629 integration2010 proceedings

Proceedings of Regional Conference on Knowledge Integration in ICT 2010 629

KERANGKA PEMBANGUNAN MASYARAKAT MAKLUMAT DI MALAYSIA

Mokmin Basri dan Zawiyah M. Yusof

Program Pengajian Teknologi Maklumat,

Fakulti Teknologi dan Sains Maklumat,

Universiti Kebangsaan Malaysia,

43600 Bangi, Selangor,

MALAYSIA.

[email protected]

Abstrak

Masyarakat bermaklumat adalah masyarakat yang membudayakan penggunaan maklumat

dalam kehidupan seharian terutamanya bagi tujuan membuat keputusan. Kertas ini

membincangkan elemen yang menjadi kerangka pembentukan masyarakat bermaklumat di

Malaysia. Kertas ini merupakan sorotan susastera dalam bidang masyarakat maklumat

dengan memfokus kepada penerbitan rasmi kerajaan Malaysia iaitu Penyata Rasmi Dewan

Rakyat dan Dewan Negara dan dokumen Rancangan Malaysia. Analisis terhadap kandungan

dokumen yang dirujuk dijadikan asas kepada pembangunan sebuah kerangka yang dianggap

sesuai untuk pembentukan masyarakat maklumat di Malaysia.

Kata kunci: Masyarakat maklumat, Polisi, Infrastruktur Teknologi Maklumat dan

Komunikasi, Koridor Raya Multimedia, i-komuniti, Masyarakat berpengetahuan

Pengenalan

Perkembangan sosial, politik, ekonomi dan struktur masyarakat membentuk satu masyarakat

baru berasaskan maklumat yang mempunyai ciri mencipta, mengagih dan memanipulasi

maklumat dalam aktiviti ekonomi dan budaya. Masyarakat baru berasaskan maklumat atau

masyarakat berpengetahuan, digambarkan sebagai masyarakat yang mempunyai kuasa dan

keupayaan saintifik, teknikal, dan pengetahuan profesional di samping pekerja

berpengetahuan yang membantu manusia, organisasi, dan masyarakat untuk memenuhi

cabaran abad ke 21 (Bizhan, 2000a). Bagi Rowlands (1998), istilah masyarakat maklumat

merujuk kepada proses pemodenan infrastruktur telekomunikasi, penggalakan persaingan,

memberi kemahiran baru kepada pekerja, kesepaduan sosial, pelanjutan demokrasi,

keterbukaan dan kebertanggungjawapan kerajaan.

Walaupun George et al. (1995) mendakwa masyarakat bermaklumat adalah satu konsep

sosial yang tidak jelas dan sekadar imej kepada masyarakat ideal era elektronik yang hanya

memainkan peranan kecil, namun penggunaan maklumat dalam masyarakat memberikan

kesan kepada sistem ekonomi. Sistem ekonomi di negara maju seperti Eropah dan Amerika

syarikat semakin bergantung kepada pengambilan, manipulasi, perubahan dan penggunaan

maklumat (Malhotra, 1995). Dari sudut pasaran maklumat pula, Priftis dan Oppenheim

(1999) yang merujuk kepada kajian yang dilakukan oleh Deutsche Gesellschaft fur

Documentation membuktikan bahawa pasaran maklumat elektronik di Eropah meningkat

hampir 40 peratus di antara 1992 dan 1994. Justeru, dapat dilihat dengan jelas wujud

perkaitan di antara masyarakat berpengetahuan dengan pertumbuhan ekonomi dan kemajuan

sesebuah negara.


Bagi menentukan sesebuah negara itu sedang berusaha atau telah mencapai sebuah

masyarakat berpengetahuan, Bizhan (2000b) menyenaraikan ciri masyarakat berpengetahuan

yang boleh diringkaskan seperti di bawah:

i. peluang pendidikan sepanjang hayat untuk rakyat,

ii. peluang pendidikan berasaskan permintaan dan capaian kepada maklumat untuk

rakyat,

iii. peluang kepada sumber dan program pendidikan kendiri yang bersesuaian,

iv. peluang bagi perkongsian pengetahuan dan aplikasinya dalam kehidupan dan

pekerjaan,

v. kesinambungan budaya dan nilai yang menyokong dan berfaedah kepada masyarakat

berpengetahuan,

vi. penyertaan dalam program pendidikan yang menyokong masyarakat dan ekonomi

berasaskan pengetahuan,

vii. pelaburan dalam penjanaan dan pengagihan pengetahuan baru,

viii. perkongsian di antara penyedia pendidikan, cabang perniagaan, industri dan agensi

kerajaan dalam menyenggara dan mengekalkan status sebagai masyarakat

berpengetahuan, dan

ix. pengiktirafan pekerja berpengetahuan sebagai satu aset yang penting bagi masyarakat.

Selain menyenaraikan ciri masyarakat berpengetahuan, Bizhan (2000b) turut menyenarai

beberapa langkah yang boleh diambil bagi membantu masyarakat berhadapan dengan cabaran

membangun masyarakat berpengetahuan. Langkah tersebut adalah seperti:

membangun satu polisi nasional bagi menyokong pembelajaran sebagai satu hak asasi

kepada semua rakyat;

menggalak kesamaan capaian kepada pengetahuan yang diperlukan tanpa had status

sosial dan ekonomi;

menyokong perundangan bagi melindungi harta intelek dan inovasi;

memperbaiki infrastruktur digital dan komuniti di peringkat tempatan, nasional dan

global;

membangun organisasi nasional bagi mengarah dan menyokong pembangunan

masyarakat berpengetahuan;

menyedia sumber dan kandungan pendidikan berkualiti yang cukup bagi masyarakat

berpengetahuan dan ekonomi abad ke 21;

menyedia peluang kepada semua rakyat untuk pendidikan sepanjang hayat, untuk

menimba pengetahuan dan mengaplikasi dalam pekerjaan dan kehidupan;

melabur dan menggalak penghasilan pengetahuan baru dari pengetahuan sedia ada dan

berkongsi pengetahuan di antara cabang masyarakat yang berbeza;

membangun kaedah penggunaan pengetahuan baru yang inovatif bagi peningkatan mutu,

produk dan perkhidmatan;

mengguna kekuatan pengetahuan untuk kesihatan nasional, kebajikan, status, budaya dan

untuk menyelesaikan masalah sosial dan ekonomi semasa;

Mendapat sokongan dan sumbangan dari institusi pendidikan bagi menjana pengetahuan

baru, pengagihan pengetahuan, dan persediaan rakyat kepada masyarakat

berpengetahuan;

Pembangunan dan pelaksanaan set polisi dan strategi maklumat perlu dikoordinasi kerana

beberapa aspek yang berlainan dalam masyarakat bermaklumat sebenarnya adalah adalah

saling berkait (Moore 2005). Antara aspek yang dikenal pasti adalah polisi maklumat,

pendidikan dan pembudayaan maklumat, infrastruktur teknologi maklumat dan komunikasi,


perpustakaan dan perundangan. Namun sehingga kini, kebanyakan polisi cenderung untuk

memfokus kepada teknologi ICT dan tidak kepada polisi masyarakat bermaklumat (Shaeffer

dlm. Moore, (2005)

Meskipun konsep masyarakat maklumat muncul akibat daripada kepesatan ICT, namun

maklumat sudah terlebih dahulu diakui sebagai berperanan penting dalam pembangunan

sosio-ekonomi sesebuah negara (Oladele, 2001) dan juga sebagai kuasa bagi pendemokrasian

pengetahuan. Kemajuan ICT memberi kesan yang besar serta mengubah makna maklumat

kepada aset bernilai yang perlu diurus terutamanya dalam aspek penciptaan, pemprosesan,

penyenggaraan, penghantaran dan penyebaran maklumat. (Soler, 2007). Keadaan ini sekali

gus menjadi asas kepada pendemokrasian pengetahuan (Pajaro dan Betancourt, 2007a) dan

akhirnya membantu pembangunan masyarakat dan organisasi pasca-industri yang produktif

atau dikenali sebagai masyarakat bermaklumat (Soler 2007).

Kerangka Masyarakat Bermaklumat

Pembentukan masyarakat bermaklumat dicirikan oleh beberapa faktor seperti polisi

maklumat, pendidikan, pembudayaan maklumat, infrastruktur teknologi maklumat dan

komunikasi, perpustakaan dan undang-undang.

i. Polisi Maklumat

Polisi maklumat perlu dirangka bagi memaksimumkan kelebihan yang boleh dicapai hasil

perubahan kepada masyarakat berasaskan maklumat di samping meminimum kesan yang

tidak diingini hasil dari perubahan tersebut. Selain itu polisi maklumat juga perlu bagi

pengawalan terhadap perkembangan pelbagai jenis maklumat akibat perkembangan teknologi

maklumat dan komunikasi selain manfaat terhadap perkembangan ekonomi, sosial dan juga

individu (The Library Association, 2002).

Polisi maklumat adalah satu kerangka bagi membangunkan sumber maklumat sesebuah

negara bagi memenuhi keperluan dan cabaran masyarakat bermaklumat (Oladele, 2001).

Malah menurut Maxwell (2003b), polisi maklumat adalah keputusan sosial, politik,

perundangan, ekonomi dan teknologi berkaitan peranan maklumat dalam masyarakat. Bagi

Moore (2005), polisi maklumat adalah koleksi polisi dan strategi yang direka bagi menggalak

pembangunan masyarakat yang intensif maklumat serta berkaitan dengan penggalakan dan

penggunaan ICT. Justeru, polisi maklumat merupakan dokumen yang menyediakan visi,

menetapkan skop kerangka polisi dan menentukan pengukuran yang boleh dilaksana untuk

mencapai matlamat pembangunan masyarakat berasaskan maklumat.

Polisi maklumat penting untuk menyokong proses pengayaan maklumat (Mashkuri et al.,

2002) lantas perlu diletakkan dalam konteks kajian masyarakat bermaklumat (Duff, 2004)

kerana menurut Brown (1983) antara bidang cakupan polisi maklumat ialah pekerjaan dan

pendidikan dalam masyarakat yang berintensifkan maklumat. Justeru, menurut Jaeger (2007),

polisi maklumat merupakan kombinasi perundangan, peraturan, dan garis panduan yang

mengawal penghasilan, pengurusan, dan penggunaan maklumat. Polisi ini mencorak peranan

maklumat dalam masyarakat. UNESCO (t.th) bertegas bahawa polisi maklumat boleh

membantu memoden kerajaan, membangun ekonomi berasas pengetahuan, menyedia

persekitaran e-dagang yang baik, memperbaiki keberkesanan pendidikan, mengelak

penyisihan dalam masyarakat dan memperkuat jati diri budaya negara. Ini bermakna

penekanan polisi maklumat semakin berubah dengan kini memberi penekanan kepada

pembangunan masyarakat bermaklumat dan berpengetahuan (Pajaro dan Betancourt, 2007)


dan (Arnold, 2007). Malah kajian mengenai masyarakat bermaklumat dijangka semakin

mendapat tempat kerana bidang polisi maklumat semakin berevolusi menuju ke arah kajian

masyarakat bermaklumat (Duff, 2004). Definisi polisi maklumat semakin tidak boleh

dipisahkan daripada masyarakat bermaklumat (Oladele, 2001) dan (Maxwell, 2003b).

Bagi Weitzner et al. (2008), isu polisi maklumat pula hendaklah mencakupi soal

kebersendirian, perlindungan, hakcipta, dan pengawasan kerajaan. Weitzner et al. sebenarnya

mengemukakan isu yang menjadi sebahagian daripada cabaran dalam pembangunan

masyarakat bermaklumat.

Persidangan Dunia bagi Masyarakat Bermaklumat (WSIS) pada tahun 2002 menjadi titik

tolak kepada pembentukan polisi berkaitan dengan masyarakat bermaklumat di kebanyakan

Negara Amerika Latin (Bustamante, 2007). Pengkaji seperti Cawkell (1982); Stone (1996);

Webster (dlm. Browne, 1997); Mashkuri et al. (2002); Arnold (2004); Duff (2004); Moore

(2005); Martin (2005); Jaeger (2007); Arnold (2007); dan Kargbo (2007) mendakwa konsep

masyarakat bermaklumat adakalanya disamaertikan dengan beberapa konsep lain seperti

masyarakat digital, masyarakat maya, masyarakat berpengetahuan dan ekonomi berasas

pengetahuan atau ekonomi berasas maklumat, era maklumat dan revolusi maklumat.

Melihat kepada kepentingan transformasi masyarakat industri kepada masyarakat

berpengetahuan, beberapa negara khususnya di Eropah dan Barat bertindak mewujud institut

atau pusat khas. Misalnya, Canada menubuhkan Canadian Institute for a Knowledge Society

dan United Kingdom menubuhkan The Foundation for Information Policy Research (FIPR).

Pada peringkat institusi pengajian tinggi pula, beberapa pusat penyelidikan berkaitan polisi

maklumat diwujudkan seperti University of Wisconsin - Milwaukee (UWM) yang menubuh

The Center for Information Policy Research (CIPR) pada tahun 1998.

Perkembangan ICT, teknologi internet dan maklumat mendesak kerajaan untuk membangun

masyarakat bermaklumat dan menilai semua polisi berkaitan dengan capaian maklumat, hak

harta intelek, kebersendirian dan ketelusan. Ini termasuk perlindungan bahan arkib negara,

pengekalan budaya kebangsaan dan ilmu pengetahuan tradisional. Keselamatan maklumat

pula semakin menjadi isu penting lantaran keupayaan telekomunikasi berintegrasi dengan

hampir semua aktiviti (Bustamante, 2007; Mokmin et al., 2007).

Proses globalisasi juga memberi cabaran kepada negara supaya membangunkan polisi

maklumat kebangsaan yang berorientasi pembangunan masyarakat bermaklumat/

berpengetahuan serta pembangunan negara. Justeru, menurut Pajaro dan Betancourt (2007b)

polisi maklumat kebangsaan perlu dibangun dan dilaksana berdasarkan tiga garis panduan

umum iaitu:

i. Matlamat Pembangunan Milenium, iaitu lapan matlamat yang dipersetujui oleh 192

negara anggota Bangsa-Bangsa Bersatu (UN) dan 23 badan antarabangsa yang

bersetuju untuk dicapai pada tahun 2015. Matlamat tersebut adalah mengurangi

kemiskinan tegar, mengurangkan kadar kematian kanak-kanak, melawan penyakit

seperti AIDS, dan membangun kerjasama global untuk pembangunan.

ii. Objektif yang dikemuka dalam Pelan Tindakan eLAC2007 iaitu satu strategi wilayah

Latin Amerika yang mengiktiraf teknologi maklumat dan komunikasi (ICT) sebagai

instrumen bagi pembangunan ekonomi dan sosial

iii. Matlamat pembangunan Kebangsaan


Polisi maklumat kebangsaan yang baik bagi pembentukan masyarakat bermaklumat

hendaklah mencakupi visi, skop polisi dan menentu pengukuran pencapaian matlamat polisi.

Polisi Maklumat di Malaysia

Penyelidik berbeza pandangan berkaitan dengan status polisi maklumat di Malaysia.

Niegaard (1999) yang membuat tinjauan dalam kalangan anggota

International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA) sehingga 1999,

mendakwa Malaysia tidak mempunyai polisi maklumat kebangsaan atau strategi teknologi

maklumat kebangsaan malah inisiatif bagi membangun kedua-duanya juga tidak dapat

dikesan.

Arnold (2002) yang membuat perbandingan polisi maklumat kebangsaan di beberapa buah

negara menunjukkan dari 17 isu yang lazim dikaitkan dengan polisi maklumat kebangsaan,

Malaysia hanya mempunyai satu isu iaitu polisi berkaitan capaian kepada maklumat dan tidak

terhadap 16 isu yang lain.

Kajian Moore (2005) mengenai polisi maklumat di Asia mendapati bahawa Malaysia mula

menunjukkan usaha bagi menyedia polisi maklumat kebangsaan. Pada tahun yang sama,

Ruzaini (1996) mengguna kerangka yang dibangunkan oleh Burger (1993) bagi mengkaji

kesan polisi maklumat Malaysia terhadap strategi sistem maklumat di institusi pengajian

tinggi dengan mengambil Universiti Teknologi Malaysia sebagai kajian kes. Ruzaini

menyimpulkan bahawa polisi maklumat Malaysia adalah polisi yang dipacu oleh kerajaan

yang bertujuan untuk memandu negara bagi mencapai masyarakat yang kaya dengan

maklumat melalui pembangunan terkoordinasi dan penggunaan IT secara berkesan.

Menurut Ruzaini (1996), pada tahun 1980-an, Malaysia mula mempunyai piawaian khusus

berkaitan teknologi maklumat (IT) yang dihasilkan oleh MAMPU dengan kerjasama dengan

agensi kerajaan lain iaitu MIMOS, INTAN, SIRIM, Universiti dan industri. Antara piawaian

berkaitan ICT adalah seperti berikut:

1. Open system standard for computer acquisition

2. SSADM - Standard for Application System Development

3. EDIFACT - Electronic Data Interchange for Administration, Commerce and Transport.

Selepas tahun 1996, tidak ada lagi dokumen yang ditulis oleh sarjana dari bidang sains

maklumat. Dengan penubuhan MSC dan NITC pada tahun 1996, teraju maklumat Malaysia

diterajui oleh kumpulan teknokrat.

ii. Pendidikan dan Pembudayaan Maklumat

Modal insan adalah teras produktiviti dan kreativiti dalam ekonomi berasaskan maklumat

(Mokmin, 2005a). Bagi membangun modal insan, program celik maklumat perlu ditawarkan

kepada semua rakyat dengan membudayakan teknologi maklumat bagi menyokong

pendidikan, menyediakan perkhidmatan untuk keluarga dan pembangunan sosial (Henrici,

2004).

Polisi maklumat dikaitkan dengan pendidikan bermula dari pengajaran kemahiran maklumat

asas kepada semua rakyat (Hill, 1994; Rowlands, 1996; Calanag,2003; UNESCO dlm.

Arnold, 2007; Arnold, 2007). Kemahiran seumpama ini juga dipanggil dengan celik huruf,

celik komputer, celik media, dan celik perpustakaan (Rockman dlm. Arnold, 2007; Correia

dan Teixeira dlm. Arnold, 2007; Arnold, 2007).


Polisi berkaitan penggunaan teknologi maklumat sebagai alat bantuan pengajaran dan

sokongan kepada konsep pendidikan sepanjang hayat bagi menyokong pembangunan

masyarakat bermaklumat turut diakui penting dan perlu dibangunkan (Hill, 1994 Rowlands

1996; Calanag 2003: 4; UNESCO dlm. Arnold, 2007; Arnold, 2007). Pendidikan dan sistem

latihan juga perlu disesuaikan bagi memenuhi keperluan pembelajaran sepanjang hayat dan

proses yang konsisten bagi memperkayakan dan meningkatkan kemahiran Calanag (2003),

(Moore, 2004b).

Kemahiran asas ini perlu dipertingkat bagi memenuhi keperluan organisasi yang berteraskan

maklumat terutama bagi membina keupayaan bagi penyelidikan dan inovasi teknologi

berorientasi ke arah pengetahuan sendiri dan menjana kandungan kebangsaan dari institusi

awam dan komponen pelbagai kumpulan masyarakat lain (Pajaro dan Betancourt 2007). Bagi

memperbaiki persaingan dan produktiviti industri dan komersil dengan menjadikan maklumat

sebagai sumber bagi organisasi. Prasyarat bagi matlamat ini adalah tenaga kerja yang

berpendidikan dan berkemahiran (Calanag, 2003).

Selain daripada keperluan strategi dan polisi bagi menjamin kemahiran asas, sokongan

kepada penyelidikan maklumat yang berkaitan dengan teori, amalan, pendidikan, latihan

kepada menghasil, memindah dan mengguna maklumat juga adalah satu keperluan bagi

membangunkan masyarakat bermaklumat (Montviloff, 1990).

Pendidikan ICT di Malaysia

Di Malaysia, usaha melahir masyarakat bermaklumat bermula sejak awal zaman

persekolahan. Ini dibukti dengan gesaan dalam kalangan ahli parlimen agar kanak-kanak

sekolah didedah kepada teknologi Internet sebagai asas bagi mencari maklumat/ ilmu (Chia,

2001; Daim, 2000). Selain daripada itu, program ICT untuk golongan dewasa juga

dijalankan. Program seumpama ini disaran mengguna kemudahan yang ada pada universiti

awam dan dijalankan sewaktu cuti semester (Ghazi, 2000). Kerajaan juga perlu menggalak

pembelajaran sepanjang hayat khususnya kepada anggota masyarakat yang bekerja

(Alexander, 2010).

Cadangan dan gesaan ahli dewan rakyat dan dewan negara menyebabkan kerajaan

mengemukakan Pelan Pembangunan Pendidikan Negara yang mengandungi pelbagai usaha

untuk menambah baik sistem pendidikan negara serta membangun masyarakat yang

mempunyai minda kelas pertama yakni masyarakat berpengetahuan, berinovatif, berbudaya

dan bermoral tinggi (Mohamed Nazri, 2001).

Bagi melancarkan inisiatif pembangunan masyarakat bermaklumat, kerajaan

memperuntukkan sebanyak RM205.5 juta bagi pelaksanaan program perkomputeran di

sekolah (Marimuthu, 2001).

Pembudayaan Maklumat

Pembangunan masyarakat bermaklumat turut dipengaruhi oleh budaya yang memberi

keutamaan kepada penggunaan maklumat dalam sebarang tindakan terutamanya bagi

membuat keputusan. Maklumat harus dijadikan sumber dalam ekonomi, pendidikan dan

sosial seperti pengukuhan budaya setempat supaya sesuatu bangsa mempunyai jati dirinya

yang kuat. Budaya mengguna dan menilai maklumat secara kritis dapat membanteras

penerimaan maklumat dari Barat secara melulu (Moore, 1997).


Umum mengetahui bahawa ekonomi global masa kini menekankan ilmu pengetahuan sebagai

sumber utama, kekuatan, daya tahan dan daya saing sesebuah negara. Ini menjadikan sektor

maklumat salah satu komponen ekonomi yang penting yang memerlukan pekerja mengguna

maklumat secara cerdas. Ini bermakna masyarakat meletakkan ilmu sebagai tumpuan

utamanya dan menganggap ilmu sebagai tumpuan kehidupan peribadi serta pekerjaan. ICT

pula menjadi pemangkin kepada pembentukan budaya mengguna ilmu. Menurut Moore

(2005) lazimnya, sektor maklumat dipecahkan kepada tiga sub-sektor utama iaitu: kandungan

maklumat, pemprosesan dan penyampaian maklumat. Justeru, polisi perlu digubal bagi

menyokong ketiga-tiga sub-sektor tersebut.

Budaya Penggunaan Maklumat di Malaysia

Di Malaysia, beberapa usaha dirancang dan dilaksana oleh kerajaan seperti menyediakan

peruntukan bernilai RM375 juta bagi melengkapkan semua 10,000 sekolah dengan talian

telefon menjelang akhir 2004 (Utusan Malaysia 29 September 2004). Selain itu, kerajaan juga

menyedia kemudahan jalur lebar di 6,522 buah sekolah oleh Kementerian Pelajaran melalui

projek `schoolNet‘ (Utusan Malaysia 30 Januari 2005).

Sementara itu, bagi menyediakan kemudahan capaian penduduk bandar, Program Internet

Desa (PID) diperkenal. Program bawah kelolaan Kementerian Tenaga, Air dan Komunikasi

ini mula dilaksanakan pada tahun 2000. Sejak penubuhannya, terdapat 39 lokasi PID di

seluruh Malaysia melibatkan semua negeri kecuali Wilayah Persekutuan (Utusan Malaysia 29

September 2004). Selain itu Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia (SKM) mengumpul

dana Penyediaan Perkhidmatan Sejagat (USP) bagi membangun prasarana telekomunikasi

dan akses Internet di kawasan pendalam. Selain itu MIMOS Berhad dengan kerjasama

Jabatan Kemajuan Masyarakat (KEMAS) melaksana projek perintis Malaysian Grid for

Learning (MyGfL) bermula April 2005 (Utusan Malaysia 14 November 2005).

iii. Infrastruktur Teknologi Maklumat dan Komunikasi (ICT)

ICT adalah penting untuk menjadikan ekonomi negara sebagai ekonomi yang berasaskan

maklumat yang memerlukan modal insan berpengetahuan. Membangun masyarakat yang

berpengetahuan dan berkemahiran tinggi dalam ICT perlu diberi perhatian oleh kerajaan.

Bagaimanapun, hasrat tersebut tidak mungkin tercapai jika rakyat tidak mendapat capaian

kepada maklumat sekiranya terpaksa membayar harga yang tinggi sama ada dari segi perisian

mahupun perkakasan.

Bilangan pengguna internet perlu ditingkatkan jika mahu gagasan masyarakat bermaklumat

menjadi kenyataan kerana Internet adalah perpustakaan terbesar yang menjadi penyebar

maklumat. ICT memberikan kesan kepada perubahan masyarakat dan hubungan sosial.

Rakyat boleh menggunakan maklumat untuk menggunakan hak mereka sebagai rakyat dan

membuat keputusan sebagai pengguna. Oleh sebab itu teknologi boleh merubah hubungan

antara rakyat dan negara dan di antara pengguna dengan persekitaran pasaran. kesannya

adalah individu yang lebih mengerti hak mereka untuk capaian kepada maklumat rasmi dan

keperluan bagi perlindungan terhadap maklumat peribadi dan kebersendirian.

Menurut Moore (2005), infrastruktur telekomunikasi yang baik diwujudkan kerana menjadi

komponen utama bagi masyarakat berasaskan maklumat kerana menyokong komunikasi

maklumat digital dengan pantas dan selamat. Infrastruktur telekomunikasi yang perlu

dibangunkan dan isu yang perlu ditangani adalah pembangunan rangkaian, peranan sektor


awam dan swasta dalam penawaran perkhidmatan, isu harga telekomunikasi yang perlukan

kawalan, isu hak capaian sejagat dan perundangan dalam menyediakan perkhidmatan.

Infrastruktur Teknologi Maklumat dan Komunikasi Di Malaysia

Menerusi Akta Komunikasi dan Multimedia 1998, kerajaan bertanggungjawab menyediakan

infrastruktur IT bagi membolehkan rangkaian komunikasi dipertingkatkan supaya dapat

beroperasi dalam persekitaran percantuman antara industri Komunikasi dan Multimedia.

Kerajaan turut memberi insentif pelesenan bagi mendorong pelabur meluaskan kemudahan

rangkaian aplikasi di kawasan luar bandar (Chan, 1999). Namun penglibatan kerajaan

bukanlah secara langsung, tetapi diswastakan kepada syarikat berkaitan kerajaan (GLC) iaitu

Telekom Malaysia (Tajol Rosli, 1990; Lim, 2004).

Selain itu, Infrastruktur telekomunikasi di sektor awam turut dipertingkat termasuklah

pelaksanaan konsep ‗perkhidmatan awam tanpa kertas‘ melalui pelaksanaan Electronic Data

Interchange (EDI). Melaksana projek pengkomputeran serta penubuhan Rangkaian

Telekomunikasi Bersepadu Kerajaan (Government Integrated Telecommunication Network -

GITN). Penyeragaman dalam sistem kewangan di badan berkanun melalui pelaksanaan pakej

Standard Accounting System for Government Agencies (SAGA) turut dilaksanakan

(Mohamed Nazri, 1997).

Pelan jalur lebar negara diperkenal pada akhir tahun 2004 adalah merupakan satu strategi

untuk meningkat penyediaan infrastruktur internet berkapasiti tinggi atau jalur lebar di negara

ini. Bagi merapat jurang digital, kerajaan mensasarkan kadar penembusan jalur lebar 50

peratus daripada isi rumah menjelang tahun 2010, berbanding dengan 12 peratus pada tahun

2007 (Abdullah, 2007)

Bagi melengkapkan prasarana telekomunikasi di luar bandar, satu Tabung Perkhidmatan

Sejagat (Universal Service Fund) di bawah Akta Komunikasi dan Multimedia diwujudkan.

Kerajaan juga memperkenal projek e-komuniti bagi memastikan masyarakat luar bandar tidak

ketinggalan dalam arus perdana IT. Projek ini dijangka dapat menggalak rakyat luar bandar

mengguna media elektronik di dalam aktiviti sosial dan ekonomi mereka (Chan, 1999).

Telekom Malaysia Berhad (TMB) turut berperanan bagi menyedia rangkaian telekomunikasi

di luar bandar di negeri Sarawak (Chia, 2001).

Dalam RMK-8, Kementerian Tenaga, Air dan Komunikasi (KTAK) melalui projek

pemberian perkhidmatan sejaga,t menyedia infrastruktur komunikasi kepada 869 lokasi pusat

ICT komuniti di seluruh negara. Sebanyak 510 lokasi adalah merupakan perpustakaan desa

manakala 359 lokasi adalah klinik kesihatan dan klinik desa. Kementerian turut melaksana

program ‗internet desa‘ (PID) dengan kerjasama Pos Malaysia Berhad.

Selain itu melalui projek rangkaian school net pula, KTAK dengan kerjasama Kementerian

Pelajaran menyedia rangkaian internet kepada 10 ribu lokasi yang meliputi sekolah bantuan

kerajaan dan institusi pendidikan seperti maktab perguruan dan pusat kegiatan guru. Setiap

inisiatif menyedia peluang ICT untuk dimanfaatkan oleh masyarakat luar bandar.

Dalam RMK-9 KTAK menambah 300 lokasi baru pusat ICT komuniti yang melibatkan

perpustakaan desa dan awam melalui program PPSK. Sementara itu beberapa pusat ICT

komuniti yang sedia ada dinaik taraf menjadi pusat sehenti.


iv. Perpustakaan

Kemudahan mendapat maklumat melalui penyediaan perpustakaan perlu dipertingkat. Jumlah

perpustakaan yang banyak terutamanya perpustakaan awam memudahkan pembangunan

masyarakat bermaklumat. Meskipun ICT dilihat dapat melonjak pembangunan negara,

namun peranan perpustakaan tidak boleh diketepi malah peranan perpustakaan wajar berubah

dari hanya menjadi penyedia dan penyimpan maklumat kepada pusat capaian maklumat

(Ruenwai, 2006).

Gill (2001) dan Kargbo (2007) menegaskan bahawa hal ehwal berkaitan dengan polisi

maklumat adalah berada di bawah tanggungjawab perpustakaan kerana institusi ini

berperanan sebagai penyedia maklumat yang kritikal. Justeru, bagi memenuhi peranan ini,

perpustakaan perlu mempunyai polisi maklumat bagi memilih, mengorganisasi dan menyebar

maklumat di samping menangani isu keberkesanan yang berkaitan dengannya.

Malah sarjana dalam polisi maklumat mendapati pendekatan yang lazim diguna dalam

pembentukan polisi maklumat boleh dibahagi kepada dua. Pertama, pendekatan perpustakaan

dan maklumat dan kedua pendekatan yang umum dan khusus yang menjurus kepada bidang

seperti ekonomi, sosial dan aktiviti budaya (Gray, 1988). Pendekatan perpustakaan dan

maklumat jelas terdapat dalam pengkelasan polisi maklumat seperti yang diutarakan oleh

Bustamante (2007). Menurut Bustamante, polisi maklumat boleh dikelas kepada enam

bahagian iaitu polisi capaian perpustakaan awam, galakan membaca dan undang-undang

berkaitan buku, polisi maklumat sains dan teknologi, polisi maklumat pemetaan dan statistik,

polisi capaian maklumat awam dalam pengurusan kerajaan, polisi melindungi maklumat

tradisional, polisi berkaitan teknologi maklumat dan komunikasi dan masyarakat

bermaklumat.

Rowlands (1999) setelah mengkaji 771 artikel berkaitan dengan polisi maklumat mendapati

540 daripada artikel tersebut diterbitkan dalam jurnal kajian maklumat dan perpustakaan, 92

artikel dalam jurnal perundangan, 32 dalam bidang pentadbiran awam, 32 dan bidang sains

politik, 26 dalam bidang kajian komunikasi, sains sosial 24 dalam bidang sains sosial

manakala 15 dalam pengurusan dan perniagaan 15. Analisis Rowlands membuktikan polisi

maklumat adalah berkait rapat dengan bidang sains maklumat dan perpustakaan. Terdahulu,

Lamberton (1974) mendapati bahawa isu ke-4 yang kerap dinyatakan oleh sarjana dalam

bidang polisi maklumat adalah polisi berkaitan dengan perpustakaan terutamanya

perpustakaan awam selain daripada arkib. Demikian juga dakwaan Soler (2007). Polisi

maklumat Kebangsaan adalah berdasarkan kepada sistem maklumat yang pada asalnya terdiri

daripada perpustakaan, arkib dan dokumen. Namun kemudiannya berkembang kepada

teknologi media melalui pembangunan pusat capaian maklumat dalam konteks sosial pada

peringkat awam dan swasta.

Meskipun kemudiannya ICT mendominasi bidang polisi maklumat tetapi sarjana dalam

bidang ini terus bertegas bahawa polisi maklumat masih tidak boleh bebas daripada pengaruh

perpustakaan dan sains maklumat. Arnold (2007) mendapati banyak penerbitan berkaitan

polisi maklumat sebelum tahun 1980-an menerangkan bahawa polisi maklumat kebangsaan

sebagai polisi yang bertujuan untuk mengawal selia ―.. penciptaan, pengedaran, dan

penggunaan maklumat‖. Manakala Gray (1988) pula menerangkan wujud dua alternatif

terhadap pendekatan pembuatan dasar maklumat iaitu, polisi maklumat berdasarkan

pendekatan ―perpustakaan‖ dan pendekatan polisi maklumat berasaskan ―maklumat‖.

Menurutnya, program NATIS yang dilancarkan oleh Unesco pada tahun 1974 adalah contoh


pembangunan polisi maklumat mengguna pendekatan perpustakaan. Pendekatan ini melihat

pembangunan polisi maklumat dari sudut dan skop perkhidmatan maklumat yang disediakan

oleh perpustakaan. Pendekatan ―maklumat‖ menurut Gray pula dibangunkan oleh pakar

maklumat yang menganggap perpustakaan hanya salah satu komponen bagi rangkaian

maklumat serta melihat rangkaian yang menyeluruh.

Fenomena tuntutan terhadap maklumat saintifik dan teknikal adalah hasil dorongan

masyarakat untuk mendapatkan maklumat bagi memenuhi keperluan pada zaman revolusi

industri (Soler, 2007). Sebagai contoh, peningkatan permintaan terhadap buku dan surat

khabar mencetuskan revolusi industri cetakan dan seterusnya fenomena ini membantu

penubuhan perpustakaan awam pertama dibuka khususnya di England dan Amerika Syarikat.

Penubuhan perpustakaan juga adalah satu tanda terhadap tuntutan dari golongan pekerja

terhadap pembacaan dan pembelajaran juga akibat kekhuatiran mereka tertinggal dari sudut

perniagaan. Soler (2007) berpandangan perpustakaan awam pertama yang dibuka di Boston

Amerika Syarikat pada tahun 1854 adalah tanda kepentingan sumber maklumat kepada

masyarakat. Peranan perpustakaan sebagai sumber kepada saintis dan teknokrat adalah ketara

di England dengan kewujudan perpustakaan khas yang berfungsi untuk menyedia pinjaman

dan salinan maklumat kepada golongan tersebut pada tahun 1957 (Gray, 1979).

Motivasi pembangunan polisi maklumat kebangsaan pada tahun 1970-an tertumpu kepada

peranan perpustakaan negara dan penyediaan capaian kepada maklumat yang dihasilkan dari

dalam negara (Arnold, 2007). UNESCO menerajui usaha peringkat antarabangsa yang

bermatlamat untuk memasti capaian kepada sumber maklumat. Ini dimulakan dengan

program UNISIST yang dilancarkan pada tahun 1972 dengan fokus kepada maklumat

teknikal dan saintifik. Arnold (2007) yang merujuk dokumen bertajuk Information Policy

Objectives: UNISIST Proposals yang diterbitkan oleh Unesco pada tahun 1974 sebagai bukti

bahawa polisi maklumat dibangun bagi mengangkat maklumat sebagai sumber yang

digunakan bagi pembangunan sosial dan ekonomi. Pada tahun yang sama UNESCO

melancarkan satu lagi program iaitu NATIS yang memfokus kepada dokumentasi bibliografi,

perpustakaan dan arkib. Namun kedua-dua program tersebut tidak sesuai bagi keadaan di

negara membangun kerana tidak menangani secara khusus isu di kebanyakan negara

membangun (Arnold, 2007).

Penggabungan program UNISIST dan NATIS pada tahun 1976 menjadi General Information

Program (GIP) bertujuan bagi memperkemas peranan dan skopnya. Garis panduan yang

dikemukakan oleh GIP meluaskan lagi skop polisi maklumat kebangsaan dari maklumat

teknologi dan saintifik serta maklumat bibliografi kepada bidang pengetahuan dan jenis

maklumat yang lain (Wesley-Tanaskovic, 1985). Persidangan UNISIST antara negara yang

kedua pada tahun 1979 menyokong perluasan konsep maklumat dan keperluan kepada

semakan semula fungsi ―national focal points‖ dan memperbaiki kordinasi semua sistem

kebangsaan.

UNISIST menggariskan dasar yang ingin dicapai oleh program tersebut iaitu: membangun

infrastruktur pusat dokumentasi dan perpustakaan, pengeluaran perkakasan bagi komunikasi

di antara sistem, pengiktirafan terhadap peranan institusi sedia ada, penggunaan optimum

maklumat teknologi dan saintifik bagi pembangunan ekonomi dan sosial terutama dalam

kalangan negara sedang membangun. Pada 11-13 Disember 1974, Unesco menganjurkan

persidangan pakar di Paris bagi memperinci peranan yang perlu dimainkan oleh Unesco bagi

membantu negara yang menjadi ahli khususnya negara membangun untuk merancang dan

membangun sistem maklumat kebangsaan yang dikenali sebagai NATIS (National


Information System) (International Federation of Library Associations and Institutions,

1975). Hasil persidangan pakar tersebut beberapa cadangan dikemukakan antaranya adalah

kajian bagi menghasilkan garis panduan pembangunan polisi maklumat kebangsaan dan

metod bagi menganalisis kehendak pengguna dan inventori sumber sedia ada. Arnold (2007)

menamakan pendekatan yang diambil oleh Unesco ini sebagai pendekatan ―maklumat‖

terhadap polisi maklumat kebangsaan.

Perpustakaan Di Malaysia

Pada awal tahun 1970-an, penyediaan maklumat di Malaysia tidak hanya

dipertanggungjawabkan kepada perpustakaan, pusat dokumentasi atau arkib saja sebaliknya

turut melibatkan agensi yang lain. Kementerian Maklumat sebagai contoh bertanggungjawab

menjalankan operasi dan koordinasi semua aktiviti media masa kerajaan melalui tiga jabatan

iaitu, Jabatan Maklumat, Jabatan penyiaran dan Filem Negara Malaysia. Melalui

Perkhidmatan Media Pendidikan dan program radio dan TV pendidikan, Kementerian

Pendidikan juga terbabit dalam aspek penyediaan maklumat dan menyebarkannya. Bagi

menyebar maklumat tentang warisan kebudayaan negara, jabatan yang bertanggungjawab

adalah jabatan Muzium Negara (Wijasuriya, 1979). Selain itu, kementerian lain yang terlibat

menurut Wijasuriya adalah Kementerian Kebudayaan, Belia dan Sukan, Kementerian Hal

Ehwal Luar, Kementerian Perdagangan dan Industri, Unit Perancang Ekonomi, Percetakan

Negara Malaysia, Lembaga Galakan Pelancongan dan agensi lain walaupun tidak secara

khusus terlibat dengan maklumat.

Pada sekitar tahun 1980-an, bidang kajian polisi maklumat kebangsaan masih tertumpu

kepada sains perpustakaan dan perkhidmatan maklumat khususnya pembangunan sistem

maklumat kebangsaan. Wijasuriya (1981) walaupun mula membincang isu capaian

maklumat, namun ia masih dalam wewenang bidang perpustakaan. Menyedari kepentingan

maklumat kepada pembangunan negara, Wijasuriya menegaskan perlunya penyediaan

maklumat yang di koordinasi dan bersepadu, tidak bersifat khusus dan berasingan.

Dalam pada itu, istilah polisi maklumat kebangsaan mula digunakan oleh Oli (1982) namun

masih dalam skop yang sama iaitu berkaitan sistem maklumat kebangsaan. Oli berpandangan

pembentukan polisi maklumat kebangsaan dan penubuhan struktur organisasi bagi sistem

maklumat kebangsaan sebagai komponen penting kepada pembangunan sistem maklumat

kebangsaan selari dengan perkembangan di peringkat antarabangsa iaitu General Information

Program (PGI) adalah penggabungan antara program sedia ada iaitu UNISIST dan NATIS

(Wesley-Tanaskovic, 1985).

Melalui mekanisme seperti Seminar on National Policy for Libraries and Information

Services di Petaling Jaya pada 29-31 Oktober 1984, keperluan negara terhadap maklumat,

masalah dan elemen yang perlu dalam polisi kebangsaan mula dikenalpasti (Oli, 1991). Hasil

ketara dari seminar ialah pembentukan satu badan bertindak pada 16 November 1984, dan

pada awal tahun 1987, bagi menyempurna draf polisi kebangsaan Malaysia. Polisi tersebut

diperakui oleh kerajaan pada Jun 1989 dengan nama ―Polisi Kebangsaan untuk Perpustakaan

dan Perkhidmatan Maklumat‖. Bagaimanapun prinsip yang mendasari polisi tersebut masih

berkaitan dengan skop yang terhad kepada perkhidmatan maklumat dan perpustakaan (Oli,

1991). Ia bertentangan dengan garis panduan yang dikeluarkan oleh Unesco (Wesley-

Tanaskovic, 1985) serta pandangan oleh Baark (1985) yang mencadang pembentukan polisi

maklumat kebangsaan perlu dilihat dalam konteks yang luas melangkaui sosio budaya dan

ekonomi.


Pada awal tahun penubuhan PNM, isu yang sering diberikan perhatian adalah berkaitan

dengan pembangunan infrastruktur maklumat fizikal iaitu pembinaan perpustakaan dan bahan

bacaan yang diberikan peruntukan khusus dalam RMK-3 (1971-1980), RMK-4 (1981-1985)

dan Rancangan Malaysia ke-5 (1986-1990). Mulai RMK-6 (1991-1995), kerajaan mula

melihat prospek teknologi maklumat dalam pengertian yang luas iaitu merujuk kepada semua

elemen teknologi yang membolehkan perolehan, penyimpanan, pemprosesan, penghantaran

dan penyampaian maklumat (Malaysia 1991). Kerajaan mula memberi perhatian kepada

aspek paten dengan mewujud Dasar Hak Intelektual bagi tujuan komersial. Dasar ini

bertujuan untuk mewujud persekitaran yang menggalakkan perdagangan teknologi yang

berpotensi dan mewujud aktiviti ekonomi dan peluang pekerjaan yang baru melalui

penggubalan dan pembentukan dasar dan garis panduan hak intelektual untuk universiti dan

institusi penyelidikan. Ini adalah sebahagian daripada proses untuk mewujudkan suasana

yang mendorong perkembangan inovasi dan ciptaan.

Abdus Sattar (1993) menyatakan Malaysia adalah terkehadapan berbanding dengan Arab

Saudi apabila menganalisis polisi maklumat di kedua-dua negara tersebut kerana mempunyai

kerangka polisi yang baik dan peruntukan perundangan yang mencukupi sehingga

mempunyai sistem perpustakaan awam yang baik bukan sahaja pada peringkat negeri malah

di kawasan luar bandar. Polisi tersebut juga berjaya memaksimum penggunaan sumber

maklumat dalam negara melalui sistem pinjaman antara perpustakaan serta boleh menjadi

platform kepada forum, mekanisme dan rangkaian antara perpustakaan dalam negara.

Kajian mengenai polisi disambung oleh Rehman (1996) yang mengemukakan polisi

maklumat bagi negara membangun dengan mengambil Malaysia sebagai kajian kes. Sektor

maklumat adalah satu disiplin yang cepat dan semakin berkembang lantas menjadikannya

satu subset kecil bagi sektor maklumat yang dinamik. Rehman membangun profil kajian yang

melangkaui disiplin perpustakaan dan maklumat dengan mengandungi sebelas kategori iaitu:

persekitaran maklumat, keperluan maklumat, sistem maklumat, isu polisi maklumat (capaian,

literasi, penapisan, hak cipta, keperluan kumpulan khusus, maklumat rasmi dan lain-lain),

penyediaan tenaga kerja, peranan dan sumbangan agensi maklumat, perundangan, teknologi

dan kesannya, penerbitan dan pengagihan maklumat, proses pembangunan dan pelaksanaan

polisi, dan dimensi antarabangsa.

v. Undang-undang

Bagi mewujud norma dan peraturan yang menjamin hak terhadap maklumat dan

menggalakkan penggunaan maklumat serta aplikasi teknologi maklumat dan komunikasi,

polisi maklumat perlu dibangun bagi membuat ketetapan perundangan yang mencukupi dan

stabil melalui badan perundangan yang relevan (Moore 2005; Pajaro dan Betancourt 2007).

Jaeger (2007) menjelaskan polisi maklumat sebagai kombinasi perundangan, peraturan, dan

garis panduan yang mengawal penghasilan, pengurusan, dan penggunaan maklumat bagi

tujuan mencorak peranan maklumat dalam masyarakat.

Isu perundangan dan peraturan adalah penting dan menjadi salah komponen utama bagi

sebarang kerangka polisi maklumat (Moore 2005). Umumnya masyarakat bermaklumat perlu

diberikan hak capaian terhadap maklumat rasmi dan maklumat lain di samping jaminan

perlindungan data peribadi (Burger, 1993; Rowlands, 1996; Muir dan Oppenheim 2002;

Rowlands et al., 2002; Moore 2005; Pajaro dan Betancourt, 2007). Isu perundangan yang

dikaitkan dengan polisi maklumat adalah isu hak cipta (Lester dan Koehler, 2003; Moore,

2005), paten (Lester dan Koehler, 2003; Moore, 2005), perlindungan reka cipta (Moore,


2005), cap dagangan niaga (Lester dan Koehler, 2003; Moore, 2005) dan ‗geographical

designations‘ (Moore, 2005) yang dikelas dalam satu tema besar iaitu hak harta intelek

(Burger, 1993; Rowlands, 1996; Muir dan Oppenheim 2002; Rowlands et al., 2002; Moore,

2005; Pajaro dan Betancourt, 2007). Isu lain yang turut dimasukkan dalam kerangka ini

adalah undang-undang rahsia perniagaan (Lester dan Koehler 2003), legal deposit,

kebersendirian dan kerahsiaan peribadi (Deborah, 2001; Muir dan Oppenheim, 2002),

capaian dan kebebasan maklumat, keterbukaan maklumat, kepunyaan dan keselamatan

(Deborah, 2001).

Perundangan Berkaitan Maklumat di Malaysia

Bagi melindungi pengguna kerajaan Malaysia mengadakan undang-undang siber meliputi

Akta Komunikasi dan Multimedia 1998, Akta Tandatangan Digital 1997, Akta Jenayah

Komputer 1997 dan Akta Telemedicine 1997. Semangat dan falsafah Akta Komunikasi

Multimedia 1998 di Malaysia misalnya, bukan sahaja mengambil kira pembangunan sektor

komunikasi dan multimedia secara menyeluruh, malah penggubalan akta ini juga dilihat

sebagai pemangkin pada pembentukan masyarakat berpengetahuan dan mempunyai nilai

murni sejagat (Shaziman, 2007). Rang Undang-Undang Komunikasi dan Multimedia 1998

adalah satu instrumen perundangan yang berkesan dan dijangka mempunyai kesan yang

positif dan meluas untuk menyokong pembangunan projek Koridor Raya Multimedia serta

bagi menjaya matlamat mewujud masyarakat bermaklumat serta menjadikan Malaysia pusat

komunikasi serantau (Chan, 1998).

Kerangka Masyarakat Bermaklumat di Malaysia

Hasil dari analisis sorotan susastera berkaitan masyarakat bermaklumat di Malaysia, penulis

mengemuka kerangka yang dijangka dapat diguna bagi memahami dan mengenal pasti isu

penting bagi membangun masyarakat bermaklumat di Malaysia. Kerangka yang dicadangkan

adalah seperti di bawah:

Pembentukan masyarakat bermaklumat umumnya ditentukan oleh polisi maklumat yang

komprehensif dan bersepadu. Polisi maklumat menyediakan garis panduan dan halatuju

masyarakat bermaklumat. Dalam masyarakat maklumat, perpustakaan berfungsi sebagai

penyedia dan penyelia kandungan kebangsaan. Bagi mencapai dan menyebar kandungan

maklumat, rakyat mengguna kemudahan infrastuktur ICT agar dapat dilaksana dengan cekap

dan pantas. Namun untuk menjadikan kandungan maklumat diguna secara kreatif

menggunakan ICT, pendidikan yang merangkumi program celik teknologi hinggalah


pembudayaan maklumat perlu dilaksana oleh pihak yang berwajib. Bagi menangani isu yang

timbul dari dan akibat penggunaan kandungan maklumat dan teknologi ICT, kerangka

perundangan perlu digubal. Kerangka yang digubal seterusnya diguna untuk menyelia dan

mengawal sektor pendidikan, ICT dan penyediaan kandungan. Interaksi yang harmoni antara

komponen yang dikemukakan di atas dijangka dapat menggalak pembangunan masyarakat

bermaklumat di Malaysia.

Penutup

Desakan supaya masyarakat bermaklumat atau masyarakat berpengetahuan dibangunkan

dengan segera di Malaysia disuarakan oleh ahli politik sewaktu perbahasan Rang Undang-

Undang berkaitan dengan Koridor Raya Multimedia (MSC) iaitu Rang Undang-Undang

Hakcipta (Pindaan) 1997, Rang Undang-Undang Jenayah Komputer 1997 dan Rang Undang-

undang Cakera Optik 2000 di kedua-dua Dewan Rakyat dan Dewan Negara. Konsep

masyarakat bermaklumat ini sebenarnya sudahpun digaris dalam agenda teknologi maklumat

dan komunikasi negara (NITA) bagi mewujud masyarakat berpengetahuan, bermaklumat dan

berbudaya ICT (Mahathir, 2001).

Pembangunan masyarakat bermaklumat di Malaysia berpaksi kepada agenda Koridor Raya

Multimedia yang memberi keutamaan tinggi kepada industri multimedia (Moore 1997)

sebagai program pelaburan modal utama membangun bandaraya baru bagi menggalak dan

menyokong pembentukan masyarakat bermaklumat dan industri pemprosesan maklumat

(Moore, 2005). Ini bererti pembangunan konsep tersebut terilham apabila institusi yang

mengendali sumber maklumat dan infrastruktur menerima kesan akibat kepesatan kemajuan

teknologi maklumat dan komunikasi (ICT).

Kewujudan Koridor Raya Multimedia, menyebabkan kerajaan Malaysia tidak menapis

maklumat ke atas berita dan media massa tempatan. Aliran bebas maklumat adalah penting

dalam pembentukan masyarakat bermaklumat (Suleiman, 1997). Malah masyarakat

bermaklumat memerlukan kewujudan Akta Kebebasan Maklumat yang menganggap

maklumat adalah sebagai satu hak asasi.

Rujukan:

Abdullah Ahmad Badawi. 2007. Dewan Rakyat Malaysia. Penyata rasmi Dewan Rakyat. 7

September.

Alexander Nanta Linggi. 2010. Dewan Rakyat Malaysia. Penyata rasmi Dewan Rakyat. 16

Mac.

Abdus Sattar Chaudhry. 1993. Information Policies in Saudi Arabia and Malaysia.

Information Development 9(4): 228-233.

Arnold, A.M. 2002. Difficulties faced by librarians in Africa – a comparative analysis. 68th

IFLA Council and General Conference. 1-17.

Arnold, A.M. 2004. Developing a national information policies – considerations for

developing countries. The International Information & Library Review 36: 169-179.

Arnold, A.M. 2007. A Situational analysis of national information policy, with special

reference to South Africa. Tesis Ph.D. University of South Africa. http://etd.unisa.

ac.za/ETD-db/theses/available/etd-09172007-142628/unrestricted/thesis.pdf [2

Oktober 2007].

Baark, E. 1985. Information policy in India and China. Information Development 1(1):19-25.


Bizhan, Nasseh. 2000a. Forces of Change: The Emergence of a Knowledge Society and New

Generations of Learners. Hershey: Idea Group Inc.

Bizhan, Nasseh. 2000b. Knowledge society and higher educational institutions‘ roles and

responsibilities. Ball State University. http://www.bsu.edu/classes/nasseh/bn100/

knowledge.html [29 Disember 2006].

Brown, G. 1983. Do we need an information policy? Paper presented at the Sixth Annual

International Conference on Research and Development in Information Retrieval

Washington, DC, 7 Jun.

Browne, M. 1997. The field of information policy: 2. Redefining the boundaries and

methodologies. Journal of Information Science 23(5): 339–351.

Burger, R.H. 1993. Information Policy: A Framework for Evaluation and Policy Research.

Norwood: Ablex.

Bustamante, J. 2007. Comparing the situation in Latin America and the Caribbean. Dlm.

Aballi, I.F. (pnyt.). Building national information policies: Experiences in Latin

America, hlm. 35-65. Kingston: UNESCO.

Calanag, M. L. 2003. Public Libraries in the Information Society: What do Information

Policies say? World Library and Information Congress: 69th

IFLA General

Conference and Council: 1-9 August 2003, Berlin.

Cawkell, A.E. 1982. Privacy, security, and freedom in the information society. Journal of

Information Science 4(3): 3-8.

Chan Kong Choy. 1998. Dewan Negara Malaysia. Penyata rasmi Dewan Negara. 9

Disember.

Chan Kong Choy. 1999. Dewan Rakyat Malaysia. Penyata rasmi Dewan Rakyat. 3 Mei.

Chia Kwang Chye. 2001. Dewan Negara Malaysia. Penyata rasmi Dewan Negara. 22 Mei.

Daim Zainuddin. 2000. Dewan Rakyat Malaysia. Penyata rasmi Dewan Rakyat. 27 Oktober.

Deborah L.R. 2001. Examination of and recommendations for a national information policy

for Israel: The use of democratic models for the understanding of information policy

processes. Disertasi Ph.D. The State University of New Jersey.

Duff, A.S. 2004. The past, present, and future of information policy: toward a normative

theory of the information society. Information, Communication & Society 7(1): 69-87.

George, J.F. et al. 1995. The information society: image versus reality in national computer

plans. Information Infrastructure and Policy 4:181–92.

Ghazi Ramli. 2000. Dewan Negara Malaysia. Penyata rasmi Dewan Negara. 12 Disember.

Gill, P. et al. 2001. The Public library service: IFLA/ UNESCO guidelines for development.

The Hague: International Federation of Library Associations and Institutions.

Gray, J. 1979. National policies for scientific and technical information: The United

Kingdom. Journal of Information Science 1: 43-47.

Gray, J. 1988. National information policies: problem and progress. London: Mansell

Publishing Limited.

Henrici, I. 2004. Approach to the formulation of a national information policy for South

Africa. South African Journal of Library & Information Science 70(1): 30-38.

Hill, M.W. 1994. National information policies and strategies: overview and bibliographic

survey. West Sussex: Bowker Saur Limited.

International Federation of Library Associations and Institutions. 1975. NATIS News:

Consultation to draw up a plan of action for the implementation of NATIS. IFLA

Journal 1(64): 164-168.

Jaeger, P.T. 2007. Information policy, information access, and democratic participation: The

national and international implications of the Bush administration‘s information

politics. Government Information Quarterly 24(4): 840-859.


Kargbo, J.A. 2007. The need for a library and information policy in Sierra Leone. Library

Review 56(4): 323-329.

Lamberton, D.M. 1974. National information policy. American Academy of Political and

Social Science (412):145-151.

Lester, J. & Koehler, W.C.Jr. 2003. Fundamentals of Information Studies Understanding

Information and Its Environment. New York: Neal-Schumann Publishers Inc.

Lim Keng Yaik. 2004. Minit Mesyuarat Panel Penasihat Antarabangsa kali kelapan.

Mahathir Mohamad. 2001. Dewan Rakyat Malaysia. Penyata rasmi Dewan Rakyat. 19

Oktober.

Malhotra, Y. 1995. National information infrastructure: myths, metaphors and realities.

BRINT Institute, L.L.C. http://www.kmbook.com/nii/ [3 Julai 2007].

Martin, B. 2005. Information society revisited: from vision to reality. Journal of Information

Science 31 (1): 4–12.

Mashkuri Yaacob, A.N.Zainab, N.N.Edzan & Abrizah Abdulah. 2002. Teknologi maklumat

dan komunikasi (ICT) pengupaya masyarakat melayu berasaskan pengetahuan. Kertas

kerja Seminar Bahasa dan Pemikiran Melayu 2002. Anjuran Akademi Pengajian

Melayu, Universiti Malaya, 15-16 Januari.

Maxwell, T.A. 2003a. The public need to know: emergencies, government organization, and

public information policies. Government Information Quarterly 20: 233-258.

Maxwell, T.A. 2003b. Toward a model of information policy analysis: Speech as illustrative

example. First Monday 8(6):1-21.

Mohamed Nazri bin Abdul Aziz. 1997. Dewan Rakyat Malaysia. Penyata rasmi Dewan

Rakyat. 24 November.

Mohamed Nazri bin Abdul Aziz. 2007. Dewan Rakyat Malaysia. Penyata rasmi Dewan

Negara. 7 Mei.

Mohd. Tajol Rosli bin Mohd. Ghazali. 1990. Dewan Negara Malaysia. Penyata rasmi Dewan

Negara. 19 Disember.

Mokmin Basri, Zawiyah Yusof & Nor Azan Mat Zin. 2007. Polisi Maklumat: Implikasi

kepada Keselamatan Negara dan Individu. Prosiding Simposium Kebudayaan

Indonesia-Malaysia ke-10 (SKIM X), hlm. 1-8.

Mokmin Basri. 2005a. Jurang Digital dan Kesan Terhadap Perkembangan Pendidikan

Sepanjang Hayat. Kertas kerja Seminar Kebangsaan ICT Dalam Pendidikan. Anjuran

Fakulti Teknologi Maklumat dan Komunikasi, Universiti Perguruan Sultan Idris.

Kuala Lumpur, 17-19 November.

Mokmin Basri. 2005b. Jurang Digital dan Kesan Terhadap Perkembangan E-Komuniti di

Malaysia. Kertas kerja Seminar Kebangsaan Ke arah Pembangunan E-Malaysia.

Anjuran Pusat Kajian E-Komuniti, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan, Universiti

Kebangsaan Malaysia. Putrajaya, 6-7 Disember.

Montviloff, V. 1990. National information policy – a handbook on the formulation, approval,

implementation and operation of a national policy on information. Paris: UNESCO.

Moore, N. 1997. The information policy agenda in East Asia. Journal of Information Science

23(2): 139-147.

Moore, N. 2005. Information policies in Asia a review of information and communication

policies in the Asian region. Bangkok: UNESCO.

Muir, A. & Oppenheim, C. 2002. Report on developments world-wide on national

information policy. http://www.la-hq.org.uk/directory/prof_issues/nip/index.html [7

Ogos 2006].

N. Marimuthu. 2000. Dewan Negara Malaysia. Penyata rasmi Dewan Negara. 12 Disember.

http://www.kmbook.com/nii/


Niegaard, H. 1999. National information policy/ national IT strategies a survey.

International Federation of Library Associations and Institutions. www.ifla.org [11

Januari 2009]

Oladele, B.A. 2001. The imperative of challenges for Africa in the knowledge age: status and

role of national information policy. 67th

IFLA Council and General Conference 16-25.

Oli Mohamed Abdul Hamid. 1982. NATIS: A conceptual framework for Malaysia. Libri

32(2): 68-80.

Oli Mohamed Abdul Hamid. 1991. Formulating a national policy on library and information

services in Malaysia. Libri 41: 133-143.

Pajaro, R. & Betancourt, V. 2007a. What is a national information policy? Dlm. Aballi, I.F.

(pnyt.). Building national information policies: Experiences in Latin America, hlm.

20-27. Kingston: UNESCO.

Priftis, A. & Oppenheim, C. 1999. Development of a national information policy in

Greece. Information Development 15(1): 32-43.

Rowlands, I. 1996. Understanding information policy: concepts, frameworks and research

tools. Journal of Information Science 22(1): 13-25.

Rowlands, I. 1998. Some compass bearing for information policy orienteering. Aslib

proceeding 50(8): 230-237.

Rowlands, I. 1999. Patterns of scholarly communication in information policy: a bibliometric

study. Libri 49(2): 59-70.

Rowlands, I., Eisenschitz, T. & Bawden, D. 2002. Frame analysis as a tool for understanding

information policy. Journal of Information Science 28(1): 31–38.

Ruenwai, N. 2006. Science and technology information in Thailand: policies, strategies and

provision. Tesis Ph.D. Loughborough University.

Ruzaini Abdullah Arshah. 1996. The national information policy of Malaysia: Assessing its

influence on the information system strategy at the University of Technology

Malaysia. Disertasi Sarjana Pengurusan Maklumat. The University of Sheffield.

Sajjad Ur Rehman. 1996. Information policies for developing nations: a framework for

analysis applied to Malaysian and Indian information policies. Libri 46: 184 – 195.

Shaziman Abu Mansor. 2007. Dewan Rakyat Malaysia. Penyata rasmi Dewan Rakyat. 4

April.

Soler, G. A. 2007. Evolution and current status of national information policies in Latin

America and the Caribbean. Dlm. Aballi, I.F. (pnyt.). Building national information

policies: Experiences in Latin America, hlm. 12-18. Kingston: UNESCO.

Stone, M.B. 1996. National information policies: are they possible to formulate? ADRC,

Canada. http://idrinfo.idrc.ca/archive/corpdocs/104456/104456.pdf [3 Mac 2007].

The Library Association. 2002. Report of the policy advisory group on a national information

policy. http://www.la-hq.org.uk/directory/prof_issues/nip.html [7 Ogos 2006].

UNESCO. t.th. National information policy - differing approaches. UNESCO Regional office

for Communication & Information. Bangkok: United Nations.

Utusan Malaysia. 2004. Talian Telefon Tetap Penting Untuk Internet, 29 September.

Utusan Malaysia. 2005. Belajar menjahit di web Penduduk Sg. Gulang-gulang manfaat

MyGfL, 14 November.

Utusan Malaysia. 2005. Komitmen Pelbagai Kementerian Bantu Kurang Jurang Digital, 30

Januari.

Weitzner, D.J., Abelson, H., Lee, T.B., Feigenbaum, J., Hendler, J. & Sussman, G.J. 2008.

Information Accountability. Communications of The ACM 51(6): 82-87.

Wesley-Tanaskovic, I. 1985. Guidelines on national information policy: (scope, formulation

and implementation). Paris: UNESCO.


Wijasuriya, D.E.K. 1979. The development of national information system. Journal of

Information Science 1(27): 27-34.

Wijasuriya, D.E.K. 1981. Access to information: Consideration towards national policy for

libraries. Kertas Kerja Fifth Congress of Southeast Asian Librarians. Kuala Lumpur,

24-29 Mei.

629 integration2010 proceedings

Documents