EDU 5812

P E N G U R U S A N K E W A N G A N D A L A M P E N D I D I K A N

TUGASAN 2:

KERTAS KONSEP -

AKAUNTABILITI SEKOLAH

Nama : Mohd Hairi Bin Md Jali

No. Matrik : GS32749

Pensyarah : Dr. Suhaida Binti Abdul Kadir

F A K U L T I P E N G A J I A N P E N D I D I K A N

KANDUNGAN

PERKARA MUKA SURAT

KANDUNGAN ii

SENARAI RAJAH iii

1.0 Pengenalan 1

2.0 Konsep Akauntabiliti Dalam Pengurusan Kewangan 3

2.1 Asas Pengurusan Kewangan Sekolah 3

2.2 Definisi Akauntabiliti 3

2.2 Tiga Elemen Dalam Konsep Akauntabiliti 6

3.0 Kepentingan Akauntabiliti Dalam Pengurusan Kewangan 7

4.0 Model Pengurusan Kewangan Sekolah 9

5.0 Kajian Lampau Akauntabiliti Kewangan Sekolah 11

6.0 Kesimpulan 13

RUJUKAN 14

ii

SENARAI RAJAH

TAJUK MUKA SURAT

Rajah 1.0: Proses Pengurusan Kewangan Tradisional. 1

Rajah 2.0: Proses Pengurusan Kewangan Bersepadu. 2

Rajah 3.0: Tiga Elemen dalam Akauntabliti. 6

Rajah 4.0: Kesan negative ketiadaan akauntabiliti dalam pengurusan

kewangan (INTAN,2005). 8

Rajah 5.0: Model pengurusan kewangan sekolah (Sutton, M., 1996). 9

Rajah 6.0: Sumber kewangan sekolah. 10

iii

1.0 Pengenalan

Di dalam setiap badan-badan kerajaan atau organisasi swasta pasti akan ada

pengurusan kewangan yang kebiasaannya akan berada di bawah Jabatan Pengurusan. Bagi

pengurusan kewangan awam, terdapat proses bagi pihak kerajaan menggunakan langkah-

langkah tertentu bagi memperolehi dan memperuntukan sumber-sumber kewangan

berdasarkan kepada keutamaan-keutamaan yang tertentu. Setiap langkah-langkah yang

dijalankan haruslah mematuhi cara-cara dan kawalan-kawalan tertentu supaya dapat

mencapai matlamat secara cekap dan berkesan. Terdapat dua proses pengurusan kewangan di

Malaysia, iaitu tradisional dan bersepatu. Dalam proses tradisional, terdapat tiga elemen yang

telah ditetapkan iaitu belanjawan, pembiayaan dan pengawalan seperti yang ditunjukkan

dalam Rajah 1.0.

Rajah 1.0: Proses Pengurusan Kewangan Tradisional.

Dalam proses pengurusan kewangan bersepatu pula mengandungi enam cara yang

telah ditetapkan, dimana terdapat elemen proses tradisional di dalamnya. Elemen yang

terdapat dalam proses bersepatu adalah pemprograman, belanjawan, perancangan,

pembiayaan, pengawalan dan penilaian seperti Rajah 2.0 di bawah.

Pengurusan kewangan di Malaysia mempunyai prinsip-prinsip utama iaitu legaliti dan

akauntabiliti. Legaliti bermaksud pengurusan kewangan mestilah mematuhi semua undang-

undang dan peraturan, manakala akautabiliti bermaksud memikul amanah untuk menjalankan

aktiviti yang ditentukan secara bertanggungjawab ke atas kejayaan atau kegagalannya.

BELANJAWAN

penyediaan pelan kerja yang spesifik dan terperinci untuk mencapai matlamat.

PEMBIAYAAN

peruntukan sumber-sumber kewangan untuk melaksanakan program-program bagi mencapai objektif.

PENGAWALAN

memastikan aktiviti-aktiviti dilaksanakan mengikut pelan kerja yang telah ditetapkan melalui sistem perakaunan, laporan dan auditan yang ditetapkan.

Rajah 2.0: Proses Pengurusan Kewangan Bersepadu.

Tiap-tiap tahun kerajaan telah membelanjakan ribuan juta ringgit bagi tujuan

menambahbaik mutu pendidikan di Malaysia. Pengurusan kewangan adalah amat penting

dalam memajukan sesebuah negara. Menurut kata-kata William Gladstone iaitu bekas

Perdana Menteri United Kingdom “Bagaimana pentingnya perut untuk manusia, begitulah

pentingnya pengurusan kewangan untuk sesebuah negara”. Ini dapat menegaskan lagi

kepentingan pengurusan kewangan di sekolah, kerana tanpa peruntukan kewangan yang

mencukupi atau perancangan pengagihan wang yang efisien, maka banyaklah program dan

aktiviti di sekolah tergendala.

Konsep akauntabiliti dalam pengurusan kewangan terutama dalam sekolah akan

dibincangkan lebih terperinci di dalam kertas konsep ini.

2

PENILAIAN

Kajian untuk menentukan keberkesanan sesuatu program/aktiviti.

PENGAWALAN

Memastikan aktiviti-aktiviti dilaksanakan mengikut pelan kerja yang telah ditetapkan melalui sistem perakaunan, laporan dan auditan yang ditetapkan.

PEMBIAYAAN

Peruntukan sumber-sumber kewangan untuk melaksanakan program-program bagi mencapai objektif.

PERANCANGAN

Penentuan Visi, Misi, Objektif dan keutamaankeutamaan yang hendak dicapai.

BELANJAWAN

Penyediaan pelan kerja yang spesifik dan terperinci untuk mencapai matlamat.

PEMPROGRAMAN

Pemilihan aktiviti-aktiviti yang terbaik untuk mencapai matlamat.1

2.0 Konsep Akauntabiliti Dalam Pengurusan Kewangan

2.1 Asas Pengurusan Kewangan Sekolah

Pengurusan kewangan merupakan satu konsep yang merangkumi prinsip-

prinsip pengurusan biasa yang melibatkan kegiatan merancang, mengatur, mengarah,

melaksana, mendorong, mengawal dan melapor (Mahashim Bajuri, 1994).

Pengurusan kewangan melibatkan pentadbiran kewangan ditadbir secara

bijaksana agar mencapai matlamat organisasi. Dalam konteks pengurusan kewangan

di peringakat sekolah ianya ditakbir bagi mencapai objektif, antaranya;

i. Untuk mengadakan kawalan ke atas pungutan dan perbelanjaan yang

dilakukan oleh pihak sekolah dengan cara yang teratur supaya tidak berlaku

kesilapan dan kehilangan.

ii. Untuk menyenangkan pelaksanaan tugas pengetua terhadap perakaunan

kewangan sekolah.

iii. Untuk membolehkan kedudukan sebenar perakaunan dan kewangan sekolah

diketahui pada masa-masa tertentu (Zaidatol Akmaliah, 2001).

Mahashim Bajuri (1994), menegaskan bahawa fungsi utama pengurusan

kewangan meliputi a) merancang penggunaan dan keperluan kewangan, b)

memperolehi sumber kewangan, c) mendapatkan wang dengan syarat-syarat yang

ditentukan, dan d) melaporkan prestasi kewangan.

2.2 Definisi Akauntabiliti

Konsep  akauntabiliti  telah  wujud  sejak  beratus-ratus  tahun  dahulu  dan 

sejarah  awalnya  dikesan  pada  zaman  Aristotle  dalam  buku  The  Politics  apabila 

dia    mengatakan,  “Some  officials  handle  large  sums  of  money:  it  is,  therefore,

necessary  to have  other  officials  to  receive  and  examine  the  accounts.  These

inspectors must administer no funds themselves. Different cities call them examiners,

auditors, scrutineers and public advocates”.

3

Lello (1993) menyatakan, akauntabiliti melibatkan perkara melaporkan kepada

orang lain sama ada dalam keadaan sukarela ataupun paksaan. Ia memberi makna

mempunyai tanggungjawab moral tentang apa yang dilakukan dan juga perlu

menjawab (answerable) kepada orang lain. Beliau juga menegaskan bahawa

akauntabiliti adalah sebahagian elemen penting pentadbiran dalam masyarakat yang

demokratik. Fidler, Russel and Simkins (1997) membezakan antara dua jenis

akantabiliti seperti berikut:

Akauntabiliti Keras (Hard Accountability)

i. Terdapat jangkaan bahawa A akan bertindak dalam cara yang konsisten

dengan keperluan B yang sah.

ii. A akan mengemukakan beberapa bentuk keterangan kepada B untuk

prestasi mereka.

iii. B boleh menjalankan sekatan ke atas A jika A gagal untuk mematuhi

jangkaan B.

Akauntabiliti Lembut (Soft Accountability)

i. Adalah apabila B mempunyai hak yang sah untuk mempengaruhi

tingkah laku A.

ii. Hak B tidak disertai oleh mana-mana cara untuk memastikan kepatuhan

atau menghukum ketidakpatuhan.

iii. Kejayaan bergantung kepada strategi pengaruh yang didapati daripada B

untuk meyakinkan A bahawa kepatuhan adalah berbaloi.

Menurut Kamus Istilah Pentadbiran Perniagaan Pengajian Tinggi Dewan

Bahasa dan Pustaka, akauntabiliti bermaksud kepertanggungjawaban. Mengikut

Chamber 20th Century Dictionary, akauntabiliti bermaksud ‘liability to give account

for something to somebody; responsibility to fulfil obligation’. Setiap takrifan di atas

menunjukkan tanggungjawab yang perlu ditanggung apabila seseorang melakukan

kesalahan dan perlu menjelaskan kesalahan itu kepada pihak yang tertentu.

“Accountability is the fundamental pre-requisite for preventing the abuse of

delegated power and for ensuring instead that power is directed towards the

achievement of broadly accepted national goals with the greatest degree of efficiency,

effectiveness, probity and prudence” (Jabbar & Dwivedi, 2000).

4

Seperti yang telah dinyatakan di bahagian pengenalan, akauntabiliti

merupakan salah satu prinsip utama dalam pengurusan kewangan yang berfungsi

sebagai alat kawalan dalam menyediakan sistem kerja yang tersusun dan memastikan

bahawa semua sumber digunakan dengan terancang, efisien dan berhemah untuk

melindungi kepentingan semua pihak. Akauntabiliti juga merupakan satu elemen yang

penting untuk memastikan bahawa undang-undang, peraturan dan arahan berkaitan

kewangan dipatuhi serta menjamin integriti dalam laporan kewangan dan

penyenggeraan akaun.

Daripada takrifan dan penerangan berkaitan di atas, akauntabiliti dari segi

konsep pengurusan kewangan boleh ditakrifkan sebagai kepertangungjawabkan

seseorang yang diberikan kuasa untuk menguruskan sesuatu dana, dimana ianya

mestilah dapat memberi penjelasan kepada pihak yang berhak mengenai polisi yang

digunakan untuk menguruskan dana, tatacara dana digunakan dan keberkesanan

penggunaan dana yang dipertanggungjawabkan.

Kogan (di dalam Watt et al., 2002) mentakrifkan akauntabiliti sebagai

“answerable to one’s clients (moral accountability), liable to oneself, one’s

colleagues (professional accountability), and responsible to one’s employers

(contractual accountability). Akauntabiliti dinyatakan sebagai

kepertanggungjawaban, bertanggungan dan bertanggungjawab terhadap tindakan atau

keputusan tertentu (Watt et al.,2002). Akauntabiliti juga merujuk kepada memberi

kuasa untuk tindakan yang diambil dan bertangungjawab terhadap tindakan tersebut.

Bekas Ketua Audit Negara, Tan Sri Ishak Tadin menyatakan, “Public

accountability means the answerability and responsibility of

persons/authorities/public organizations for the resources entrusted to them and their

obligation to report at regular intervals to the owner (the public) on the transactions

and changes that may have taken place during the course of their

stewardship/guardianship for a determined period of time…”

Daripada kenyataan bekas Ketua Audit Negara di atas, dapat difahamkan

bahawa dalam konteks sektor awam, akauntabiliti ditakrifkan sebagai tanggungjawab

individu atau organisasi dalam menjalankan tugas dan menguruskan sumber-sumber

5

awam melalui perwakilan kuasa. Individu atau organisasi yang menjadi wakil yakni

menerima kuasa perlu melaporkan balik kepada pihak yang mewakilkan kepadanya.

Dalam konteks pengurusan kewangan di sekolah, konsep akauntabiliti

melibatkan hubungan antara dua pihak. Pihak yang pertama ialah yang mewakilkan

kuasanya (Kementerian Pelajaran Malaysia/Jabatan Pelajaran Negeri) manakala pihak

kedua (pengurus sekolah/pengetua) ialah yang bersetuju menerima kuasa dan

melaksanakannya. Pihak kedua bertanggungjawab melaporkan kembali tentang cara

melaksanakan kuasa kepada pihak pertama.

Oleh yang demikian, akauntabiliti ialah obligasi ataupun kewajipan seseorang

untuk memberikan jawapan dan penjelasan mengenai tindakan dan prestasi kepada

pihak yang memberikan kuasa kepadanya (INTAN, 2005).

2.3 Tiga Elemen Dalam Konsep Akauntabiliti

Konsep Akauntabiliti berkait rapat dengan pengurusan wang dan aset awam

dengan jujur dan cekap (Abdul Rahman Hashim & Gurdev Singh, 2005). Oleh itu,

ianya merujuk kepada tiga elemen Ekonomi, Kecekapan dan Keberkesanan.

Rajah 3.0: Tiga Elemen dalam Akauntabliti.

Elemen Penjelasan

6

Akauntabiliti

Ekonomi

KeberkesananKecekapan

Ekonomi

Wang perlu digunakan dengan sepatutnya untuk membeli barangan yang hanya perlu. Harga barang atau perkhidmatan yang dibeli mestilah berpatutan dengan kualiti barangan atau perkhidmatan yang diperolehi (worth the money).

Tetapi, adalah tidak munasabah kita membeli barangan yang lebih murah tetapi tidak boleh digunakan. Contohnya, membeli toner baru untuk mesin cetak dalam suatu jualan murah. Toner tersebut mungkin sudah rosak, bocor atau sudah luput yang boleh menyebabkan kerosakkan mesin cetak. Akibatnya, lebih banyak wang perlu dibelanjakan untuk memperbaiki mesin cetak atau membeli yang baru.

Kecekapan Nisbah input (kos yang terlibat untuk melaksanakan sesuatu program) kepada output (keberkesanan program/kepuasan pelanggan).

Keberkesanan Sesuatu ukuran pencapaian. Impak penggunaan wang iaitu pencapaian ekoran daripada program atau aktiviti yang dijalankan.

Di sekolah, output biasanya diukur dari segi pencapaian pelajar dalam peperiksaan.

Sumber: Abdul Rahman Hashim & Gurdev Singh, 2005

3.0 Kepentingan Akauntabiliti Dalam Pengurusan Kewangan

Falsafah Perbendaharaan dalam sistem pengurusan kewangan ialah “Biar Pengurus

Mengurus”. Penurunan kuasa melakukan perbelanjaan serta agihan dan pindahan peruntukan

oleh Perbendeharaan. Sekatan dihapuskan atau dilonggarkan dengan harapan pengurusan

kewangan dapat dilaksanakan dengan lebih cekap dan berkesan lagi tanpa perlu merujuk

kepada pihak atasan ataupun Perbendaharaan.

Di dalam pengurusan amnya dan pengurusan kewangan khususnya, tuntutan

akauntabiliti sebagai prasyarat. Jika akauntabiliti tiada dalam setiap pengurusan kewangan,

perwakilan kuasa yang diberikan oleh pihak atasan kepada agensi, organisasi atau individu

hanya akan menjadi penyerahan kuasa sahaja tanpa memberi panduan atau langkah-langkah

serta produk (output) yang sepatutnya dihasilkan melalui penggunaan kuasa bagi

menggunakan dan mengagihkan peruntukan (INTAN, 2005).

Peruntukan yang telah diberikan oleh kerajaan kepada pihak-pihak tertentu untuk

digunakan dalam melaksanakan program dan aktiviti tertentu adalah merupakan wang awam.

Setiap wang awam ini perlulah dibelanjakan mengikut sepertimana yang telah dirancang dan

dianggarkan mengikut sistem, undang-undang, prosedur dan peraturan yang ditetapkan.

7

Setiap anggota perkhidmatan awam yang dipertanggungjawabkan untuk membelanjakan

wang awan tersebut, hendaklah ia member penjelasan terhadap cara penggunaannya kepada

Parlimen dan pihak berkuasa. Akauntabiliti merupakan jaminan bahawa wang awam akan

diuruskan dengan cekap (INTAN, 2005).

Proses dan mekanisme akauntabiliti akan menentukan sama ada seseorang anggota

perkhidmatan awam telah;

i. membelanjakan peruntukan yang diberikan kepada agensi, program, aktiviti atau

projeknya mengikut perancangan dan anggaran, sistem, procedur dan peraturan

semasa;

ii. mengutip hasil dengan cepat dan cekap;

iii. mendapatkan pulangan terbaik setiap ringgit yang dibelanjakan; dan

iv. menyelenggarakan aset dan stor di bawah kawalannya dengan baik.

(INTAN,2005)

Kesan negatif darpada ketiadaan akauntabiliti dalam pengurusan kewangan boleh berlaku

dalam sesebuah jabatan seperti Rajah 4.0di bawah.

Rajah 4.0: Kesan negative ketiadaan akauntabiliti dalam pengurusan kewangan.

(INTAN,2005)

8

Kesan Negatif Ketiadaan

Akauntabiliti

Amaun kutipan hasil kurang atau

merosot

Pembaziran sumber

Lewat menyiapkan projek

Penyelenggara-an aset dan stor kurang

sempurna

Melumpuhkan pengurusan

perkhidmatan awam

Berlaku jenayah rasuah,

penyelewengan dan salahguna kuasa

Kos pembelanjaan perkhimatan awam akan meningkat dan menganggu perjalanan

sesuatu perkhidmatan awan serta menjejaskan status kewangan negara disebabkan kerana

kesan-kesan negatif tersebut. Seharusnya sistem pengurusan kewangan yang baik adalah

perlu untuk memastikan mutu perkhidmatan awam meningkat dan seterusnya mengurangkan

perbelanjaan. Tetapi dengan ketiadaan akauntabiliti dalam pengurusan kewangan akan

menyebabkan perbelanjaan untuk perkhidmatan awan terus meningkat. Demi menanggung

pembelanjaan lebihan ini, kerajaan mungkin terpaksa menaikkan cukai atau meminjam duit

dengan faedah yang tinggi.

4.0 Model Pengurusan Kewangan Sekolah

Dalam pengurusan kewangan sekolah secara amnya mempunyai tiga model sepert

Rajah 5.0 di bawah.

Rajah 5.0: Model pengurusan kewangan sekolah (Sutton, M., 1996).

1) Model Berpusat (Central Model).

Model ini hanya mementingkan keputusan yang dibuat oleh sebelah pihak atau

satu badan sahaja, contohnya, pengetua sebagai pemimpin sekolah atau keputusan yang

dibuat secara bersama oleh Jawatankuasa sekolah seperti PIBG. Pembuat keputusan

seharusnya membuat pertimbangan yang teliti, menyerap dan menilai segala maklumat

untuk membuat keputusan yang berkesan bagi memenuhi objektif organisasi.

9

Model Pengurusan Kewangan Sekolah

Model Berpusat (central model)

Model Tidak Berpusat

(disentralisasi)

Model Cantuman (hybrid)

Di Malaysia, model ini merujuk kepada sekolah PTJ (Pusat Tanggungjawab).

Terdapat tiga sumber kewangan sekolah iaitu Wang Suwa, Wang Kerajaan dan Wang

Asrama. Kesemua bentuk wang ini adalah berbentuk geran (KPM, 2000).

Rajah 6.0: Sumber kewangan sekolah.

Peruntukan yang diterima oleh sekolah PTJ perlu dibelanjakan berdasarkan

pembahagian-pembahagian yang telah ditetapkan oleh Pusat Tanggungjawab. Pengetua

sebagai pengurus kewangan sekolah tidak boleh membelanjakan peruntukan sesuka hati

dan tanpa perancangan dan objektif tertentu. Sekiranya pihak sekolah ingin menggunakan

peruntukan sedia ada untuk tujuan lain, kebenaran daripada Pusat Tanggungjawab perlu

diperolehi terlebih dahulu. Pengetua hanya mempunyai kuasa di peringkat sekolah

terhadap peruntukan yang telah ditetapkan. Pengetua dan pentadbir sekolah perlu

mempunyai akauntabiliti dalam mengurus kewangan sekolah dengan cekap dan berkesan.

Kelebihan model ini adalah segala keutamaan sekolah akan lebih difahami dan

dapat ditangani dengan baik. Selain itu, keputusan dapat dibuat dalam kerangka tujuan

dan objektif sekolah secara keseluruhan. Model ini juga menggalakkan kosisten kepada

sekolah dan tumpuan kepada kepentingan sesetengah pihak dapat dielakkan.

2) Model Desentralisasi

Keputusan dalam model ini dibuat oleh individu yang bertindak sebagai

pemegang bajet iaitu pengetua. Pengetua menggunakan satu formula untuk mengagihkan

10

Sumber Kewangan

Sekolah

Wang Suwa (wang yang diterima sekolah

melalui yuran khas, derma, sewaan asset sekolah, jualan kedai buku, yuran peperiksaan dalaman dan

penerimaan pihak luar)

Wang Kerajaan(semua penerimaan

bantuan daripada pihak kerajaan) Wang Asrama

(semua penerimaan berkaitan asrama, dalam bentuk

pemberian atau bantuan daripada kerajaan, atau kutipan

daripada pelajar)

sumber kewangan dengan lebih mudah, cepat, terbuka dan adil. Formula yang digunakan

adalah berdasarkan jumlah pelajar dan jumlah masa guru mengajar dalam seminggu.

Model ini juga digunakan di sekolah PTJ dimana laporan audit tahunan sekolah

tanpa teguran bersyarat selama tiga tahun berturut-turut. Sumber kewangannya tidak lagi

berdasarkan kepada per kapita dan per kepala tetapi berdasarkan peruntukan khas sedia

ada iaitu dalam bentuk sistem buku VOT (peruntukan waran) dan peruntukan yang

diberikan berdasarkan kepada kertas kerja yang dikemukan oleh pihak sekolah. Setiap

perbelanjaan mesti direkodkan dalam buku VOT (Buku Peruntukan Perbelanjaan: Kew,

88 – Pin 4/19). Pengetua mempunyai kuasa menandatangani semua baucer bayaran.

Dalam hal ini, seseorang pengetua haruslah mempunyai akauntabiliti yang tinggi dan

merupakan satu kewajipan untuk menjawab kepada segala tanggungjawab yang diberi

melalui perwakilan kuasa. Apabila seseorang pengetua itu mempunyai akauntabiliti

dalam pengurusan kewangan, segala aktiviti kewangan sekolah dapat dilaksanakan

dengan cekap dan berkesan. Selain daripada akauntabiliti kewangan, pengetua juga

seharusnya mempunyai akauntabiliti dalam pengurusan dan perancangan sekolah.

3) Model Hybrid

Merupakan sistem yang ekslusif dan banyak sekolah yang menggunakannya

secara ‘mix and match’ bagi memenuhi keperluan struktur organisasi, stail pengurusanm

objektif pendidikan dan keperluan pekembangan. Model ini mempunyai strategi yang

tersendiri dalam tujuan perkembangan pusat dengan mengagihkan perbelanjaan

pengurusan berdasarkan formula dan mengekalkan sumber. Di dalam model ini,

keputusan berkaitan kewangan dibuat oleh pengetua dan kadang kala dibuat oleh staf

kewangan sekolah.

5.0 Kajian Lampau Akauntabiliti Kewangan Sekolah

Terdapat banyak kajian yang telah dijalankan oleh penyelidik-penyelidik berkenaan

dengan akauntabiliti kewangan di sekolah. Dalam kajian Mgadla Xaba dan Dumisane

Ngubane (2010), ‘Financial accountability at schools: challenges and implications’, pengkaji

ingin mengkaji cabaran yang dialami sekolah kerajaan dalam melaksanakan akauntabiliti

kewangan. Faktor penyumbang utama sebahagian besarnya disebabkan oleh kekurangan

11

kapasiti untuk melaksanakan fungsi akauntabiliti kewangan seperti yang dimanifestasikan

dalam fungsi belanjawan, perakaunan dan laporan. Pengurusan kewangan sekolah yang

teratur dan baik adalah penting dalam menentukan semua kejayaan pembelajaran dan

pengajaran pendidikan serta pengurusan sekolah. Pengkaji menyatakan bahawa akauntabiliti

dalam pengurusan kewangan adalah sama pentingnya dengan menurut undang-undang yang

merupakan satu keperluan undang sekolah. Sekolah wajib menguruskan dana sekolah dan

bertanggungjawab dalam melaksanakan semua proses akauntabiliti kewangan yang

diperlukan dalam memastikan kecepakan, keberkesanan, menjimatkan dan telus dalam

pengunaan kewangan dan sumber-sumber lain (Republic of South Africa, 1999).

Dalam kajian ini pengkaji menyatakan sebab-sebab pengurusan kewangan dan

akauntabiliti sekolah lemah. Salah satu sebabnya ialah kekurangan pengalaman dan latihan

dalam mentadbir sekolah (Bush et al., 2006). Oleh itu, pihak pengurusan sekolah atau

pentadbir mestilah berusaha untuk menguruskan kewangan dan mempraktikkan akauntabiliti

dalam pengurusan kewangan. Dalam kajian lain, pengkaji menyatakan ramai pengetua atau

pentadbir sokolah kekurangan pengetahuan kewangan dan kemahiran mengurus (R.Mestry,

2004). Pihak pengurusan sekolah dan pentadbir perlu menguasai ilmu kewangan dan cara

untuk menguruskannya untuk memastikan aspek akauntabiliti wujud dalam pengurusan

kewangan di sekolah. Apabila pentadbir sekolah telah mempunyai ilmu dalam pengurusan

kewangan dan menguasai kemahiran yang diperlukan dalam menguruskan sumber kewangan,

barulah akauntabiliti pengurusan kewangan terbina yang memjadikan pengurusan kewangan

sekolah berkesan, cekap dan ekonomi.

Setiap sekolah memerlukan pengetua dan staf sokongan yang cukup dan

berkemahiran untuk melaksanakan pengurusan kewangan sekolah dengan cekap dan

berkesan (KPM, 2006). Menurut Amin Senin (2008), pengurusan kewangan merupakan salah

satu keperluan berkompetensi berimpak tinggi selain daripada pengurusan ICT dan

pengurusan perubahan. Prngetua harus mempunyai asa pengetahuan yang tinggi di dalam

pentadbiran kewangan sekolah (Murphy & Halinger, 1989). Tooler & Guthrie (2003) pula

menyatakan pengurusan kewangan adalah salah satu tanggungjawab terpenting bagi seorang

pengetua walaupun peruntukan dan sumber yang diperolehi adalah terhad. Oleh yang

demikian, pengetua seharusnya meningkatkan usaha untuk memahirkan diri dalam

menjalankan tugas dan tanggungjawabnya dalam pengurusan kewangan seperti mana yang

telah termaktub dalam Arahan Perbendaharaan 16, “….ignorance of the law is no excuse”

(Arahan Perbendaharaan Negara, 1992). Menurut Ramaiah (1992), pengetua sekolah di

Malaysia akan dilantik berdasarkan ‘seniority’, dan bukan berasaskan kelayakan profesional

12

kepengetuaan. Menurutnya lagi, pengetua yang telah dilantik seseorang tidak semestinya

mempunyai kemahiran pentadbiran kewangan seperti yang diperlukan. Tambahan pula

kursus kewangan hanya diberikan selepas pelantikan pengetua dibuat (Mohamed Mahmood,

1997). Akauntabiliti pengetua dalam pengurusan kewangan di sekolah adalah sangat

diperlukan untuk mengurus dana yang diberikan oleh kerajaan dengan cekap dan berkesan.

Di dalam satu kajian ‘kepimpinan dan proses kawalan terhadap peruntukan kewangan

sekolah: perspektif Malaysia’, antara punca yang menyebabkan sesebuah sekolah gagal

dalam menguruskan kewangan adalah kepimpinan sekolah itu sendiri. Pengetua atau

pentadbir sekolah kurang ilmu pengetahuan dan kemahiran dalam merancang,

mengorganisasi, memimpin dan mengawal kewangan sekolah. Implikasinya, mereka akan

menyerahkan kuasa dan tugas menguruskan kewangan sekolah kepada pembantu kewangan

sekolah tanpa sebarang semakan yang teliti. Seseorang pengetua seharusnya bersikap

accountable dengan kuasa dan autoriti yang dimiliki dalam menguruskan kewangan sekolah.

Akauntabiliti dengan kuasa dan autoriti yang dimiliki dalam menguruskan kewangan sekolah

bermaksud satu proses yang melibatkan pengetua dan warga sekolah dalam merancang,

mengagih dan menggunakan sumber manusia, wang tunai, harta awam dan perkhidmatan

bagi mencapai matlamat organisasi (KPM, 2005 dalam M. Faizal A. Ghani et al., 2010).

6.0 Kesimpulan

Berdasarkan perbincangan mengenai dengan akauntabiliti dalam pengurusan

kewangan khususnya di sekolah. Konsep akauntabiliti adalah amat penting dalam sesebuah

organisasi pendidikan terutamanya dalam pengurusan kewangan. Akauntabiliti seseorang

pentadbir sekolah iaitu pengetua amat dititikberatkan dalam memastikan setiap pengurusan

kewangan dan setiap keputusan yang dibuat dengan cekap dan berkesan. Setiap peruntukan

yang diberikan oleh kerajaan melalui perwakilan kuasa hendaklah dibelanjakan dengan

berhemah dan mengikut setiap peraturan dan undang-undang yang telah ditetapkan.

Pentadbir sekolah atau pengetua akan bertanggungjawab di atas setiap kesalahan yang

berlaku dalam pengurusan kewangan sekolah dan pengetua harus menjawab kepada pihak

atasan yang memberikan kuasa dengan memberikan penjelasan. Oleh yang demikian, setiap

pengetua perlu mempunyai pengetahuan dan kemahiran dalam pengurusan kewangan kerana

kerajaan akan menurunkan kuasa kepada pengetua untuk menguruskan bajet yang diberikan.

13

Rujukan

Fidler, B., Russel, S. & Simkins, T. (1997). ‘Choices for Self-Managing Schools – Autonomy

and Accountability’. London: Paul Chapman Publishing Ltd.

Institut Pentadbiran Awam Negara (INTAN) (2006), Pentadbiran dan pengurusan awam

Malaysia . Kuala Lumpur: Institut Pentadbiran Awam Negara (INTAN).

Kementerian Pendidikan Malaysia (2000), ‘Tatacara Pengurusan Kewangan dan Perakaunan

Sekolah’, Bahagian Kewangan Kementerian Pendidikan Malaysia.

Lello, J. (1993). Accountability in Practice. London: Biddles Ltd.

Lewis, T. (2003), ‘Course handbook: practical financial management for NGOs – Getting

the basics right’. Available at http://www.mango.org.uk

M. Faizal A. Ghani, Norfariza M. Radzi, Saedah Siraj & Faisol Elham (2010), ‘Kepimpinan

Dan Proses Kawalan Terhadap Peruntukan Kewangan Sekolah: Perspektif Malaysia’.

Mestry, R. (2004), ‘Financial accountability: the principal or the school governing body?

South African Journal of Education, 24(2).

Mgadla Xaba & Dumisane Ngubane (2010),‘Financial accountability at schools: challenges

and implications’. Journal of Education.

Sharil Marzuki & Marzita Abu Bakar (2008), Pelaksanaan Pengurusan Kewangan Sekolah

Bertaraf Pusat Tanggungjawab (PTJ) : Isu dan Cabaran.

Watt P, Richards S & Skelcher C (2002), ‘Review of public administration in Northern

Ireland. Briefing paper: Accountability’.

14