ajing kartini mohamad ramlee fakulti sains sosial dan
TRANSCRIPT
Penguatkuasaan Undang-Undang ke atas Penjaja Tanpa Lesen:
Satu Kajian di Kawasan Pentadbiran
Dewan Bandaraya Kuching Utara
Ajing Kartini Mohamad Ramlee
Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan
Universiti Malaysia Sarawak
2020
Ajin
g K
artini M
oh
amad
Ram
lee
S
arjana S
ains S
osial
2
02
0
Penguatkuasaan Undang-Undang ke atas Penjaja Tanpa Lesen:
Satu Kajian di Kawasan Pentadbiran Dewan Bandaraya Kuching Utara
Ajing Kartini Mohamad Ramlee
Tesis ini dikemukakan
Bagi memenuhi keperluan untuk ijazah Sarjana Sains Sosial
(Kajian Politik)
Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan
UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK
2020
i
PERAKUAN
Saya mengaku bahawa kerja-kerja di dalam tesis ini dibuat berdasarkan peraturan-peraturan
Universiti Malaysia Sarawak dan adalah asli. Tesis ini tidak pernah diterima untuk sebarang
ijazah dan tidak dikemukakan secara serentak bagi sebarang pencalonan ijazah lain.
......................................................
Tandatangan
Nama: Ajing Kartini Mohamad Ramlee
No Matrik : 16020185
Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan
Universiti Malaysia Sarawak
Tarikh:
ii
PENGHARGAAN
Saya ingin mengambil kesempatan yang berharga ini untuk meluahkan rasa syukur dan
terima kasih atas sumbangan dan kerjasama daripada semua pihak yang telah terlibat secara
langsung atau tidak langsung dalam membantu menyelesaikan kajian ini.
Terutamanya penghargaan ini ditujukan kepada Allah SWT atas pemberian fizikal yang sihat
dan dianugerahkan pemikiran yang luas. Tanpa fizikal yang sihat nescaya usaha ini akan
menghadapi banyak kesulitan yang akhirnya mempengaruhi dapatan kajian.
Saya juga ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada penyelia-penyelia saya, Profesor
Madya Dr Jeniri Amir dan Profesor Madya Ahi Sarok atas kesabaran mereka semasa
memberi bimbingan serta tunjuk ajar kepada saya. Segala nasihat dan bimbingan yang
diberikan telah membuat saya lebih matang dan peka terhadap cabaran-cabaran dalam
menyempurnakan kajian ini.
Penghargaan ini juga turut dihulurkan kepada Dr Haji Morshidi Haji Ahmad, Pengarah
Dewan Bandaraya Kuching Utara atas keizinan beliau membenarkan kajian ini dilakukan di
organisasi ini. Kepada penjaja dan penduduk setempat di kawasan kajian, rakan-rakan
sekerja, terima kasih atas bantuan kalian.
Rasa syukur dan terima kasih ini turut ditujukan khas buat suami saya, Haji Alfian Haji
Bawi, anak-anak; Afini Haji Alfian, Aiman Haji Alfian, Afina Haji Alfian dan Amila Haji
Alfian atas sokongan mereka sewaktu saya membuat kajian ini. Juga ahli keluarga saya yang
iii
sentiasa memberi galakan dan sokongan moral pada masa apabila saya amat memerlukannya.
Akhir sekali, al-Fatihah untuk adinda saya Allahyarham Dr Mohamad Hatta Haji Mohamad
Ramlee yang merupakan inspirasi untuk saya melanjutkan pelajaran saya.
Semoga Allah SWT memberkati anda semua. Alhamdulillah dan syukur kepada Allah SWT.
iv
ABSTRAK
Aktiviti penjaja tanpa lesen merupakan fenomena yang berlaku di merata-rata tempat sama
ada di negara membangun ataupun negara sedang membangun dan fenomena ini tidak
terkecuali di bandar raya Kuching. Kajian ini bertujuan untuk menilai keberkesanan tindakan
penguatkuasaan Dewan Bandaraya Kuching Utara (DBKU) untuk membanteras kegiatan
penjaja tanpa lesen di lima kawasan dalam pentadbiran DBKU iaitu Bandar Baru Samariang,
Jalan Tan Sri Ikhwan Zaini, Kampung Pinang Jawa dan Jalan Astana, semuanya dalam
kawasan Petra Jaya dan Kampung Santubong, Kuching. Objektif kajian adalah untuk menilai
keberkesanan agensi penguat kuasa DBKU dalam mengawal aktiviti penjaja tanpa lesen,
menganalisis faktor-faktor penjaja tanpa lesen menjalankan aktiviti penjajaan tanpa lesen,
mengenal pasti kesan-kesan aktiviti penjaja tanpa lesen terhadap DBKU, persekitaran dan
penduduk setempat serta mencadangkan langkah-langkah yang sesuai diambil oleh DBKU
untuk membantu penjaja tanpa lesen berjaja mengikut peruntukan undang-undang. Terdapat
dua kaedah penyelidikan yang diaplikasikan, iaitu secara kuantitatif dengan penjaja tanpa
lesen dan penduduk setempat dan kualitatif iaitu, temu bual separa berstuktur dengan
pegawai penguat kuasa DBKU. Dapatan kajian mengesahkan kegiatan penjajaan tanpa lesen
telah memberi kesan kepada DBKU, persekitaran dan penduduk setempat. Walaupun
tindakan penguatkuasaan dilaksanakan oleh penguat kuasa DBKU mengikut Prosedur
Operasi Standard (SOP), namun kegiatan penjajaan ini terus berleluasa disebabkan beberapa
faktor seperti faktor perundangan, faktor pendorong penjajaan, penyediaan kemudahan
kepada pelanggan, faktor ekonomi serta faktor campur tangan politik. Dari segi keupayaan
penguatkuasaan, didapati pegawai penguat kuasa DBKU mempunyai pengetahuan yang
tinggi dalam bidang penguatkuasaan, terlatih, mempunyai semangat berpasukan,
v
berkompromi dan tidak angkuh semasa menjalankan tindakan penguatkuasaan undang-
undang. Keakuran ke atas SOP sentiasa dipatuhi agar tidak menimbulkan ketegangan dalam
kalangan penjaja tanpa lesen.
Kata kunci : Penjaja tanpa lesen, ekonomi, persekitaran, pembanterasaan penjaja,
penguatkuasaan undang-undang.
vi
Enforcement of Laws on Unlicensed Hawkers: A Study Conducted within the
Administration Areas of the Commission of the City of Kuching North
ABSTRACT
Unlicensed hawker activity is a phenomenon that occurs everywhere in either developed
countries or even developing countries and this phenomenon is no exception in the city of
Kuching. This study aims to evaluate the effectiveness of Dewan Bandaraya Kuching Utara
(DBKU) enforcement officers in eliminating the activities of unlicensed hawkers in five areas
within its jurisdiction namely, Bandar Baru Samariang, Jalan Tan Sri Ikhwan Zaini,
Kampung Pinang Jawa and Jalan Astana, all within the Petra Jaya area and Kampung
Santubong, Kuching. The objectives of the study were to evaluate the effectiveness of
DBKU’s enforcement agencies in controlling the activities of unlicensed hawkers, analyzing
the factors that impel them to hawk without licence, identifying the effects of unlicensed
hawking activities on DBKU, environment and the communities and the appropriate steps
taken by DBKU to assist the unlicenced hawkers to hawk legally in accordance with the
provisions of the law. Two research methods were applied, namely quantitatively with
unlicensed hawkers and local communities and qualitative ie, semi-structured interviews with
DBKU’s enforcement officers. The findings confirmed that unlicensed hawking activities
have affected DBKU, the environment and the communities. Although enforcement officers
complied with the standards operating procedures during the enforcement actions, hawking
activities continued due to several factors such as the legislative factors, influencing factors,
provision of facilities to customers, economic factors and political interference factors. In
terms of enforcement capabilities, DBKU enforcement officers have a high level of
knowledge in enforcement, trained, teamwork, compromise and non-arrogance when
vii
enforcement actions were carried out. Conformity to the standards operating procedures are
always adhered to in order not to cause tensions among unlicensed hawkers.
Keywords: Unlicensed hawkers, ecomomic, environment, eliminating hawkers, enforcement
of laws.
viii
ISI KANDUNGAN
Mukasurat
PERAKUAN
PENGHARGAAN
ABSTRAK
ABSTRACT
ISI KANDUNGAN
SENARAI JADUAL
SENARAI RAJAH
SENARAI SINGKATAN
i
ii
iv
vi
viii
xvi
xx
xxii
BAB 1 : PENGENALAN
1
1.1 Latar Belakang Kajian 1
1.2 Pernyataan Masalah 12
1.3 Persoalan Kajian 16
1.4 Objektif Kajian 17
1.5 Hipotesis Kajian 18
1.6 Rangka Kerja Teori 19
ix
1.7 Skop Kajian 22
1.8
1.9
Signifikan Kajian
Limitasi Kajian
25
27
1.10 Definisi Konsep 28
1.10.1 Kerajaan Tempatan 28
1.10.2 Dewan Bandaraya Kuching Utara 28
1.10.3 Penguatkuasaan Undang-Undang 29
1.10.4 Penjaja 29
1.10.5 Penjaja Tanpa Lesen 29
1.10.6 Sektor Informal 30
1.11 Penyusunan Bab Tesis
30
BAB 2 : SOROTAN KAJIAN LEPAS DAN TEORETIKAL KAJIAN 33
2.1 Pengenalan 33
2.2 Sejarah Pembanguan Sektor Informal: Penjajaan 34
2.3 Definisi, Konsep dan Ciri-ciri Sektor Informal: Penjajaan 36
2.4 Kuasa Perundangan Ke Atas Penjaja dan Penguatkuasaan 42
x
2.5 Konsep Penguatkuasaan dan Keupayaan Penguatkuasaan Undang-
undang.
47
2.6 Teoretikal Kajian 49
2.7 Pelaksanaan Penguatkuasaan Undang-undang 52
2.8 Pemasalahan Dalam Penguatkuasaan Undang-undang 54
2.8.1 Faktor Intrinsik atau Dalaman Manusia 55
2.8.2 Faktor Organisasi 58
2.8.3 Faktor Perundangan 60
2.8.4 Faktor Luaran 61
2.9 Sorotan Kajian Lepas 65
2.10 Kesimpulan 78
BAB 3 : METODOLOGI PENYELIDIKAN 81
3.1 Pengenalan 81
3.2 Definisi Kaedah Penyelidikan 81
3.3 Kawasan Kajian 82
xi
3.4 Reka Bentuk Kajian 83
3.5 Pengumpulan Data 89
3.6 Reka Bentuk Soal Selidik 95
3.6.1 Soal Selidik Untuk Penjaja Tanpa Lesen 97
3.6.2 Soal Selidik Untuk Penduduk Setempat 98
3.7 Kajian Rintis 99
3.7.1 Hasil Kajian Rintis 102
3.7.2 Kesahan Dan Kebolehpercayaan 104
3.8 Populasi dan Sampel 109
3.9 Analisis Data 111
3.10 Edaran Borang dan Temu Bual 116
3.11 Kesimpulan 117
BAB 4: KESAN AKTIVITI PENJAJAAN TANPA LESEN KEPADA
PENDUDUK SETEMPAT
118
4.1 Pengenalan 118
xii
4.2 Profail Demografi Responden 119
4.2.1 Jantina 119
4.2.2 Umur 120
4.2.3 Etnik 121
4.2.4 Agama 122
4.2.5 Tahap Pendidikan 123
4.2.6 Jangka Masa Menetap di Kawasan Kajian 124
4.2.7 Pekerjaan Responden 125
4.3 Kesan Aktiviti Penjajaan Tanpa Lesen 125
4.3.1 Kesan Kepada DBKU 127
4.3.2 Kesan Aktiviti Penjaja Tanpa Lesen kepada Persekitaran 136
4.3.3 Kesan Kepada Individu 144
4.4 Keupayaan Penguatkuasaan DBKU 148
4.4.1 Sikap Pegawai Penguat Kuasa DBKU 149
4.4.2 Keakuran Kepada Standard Operating Procedure (SOP) 154
xiii
4.5 Campur Tangan Politik 160
4.6 Keputusan Ujian Hipotesis 166
4.7 Kesimpulan 172
BAB 5: KESAN-KESAN AKTIVITI PENJAJA TANPA LESEN
KEPADA DBKU
178
5.1 Pengenalan 178
5.2 Profail Demografi Responden 179
5.2.1 Jantina 179
5.2.2 Umur 180
5.2.3 Etnik 181
5.2.4 Agama 182
5.2.5 Status Perkahwinan 182
5.2.6 Tahap Pendidikan 183
5.2.7 Bilangan Tanggungan 184
5.2.8 Status Kegiatan Penjajaan 185
5.2.9 Waktu Operasi 186
xiv
5.2.10 Jenis Jualan 187
5.2.11 Kaedah Penjajaan 188
5.2.12 Sumber Kewangan, Sokongan dan Pendapatan 189
5.2.13 Kawasan/Tempat Berjaja 191
5.3 Perihal Aktiviti Penjajaan Tanpa Lesen 192
5.3.1 Faktor Perundangan 193
5.3.2 Faktor Pendorong Berjaja Tanpa Lesen 203
5.3.3 Penyediaan Kemudahan Kepada Pelanggan 209
5.3.4 Faktor Ekonomi 215
5.3.5 Campur Tangan Politik 220
5.4 Keupayaan Penguatkuasaan 226
5.4.1 Sikap Pegawai Penguat Kuasa DBKU 226
5.4.2 Keakuran Kepada Standard Operating Procedure 234
5.5 Keputusan Ujian Hipotesis 238
5.6 Kesimpulan 246
xv
BAB 6 : KESIMPULAN DAN CADANGAN KAJIAN 250
6.1 Pengenalan 250
6.2 Rumusan Objektif Kajian 251
6.2.1 Objektif Kajian Pertama 251
6.2.2 Objektif Kajian Kedua 254
6.2.3 Objektif Kajian Ketiga 260
6.2.4 Objektif Kajian Keempat 264
6.3 Kajian Lanjutan 275
RUJUKAN 277
APENDIKS
299
xvi
SENARAI JADUAL
Mukasurat
Jadual 1.1 Kategori Kerajaan Tempatan di Sarawak 3
Jadual 1.2 Penjaja Tanpa Lesen dari tahun 2014 sehingga 2016 11
Jadual 1.3 Penjaja Tanpa Lesen dari tahun 2014- 2016 untuk Lima
Kawasan Kajian
14
Jadual 3.1 Hasil Nilai Menggunakan Cronbach’s Alpha untuk Penjaja
Tanpa Lesen
103
Jadual 3.2 Hasil Nilai Menggunakan Cronbach’s Alpha untuk Penduduk
Setempat
103
Jadual 3.3 Populasi dan Sampel Responden – Kaedah Kuantitatif 110
Jadual 3.4 Populasi dan Sampel Pegawai DBKU – Kaedah Kualitatif 111
Jadual 3.5 Anggaran Kekuatan Perhubungan antara Dua Pemboleh Ubah 113
Jadual 3.6 Edaran Borang Kaji Selidik – Kaedah Kuantitatif 116
Jadual 4.1 Hasil Ujian Kebolehpercayaan untuk Kesan Penjajaan Tanpa
Lesen
127
Jadual 4.2 Persepsi Orang Ramai Terhadap Aktiviti Penjajaan Tanpa 135
xvii
Lesen kepada DBKU
Jadual 4.3 Persepsi Orang Ramai Terhadap Aktiviti Penjajaan Tanpa
Lesen kepada Persekitaran
143
Jadual 4.4 Persepsi Orang Ramai Terhadap Aktiviti Penjajaan Tanpa
Lesen kepada Individu
147
Jadual 4.5 Ujian Kebolehpercayaan untuk Keupayaan Penguatkuasaan
DBKU
149
Jadual 4.6 Persepsi Orang Ramai Terhadap Sikap Pegawai DBKU 154
Jadual 4.7 Persepsi Orang Ramai Terhadap Keakuran kepada SOP 159
Jadual 4.8 Persepsi Orang Ramai Terhadap Campur Tangan Politik 165
Jadual 4.9 Ujian Korelasi antara Latar Belakang dengan Keberkesanan
Penguatkuasaan
167
Jadual 4.10 Ujian Korelasi Pearson antara Latar Belakang Responden
dengan Kesan-kesan daripada Aktiviti Penjaja Tanpa Lesen
170
Jadual 4.11 Ujian One-Way ANOVA antara Sikap Pegawai DBKU dengan
Kesan-Kesan Aktiviti Penjaja Tanpa Lesen
171
Jadual 4.12 Ujian One-Way ANOVA antara SOP DBKU dengan Kesan-
Kesan Aktiviti Penjaja Tanpa Lesen
172
Jadual 5.1 Kaedah Penjajaan 189
xviii
Jadual 5.2 Sumber Kewangan, Sokongan dan Pendapatan 191
Jadual 5.3 Kawasan Berjaja 191
Jadual 5.4 Ujian Kebolehpercayaan untuk Aktiviti Penjajaan Tanpa Lesen 192
Jadual 5.5 Persepsi Penjaja Tanpa Lesen Terhadap Faktor Perundangan 203
Jadual 5.6 Faktor Pendorong Berjaja Tanpa Lesen 208
Jadual 5.7 Penyediaan Kemudahan kepada Pelanggan 215
Jadual 5.8 Dorongan Ekonomi 220
Jadual 5.9 Campur Tangan Politik 225
Jadual 5.10 Ujian Kebolehpercayaan untuk Keupayaan Penguatkuasaan
DBKU
226
Jadual 5.11 Sikap Pegawai Penguat Kuasa 231
Jadual 5.12 Keakuran kepada SOP 237
Jadual 5.13 Ujian Korelasi Pearson antara Latar Belakang Penjaja Tanpa
Lesen dengan Sikap Pegawai Penguat Kuasa DBKU dan SOP
240
Jadual 5.14 Ujian Korelasi Pearson antara Latar Belakang Penjaja Tanpa
Lesen dengan Faktor-Faktor Aktiviti Penjajaan Tanpa Lesen di
Kawasan DBKU
243
xix
Jadual 5.15 Ujian One-Way ANOVA antara Keberkesanan Sikap Pegawai
Penguat Kuasa DBKU dengan Faktor-Faktor Aktiviti
Penjajaan Tanpa Lesen di Kawasan DBKU
245
Jadual 5.16 Ujian One-Way ANOVA antara SOP DBKU dengan Sikap
Pegawai Penguat Kuasa DBKU
246
xx
SENARAI RAJAH
Mukasurat
Rajah 1.1 Pengisytiharan Bandar Raya
8
Rajah 1.2 Rangka Kerja Teori
21
Rajah 1.3 Pelan Lokaliti Kajian
23
Rajah 3.1 Metodologi Kajian
84
Rajah 3.2 Turutan Proses Pengumpulan Data dan Maklumat
96
Rajah 4.1 Pembahagian Responden Mengikut Jantina
120
Rajah 4.2 Pembahagian Responden Mengikut Umur
121
Rajah 4.3 Pembahagian Responden Mengikut Kumpulan Etnik
122
Rajah 4.4 Pembahagian Responden Mengikut Agama
122
Rajah 4.5 Pembahagian Responden Mengikut Tahap Pendidikan
123
Rajah 4.6 Pembahagian Responden Mengikut Tempoh Menetap
124
Rajah 4.7
Rajah 4.8
Rajah 4.9
Pembahagian Responden Mengikut Pekerjaan
Operasi Bersama Trafik PDRM, DBKU, 2015
Penguatkuasaan Lalu Lintas, DBKU, 2015
125
138
139
Rajah 5.1 Pembahagian Responden Mengikut Jantina
180
xxi
Rajah 5.2 Pembahagian Responden Mengikut Umur
180
Rajah 5.3 Pembahagian Responden Mengikut Etnik
181
Rajah 5.4 Pembahagian Responden Mengikut Agama
182
Rajah 5.5 Pembahagian Responden Mengikut Tahap Pendidikan
184
Rajah 5.6 Pembahagian Responden Mengikut Bilangan Tanggungan 185
Rajah 5.7 Pembahagian Responden Mengikut Tempoh Berjaja
186
Rajah 5.8 Pembahagian Responden Mengikut Waktu Berjaja
187
Rajah 5.9 Pembahagian Responden Mengikut Barang-Barang
187
Rajah 5.10 Sebelum Tindakan Penguatkuasaan DBKU
200
Rajah 5.11 Selepas Tindakan Penguatkuasaan DBKU 201
xxii
SENARAI SINGKATAN
% Peratusan
ANOVA Analysis of Variance
DBKL Dewan Bandaraya Kuala Lumpur
DBKU Dewan Bandaraya Kuching Utara
DEB Dasar Ekonomi Baru
DV Dependent Variable
EFA Exploratory Factor Analysis
ILO International Labour Office
IV Independent Variable
KMC Kuching Municipal Council
KMO Kaiser-Meyer-Olkin
MBKS Majlis Bandaraya Kuching Selatan
MPP Majlis Perbandaran Padawan
MRCP Mosque Road Car Park
N Neutral
n Number
NGO Non Government Organization
P Significant level
PBT Pihak Berkuasa Tempatan
Pelan CBS Pelan Penambahbaikan Cantik, Bersih dan Selamat
PMR Penilaian Menengah Rendah
PT3 Penilaian Tingkatan 3