1

PENGENALAN:

Konfrontasi membawa maksud persemukaan antara dua orang pihak yang bertentangan

atau pertentangan yang secara langsung yang menyebabkan orang atau pihak yang terlibat

menghadapi kemungkinan berlakunya pergaduhan, peperangan dan sebagainya.1 Konfrontasi

antara Malaysia dan Indonesia tercetus disebabkan oleh beberapa faktor. Salah satunya ialah

pengumuman mengenai Gagasan Malaysia2 yang dibuat oleh Tunku Abdul Rahman.

Pengumuman mengenai gagasan ini menerima pelbagai reaksi positif serta negatif terutamanya

dari Indonesia.

Penentangan Indonesia terhadap Gagasan Malaysia terbahagi kepada dua peringkat utama,

iaitu tahap pertama yang berlaku sebelum terjadinya pemberontakan di Brunei pada 27 Mei 1961

sehingga 7 Disember 1962. Manakala penentangan tahap kedua pula berlaku selepas

pemberontakan Brunei dari 9 Disember 1962 sehingga 16 September 1963. Konfrontasi ini telah

berlangsung selama tiga tahun bermula dari tahun 1963 sehingga tahun 1966.3

FAKTOR-FAKTOR TERCETUSNYA KONFRONTASI

1. TUNKU ABDUL RAHMAN DAN CADANGAN PENUBUHAN MALAYSIA

Tunku Abdul Rahman merupakan Perdana Menteri Malaysia yang pertama sewaktu Tanah

Melayu mencapai kemerdekaan pada tanggal 31 Ogos 1957. Beliau mempunyai harapan untuk

membantu wilayah-wilayah jajahan British yang lain untuk mencapai kemerdekaan mereka serta

merasa bimbang sekiranya negara-negara jiran akan menuntut wilayah-wilayah tersebut kerana

ketidakmampuan mereka untuk berdikari.4 Hal ini telah menyebabkan beliau menyampaikan

hasrat ini kepada Malcolm MacDonald yang merupakan bekas Pesuruhjaya Tinggi British di

1 Konfrontasi. 2008-2015. Carian prpm.dbp.gov.my.

Diakses pada 15 Disember 2015, dari http://prpm.dbp.gov.my/Search.aspx?k=konfrontasi 2 Gagasan Malaysia merupakan cadangan daripada Tunku Abdul Rahman, Perdana Menteri Malaysia yang pertama

untuk menggabungkan Tanah Melayu, Singapura, Sarawak, Brunei dan Borneo Utara (Sabah). Kemasukan Sarawak,

Brunei dan Borneo Utara adalah perlu bagi mengimbangi komposisi rakyat kerana sekiranya Tanah Melayu hanya

bergabung dengan Singapura seperti yang dikehendaki oleh British, kaum Melayu akan menjadi kaum minoriti kerana

bilangan kaum Cina yang lebih ramai. 3 Abdullah Zakaria Ghazali, Zulkarnain Abdul Rahman, Konflik Dunia Abad Ke-20, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa

dan Pustaka, 2008, hlm 2. 4 Nik Abdullah Nik Mahmud, Konfrontasi Malaysia Indonesia, Selangor, Universiti kebangsaan Malaysia, 2000, hlm

17.

2

Tanah Melayu, Lord Holme serta Lord Perth yang merupakan Setiausaha Luar dan Menteri

Negara. Kenyataan tersebut berbunyi:

“Malaya today as a nation realizes that she cannot stand alone and in isolation.

Sooner or later Malaya should have an understanding with Britain and the people

of Singapore, North Borneo, Brunei and Sarawak. It is premature for me to say now

how this closer understanding can be brought about, but it is inevitable that we

should look ahead to this objective and think of plan whereby there territories

are brought closer together in political and economis cooperation.”5

Cadangan mengenai Gagasan Malaysia ini diumumkan oleh Tunku Abdul Rahman sendiri

sewaktu majlis jamuan makan malam yang dianjurkan oleh Foreign Correspondents Association

of South-East Asia pada tanggal 17 Mei 1961 di Adelphi Hotel, Singapura. Pada pendapat beliau,

Gagasan Malaysia ini akan dapat mengimbangi sumber ekonomi Tanah Melayu, Singapura,

Sarawak, Borneo Utara dan Brunei. Malahan, gagasan ini juga akan dapat mengeratkan hubungan

politik antara wilayah-wilayah yang terlibat.

Indonesia tidak memberikan sebarang penentangan atau pun persetujuan selepas

pengumuman mengenai cadangan Gagasan Malaysia dibuat. Menteri Luar Indonesia, Dr.

Subandrio telah menyatakan bahawa penubuhan Gagasan Malaysia hanya melibatkan penduduk-

penduduk di kawasan yang terlibat. Beliau juga turut menyatakan bahawa Indonesia tidak

berhasrat untuk menuntut sebarang wilayah jajahan British di Borneo. Kenyataan ini telah diulang

semula di Majlis Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu (PBB) pada 20 November 1961. Kenyataan

tersebut jelas menyatakan bahawa:

5 Kunaseelan A/L Muniandy, Hubungan Malaysia Indonesia 1957-1970, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka,

1996, hlm 131.

3

”...when told us of her intention to merge with the three British Crown Colonies of

Sarawak, Brunei and North Borneo as one federation, we told them that we have

no objection and that we wished them success with merger so that everyone may

live in peace and freedom...”6

Walaupun Indonesia menunjukkan reaksi positif seolah-olah mereka menyokong

pembentukan Gagasan Malaysia namun Indonesia sebenarnya tidak bersetuju dengan gagasan

tersebut. Penentangan terhadap Gagasan Malaysia tidak dapat dilakukan kerana Indonesia terlibat

dengan krisis pertikaian tuntutan Irian Barat. Isu ini telah menghalang Indonesia untuk membantah

penubuhan tersebut kerana Amerika Syarikat dan British terlibat sama dalam menyelesaikan

masalah ini. Hal ini kerana Indonesia bimbang sekiranya penentangan terhadap gagasan tersebut

akan mempengaruhi keputusan status Isu Irian Barat.7

2. SUKARNO DAN INDONESIA RAYA

Presiden Indonesia iaitu Presiden Sukarno juga mempunyai hasrat dan impian beliau yang

ingin menggabungkan wilayah sekitar Indonesia bagi mewujudkan sebuah negara. Sukarno ingin

mengemukakan cadangan untuk menubuhkan Indonesia Raya yang merupakan sebuah kesatuan

berdasarkan warisan Kerajaan Majapahit. Namun Tunku Abdul Rahman telah terlebih dahulu

mengumumkan Gagasan Malaysia yang menyebabkan hasrat Presiden Sukarno tersebut terhalang.

Presiden Sukarno beranggapan bahawa pengumuman mengenai gagasan tersebut

seharusnya disampaikan oleh beliau, bukannya oleh Tunku Abdul Rahman. Hal ini menyebabkan

beliau cuba menghalang gagasan tersebut dari menjadi kenyataan. Namun, disebabkan Isu Irian

Barat yang belum lagi selesai, penentangan beliau terhad kepada sindiran dan ungkapan dingin.

6 Nik Abdullah Nik Mahmud, Konfrontasi Malaysia Indonesia, hlm 69. 7 Irian Barat atau nama lainnya Papua merupakan salah satu wilayah jajahan Belanda. Indonesia telah menuntut untuk

memasukkan wilayah ini ke dalam Indonesia manakala Belanda pula mahu menjadikannya sebagai sebuah negara

merdeka. Pada tanggal 1 Mei 1963, Irian Barat secara rasmi telah menjadi wilayah Republik Indonesia apabila

penduduk Irian Barat telah memilih untuk menjadi sebahagian dari Indonesia.

4

Presiden Sukarno pernah menyatakan rasa ketidakselesaan beliau terhadap penubuhan Malaysia

dengan menyatakan bahawa:

“If Tunku can do it we have no objection.”8

Presiden Sukarno turut menyatakan bahawa usaha dan perjuangan Indonesia terhadap

penjajahan dan imperialisme Barat masih belum tamat walaupun isu Irian Barat akan berjaya

diselesaikan. Beliau menegaskan bahawa pembentukan Gagasan Malaysia ini merupakan suatu

dasar perluasan imperialisme Barat dan Neokolonisme.9 Neokolonisme10 menurut Presiden

Sukarno adalah merupakan satu bentuk baru penjajahan. Penubuhan Gagasan Malaysia ini

menurut Presiden Sukarno akan menyebabkan British mempunyai kuasa berterusan dalam

perusahaan getah, bijih timah serta minyak. Hal ini kerana Tanah Melayu memang terkenal dengan

lombong bijih timah seperti yang terdapat di Perak manakala Brunei pula terkenal dengan hasil

minyak dan pada masa tersebut Indonesia dikelilingi oleh negara imperialisme dan Old

Established Force.

Pendirian Presiden Sukarno mengenai Indonesia Raya dan Neokolonisme ini telah

menyebabkan beliau mengarahkan tentera Indonesia untuk bersiap-sedia menyerang Tanah

Melayu serta wilayah-wilayah yang terlibat dalam Gagasan Malaysia selepas tamatnya isu Irian

Barat. Sikap beliau ini merupakan salah satu faktor tercetusnya konfrontasi antara Malaysia dan

Indonesia.

8 Tunku Abdul Rahman, Pandang Balik, Kuala Lumpur, Heinemann Education Book, 1980, hlm 109. 9 Abdullah Zakaria Ghazali, Zulkarnain Abdul Rahman, Konflik Dunia Abad Ke-20, hlm 8. 10 Neokolinisme bermaksud penguasaan ekonomi secara berterusan selepas negara yang ditakluk telah mencapai

kemerdekaan. Konsep ini akan memberikan keuntungan kepada negara penjajah dalam memonopoli sumber bahan

mentah serta eksport dan import di negara yang pernah ditakluki.

5

3. PARTI KOMUNIS INDONESIA (PKI)

Tunku Abdul Rahman telah memohon sokongan rasmi daripada Indonesia sewaktu dalam

proses untuk mewujudkan Gagasan Malaysia. Permohonan ini dibuat semasa sambutan

kemerdekaan Tanah Melayu yang ke-4 pada 31 Ogos 1961. Namun, PKI telah mengkritik

penubuhan tersebut dengan menyatakan Gagasan Malaysia ini merupakan dasar neokolonisme

Barat yang mahu menguasai wilayah-wilayah yang terlibat dalam gagasan tersebut. PKI

merupakan parti politik pertama yang menyatakan rasa ketidakpuasan hati mereka terhadap

gagasan tersebut. Kritikan mereka terhadap gagasan tersebut disalurkan melalui akhbar Harian

Rakyat.11

PKI merupakan penghalang kepada usaha penggabungan wilayah serantau yang mahu

membentuk Malaysia.12 PKI juga bertanggungjawab dalam menghasut dan mendesak kerajaan

Indonesia untuk bermusuh dengan Tanah Melayu. PKI telah berperanan untuk menyerang Tanah

Melayu bagi menunjukkan bahawa mereka tidak bersetuju dengan penubuhan Gagasan Malaysia.

Penentangan PKI ini adalah disebabkan oleh kebimbangan mereka terhadap pengaruh British yang

berkemungkinan melenyapkan pengaruh komunisme di Borneo dan Singapura. Pada tanggal 30

dan 31 Disember 1961, PKI telah mengadakan Perhimpunan Jawatankuasa Pusat kali yang ketiga

di Jakarta. Perhimpunan ini bertujuan untuk memberikan kelulusan resolusi untuk menentang

penubuhan Malaysia. Dalam resolusi ini, PKI telah memberikan dua sebab untuk menentang

Gagasan Malaysia.

Sebab yang pertama, PKI berpendapat bahawa cadangan penubuhan Malaysia ini

merupakan suatu tipu helah British bagi menjamin kepentingan ekonomi mereka di rantau ini.

Selain itu, PKI juga turut memberikan alasan bahawa British tidak dapat meneruskan penjajahan

di kawasan Kalimantan Utara kerana penduduknya mahukan kemerdekaan. selepas resolusi

tersebut diluluskan, PKI telah menghasut kerajaan Indonesia agar menentang penubuhan Malaysia

habis-habisan sekitar tahun 1961. Namun, kerajaan Indonesia tidak memberikan sebarang respon

kerana isu Irian Barat yang masih belum selesai.

11 Akhbar rasmi Parti Komunis Rakyat bermula dari tahun 1951 sehingga 1965. Akhbar ini diterbitkan buat pertama

kalinya pada 31 Januari 1951. Nama asal akhbar ini adalah Suara Rakyat sebelum ditukarkan kepada Harian Rakyat. 12 Nik Anuar Nik Mahmud, Konfrontasi Malaysia Indonesia, hlm 76.

6

4. BANTAHAN PEMIMPIN DAN PARTI POLITIK INDONESIA

Terdapat juga bantahan yang disuarakan oleh parti politik tempatan di Indonesia namun

tidak terlalu menonjol dan agresif. Bantahan ini disalurkan melalui akhbar sama seperti yang

dilakukan oleh PKI. Bantahan ini dilakukan sekitar akhir tahun 1961. Salah satu parti yang terlibat

menyuarakan penentangan adalah Parti Indonesia (Partindo).13 Parti ini telah disertai oleh Presiden

Sukarno dan mempunyai ahli lebih daripada 1000 orang pada awal penubuhannya.

Partindo mempunyai pandangan yang sama seperti Presiden Sukarno dan PKI terhadap

penubuhan Malaysia. Melalui akhbar rasmi, Bintang Timor, Partindo telah menyatakan bahawa

dasar imperialisme British telah mewujudkan Mighty Malaysia dan British telah mempergunakan

Tunku Abdul Rahman bagi menjadikan Tanah Melayu dan jajahan wilayah British yang terlibat

dalam Gagasan Malaysia sebagai neokolonisme.

Selain Partindo, Parti Nasional Indonesia (PNI) juga turut menentang penubuhan Malaysia.

PNI merupakan parti politik yang tertua di Indonesia yang ditubuhkan pada 4 Julai 1927 oleh

sekumpulan pelajar yang terlibat dalam Kelab Pembelajaran Algemeene, Bandung, Indonesia.

Parti ini diketuai oleh Presiden Sukarno pada awalnya. Pada tahun 1962, bekas Perdana Menteri

Indonesi dan Pengerusi PNI iaitu Ali Sastromidjojo telah menyatakan bahawa Indonesia tidak akan

menjadi boneka kepada Malaysia. Indonesia perlu menentukan sama ada penubuhan Malaysia

akan meberikan kesan positif atau sebaliknya kepada Indonesia. Ali juga telah menimbulkan isu

persempadanan dengan menyatakan bahawa beliau tidak bersetuju dengan kenyataan Dr

Subandrio yang tidak berniat untuk menuntut wilayah di luar bekas tanah jajahan Belanda di

Borneo. Ali menyifatkan kenyataan tersebut sebagai satu kesilapan.14

Tunku Abdul Rahman telah membalas kenyataan tersebut dengan menyatakan bahawa

beliau telah gagal memberikan kefahaman kepada Indonesia mengenai kelebihan dan kekurangan

penubuhan Gagasan Malaysia. Tunku Abdul Rahman juga menegaskan bahawa Tanah Melayu

tidak mempunyai niat untuk menimbulkan masalah dengan Indonesia tetapi mahu meminta

13 Partindo merupakan lanjutan daripada Parti Nasional Indonesia yang ditubuhkan oleh Sartono. Sartono telah

memegang tampuk PNI bagi menggantikan Sukarno kerana ditangkap oleh pemerintah Belanda pada tahun 1929.

Organisasi ini dibentuk pada 30 April 1931 bertujuan untuk bergabung dengan PNI. Pada awalnya Sortono sangat

dikecam oleh anggota PNI-lama serta golongan yang tidak bersetuju dengan pembubaran PNI. Parti ini berkonsepkan

sosio-nasionalisme dan sosio-demokrasi seperti yang diusung oleh Presiden Sukarno. 14 Kunaaseelan A/L Muniandy, Hubungan Malaysia Indonesia 1957-1970, hlm 144.

7

bantuan dari Indonesia dan negara yang lain untuk memberi sokongan dan mengikuti

perkembangan Gagasan Malaysia. Beliau juga mengingatkan bahawa Indonesia tidak seharusnya

mencampuri urusan Tanah Melayu. Beliau terpaksa menunjukkan ketegasan terhadap kenyataan

Ali kerana PNI mempunyai hubungan dengan Presiden Sukarno. Tunku Abdul Rahman merasa

bimbang sekiranya Ali akan mempengaruhi Sukarno dengan kenyataan tersebut dan menjadikan

Tanah Melayu sebagai musuh Indonesia.

Penentangan Indonesia ini tidak dilahirkan secara terang-terangan. Namun, beberapa

pemimpin di Indonesia seperti Dr. Subandrio dan Prof. Mohd Yamin telah mengecam

pembentukan gagasan ini secara senyap. Hal ini disebabkan mereka merasa gagasan tersebut

adalah pesaing yang akan menghalang impian mereka untuk menubuhkan Indonesia Raya.

5. KEBIMBANGAN TERHADAP PANGKALAN SEATO DAN TENTERA

Gagasan Malaysia telah meluaskan perjanjian Pertahanan Tanah Melayu-British (Anglo-

Malayan Defence Agreement) (AMDA) antara Tunku Abdul Rahman dan Sir Harold MacMicheal

yang merupakan Perdana Menteri British pada waktu tersebut. Perjanjian ini telah diluaskan

kepada Perjanjian Pertahanan Malaysia-British pada tanggal 23 November 1961. Perluasan

perjanjian ini sekaligus menyebabkan Tanah Melayu terlibat dalam SEATO (Southeast Asia

Treaty Organization).15 British telah memberikan cadangan untuk menjadikan Singapura sebagai

pangkalan SEATO dengan kebenaran Tanah Melayu. Cadangan tersebut dikemukakan melalui

kenyataan bersama dalam perluasan perjanjian AMDA.

Penglibatan Malaysia dalam SEATO ini ditentang hebat oleh Indonesia kerana pangkalan

yang bakal didirikan di Singapura tersebut akan memberikan ancaman terhadap keselamatan dan

kedudukan negara disekitarnya. Hal ini kerana Amerika Syarikat merupakan sebuah negara yang

mempunyai kuasa veto. Indonesia juga tidak mahu memihak kepada Barat kerana negara-negara

Barat mempunyai sikap politik yang bebas dan Indonesia berpandangan bahawa masalah dalaman

perlulah diselesaikan oleh negara tersebut sendiri. Namun, penentangan Indonesia tersebut tidak

15 SEATO merupakan sebuah organisasi pertahanan yang berpusat di Bangkok Thailand dan wujud bagi melindungi

negara-negara di kawasan Asia Tenggara daripada ancaman Komunis. Negara-negara yang terlibat dalam organisasi

ini ialah Thailand, Filipina, Pakistan, Amerika Syarikat, Perancis, Britain dan Australia. Organisasi ini ditubuhkan

pada 19 Februari 1955 dan berakhir pada 30 Jun 1977.

8

dapat dizahirkan oleh Indonesia kerana isu Irian Barat yang melibatkan Amerika Syarikat masih

belum selesai.

Indonesia juga turut berasa bimbang dengan penubuhan pangkalan tentera di Borneo dan

menyebabkan mereka melancarkan konfrontasi terhadap penubuhan Malaysia. Dr. Subandrio telah

menyatakan bahawa pemisahan Tanah Melayu dan Indonesia oleh kawasan laut tidak akan

mengurangkan dasar campurtangan Indonesia terhadap aktiviti di Tanah Melayu. Namun, dengan

kewujudan Gagasan Malaysia pasti akan wujud persempadanan darat di kawasan Borneo yang

akan menyebabkan Indonesia memberi perhatian terhadap sebarang tindakan Tanah Melayu di

kawasan tersebut. Dr. Subandrio dalam kenyataan beliau menyatakan bahawa:

“How can we remain indifferent to this? If everything goes on smoothly, then we

shall not be concerned – it is their business. But if the things go wrong,

then we must take notice to protect our interest.”16

Dr. Subandrio mengingatkan Tanah Melayu bahawa Indonesia akan memberikan tindak

balas terhadap tindakan yang salah dan perbuatan mengecam Indonesia. Indonesia juga turut

mengingatkan British agar tidak membina sebarang pangkalan tentera di kawasan Borneo Utara,

Sarawak dan Brunei selepas tertubuhnya Malaysia. Sekiranya British tetap membina pangkalan

tentera di wilayah Borneo, Indonesia tidak akan teragak-agak untuk membawa masuk Kesatuan

Soviet (Soviet Union) dan membuka pangkalan tentera di Indonesia. Namun, kenyataan Dr.

Subandrio tersebut disangkal oleh Lee Kuan Yew dengan menyatakan bahawa tiada pangkalan

tentera akan dibina di kawasan Borneo disebabkan sistem komunikasi yang masih mundur.

16 Kunaseelan A/L Muniandy, Hubungan Malaysia Indonesia 1957-1970, hlm 144.

9

6. A.M AZAHARI DAN PEMBERONTAKAN BRUNEI

Perkembangan politik yang berlaku di Brunei juga telah mempengaruhi Indonesia terhadap

penubuhan Gagasan Malaysia. Parti Rakyat Brunei (PRB) yang dipimpin oleh AM Azahari telah

menentang cadangan penubuhan Gagasan Malaysia. PRB merupakan sebuah parti berhaluan kiri.

AM Azahari menggesa Sultan Brunei untuk tidak meneruskan hasrat baginda menyertaai

Malaysia. Hal ini kerana beliau berhasrat untuk menubuhkan negara berkerajaan sendiri untuk

Brunei serta mewujudkan gugusan Kalimantan Utara yang memasukkan Brunei, Sarawak dan

Borneo Utara.

Bagi mencapai cita-cita beliau, AM Azahari telah menjalinkan kerjasama sulit dengan

kerajaan Indonesia bagi bersama-sama menentang Gagasan Malaysia. Beliau telah mengadakan

lawatan ke Indonesia dan Indonesia telah memberikan bantuan yang berbentuk wang serta

mendirikan pangkalan tentera di Malinau, Kalimantan. Pangkalan tersebut bertujuan untuk melatih

tentera gerila iaitu Tentera Nasional Kalimantan Utara (TNKU). AM Azahari juga telah cuba

berunding dengan Filipina dengan meminta Filipina untuk menuntut semula Borneo Utara pada

Jun 1962 namun telah ditolak oleh Filipina. Pengaruh beliau juga telah berkembang ke Singapura

dan mempengaruhi kumpulan anti-Malaysia seperti Barisan Sosialis dan Parti Rakyat Malaya

untuk memberi sokongan terhadap perjuangan PRB.

Perjuangan ini akhirnya membawa kepada pemberontakan di Brunei yang diketuai oleh

AM Azahari. Hasrat beliau untuk menubuhkan Pers.ekutuan Wilayah-wilayah Borneo telah

ditolak oleh Sultan Brunei. Penolakan tersebut disebabkan oleh kesukaran menuntut wilayah yang

berada di bawah kekuasaan British serta British juga berniat untuk menggabungkan Borneo Utara

dan Sarawak ke dalam Gagasan Malaysia. Sultan Brunei juga menolak kerana bimbang akan

jumlah bumiputera bukan Melayu yang lebih ramai di Sarawak dan Borneo Utara yang akan

menyebabkan golongan Melayu di Brunei akan menjadi kumpulan minoriti.

Sultan Brunei telah menangguhkan persidangan Majlis perundangan Brunei yang

sepatutnya diadakan pada 5 Disember 1962 kerana lebih berminat untuk menyertai Gagasan

Malaysia yang sekaligus menghancurkan impian AM Azahari.17 Hal ini menyebabkan AM

Azahari bertindak menghantar telegram kepada Tunku Abdul Rahman dengan pernyataan bahawa

17 Mackie, Konfrontasi Malaysia Indonesia Dispute 1963-1966, Kuala Lumpur, Oxford University Press London,

1974, hlm 116.

10

beliau menentang penubuhan Malaysia secara habis-habisan dan mencetuskan pemberontakan

pada 7 Disember 1962 bagi menunjukkan rasa ketidakpuasan hati beliau terhadap tindakan Sultan

Brunei yang menangguhkan Majlis Perundingan Brunei.

Pemberontakan ini telah dirancang oleh AM Azahari bersama-sama dengan Jawatankuasa

Pusat PRB agar Sultan Brunei dapat memberikan kerjasama kepada PRB bagi menubuhkan

Persekutuan Borneo. AM Azahari telah mengarahkan TNKU menyerang kawasan penggalian

petroleum di daerah Seria dan Kuala Belait semasa pemberontakan sedang tercetus. Beliau pada

waktu itu berada di Manila kerana mengisytiharkan kemerdekaan penyatuan Brunei, Sarawak dan

Borneo Utara iaitu Kesatuan Kalimantan Utara (NKKU) dengan Sultan Brunei menjadi ketua

negara dan beliau sebagai Perdana Menteri.

Pengisytiharan tersebut telah sampai ke pengetahuan Sultan Brunei dan baginda telah

bertindak dengan mengharamkan PRB serta mengisytiharkan darurat. Baginda telah memohon

bantuan daripada kerajaan British di Singapura bagi meleraikan pemberontakan tersebut. British

dengan mudah telah menyekat sebarang bentuk bantuan terutamanya yang berbentuk senjata dan

makanan daripada sampai kepada tentera TNKU yang menyebabkan pemberontakan ini akhirnya

terlerai. Hasil daripada penilaian ke atas pemberontakan yang berlaku di Brunei, Indonesia

menyatakan bahawa pemberontakan tersebut adalah bukti bahawa Gagasan Malaysia tidak

diterima oleh rakyat Borneo. Tambahan pula isu Irian Barat telah pun selesai dan Indonesia telah

berjaya memiliki Irian Barat. Hal ini menyebabkan Indonesia boleh menjadi lebih agresif dalam

menentang Gagasan Malaysia.

7. PENGARUH ORANG CINA

Indonesia juga turut memberi alasan bahawa penentangan terhadap Gagasan Malaysia

dilaksanakan kerana pengaruh orang Cina. Indonesia berasa bimbang terhadap perluasan pengaruh

orang Cina di Tanah Melayu dan Asia Tenggara akan berlaku sekiranya Malaysia ditubuhkan.

Indonesia juga memberikan alasan bahawa kaum Cina akan menguasai politik Tanah Melayu serta

Malaysia sekiranya Malaysia ditubuhkan.

11

Kenyataan Indonesia ini diperkukuhkan lagi dengan menyatakan bahawa sekiranya Tanah

Melayu digabungkan bersama Singapura, jumlah masyarakat Melayu hanya akan menjadi 39

peratus berbanding masyarakat Cina yang berjumlah 42 peratus. Mohd. Hatta yang merupakan

bekas Naib Presiden Indonesia pada ketika itu berpendapat bahawa:

“The creation of a Malaysia is nothing but the creation of a second China

using mask of Malay, a new colony dominated by Chinese Capitalist,

oppressing the Malay Nation.”18

Namun, kebimbangan Indonesia ini dijawab oleh Tunku dengan menyatakan bahawa

penubuhan Malaysia ini akan menggabungkan Tanah Melayu, Singapura, Borneo Utara, Sarawak

beserta Brunei. Masalah komposisi kaum akan dapat diatasi dengan kehadiran bumiputera dari

Borneo Utara serta Sarawak.

KESIMPULAN

Penubuhan Gagasan Malaysia ini adalah merupakan faktor utama yang menyebabkan

Indonesia melancarkan konfrontasi terhadap Malaysia. Hal ini dapat dilihat daripada keinginan

Presiden Sukarno yang ingin membentuk Indonesia Raya. Konfrontasi yang dilancarkan adalah

melalui tiga aspek iaitu sekatan ekonomi, pemutusan hubungan politik dan serangan ketenteraan.

Pelbagai penyelesaian cuba dilakukan oleh kedua-dua belah pihak seperti perjanjian

MAPHILINDO, Perjanjian Bangkok dan sebagainya namun sikap tegas daripada Tunku Abdul

Rahman dan Presiden Sukarno telah menyebabkan kesemua jalan penyelesaian ini menuju ke arah

kebuntuan. Konfrontasi ini hanya tamat apabila Presiden Sukarno digantikan oleh Presiden

Suharto dan beliau bertanggungjawab memeterai perundingan dengan Malaysia pada 11 Ogos

1966. Isu tuntutan Borneo Utara pula selesai pada tahun 1965 apabila Presiden Marcos naik

menggantikan Presiden macapagal dan menjalinkan perdamaian antara Filipina dan Malaysia.

18 Kunaseelan A/L Muniandy, Hubungan Malaysia Indonesia 1957-1970, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka,

1996, hlm 151.

12

SENARAI RUJUKAN

Senarai Buku

1. Abdullah Zakaria Ghazali, Zulkarnain Abdul Rahman. (2008) Konflik Dunia Abad Ke-20.

Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

2. Kunaseelan A/L Muniandy. (1996) Hubungan Malaysia Indonesia 1957-1970. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.

3. Mackie. (1974) Konfrontasi Malaysia Indonesia Dispute 1963-1966. Kuala Lumpur:

Oxford University Press London.

4. Nik Abdullah Nik Mahmud. (2000) Konfrontasi Malaysia Indonesia. Selangor:

Universiti Kebangsaan Malaysia.

5. Tunku Abdul Rahman. (1980) Pandang Balik. Kuala Lumpur: Heinemann Education Book.

Laman Sesawang

1. Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP,

http://prpm.dbp.gov.my/Search.aspx?k=konfrontasi