oleh dr. zulkifli bin mohamad al-bakri

SIRI KAJIAN HUKUM MUAMALAT (SIRI PERTAMA)

3KandunganPERKARA MUKASURAT Kata-kata Aluan Ketua Pegawai Eksekutif Bank Muamalat Malaysia Berhad 4Mukadimah 5Bab Satu - Pengertian Zakat dan Pensyariatannya 6 PengertianZakatPadaBahasaBab Dua Hikmah dan Faedah Zakat 8Bab Tiga - Pelbagai Fatwa dan Hukum Zakat 10 Pertama:ZakatHartaKanak-kanakdanOrangGila Kedua:MenukarkanHartaZakatatauMenggunakannya Ketiga:PenggunaanSistemMetrikdalamUrusanZakat Keempat:ZakatGaji Kelima:ZakatKWSP Keenam:HukumZakatRusa Ketujuh:ZakatTanam-tanamandanBuah-buahan Kelapan:HukumMemindahkanZakat Kesembilan:ZakatSaham Kesepuluh:HartaDikumpulBertujuanPengagihan Kesebelas:ZakatTabungHaji Keduabelas:ZakatKoperasidanSyarikatBab Empat - Pendapat Ulama dan Majma Fiqh Islami 15 Pertama:ZakatHutang Kedua:ZakatWakafyangTidakTertentu Ketiga:ZakatbagiRumahatauTempatTinggal Keempat:MelantikSeseorangdalamMengembangkanHartaWakaf Kelima:ZakatSahamdalamSyarikat Keenam:MenyegerakanZakatSebelumCukupNisabnya Ketujuh:MengeluarkanZakatTanamandenganWang Kelapan:ZakatPerhiasan Kesembilan:ZakatAnugerahTamatPerkhidmatan Kesepuluh:Kilang-kilangatauSyarikatdaripadaHasilPertanianatauPenternakan Kesebelas:ZakatMadu Keduabelas:ZakatHartaAwam Ketigabelas:ZakatMustaghallatPenutup 18Bibliografi 21

4Ketua Pegawai EksekutifBank Muamalat Malaysia Berhad

SegalapujibagiAllahS.W.T,TuhansekalianalamyangsentiasaMahaPemurahdanMahaPenyayangterhadapmakhluk-Nya. Selawat dan salam ke atas junjungan besar Nabi Muhammad S.A.W, ahli keluarga, sahabat-sahabatbagindasertamerekayangsentiasamengikutidanmemperjuangkansunnahnya.

Islammerupakanagamadanpeganganyangharmoniuntukmanusiasejagatyangmanatelahmenetapkansatusistemkeadilandankeseimbangandalampembahagianhartadankekayaantanpamenindasantarasatusamalain,sertatidakmembiarkangolonganmiskindanorangyangmemerlukanpertolonganhidupdalamkesusahan.JusteruituIslamtelahmenentukansatusistemyangdinamakanZakatbagimengungkaipersoalanini.FirmanAllahS.W.T.tentangkewajipanberzakatyangbermaksud:

Dan dirikanlah oleh kamu akan sembahyang dan tunaikanlah zakat.(Surah Al-Baqarah: 110)

AllahS.W.T.telahmemfardhukanzakatsebagaisalahsatuciriperekonomianIslam,malahzakatjugamerupakansatu peraturan yang tetap yang telah diperintahkanAllah. Walaupun sistem zakatmerupakan jaminanAllahdalammenanganimasalahmasyarakat,tetapisejauhmanaiadapatdilaksanakanuntukmencapaimatlamatnyabergantungkepadaekonominegara,keberkesananpengurusanzakatdankesedaranolehpembayarzakat.

ZakatmerupakansumberkekuatanekonomimasyarakatIslam.BadanyangbertanggungjawabmengumpulkanzakatmempunyaitugasyangkhususyangtelahditentukanolehAllahS.W.T.iaituuntukmengagihkanwangzakatkepadalapanasnafsebagaimanayangditentukanAllahS.W.T.didalamkitab-Nya.Jikainitidakdilakukandenganmengikut acuan yang betul,masalah kemiskinan akan berterusan.Malah, kemiskinanmerupakan salah satupuncautamakepadakemungkarandankepincanganyangsedangberlakudisekililingkitadewasaini.

Dunia hari ini semakinmaju khususnya dalam bidang perniagaan sama ada dalam bentuk syarikat, pasaransaham, koperasi, dan sebagainya. Implikasinya, bentuk penyata kewangan untung rugi perniagaan tersebutsemakinrumituntukdibacadandianalisa.

Hakikatnya,masih banyak isu berkisarmengenai zakat yang tidak diketahui oleh orang ramai.Antaranya isumengenai zakat ke atas saham, koperasi dan syarikat, serta fatwa-fatwa mengenainya. Adalah diharapkankemunculanbukuinidapatmendidikmasyarakatuntukmendalamisertamemahamihukumdanfatwaberkenaanzakatdenganlebihjelasdanterperinci.

Akhirkata,sayamerasabanggadengankemunculanbukuiniyangdikaryakanolehDr.ZulkiflibinMohamadAl-Bakri,salahseorangPanelSyariahBankMuamalatMalaysiaBerhadyangbertungkuslumusuntukmenyiapkansiripertamaberkenaanMuamalatMaliahdengantajukFatwaZakatKontemporari.SemogaiamenjadisemangatsertapendorongkepadakitauntukmemahamidanmendalamihukumIslamberkaitanAl-Mal.

Ikhlas,

Dato Hj. Mohd Redza Shah Abdul Wahid

Kata-kata Aluan

5PengarangFatwaZakatKontemporari

Islamadalahagamayangbersifattolongmenolongdanlindung-melindungi.IamerupakansatucarahidupyangdikurniakanolehAllahS.W.T.denganmemuliakanmanusiaagarmerekahidupamanbahagiadimukabumi.Bagaimanapunkebahagiaanmanusiahanyaakanterlaksanaapabilamerekamengetahuiakanhakikatdirinyaterlebihdahulu.Lantaranitu,barulahmerekamengetahuibahawamerekaadalahhambaTuhanyangMahaEsa,iaituAllahS.W.T.yangbersifatdengansegalasifatkesempurnaan.

Syariat Islamberbeza dengan sebarang undang-undang ciptaanmanusia. Ia adalah satu peraturan yangdapat memenuhi segala keperluan asas dan kepentingan manusia yang bersesuaian dengan jiwa danpeningkatantarafnya.

Pensyariatan zakat adalah satu daripada ciri-ciri yang disyariatkan oleh Allah S.W.T. untuk membentukkeperibadianmanusia,sesuaidenganpra-syaratkebahagiaansesebuahmasyarakatyangharmoni,mahupunsebagaiindividuyangmenyanjungikebahagiannyadalamkehidupanini.

Jika diamati dengan teliti, fungsi zakat ialahmengawasi pendapatan seseorang supaya tidakmelanggarbataskeadilandikalanganmereka.SyeikhMuhammadbinIbrahimAl-Syeikhberkata:Disiniperkarayangamatpentingyangsahuntukdibelanjakanpadanyadarizakat,iaitupersediaankekuatanhartauntukdakwahkepadaAllahS.W.T.danjugauntukmenghilangkansyubhahdaripadaagamadaninimerupakansebesar-besarjihadpadajalan-Nya.

Zakatadalah fardhudalamrukun Islamdengan ijma.Sesiapayangmengingkariakankefardhuanzakatadalah kafir dengan ijma sebagaimana pendapat IbnAl-Sobagh.Menegah daripada keluarmenunaikanzakatbolehdiperangidenganittifaqparasahabatsehinggamerekamenunaikanhakAllahS.W.T.kepadanya.

Tujuanbukukecil ini dikemukakan ialahuntukmendedahkankhazanah ilmiahdari pelbagai sumberdanrujukanIslamyangtelahdikemukakanolehulama,samaadamutaqaddimin dan mutaakhirin sesuai dengan keadaanmasyarakatdanmaslahatsetempatberubahdarizamankezamanmengikutgayahidupdanurufmasing-masing.

Suatu penegasan, suka dinyatakan bahawa pendapat dan fatwa ini bukanlah bersifat ilzam yangmestidipatuhidandiikuti,tetapisemata-matapermasalahanilmiah.Sayaberharapkepatuhankepadakeputusanmajlis fatwanegerihendaklahdidahulukandaripadamana-manapendapatsebagaimenghormati institusimuftidanfatwabaginegerimasing-masing.

Akhukumfillah,

Dr. Zulkifli bin Mohamad Al-Bakri3Ogos2011MBandarBaruNilai,NegeriSembilan

Mukadimah

6Pengertian Zakat Pada Bahasa

IbnManzurmenyebutdalamkitabnyaLisanAl-Arabbahawaasaszakat ialahbersih, tumbuh,berkatdanpujian.SemuanyadigunakandalamAl-Qurandanhadis.

MenurutAl-RaghibAl-Asfahani:Maksudasalzakat ialahsuburyangterhasildarikeberkatanAllahS.W.T.dan ianyaberkaitandenganperkaraduniadanakhirat.Dinamakanzakatdenganmakna tersebutkeranapengeluaranzakatuntukmengharapkankeberkatanataumembersihkanjiwadanmenyuburkannyadengansegalakebaikandankeberkatan.Perkataanzakatdiambildaripadayangbermaksudsesuatuitubertambahdansubur.

Begitujugayangbermaksudtanam-tanamandanperniagaansuburdanbertambah.Zakatjugaberertibersih.HaliniberdasarkanfirmanAllahS.W.T.yangbermaksud:

Sesungguhnya beruntunglah orang yang mensucikan jiwa itu (dengan iman dan amal kebajikan).(Surah Al-Syams: 9)

Al-Qurtubi berkata: Denganmaksud sesungguhnya telah berjaya siapa yangAllah menyucikan jiwanyadenganketaatan.

Menurutayat tersebut,orangyangberjaya ialahorangyangmembersihkandirinyadaripadaakhlakyangburuk.

Pengertian Zakat Pada Syarak

Pengertianzakatpadaistilahsyarakialahkadartertentuyangdiambildaripadasebahagianhartatertentu,yangwajibdiberikankepadagolongantertentuapabilacukupsyarat-syaratyangditentukan.

DidalamAl-QamusAl-Fiqhimenyebut:Zakatpadasyarakialahpemilikansebahagiandaripadahartayangditentukan oleh syarak kepada orang Muslim yang fakir yang bukan di kalangan Bani Hasyim di manasebahagianhartadarikalanganorangkayayangdiberikansemata-matakeranaAllahS.W.T.Pengertianzakatmengikutsusunanempatmazhabadalahsepertiberikut:

Mazhab Hanafi: Memberikanmiliksebahagianhartayangtertentudaripadahartayangkhususkepada individuyangtertentutelahditetapkanolehAllahS.W.T.untukmendapatkan keredhaan-Nya.

Mazhab Maliki: Mengeluarkansebahagiankhususdaripadahartayangcukupnisabkepadaorangyang berhakmenerimanya,sekiranyasempurnamilikdancukuphauliaitubagiyangselain daripadahartagalian,tanamandanrikaz.

Pengertian Zakat Dan PensyariatannyaBab Satu

7Mazhab Al-Syafie: Zakatadalahnamabagisesuatuyangdikeluarkandaripadahartadantubuhbadan dengancarayangtertentu.

Mazhab Hanbali: Iaadalahhakyangwajibpadahartayangtertentudiberikankepadagolongantertentu padawaktutertentu.

Daripadadefinisiyangdijelaskandiatas,jelaslahbahawaperkataanzakatitudigunakanuntukmenunjukkankepadaperbuatanmengeluarkanzakatitusendiriiaitumenunaikanhakyangwajibterhadapharta.Iajugadigunakan untuk menunjukkan kepada sebahagian harta yang telah ditetapkan yang difardhukan olehAllahS.W.T.sebagaisatuhakkepadaorang-orangfakir.ZakatjugadinamakansebagaisedekahkeranaiamenunjukkankepadasifatbenarseoranghambadalammelakukanubudiyyahdanmentaatiAllahS.W.T.

8Zakatmempunyai hikmah dan faedah yang banyak. Ia adalah untuk kebaikan pengeluar zakat dan jugapenerimanya.Faedahzakatjugadapatdinikmatiolehindividudanmasyarakat.Antarahikmahdanfaedahtersebutadalahsepertiberikut:

Pertama: Amalanberzakatbolehmembiasakandiripengeluarnyasupayabersifatpemurahdan sukamengerjakanibadahqurban.Amalanitujugabolehmembuangsifatkedekutdan unsur-unsurbakhil.Hakikatinidapatdirasaiolehpengeluarzakatdandiajugamenyedari bahawazakatitulebihketarakepadapenambahanhartadaripadamenguranginya.Halini sebagaimanayangditegaskanolehRasulullahS.A.W.dengansabdanyayangbermaksud:

Zakat itu tidak mengurangi harta.Riwayat Muslim (2588)

Persoalannya:Bagaimanakahdikatakanzakatituakanmengurangiharta,sedangkan Allahmemberkatihartayangtinggaldengansebabberzakat?

Jawapan: AllahS.W.T.akanmenjauhkanhartatersebutdaripadasesuatuyang memudharatkannyadanmemeliharanyadaripadagangguanmanusia. Selaindaripadaperkaratersebut,AllahS.W.T.jugamenunjukkancara-cara untukmemanfaatkandanmengembangkanhartatersebutkepada pemiliknya.Disampingitu,AllahS.W.T.memberikanganjaranpahala yangbesarkeranamengeluarkanhartasemata-matauntukkeredhaan-Nya.

Kedua: Zakatbolehmenguatkanhubunganpersaudaraandankasihsayangantarapengeluar zakatdenganoranglain.Apabilakesedaraniniwujuddalammasyarakat,setiaporang Islammampumenunaikankewajipanmengeluarkanzakatkepadapihakyangberhak menerimanya.Ianyadapatdilihatbetapaeratnyajalinankasihsayangsesamaindividudi kalanganorangIslamdanmasyarakatkeseluruhannya.

Ketiga: Zakatberperananuntukmemastikansesebuahanggotamasyarakatitumenjadilebih sempurna.Meskipunbegitu,terdapatpelbagaikeadaandanunsur-unsuryang memperluaskanjurangperbezaantarafsosialiaitubertambahnyagolonganyang memerlukanbantuansertagolonganfakir.Zakatberfungsimemeliharamasyarakat daripadajurangperbezaantarafsosialyangketara.

Keempat: Zakatmemainkanperananpentingdalammenanganimasalahpengangguran.Antara sebabutamayangmenyumbangkepadapengangguranialahkemiskinan.Orangyang miskintidakmempunyaimodalyangminimumuntukmenjalankansesuatuperusahaan ataupekerjaan.Olehitu,jikasistemzakatberjalanmengikuthaknya,sudahtentuorang yangmiskinberhakmenerimabahagiannyadanmembolehkanmerekamenjalankan perusahaanyangdirancangsesuaidengankemahirandankelayakanyangadapada mereka.

Hikmah Dan Faedah ZakatBab Dua

9Kelima: Zakatmerupakancarayangdapatmembersihkanhatidaripadasifat-sifatkejiyang memberikesankepadamasyarakat,iaitusifatberdendam,irihatidanhasaddengki. Bagaimanapunsifattersebutakanmenjadibarahdalammasyarakatjikatiadalagisifat berkasihsayang,tolong-menolongdansalingbersimpati.Fenomenainibukanhanya propagandayangdilaung-laungkansahaja,malahiatelahmenjadisaturealitiyangnyata danbukanfantasiyangdireka.Apabilazakatdilaksanakan,hasilnyaakanjelaskelihatan dankesannyayangmenakjubkan.

Olehitu,iadapatmembersihkanjiwadaripadasifathasaddengkidanirihatiserta mengeratkanhubunganpersaudaraansekalipunmerekaberbezadarisegikemewahan dankekayaan.IniberdasarkanfirmanAllahS.W.T.yangbermaksud: Ambillah (sebahagian) dari harta mereka menjadi sedekah (zakat), supaya dengannya engkau membersihkan mereka (dari dosa) dan menyucikan mereka (dari akhlak yang buruk.

(Surah Al-Taubah: 103)

IbnAbbasmenjelaskanbahawasanyasetiapkalimahdidalamAl-Quranadalahlebihaula difahamidenganmaknazakatyangwajib.

Keenam: SyeikhAliAl-Jarjawidalambukunya,Hikmah Al-Tasyri wa Falsafatuhuberkata:Antara hikmahmenunaikanzakatialahmembawakepadakeamanandalamnegara.Beliau memberibanyakalasandanhujahbagimembenarkankenyataantersebutyangjelas menunjukkanbalamenimpamasyarakat,negeri,negaradantempatdimanapengabaian untukmengeluarkanzakatberlaku.Natijahyanglebihparahlagimembawakepada pembunuhan,jenayah,pencuriandanjugaramaiyangditangkapdandimasukkanke penjarakeranasebabhartabendadankewangan.

10

Pertama: Zakat Harta Kanak-kanak dan Orang Gila Kewajipanzakattidakdisyaratkanpemiliknyaseorangbaligh,berakaldancerdik Maksudwajibzakathartakanak-kanakdanoranggilaialahhartakanak-kanakdanharta oranggilawajibdikeluarkanzakatnya.Halinitidakbermaksudmerekasendiriyang mengeluarkannyadanjikatidakmelaksanakannya,merekaakandiazabpadaHari Kiamat.Sebenarnyahakzakatyangadadalamhartamerekayangtelahcukupsyarat- syaratnya,wajibataswalikedua-duanyamengeluarkanzakatbagipihakmereka Sekiranyawali-walitersebutcuai,dalamhalinimerekalahyangberdosadanmendapat seksadaripadaAllahS.W.T.Jikakanak-kanakdanoranggilatidakmempunyaiwali,maka zakatyangtertunggakmenjaditanggungjawabmerekauntukmengeluarkannyasendiri apabilabalighdansiuman

Kedua: Menukarkan Harta Zakat atau Menggunakannya Ulamatidakberselisihpendapattentangzakatwangtunaiyangdikeluarkandengan wangtunaisahajadantidaksahpemiliknyamengeluarkanbaranganlainyang menyamainyasebagaiganti.Apabilapemilikhartamenyerahkanzakatnyakepada pemerintah,wakilatauyanglainnyamerekatidakbolehmenguruskannyasecarayang terkeluardaripadakeadaanyangasalzakattersebutsebelummenyampaikannyakepada yangberhak MenurutImamNawawidalamkitabnyaAl-Majmu(6/178),sahabat-sahabatkamiberkata: Tidakharusbagipemerintahdanpemungutzakat,menjualhartazakatwalaupunsedikit tanpakeperluanberbuatdemikian.Malahmerekahendaklahmenyerahkanhartazakat yangasalkepadagolonganyangberhakmenerimanya.Inikeranapenerimazakatadalah golonganyangmengertidantidakperludiuruskanolehoranglain.Sepakatbahawazakat tidakhalalbagiBaniHashimsamaadalelakidanperempuansekalipunmerekaberhak menerimazakat

Ketiga: Penggunaan Sistem Metrik dalam Urusan Zakat KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwaKaliPertama1981berkenaanSistemMetrikdalam UrusanZakatsepertiberikut: Ukurannisabjenis-jeniszakatkepadasistemmetrikadalahharus Sukatannisabzakatpadiialah363gantang

Keempat: Zakat Gaji KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwaKaliPertama1997berkenaanZakatGajidan PendapatanProfesional: UmatIslambolehmengeluarkanzakatdaripadapendapatangajidanLembagaHasil DalamNegerihendaklahmemberirebatzakatkeatasjumlahyangdibayar Pendapatanprofesionaldiwajibkanzakatkeranaiatermasukdalamzakatperniagaan

Pelbagai Fatwa Dan Hukum ZakatBab Tiga

11

Muzakarahbersetujubahawazakatkeataspendapatanpenggajianadalahwajibbagi orangyanglayakmengeluarkanzakat KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa2003berkenaanZakatGajiBesertaKadarnya: Asaspengiraanzakatgajidanpendapatanadalahberdasarkankepadapendapatan kasarsetahundankadarzakatyangdikenakanialahsebanyak2.5%daripadajumlah pendapatantersebut DalamkitabNawazilAl-Zakah,antaralainmenyebut:Seseorangyangmenunaikan zakatapabilacukupnisabdanhaulnyasudahpastibesarpahala,tinggidarjatdan meraikan hak fakir miskin

Kelima: Zakat KWSP KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa1982berkenaanZakatWangKWSP:Wangdaripada KumpulanWangSimpananPekerja(KWSP)bagipekerjaIslamwajibdikeluarkanzakatapabila cukuphaulnyaiaitusetahunsetelahpenerimaannyaberdasarkanMazhabAl-Syafie.

Walaupunbegitu,MuzakarahJawatankuasaFatwa2006menambahfatwasepertiberikut:

Jumhurulamaberpandanganbahawazakathartabolehdikeluarkanlebihawaldaripadawaktu yangsepatutunyadengansyarathartatersebuttelahmencukupinisabnya.Berdasarkan pandangantersebut,MuzakarahmemutuskanbahawaKeputusanJawatankuasaFatwayang bersidangpadatahun1982dipindasebagaimanaberikut: PencarumKWSPdigalakkanmengeluarkanzakatsejurusmenerimaataumengeluarkan wangKWSPtersebutjikacukupnisabnyatanpamenungguhaulsetahun

Keenam: Hukum Zakat Rusa KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa1993berkenaanHukumZakat,KorbandanAkikah keatasTernakanRusa: Rusatidakdiwajibkanzakatdantidakbolehdijadikanbinatangkorbandanakikah Jikadiperniagakan,makadikenakanzakatperniagaandengankadar2.5%

Ketujuh: Zakat Tanam-tanaman dan Buah-buahan Tanam-tanamandanbuah-buahanyangwajibdizakatkanadalahyangmenjadimakanan asasimanusiadalamkeadaanbiasa,bolehdisimpanlama,dantidakrosak.Antarabuah- buahanyangwajibzakatialahkurmadananggurmanakalatanam-tanamanpulaadalah sepertigandum,barli,padi,kacangdal,kacangputih,jagungdansebagainya.Sebarang makananpadamusimkemarautidakdianggapsebagaimakananasasi.Haliniberdasarkan firmanAllahS.W.T.yangbermaksud: Makanlah dari buahnya (yang bermacam-macam itu) bila dia berbuah, dan tunaikanlah haknya di hari memetik hasilnya.

(Surah Al-Anam: 141)

12

DalamAl-Masail Al-Mustajiddahmenyebutdhawabitzakattanaman: i.Jenisbijiansepertigandum,syair (sejenis tepung),kacangdanlain-lain. ii.Jenisbuah-buahanyangdisukatdandisimpansepertikurma,zabib (kismis), fustuq (kacangcerdik).

IniberdasarkanpernyataanAl-BuhutidalamSyarah Al-Muntaha(2/226):Wajibzakatpada setiapyangbolehdisukatdanditimbangsecaranas.

Atasasasinilahjenis-jenistanamantidakdikenakanzakat: i.Buah-buahansepertiepal,pisang,limau,durian,salak,duku,langsat,rambutan, belimbingdanlain-lain. ii.Jenissayur-sayurantermasukbawangputih,bawangmerah,sawi,kubisdanlain-lain. iii.Jenissayuranreneksepertijarjir (sejenis pokok), nana (pudina), khurfus (daun sup), taugedanlain-lain. iv.Jenisyangbukanbijirindanbuah-buahansepertikapasjugatidakdiwajibkanzakat.

Kelapan: Hukum Memindahkan Zakat Memindahkanzakatkenegeriyanglainadalahharuskeranamaslahatyangkuatseperti bantuanbencanaataukefakirandansebagainya.InilahfatwaSyeikhIbnJabrin.

DalamkitabNawazil Al-Zakahmengemukakanbanyakpandangandanketikamengesahkan denganmenyatakantidakmenjadikesalahanmemindahkanzakatjikaahliijtihadberpendapat sedemikian.IbnZanjawaihberkata:Mengikutsunnah,pemerintahhendaklahmengutusamil zakatuntukmemungutdaripadamerekayangkayadanmembahagikanhartatersebutdi kalanganorangfakirdisekelilingmereka.Tetapijikapemerintahberpendapatadanegeriyang lebihfakiryangamatmemerlukan,makahukumnyaadalahharussepertipendapatmazhab Hanafi,malikidandipiliholehSyeikhulIslamIbnTaimiah.

Kesembilan: Zakat Saham Saham-sahamyangberasaskankepadahartanahdanlainnyaselamamanabukanyangharam bukandiwajibkanzakattermasukdalamkategoribarangdagangan.InilahfatwaSyeikhIbnBaz. Tanahyangdimilikiseseorangtidaklahdiwajibkankeluarzakatkecualidigunakanuntuk perniagaansepertibroker.Iniberdasarkankepadaumumwajibzakatdaripadafirman-Nyayang bermaksud: Ambillah zakat dari sebahagian harta mereka, dengan zakat itu kamu membersihkan dan

mensucikan.(Surah Al-Taubah: 103)

Kesepuluh: Harta Dikumpul Bertujuan Pengagihan Hartayangdikumpulkansecarabersamayangdigunakanuntukmengagihkankepadayangperlu tidaklahdikenakanzakat.Inikeranahartatersebutdianggapbukanmilikmerekatetapi

13

hukumnyaadalahsedekah.InilahfatwaSyeikhIbnBaz.Seseorangyangtinggaldiluar negerinyabolehmemilihmenunaikanzakatsamaadaditempattinggalnyaataudinegeri asalnya.Justeru,yangafdhalnyaialahmelihatkepadamaslahat.Inilahpendapat SyeikhIbnHusaimi.

Kesebelas: Zakat Tabung Haji KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa1979berkenaanPembayaranZakatolehTabungHaji: LembagaUrusandanTabungHajidiwajibkanmembayarzakatbagipihakpenyimpan dariwangsimpanannya,darihasilpelaburandandarihartayangdiperniagakanserta segalakeuntungandaripadanya SetelahdikeluarkanzakatolehLembagaUrusandanTabungHajibagipihakpenyimpan itu,makabarulahkeuntunganbersihdibahagidiantarapenyimpandenganLembaga UrusandanTabungHajiberdasarkanperatusyangditentukan

Kedua belas: Zakat Koperasi dan Syarikat KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa1985berkenaanZakatKoperasiShamelindan seumpamanya:Koperasiwajibmengeluarkanzakatbagipihakahli-ahlinya.

KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa1987berkenaanZakatkeatasMARA:MARAtidak wajibmengeluarkanzakatkeranatidakmemenuhisyaratmiliksempurnasepertimanayang dikehendakiolehsyariatIslam.

KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa1992berkenaanZakatkeatasSyarikat:Syarikat perniagaandiwajibkanzakatapabilamencukupisyarat-syaratberikut: PerniagaanyangdimilikiolehorangIslam PerniagaanyangdimilikiolehorangIslamyangmerdeka Sempurnamilik Cukupnisab Cukuphaul(genapsetahunqamariah/354.3hari) Kadarzakatkeatassyarikattersebutadalah2.5% SyarikatyangdimilikibersamaantaraorangIslamdanbukanIslam,makawajibkeatas jumlahsahamyangdimilikiolehorangIslamsahajaberdasarkanpendapatanbersihyang diperolehi

KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa2001berkenaanZakatkeatasFirma-Firmadan SyarikatKonsultan:Wajibzakatkeatasfirma-firmadansyarikatkonsultan,jikadimiliki bersamaantaraorangIslamsahajayangkenazakatdantidakkeatasmilikbukanIslam.

KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa2001berkenaanZakatKeatasSyarikatyang dimilikiolehBerbagaiJenisPemegangSahamyangBercampurMuslimdanbukanMuslim: Dikenakanzakatbahagianmuslimsahaja.

KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa2001berkenaanOperasikeatasBank-Bankdan Syarikat-SyarikatPerniagaanyangBerlandaskanSyariahyangSyarikatDimilikiolehOrang BukanIslam:SemuaperbankanIslamyangmenjalankanpengurusanperniagaanberlandaskan

14

syarakwajibmengeluarkanzakatbegitujugasemuakaunteryangmenjalankanperniagaan berlandaskansyarakyanginduknyabukanIslam.

KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa2001berkenaanZakatSyarikat/AnakSyarikat yangDimilikiolehPermodalanNasionalBerhad(PNB):PermodalanNasionalBerhad(PNB) memilikianak-anaksyarikatyangtidakdisatukan.MasakinianaksyarikatmilikPNBtidak dikenakanpadapelaburanperseorangandanpemegangsahamsahaja.Olehitu,menjadi tanggungjawabPNBmemberikankesedarankepadapelaburperseorangansupayamembayar zakatuntukmereka,begitujugaPNBsebagaipemegangsaham.

KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwa2003berkenaanZakatAngkatanKoperasi KebangsaanMalaysia(ANGKASA):ANGKASAwajibmengeluarkanzakatsetelahditolaksemua perbelanjaanperkhidmatan,pengurusandancukaipendapatankiranyacukuphauldannisab dengankadar2.5%.

Zakathendaklahdibayarberdasarkankepadapendapatandankeuntungandaripadaaktiviti perniagaanyangdijalankanapabilamendapatpertumbuhan,perkembangandanpembesaran berbandingnilaidanmodal.

15

Bagimelengkapkan lagi perbincangan berkenaan dengan fatwa dan pendapat ulama fiqh,maka penulismerasaterpanggiluntukmentelaahdanmenekunipendapatulamaduniayangkerapkalibersidangdibawahpayungMajmaFiqhIslami,Rabitah Al-Alam Al-Islami.Inikeranapendapatmerekadimukadimahkandengankajian ilmiahdankertas-kertaskerja yangdikemukakanoleh ramai tokohcendekiawan Islam,kemudiandiperhalusi dengan muzakarah serta kesatuan pendapat. Hal ini sudah pasti membuahkan natijah yangmuktamad denganmengambil kira segala maqasid syariah danmaslahat ummah. Dikemukakan di sinibeberapakeputusanyangdikeluarkan:

Pertama: Zakat Hutang KeputusanMajmaFiqhIslamiTahun1985ialah: i. Wajibzakathutangkeataspemberihutangsetiaptahunjikayangberhutangmudah membayarnya;dan ii. Wajibzakathutangkeataspemberihutangselepassetahundaripadamemilikinyajika yangberhutangsukardanlambatmembayarnya.

Kedua: Zakat Wakaf yang Tidak Tertentu KeputusanMajmaFiqhIslamiTahun1985ialahtidakwajibzakatpadawakafyangtidaktertentu sepertimasjid,madrasahdanuntukorang-orangmiskin.

Adapunwakafkepadagolongantertentusepertiuntukanak-anaknyaapabilasudahmencapai nisabdansegalasyaratzakat,makahukumnyaadalahwajib.

Ketiga: Zakat bagi Rumah atau Tempat Tinggal KeputusanMajmaFiqhIslamiTahun1989ialah: i. Tempattinggalyangdisediakanuntukmendiaminyatidakwajibzakatsecaramutlak; ii. Tempattinggalyangdisediakanuntuktujuanperniagaantermasukdalambarangperniagaan, makawajibzakatmengikutnilaiannyaselepassetahunataucukuphaul; iii. Tempattinggalyangdisediakanuntuksewaanhanyawajibzakatberdasarkannilaisewaannya sahaja;dan iv. Keputusanyangsamadibuatberkenaandengansegalarumahdantanahsewaan ianyatidakdiwajibkanzakattetapisewaannyasahajayangdiwajibkanzakat.

Keempat: Melantik Seseorang dalam Mengembangkan Harta Wakaf KeputusanMajmaFiqhIslamiTahun1986ialahharuspadaprinsipnyamelantikuntuk menambahkanlagiasetzakatdenganmempermilikkankepadagolonganyangberhakmenerima zakatatausebagaiikutandibawahsyaratyangdipertanggungjawabkandaripengumpulan danpembahagianzakat.Walaupunbegitu,hendaklahmempunyaikeperluanyangmendesak sertaadanyajaminansupayaselamatdaripadasebarangkerugian.WallahuAlam.

Pendapat Ulama dan Majma Fiqh IslamiBab Empat

16

Kelima: Zakat Saham dalam Syarikat KeputusanMajmaFiqhIslamipadaTahun1988ialah: i. Wajibzakatsahamkeataspemiliknyadanbolehpengurusansyarikatmengeluarkannya sebagaiwakilberdasarkanperaturanatauundang-undangsyarikatatauaktadibuatoleh kerajaan; ii. Carapengeluaranzakatsahamolehpengurusansyarikatsamaseperticarayangdilakukan olehindividu; iii. Jikasyarikattidakmengeluarkanhartatersebutdenganapasebabsekalipun,makawajib keataspemiliksahammengeluarkanzakatsendiri; iv. Jikapemiliksahammenjualsahamnyadalamtempohsetahun,diahendaklahmenggabungkan nilaiharganyakepadahartanyakemudiandikeluarbersamasetelahdikirasebanyak2.5%;dan v. SyeikhMuhammadAbuZahrah,SyeikhAbdulWahabKhallaf,danSyeikhAbdulRahman Hasanbersepakatbahawanas-nasyangdatangberkenaanzakatberdasarkanQillah bukansemata-matataabbudi.Atasdasarinilahsahamdiwajibkanzakat.LihatAl-Fiqh ala Al-mazahib Al-Arbaah(1/605).

Keenam: Menyegerakan Zakat Sebelum Cukup Nisabnya Ijmakulamamenyatakanbahawatidakharusmenyegerakanzakatsebelumcukupnisabkerana tidakwujudsebabkewajipannya.SedangkanjumhurulamakecualiMazhabMalikimengharuskannya.

Ketujuh: Mengeluarkan Zakat Tanaman dengan Wang MajlisKibarUlamaArabSaudiyangbersidangpada1402H,memutuskanbahawapadaasalnya zakathendaklahdikeluarkandaripadahartayangdizakatkanberdasarkannas-nasdaripadaRasulullah S.A.W.dalammenghuraikanharta-hartazakatsecaraterperinci.

Walaupunbegitu,ramaiulamamengharuskandikeluarkanzakatberdasarkannilaimatawang daninitidaklahmemberikemudaratankepadafakirmiskin.Justeru,jikainimembawamaslahat kepadafakirmiskin,makahukumnyaadalahharusdikeluarkanzakatberdasarkannilaimatawang.

Kelapan: Zakat Perhiasan DalamkitabAl-Masail Al-MustajiddahmenyebutfatwaSyeikhMuhammadbinIbrahim(4/97) menyatakan:Jelasmenunjukkantidakwajibzakatperhiasanyangdigunakanberdasarkan kepadahadisdannas-nas.Walaupunbegitu,iabertukarmenjadiwajibberdasarkantigasyarat: i. Digunakanuntukperkarayangharam; ii. Digunakanuntukperniagaan;dan iii. Kadarpemilikannyalebihdaripadaurufsetempat.

Kesembilan:Zakat Anugerah Tamat Perkhidmatan KeputusanMajmaAl-FiqhAl-Islamidalampersidangannyayangke-16menyatakanbahawa tidakwajibzakatanugerahtersebutkeranatidak tahqiq milikyangsempurna.Apabilatelah diberidanditerimanyasekaligusataubeberapakali,makajadilahmiliknyayangsempurnadan hendaklahdigabungkandenganhartasimpanannyayangdiwajibkanzakat.

Kesepuluh: Kilang-kilang atau Syarikat daripada Hasil Pertanian atau Perternakan Dalambuku Al-Masail Al-Mustajiddah,semuaperkaradiatastermasukkilangsusudizakatkan sebagaizakatperniagaan.

17

Kesebelas: Zakat Madu Ulamatelahkhilafberkenaandenganzakatmadu.DalambukuAl-Masail Al-Mustajiddahmenyebut pendapatyangpalingrajihadalahdiwajibkanzakatdengankadarsepuluhafraqnisabnyayang menyamaisukatannya75kilogram.InilahyangtelahdiputuskanolehSayidinaUmarIbn Al-Khattabyangmemerintahkansupayadikeluarkansepuluhperatus(10%)daripadanilaimadu. AthramberkataImamAhmadditanyaberkenaandenganzakatmadu.Jawabnya:Ya!Aku berpendapatdemikiankeranatelahdilakukanolehUmar.

InilahpendapatHanafiah,Hanabilahdanqaul qadimbagimazhabSyafie.Pendapatinijuga dikemukakanolehUmarIbnAbdulAziz,Makhul,Zuhri,AuzaiedanIshak.

Manakalapendapatyangkeduamenyatakanbahawamadulebahtidakdikenakanzakat. PendapatinidatangnyadaripadaMalik,Syafie,IbnAbiLaila,Al-HasanbinSolehdanIbnMunzir. Alasannyaialahkeranamaduadalahcecairyangkeluardaripadahaiwandanianyasamaseperti susuhaiwan.IbnMunzirmenyatakanbahawatiadahadisdanijmakyangthabitmenunjukkan tentangwajibnyazakatterhadapmadu.LihatAl-MughniolehIbnQudamah.

Kedua belas: Zakat Harta Awam Ulamatelahkhilafkepadaduapendapat: i. Wajibzakat,inilahpendapatMuhammadbinHasanAl-HanafidandipiliholehDr. MuhammadNaimYasin,Dr.RafiqAl-Misri,Dr.AbdulHamidAl-Bali,danDr.HasanAl-Bili. InilahyangdijadikanQanunZakatSudan;dan ii. Tidakwajibzakat,berdasarkanpendapatfuqahaterdahuluberkenaanzakathartaawam. InilahyangdipiliholehramaitokohulamasemasadantelahdiputuskandalamNadwah ke-13berkenaandenganpermasalahanzakatsemasaolehkebanyakanulama.

Ketiga belas: Zakat Mustaghallat Al-Mustaghallatmerupakanhartakekalyangberkembangsepertirumahkediaman,kilang, kenderaan,ladangternakanayam,kapalterbang,kapallautdanlain-lain.Kesemuaharta tersebutmerupakanmodalberkembangyangmendatangkankeuntunganyangbesarkepada tuanpunyahartatersebut.Terdapatduapendapatyangmembezakanpermasalahanini: i. MenyatakantidakkenazakatkeatasAl-Mustaghallat.Pandanganiniadalahpandangan sebahagianulamaantaranyaIbnHazm,Al-Syaukani,SidekHasanKhandanlain-lain. AntarahujahmerekaialahtidakadanasyangsorihsamaadadaripadaAl-QurandanAl- Hadisyangmenunjukkankepadakewajipantersebut.TambahanpulaRasulullah S.A.W.sendiritelahmenetapkanharta-hartayangdiwajibkanzakatdanianyatidak termasuk Al-Mustaghallat.Begitujuga,parafuqahatidakmenetapkanperkaratersebut. JikadidapatikeuntungandaripadaAl-Mustaghallatitu,makahartatersebutkekal sehinggacukuphaulnyadanhendaklahdikeluarkanuntuknyazakatemasdanperak dengansyarat-syaratyangtelahditetapkan.(MuhammadAl-SaidWahbah&AbdulAziz MuhammadRasyid);dan ii. DiwajibkanzakatkeatasAl-Mustaghallat.Iniadalahpendapatsebahagianulama Malikiyyah,Al-Hanabilah,Al-Hadawiyah,daripadaZaidiyyahdanjugapendapatsebahagian daripadaulamakontemporarisepertiAbuZuhrah,AbdulWahabKhallafdanAbdulRahman Hassan.

18

Betapapentingnya zakat yangmenjadi rukundaripada rukun-rukun Islamyang lima.SikapSayidinaAbuBakar r.a yang tegasmemerangi golongan yang engganmembayar zakat sebagai contoh ia tidak bolehdipisahkan daripada kamus kehidupan muslim, masyarakat dan negara. Ini kerana ia menjadi tonggakekonomiumatyangperludiurusdenganpengurusanyangbaik.

Memetikkata-kataDr.YusufAl-QaradhawimelaluibukunyaAgarBerjayaMuassasahZakatdalamPenerapanMasaKini,antara lainmenyebut:Dari sini sayakatakansesungguhnyapenubuhan lembagazakatataumengeluarkan undang-undang untuk mengatur pemungutan dan pembahagiannya, wajib menjadi satubahagiandarilangkahyangmenyempurnakanpelaksannaanperaturanIslamdankembalikepadakehidupanIslamyangbenar.

Sesungguhnya peraturan Islam terhadap kehidupan ialah peraturan yang saling bersangkut paut danmenyempurnakan antara satu sama lain, tidak boleh dibahagi-bahagikan dan tidak boleh diambilsebahagiannyatanpasebahagianlainnya,makaadakalanyayangditinggalkanituialahpenyempurnaatausyaratbagiyangdiambil.Olehitu,AllahS.W.T.memerintahkanorang-orangmukminmemasukiIslamsecaramenyeluruh,menjalankanpengajaran-pengajarandansyariat-syariatnyasecarakeseluruhanseperti yangdijelaskandalamfirmanAllahS.W.T.yangbermaksud:

Hai orang-orang yang beriman, masuklah kamu ke dalam Islam keseluruhan, dan janganlah kamu turut langkah-langkah syaitan. Sesungguhnya syaitan itu musuh yang nyata bagimu.

(Surah Al-Baqarah: 208)

KeselamatandisiniialahIslam,keranaiaadalahsumberkeselamatandiridanmasyarakat.Ertinyamasuklahkamukedalamsyariat Islamsecarakeseluruhannya.Bukanlahseperti yangdiiginkansebahagianYahudiuntukmemasukiIslamdenganmemeliharasebahagiansyariatdantradisimerekayangkuno.

MakaAl-Quranmenolak yang demikian itu kecualimerekamemasuki Islam secara keseluruhannya danmengambil semua tali Islamdari syariat-syariatnya.Menjalankan seluruh perintahnya danmeninggalkansemualarangannya.InilahtafsiranIbnKathir.

Dr.YusufAl-Qaradhawimenambahberkenaandenganperaturanzakatyangmahuditerapkannya.Antaralainkatanya:Mengumpulkanpenghasilanyangsedikittidakcukupuntukmenghadapikefakiranyangtersebardanmasalah-masalah sosial yang lahir di belakangnya dan kelemahan penghasilan ini kembali kepadabeberapasebabyanglebihpentingiaitu:

Penutup

19

Pertama: LemahnyasemangatberagamadankesedaranterhadapIslamdisisikebanyakanmanusia, natijahdaripadaperangpemikiranasingyangkafir.

Inikeranamanusiamelarikandiridaripadamembayarzakatkepadanegarakeranabanyaknya bebanandaripadacukai-cukaiyanglaindantidakadakepercayaanmerekaterhadapnegara- negarayangmemungutzakatkeranaiatidakmenjalankanhukumyangditurunkanoleh Allah.Merekajugamempercayaibahawatidakakanmenyalurkannyapadabentukyang dianjurkansepertikebanyakancukai-cukaiyangdisalahgunakanpenyalurannya.

Kedua: Sesungguhnyamajoritipendudukdinegaraitutidakmemilikikekayaandantidakmempunyai penghasilanyangmempunyainilaiyangmanabolehmenjadisumberzakatdanituadalahkesan bagicarahidupyangdialamikaumMusliminpadazamaniniiaitucaraorang-orangkafir yangdiikutikaumMusliminsejengkaldemisejengkaldansehastademisehastasehingga sekiranyamerekamasukkedalamlubangbiawak,nescayadiaakanikutbersamanya,iaitucara hidupyangberlebih-lebihandalamkemewahan,penampilan,perhiasandanpermainanharam yangbahan-bahanimportnyadarinegara-negaraasingyangmelemahkansumber-sumberdan kekuatankitakepadayangtidakmendatangkanmanfaatkepadaagamakeduniaankita.

Ketiga: Penghasilanyangsedikitiniakandibelanjakansebahagiandaripadanyauntukkegunaanpejabat, peralatandanparapegawaiyangdikhaskanbagipekerjaanini,natijahkesusahanpentadbiran dantugasdanmenitikberatkankeagungandanpenampilanyangmenelanhartaitusebelum sampaikepadaorang-orangfakir.

Keempat: Ketikapembahagianterjadikegoncangandankekacauan,dandiharamkankebanyakanorang- orangyangberhak,danmengambilkebanyakanorang-orangyangtidakberhakmenerimazakat. Yangdemikiankeranalemahnyapendidikan,pudarnyaimandanhatiyangberpenyakit,sama adadisisiorang-orangyangmenjalankanurusanzakatituataudisisirakyat.

Kelima: Akhirnyanatijahzakatdengansendirinyatidakmampumenutupkeperluanorang-orangfakir, dankebencianumumuntukmengeluarkanzakatdantidakadafaedahnya.Inimenyebabkan keraguanterhadapperaturanIslamseluruhnya.Dengancontohini,jelaslahbagikitabahawa kemasukanperaturanasingmasakinidalamsebahagiandaripengajaran-pengajaranIslamdan hukum-hukumnya,tidakmenyelesaikanmasalahdantidakmerawatpenyakitdenganrawatan sempurna.

SesungguhnyaperaturanIslammewajibkanumatnyamemeliharakekayaandengan membelanjakankepadaperkarayangbermanfaat.Islammemeliharakekuatandan kekayaannya,sertausahaumatnyauntukdigunakandaripadamembeliarakdanbahan-bahan yangmemabukkan,dalampermainandangurausenda,menghabiskanmasadalamperkara- perkarayangharamdankejisecarazahirdanbatin.

Sebagaipenutup,sukaditegaskanbahawazakatbolehdibelanjakanuntukmencetakbuku- bukuagama,kasetdancdberkaitanagamabagitujuandakwahdanmenyebarkanilmuIslam.

20

InilahyangdiputuskandalamMajlisMajmaFiqhIslamiyangbersidangdiMakkahpadatahun1405HijrahdibawahtajukfisabilillahmengharuskannyatermasukdibawahdakwahkepadaAllah.HalinibertepatandenganfirmanAllahS.W.T.yangbermaksud:

Orang-orang yang menafkahkan hartanya di jalan Allah, kemudian mereka tidak mengiringi apa yang dinafkahkannya itu dengan menyebut-nyebut pemberiannya dan dengan tidak menyakiti (perasaan si

penerima).(Surah Al-Baqarah: 262)

Diharapkan semoga buku ini sedikit sebanyak dapat menjelaskan isu dan permasalahan zakat kepadakhalayak, khasnya umat Islam dan seterusnya dapat mengamalkan segala nilai mulia hingga akhirnyamenjadihambaAllahdankhalifah-Nyadimukabumiini.Amin.

21

AbuBakarMuhammadbinAbdullah(IbnAl-Arabi).2006.Hukum-hukumdalamAl-Quran.JabatanKemajuanIslamMalaysia(JAKIM).

Al-SyeikhSaadbinAbdullahAl-Barik.1999.FatawaUlamaAl-BaladAl-Haram,HimpunanAl-SyeikhSaadbinAbdullahAl-Barik.

Al-SayyidAbdulRahmanbinMuhammadbinHusinbinUmar.t.th,BugyatuAl-Mustarsyidin.Damsyiq:DarAl-Fikr.

Al-SayyidSabiq,FeqhAl-Sunnah.1996.Damsyiq:DarAl-Fikr.

Al-SyahidSayyidQutubRahimahullah.2000.TafsirfiZilalAl-Quran(DiBawahBayanganAl-Quran).PustakaAmanPressSdn.Bhd.

AtiahSaqr.t.th.Al-Fatawa.Kaherah:MaktabahAl-Taufiqiah.

AbdullahbinAbdulRahmanAl-Bassam.2003.TaudihAl-AhkamminBulughAl-Maram.MaktabahAl-Asadi.

Dr.MuhammadAl-Zuhaili.2007.Al-MutamadfiAl-FiqhAl-Syafie.Damsyiq:DarAl-Qalam.

Dr.MuhammadAl-Zuhaili.2009.MausuahQadhayaIslamiahMuasirah.Damsyiq:DarAl-Maktabi.

Dr.AbdullahbinMansurAl-Ghufaili.2008.NawazilAl-Zakah.Riyadh:BankAl-Bilad.

SyeikhJadalHaqAliJadaAl-Haq.2004.BuhusunwaFatawaIslamiahfiQadhayaMuasirah.Kaherah:DarAl-Hadith.

Dr.AhmadAl-Syarbasi.1995.YasalunakaFiAl-DinWaAl-Hayah.JamiAl-HuquqMahfuzahliDarAl-Jil.

Dr.YusufAl-Qaradhawi.2004.AgarBerjayaMuassasahZakatdalamPenerapanMasaKini.JasminEnterprise.

Dr.YusufAl-Qaradhawi.1995.FatwaMuasarah(FatwaMasaKini).PustakaSalamSdn.Bhd.

Dr.MuhammadUqlah.1982.AhkamAl-ZakahwaAl-Sadaqah.Amman:MaktabahAl-RisalahAl-Hadithah.

Dr.MustafaAl-Khin,Dr.MustafaAl-Bugha&Dr.AliAl-Syarbaji.2003.Al-FiqhAl-Manhaji(ManhajFiqhAl-Syafii).NegeriSembilan:JabatanMuftiKerajaanNegeri.

Bibliografi

22

SyeikhHasanainMuhammadMakhluf.t.th.FatawaSyariah.DarulItisam.

ImamYahyabinAbiAl-KhairbinSalimbinAsadbinAbdullahIbnMuhammadbinMusabinUmranAl-Umrani.2002.Al-BayanfiFiqhAl-ImamAl-Syafie.DarAl-KitabAl-Ilmiah.

AimanbinSaudAl-Anqari.2009.Al-MasailAl-MustajiddahfiNawazilAl-ZakahAl-Muasirah.Riyadh:DarulMaiman.

AbdullahbinMansurAl-Ghafili.2008.NawazilAl-ZakahDirasahFiqhiyyahTasiliyyahliMustajiddatAl-Zakat.Riyadh:DarulMaiman.

SadiAbuJaib.1988.Al-QamusAl-FiqhiyyahAl-LughahwaIstilah.Damsyiq:DarAl-Fikr.

Dr.WahbahAl-Zuhaili.1984.Al-FiqhAl-IslamiwaAdillatuh.Damsyiq:DarAl-Fikr.

IbnQudamahAl-Maqdisi.t.t.Al-MughniwaAl-SyarhAl-Kabir.Beirut:DarAl-KutubAl-Ilmiyyah.

IbnRusyd.2000.BidayahAl-MujtahidwaNihayahAl-Muqtasid.Beirut:DarAl-Marifah.

KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwaMajlisKebangsaanbagiHalEhwalAgamaIslamMalaysia.2009.JabatanKemajuanIslamMalaysia(JAKIM).

KeputusanMuzakarahJawatankuasaFatwaMajlisKebangsaanSiri1.2007.JabatanKemajuanIslamMalaysia(JAKIM).

KeputusanMuzakarahMajmaFiqhIslami.RabitahAl-AlamAl-Islami.

Dicetakoleh:

Percetakan TM Sdn BhdNo.8,JalanTembagaSD5/2HSriDamansaraInd.Park52200KualaLumpurTelNo:03-62776223/03-62743227