh yang kuat di Asia Tenggara. Hasilnya, propaganda ini telah berjaya

mempengaruhi pemikiran masyarakat Indonesia untuk menerima kekuasaan Jepun. Jepun

juga berjaya menghapuskan elemen diskriminasi yang berleluasa dalam bidang pendidikan.

Dasar lima tahun yang dijalankan di sekolah telah membawa kepada penyeragaman dalam

sistem pendidikan khususnya dalam memudahkan pengawasan dan penyelenggaraan

pentadbiran sekolah-sekolah.

Ketenteraan

45 Persatuan-persatuan yang ditubuhkan di sekolah ini menjadi asas kepada penglibatan belia dalam perkhidmatan tentera. Abu Talib Ahmad. 2000. Sejarah Myanmar. Hal. 170-171.

13

Kesan positif pendudukan Jepun di Asia Tenggara juga dapat dikenal pasti dalam

ketenteraan. Pada peringkat awal, rakyat tempatan di Asia Tenggara telah dikerah oleh Jepun

dalam aspek pertahanan ini. Sebenarnya, tujuan Jepun berbuat demikian bagi mengukuhkan

kedudukan dan kuasa mereka di tanah jajahan Asia Tenggara. Walau bagaimanapun,

tindakan Jepun itu telah memberi faedah secara tidak langsung kepada rakyat tempatan

kerana mereka mula bangkit menentang penjajah menggunakan asas pertahanan ketenteraan

ini.

Pemberian latihan ketenteraan oleh Jepun kepada rakyat tempatan yang berminat

menyertai bidang ketenteraan telah mencetuskan semangat nasionalisme dalam kalangan para

nasionalis. Contohnya di Myanmar, Minami Kikan46 telah melatih Komrad 3047 dan B.I.A

(Burma Independent Army). Sebelum peperangan meletus di Asia, Jepun telah melatih dan

cmembantu menubuhkan Tentera Kemerdekaan Burma (B.I.A) di bawah pimpinan Aung San

dan Ne Win. Ia ditubuhkan pada 27 Disember 1941 di Bangkok yang merupakan satu

kumpulan belia Myanmar yang mendapat latihan ketenteraan daripada Jepun.48 Jepun juga

telah berjaya mempengaruhi B.I.A untuk membantu tenteranya menewaskan tentera British.

Walaupun pasukan B.I.A mengandungi ahli seramai 30 ribu orang namun mereka tidak

memiliki kekuatan yang kukuh. Hal ini kerana mereka kurang berdisiplin. Oleh itu, pada Julai

1942 pasukan ini telah ditukar kpd Tentera Pertahanan Burma dan akhirnya, Tentera

Kebangsaan Burma pada 16 September 1943. Latihan ketenteraan yang diberi oleh Jepun

telah menambahkan lagi semangat perjuangan orang-orang Burma. Apabila Jepun

menunjukkan tanda-tanda kekalahan dengan tentera Berikat, Tentera Kebangsan Burma telah

berpaling tadah dengan memberi bantuan kepada British untuk menewaskan Jepun.

Pengalaman ini digunapakai untuk memperoleh kemerdekaan.

Situasi yang sama juga berlaku di Indonesia. Organisasi semi-tentera telah ditubuhkan

untuk menyelamatkan empayar Jepun yang bersifat tentera penuh. Organisasi semi-tentera

yang dimaksudkan tersebut adalah dikenali sebagai “Korps Pemuda” (Seinendan) dan Korps

Kewaspadaan” (Keibodan) yang dianggotai oleh pemuda Indonesia. Kedua-dua organisasi ini

46 Minami Kikan merupakan satu organisasi selatan yang bertanggungjawab melatih belia-belia Myanmar dan kemudiannya menubuhkan satu angkatan tentera yang dinamakan BIA iaitu tentera Pembebasan Burma pada bulan Disember 1941 di Bangkok. Lihat Abu Talib Ahmad. 2000. Sejarah Myanmar. Hal 221.47 Komrad 30 merupakan satu kumpulan belia Myanmar yang mendapat latihan ketenteraan daripada pegawai Jepun sejak awal tahun 1941 di Hainan, Taiwan dan Jepun. Lihat Abu Talib Ahmad. 2000. Sejarah Myanmar. Hal 221.48 Won. Z. Yoon. 1973. Japan’s Scheme for the Liberation of Burma: The Role of the Minami and the “Thirty Comrades”. New York: Ohio University. Hal. 44-46.

14

seperti telah ditubuhkan pada 29 April 1943.49 Perbezaan di antara kedua-dua organisasi

tersebut adalah dari segi fungsi dan umur ahli yang menyertainya. “Korps Pemuda”

(Seinendan) ialah organisasi semi-tentera yang diberi latihan tanpa senjata dan berperanan

sebagai tulang belakang untuk menyokong tentera Jepun. Ahli yang terlibat dalam organisasi

ini pula adalah berumur di antara 14 hingga 25 tahun. Organisasi ini mempunyai beberapa

cawangan di kampung-kampung besar tetapi lebih bergiat aktif apabila berada di kawasan

kota. Manakala “Korps Kewaspadaan” (Keibodan) pula dijadikan sebagai pembantu polis

yang berperanan mengawal ketenteraman dalam negara. Selain peranan dalam mengawal

ketenteraman awam, organisasi ini juga bertanggungjawab dalam hal-hal lain seperti

kebakaran dan bantuan dalam serangan udara. Kebanyakan pemuda dalam organisasi ini

berumur di antara 25 hingga 35 tahun.

Pada pertengahan 1943, Heino (Pasukan Pembantu) telah dibentuk sebagai

sebahagian daripada tentera darat dan laut Jepun. Seramai 25 ribu pemuda Indonesia telah

menyertai pertubuhan ini.50 Dalam pertubuhan ini juga, mereka yang menyertainya akan

diberikan latihan asas ketenteraan yang sama dengan askar Jepun. Latihan dan pengalaman

ini digunakan sebaiknya oleh mereka untuk mengusir penjajah dan tidak terkecuali Jepun

pada akhirnya. Sementara, Pembela Tanah Air (PETA) ditubuhkan di Jawa pada 1944 yang

bertujuan menentang serangan tentera Berikat.51 Oleh itu, kesan latihan ketenteraan daripada

Jepun ini juga dapat memberi semangat kepada golongan muda rakyat Indonesia yang

mempercayai bahawa mereka boleh menjadi tentera yang kuat dan berdisplin untuk

mengalahkan penjajah dari Barat.

Perubahan Struktur Sosial

Semasa imperialisme Jepun berlaku di Asia Tenggara, terdapat juga perubahan struktur sosial

yang berlaku sebagai impak positif. Sejarah mencatatkan bahawa Jepun telah melaksanakan

kerahan tenaga yang dikenali sebagai sistem tanaman paksa. Kesan daripada kerahan tenaga

buruh ini menyebabkan berlakunya perubahan dalam struktur sosial di Indonesia. Hal ini

telah menyebabkan berlakunya penghijrahan masyarakat daripada kampung ke bandar.

Buktinya dapat akan diambil sebagai buruh paksa. Situasi ini berlaku ekoran daripada

kekejaman pihak Jepun mula bertindak zalim. Namun demikan, terdapat juga sesetengah

49 H.C.Ricklefs Terjemahan Dharmono Hardjowidjono. 1991. Sejarah Indonesia Moden. Yogjakarta: Gadjah Mada University Press. Hal. 305.50Ibid. Hal. 305.51 Mary Somers Heidhues. 2000. Southeast Asia: A Concise History. London: Thames & Hudson. Hal.135.

15

golongan yang masih menetap di kampung seperti golongan wanita, kanak-kanak dan

golongan kurang upaya.

Namun, setelah berakhirnya pemerintahan Jepun di Indonesia, golongan buruh ini

telah kembali semula ke kampung dengan pengalaman yang begitu banyak sehingga

menyebabkan perubahan isolasi. Institusi desa juga mengalami perubahan menerusi

pembentukan tonarigumi (rukun tetangga). Matlamat pembentukannya adalah untuk

meningkatkan pengeluaran hasil bumi dan pembangunan negara. Penyertaan pemuda desa

dalam organisasi seperti Seinendan dan Keibodan serta menjadi parajurit Peta atau Heiho,

yang menyebabkan mereka keluar kota, mendedahkan pandangan baru kepada mereka

tentang dunia luar. Disamping menjawat status yang lebih tinggi berbanding sebelum ini.

Kesimpulan

Kesimpulannya, pendudukan Jepun di Asia Tenggara telah banyak memberikan kesan

terhadap penduduk tempatan sama ada kesan positif mahupun kesan negatif. Jepun datang ke

Asia Tenggara untuk kepentingan peribadi mereka sendiri di Asia Tenggara. Pada dasarnya,

Jepun telah memperkenalkan pelbagai idea, gagasan dan infrastruktur untuk mencapai

matlamat mereka. Namun, lama-kelamaan ia menjadi asas kepada penduduk tempatan di

Asia Tenggara dalam membangkitkan semangat dan kesedaran mereka. Pendudukan dan

proses imperialisme ini telah menyedarkan semua penduduk di Asia Tenggara terutamanya

golongan nasionalis untuk menentang penjajahan bagi memerintah sendiri negara masing-

masing tanpa bantuan dan campur tangan pihak luar sekaligus mencapai kemerdekaan. Oleh

itu, imperialisme Jepun di Asia Tenggara telah memberikan impak positif terhadap penduduk

tempatan di Asia Tenggara terutamanya dalam gerakan nasionalisme.

16

BIBLIOGRAFI

Abu Talib Ahmad. 2000. Sejarah Myanmar. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Benedict Anderson. 1987. Imagined Communities: Reflections on The Origins and Spread of Nationalism. London: Verso.

Chao Tzang Yawnghewe. 1987. The Shan of Burma: Memoirs of A Shan Exile. Singapura: ISEAS.

Edwin O. Reischauer, (Diterjemah oleh Azhar Mad Aros). 2006. Jepun: Sejarah Sebuah Negara. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya.

H.C.Ricklefs Terjemahan Dharmono Hardjowidjono. 1991. Sejarah Indonesia Moden. Yogjakarta: Gadjah Mada University Press.

J.A. Hobson. 2005. Imperialism: AStudy. New York: Casimo.

Joginder Singh Jessy. 1985. History of South-East Asia (1824-1965). Kedah: Penerbitan Darul Aman.

Lenin V.I. 1939. Imperialism: The Highest Stage of Capitalism. New York: International Publisher.

M. Rajendran. 1988. Sejarah Jepun. Kuala Lumpur: Arenabuku Sdn. Bhd..

Marwati Djoened Poesponegoro et.al. Sejarah Nasional Indonesia VI. Jakarta: Penerbitan Balai Pustaka.

Mary Somers Heidhues. 2000. Southeast Asia: A Concise History. London: Thames & Hudson.

Schumpeter, Joseph. 1951. “The Sociology of Imperialism”, dalam Imperialism and Social Classes. New York: Meridian Books.

W. Scott Morton, (Diterjemah oleh Azhar Mad Aros). 2006. Jepun: Sejarah dan Budaya. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya

17

Wan Abdul Rahman Latif et al. 2001. Sejarah Perkembangan Tamadun Dunia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Won. Z. Yoon. 1973. Japan’s Scheme for the Liberation of Burma: The Role of the Minami and the “Thirty Comrades”. New York: Ohio University.

Kamus Dewan Bahasa Edisi Ketiga. 2002. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

The Japan of Japan Today, The International Society for Education Information Incorporation. 1989.Tokyo.

Perang Dunia Kedua. Dimuat turun di http://www.btpnkl.edu.my/cerdiknet/bahan/sejarah/download/a-4.pdf pada 12 April 2013 jam 8.30 mlm.

Pengertian Imperialisme dan Kolonialisme. Dimuat turun di http://fluh5ni.blogspot.com/2009/11/pengertian-imperialisme-dan.html pada 12 April 2013 jam 8.30 mlm.

Why did Korea fall victim to Japanese imperialism? Dimuat turun dari http://www.ukessays.co.uk/essays/history/fall-of-korea-to-japanese-imperialism.php pada 12 April 2013 jam 8.30 mlm.

18