7/30/2019 2012'de Ekonomi

1/16

setaAnaliz.S E T A | S y a s e t , E k o n o m v e T o p l u m A r a t r m a l a r V a k | w w w . s e t a v . o r g | A r a l k 2 0 1 2

2012DE EKONOMIERDAL TANAS KARAGL,LK STKLAL MIHIOKUR, AHMET SEMH BNGL

7/30/2019 2012'de Ekonomi

2/16

ERDAL TANAS KARAGL

LK STKLAL MIHIOKUR

AHMET SEMH BNGL

Say: 59 | Ara l k 2012

S E T AA N A L I Z

2012DE EKONOMI

2 0 1 2 Y a y n h a k l a r m a h f u z d u r

setaAnaliz

.

NDEKLER

1. EKONOMK BYME VE YUMUAK N | 4

2. CAR AIK | 5

3. DI TCARET | 7

4. KAMU FNANSMANI | 9

5. PARA POLTKASI, CAR AIK VE EKONOMK BYME | 11

6. SONU VE NERLER | 14

7/30/2019 2012'de Ekonomi

3/16

2 0 1 2 D E E K O N O M

3

ZET

2012 ylnda AB lkelerinde devam eden bor krizi ve kresel ekonomide yaanan daralma eko-

nomik bymeye dair karamsar senaryolara neden olmu, gelimi ve gelimekte olan lkelerin eko-nomik byme tahminleri aa ynl revize edilmitir. Trkiye ekonomisinin ise, ithalata olan yk-

sek bamll ve dk katma deerli retim neticesinde 2011deki ekonomik bymenin cari a

hzla artrmasna neden olmas 2012 ylnda Trkiyeyi, ekonomik byme ve cari ak arasnda tercih

noktasna getirmitir. Bu yzden, Trkiye ekonomisinde 2012 2014 Orta Vadeli Programda OVP

yzde 4 olan 2012 yl ekonomik byme hedei, 2013 2015 OVPde yzde 3,2ye drlmtr.

2012 yl ilk dokuz aylk dneminde, Trkiye ekonomisinde yzde 2,6 orannda ekonomik by-

me gereklemitir. Kresel ekonomideki karamsar tabloya ramen gerekletirilen poziti ekono-

mik bymede ihracatn pay byk olmutur. 2011 ylndaki Avrupa Birlii blgesindeki bor krizine

ramen, Trkiyenin pazar payn bytmesi ve corai eitlilii salamas ihracata poziti bir ivme

kazandrmtr. D ticaret hacmindeki bu art 2012 ylnda da devam etmi ve net ihracat arlkl bir

ekonomik byme gereklemitir. nmzdeki dnemlerde ihracatn yan sra i talebin de eko-

nomik bymeye katk yapmas iin, Merkez Bankasnn olas aiz indirimi, kredi aizlerinin nemli

oranda dmesine ve dolaysyla ekonomik aktivitedeki canlln artmasna katkda bulunacaktr.

Uygulanan para politikalar kapsamnda zellikle d denge, kredi genilemesi ve sermaye akm-

larndan kaynaklanan krlganlklara kar ekonominin dayanklln artracak uygulamalar benim-

senmitir. Dolaysyla bir yandan cari an drlmesi ve ekonomik bymenin yavalatlmas

yumuak ini salanmas, dier yandan d inansmann kompozisyonunun daha salkl bir hale

getirilmesi hedeenmitir.

2012 ylnda yksek cari ak sorununa ynelik alnan nlemlerin bir sonucu olarak, enerji d carian sra yaklamas ksa vadede azalan makro-inansal riskler, srdrlebilir ekonomik byme-

ye geri dn, kamu bor yknn azalmas, enasyondaki azal ve krizlere kar direncin artmas

neticesinde, Trkiye ekonomisinin kredi notu byk uluslararas kredi derecelendirme kuruluun-

dan biri olan Fitch derecelendirme kuruluu tarandan 18 yl sonra ilk kez yatrm yaplabilir seviyeye

BBB- karlmtr.

7/30/2019 2012'de Ekonomi

4/16

S E T AA N A L I Z

4

2011 ylnda i talep ile yksek oranda byyen Trkiye ekonomisinde, bu durumaparalel olarak ithalat ve dolaysyla cari ak artmtr. Bu yzden, 2011 ylnda Trkiyeekonomisinde gerekleen yksek byme ve buna bal olarak artan cari ak ve buan srdrlebilirlii ekonomik gndemin en nemli tartma konusu olmutur.Bata AB lkelerinde devam eden bor krizi ve kresel ekonomide yaanan daralmanedeniyle oluan karamsar senaryolar , 2012 ylnda gelimi ve gelimekte olan lke-lerin ekonomik byme tahminlerini aa ynl revize etmelerine sebep olmutur.Trkiye ekonomisinde de 2012 ekonomik byme hedei 2011 ylna oranla dkkalmtr. Trkiye ekonomisinde 2012 2014 Orta Vadeli Programda OVP yzde 4olan 2012 yl ekonomik byme hedei, 2013 2015 OVPde yzde 3,2ye drl-mtr. Bu yzden 2012de ekonomiye ilikin ne kan gelimeler deerlendirilme-sinde, ekonomik byme, cari ak , d ticaret ve para politikas ne kan balklarolmutur.

1. EKONOMK BYME VE YUMUAK N

Trkiye statistik Kurumu TK verilerine gre, Gayri Sai Yurtii Hasla GSYH 2012yl ilk eyrekte, bir nceki yln ayn dnemine gre reel olarak yzde 3,4; ikinci eyrek-te yzde 3; nc eyrekte ise yzde 1,6 artmtr Tablo 1. 2012 ylnda cari anart nedeniyle bymede yaplan rene ramen, ekonomide byme trendinin de-vam ettii grlmtr. 2012 yl birinci ve ikinci eyreklerde meydana gelen ekono-mik byme net ihracatn poziti katksyla gereklemi ancak byme oranlar 2011ylna oranla dk kalmtr. Birinci, ikinci ve nc eyrek dnemlerinde yani ilk do-kuz ayda Trkiye beklentilerin altnda olsa da yzde 2,6 byme oran ile AB lkeleriortalamasnn ok zerinde bir byme gerekletirmitir.

2012 yl nc eyrei itibariyle yurt ii talep daralmaya devam etmi, ihracat isekresel byme grnmndeki zayamaya ramen art eilimini korumutur. Bunedenle ihracata dayal ekonomik bymenin devamll nem arz etmektedir. Ay-rca, cari a azaltmak iin zellikle ithalatta gerekleen azal ile hem ekonomik

2012DE EKONOMI

7/30/2019 2012'de Ekonomi

5/16

2 0 1 2 D E E K O N O M

5

nmzdekdnemlerde

hracatn yansra talebnde ekonomkbymeye katkyapmas n,Merkez Bankasnndaha yksekoranlarda azndrmne gtmes

beklenmektedr

byme bir nceki yla gre hz kesmi hem de cari ak kademeli olarak azalmtr.

nmzdeki dnemlerde ihracatn yan sra i talebin de ekonomik bymeye katkyapmas iin, Merkez Bankasnn daha yksek oranlarda aiz indirimine gitmesi bek-

lenmektedir. Politika aiz oranndaki indirim kredi aizlerinin nemli oranda dmesi-

ne ve dolaysyla ekonomik aktivitedeki canlln artmasna katkda bulunacaktr. talebin canlandrlmas ile ihracatn yan sra i talebin katksyla Trkiye ekonomisinin

potansiyelinin altnda bymesi engellenecektir.

Bunun yan sra yurtii tasarruarn ve beraberinde byk lekli yatrmlarn art ile

gerekleecek ekonomik byme srdrlebilir ekonomik istikrar asndan nem-

lidir. Trkiye ekonomisi asndan hkmetin 2023 ylna ynelik hedeerinden olan

dnyann ilk on ekonomisi arasnda yer almak da ancak byle bir ekonomik yapyla

mmkn olacaktr.

TABLO 1. GSYH SONULARI (2011, 2012)

Yl - Dnem Cari FiyatlarlaGSYH Milyon TL

GelimeHz %

Cari Fiyatlarla GSYHMilyon Dolar

GelimeHz %

Sabit FiyatlarlaGSYH Milyon TL

GelimeHz %

2011-I 287991 19,5 182588 14,3 26251 11,9

2011-II 315493 18,6 201763 16,6 28021 9,1

2011-III 351654 18,8 203375 3,9 31087 8,4

2011-IV 339755 14,9 184572 -9,1 29515 5,2

2011 Yllk 1294893 17,8 772298 5,6 114874 8,5

2012-I 327995 13,4 182174 -0,6 27161 3,4

2012-II 349630 10,3 193686 -4,5 28838 3,02012-III 377584 7,7 209248 3,2 31594 1,6

Kaynak: TK

2. CAR AIK

Trkiye 2008 kresel ekonomik krizin olumsuz etkilerini ksa srede gidermi, gelimi

lkelere gre daha istikrarl bir grnm sergilemitir. Bu istikrarl grnm sayesinde

Trkiye ekonomisi kresel ekonomideki bozulmadan kaynakl d oklarn olumsuz

etkisini minimize etmitir. Ancak, 2011 ylndaki i talep kaynakl yzde 8,5lik ekono-

mik byme neticesinde cari an GSYH iindeki pay da yaklak yzde 10 seviyesi-ne kmtr Graik 1. talebin poziti etkisiyle byyen Trkiye ekonomisinde ithal

girdilerin art cari an da nemli lde artmasna neden olmutur. zellikle 2011

ylnda inden sonra en hzl byyen ikinci ekonomi olan Trkiye ekonomisinde cari

an GSYH iindeki paynn yzde 10 dzeyine kmas, cari an srdrlebilirlii

tartmalarn gndeme getirmitir. Ayrca, ithalata olan yksek bamllk ve dk

katma deerli retim neticesinde ekonomik bymenin cari a hzla artrmasna

neden olmas Trkiye ekonomisinin krlgan bir unsuru olarak grlmtr. Bu yz-

den, 2012 ylnda Trkiye ekonomisi, ekonomik byme ve cari ak arasnda tercih

noktasna gelmitir.

2011 ylnda hem Trkiyenin en byk ihracat pazar olan Avrupa Birlii lkelerindeki

d talebin azalmas hem de i talebin hzl art nedeniyle, Trkiye ekonomisinde cari

a drmek iin kredilerde yavalama yoluna gidilerek ekonomik bymeden e-

ragat edilmitir. 2012 yl iin, 2013 2015 OVPde yzde 3,2ye drlen ekonomik

7/30/2019 2012'de Ekonomi

6/16

S E T AA N A L I Z

6

Alnan ekonomktedbrler le car

ak br ncek ylakyasla azalarak

Ocak-Eylldnemnde GSYH

ndek pay yzde6,7ye dmtr.

byme hedei, cari ak zerinde azaltc etki yapm ve cari ak srdrlebilir sevi-

yeye drlmtr.

Bu tercih dorultusunda Avrupa Birlii lkelerindeki parasal genilemenin aksine birpolitika izlenerek sk para politikas hedeenmitir. Bu hedee ynelik olarak MerkezBankas tarandan kredi hacmi daraltlarak i talep yavalatlmtr. Bu dorultuda al-nan ekonomik tedbirler ile cari ak bir nceki yla kyasla azalarak Ocak-Eyll dne-minde GSYH iindeki pay yzde 6,7ye dmtr. Cari a azaltmak iin ekonomikbymeden eragat etmek uzun vadede kalc zm olamayaca ve ekonomik by-

menin Trkiye ekonomisi gibi gelimekte olan lkeler iin vazgeilmez olmas nedeniy-le cari a azaltc yapsal tedbirlerin alnmas zorunlu hale gelmitir.

Buna ynelik olarak alnan balca tedbir sanayi retimine ynelik verilen tevikler ol-mutur. hracat kompozisyonu arlkl olarak dk ve orta teknolojili mallardan olu-an Trkiye ekonomisinde yksek teknolojili retime gei yapmak ve dorudan ya-banc yatrmlar zendirmek amacyla yeni tevik sistemi hazrlanmtr. Yatrmclarnihtiyalar ve talepleri gz nnde bulundurularak tasarlanan bu yeni tevik sistemin-

de, genel tevik uygulamalar, blgesel tevik uygulamalar, byk lekli yatrmlarnteviki ve stratejik yatrmlarn teviki olmak zere drt temel yatrm teviki konusubelirlenmitir. Dier yandan, yatrmlarn byklnn ve niteliklerinin nemli oldu-u bu sistemde cari a azaltc, istihdam arttrc ve blgesel gelimilik arklarnazaltc stratejik uygulamalara tevik verilmesi tasarlanmtr.

Trkiye ekonomisinin kamu maliyesindeki olumlu gstergelerine ramen cari akta-ki yksek oranlar sermaye evresi tarandan bir krlganlk unsuru olarak grlm-tr. Cari an srdrlebilirlii konusunun bir krlganlk unsuru olarak grlmesi,

Trkiyeye gelecek yabanc sermayeyi dorudan etkileyen nemli bir aktr olarakne kmtr. nk, kamu maliyesindeki ve dier makroekonomik gstergelerdekiolumlu gelimeler cari an glgesinde kalm ve yatrmlar dorudan etkileyenkredi derecelendirme kurulular iin de bir deerlendirme kriteri olmutur. Bu yz-den, kredi derecelendirme kurulularnn notlar ile CDS primleri karlatrldnda,piyasann kredibiliteye verdii not ile kredi derecelendirme kurulularnn verdii not

GRAFK 1. BYME ORANI VE CAR AIK/GSYH ORANI

Kaynak: TK, OVP 2013-2015*OVP 2013-2015 tahminleri verilmitir.

7/30/2019 2012'de Ekonomi

7/16

2 0 1 2 D E E K O N O M

7

Trkyeekonomsnn kred

notu bykuluslararas kredderecelendrmekuruluundanbr olan Ftchderecelendrmekuruluu tarandan18 yl sonra lk kezyatrm yaplablr

sevyeye BBB-karlmtr.

arasnda byk ark meydana gelmitir. Trkiyenin gerekletirmi olduu ekonomik,inansal ve siyasi istikrar piyasalar tarandan kabul grrken, kredi derecelendirmekurulularnn piyasadaki bu kredibiliteyi kredi notuna yanstmadklar grlmtr.Hatta, 2011 ylndaki yksek cari ak ne srlerek 2012 yl Mays aynda bykuluslararas kredi derecelendirme kuruluundan biri olan Standard and Poors S&Ptarandan Trkiyenin yabanc para cinsinden uzun vadeli kredi notunun BB+ gr-nm pozititen duraana drlmtr. Uluslararas kredi derecelendirme kurulu-lar tarandan yllarca hi de hak etmedii seviyede, yani yatrm yaplabilir seviyeninaltnda not verilen Trkiyeye yatrm onlarnn girii engellenmi, bunun da lkeyemaliyeti ar olmutur.1

2012 yl cari akta alnan nlemlerin bir sonucu olarak, enerji d cari an sra yak-lamas ksa vadede azalan makro-inansal riskler, srdrlebilir ekonomik bymeye

geri dn, kamu bor yknn azalmas, enasyondaki azal, gl bankaclk siste-mi ve krizlere kar direncin artmas neticesinde Trkiye ekonomisinin kredi notu byk uluslararas kredi derecelendirme kuruluundan biri olan Fitch derecelendirmekuruluu tarandan 18 yl sonra ilk kez yatrm yaplabilir seviyeye BBB- karlm-tr. Kredi derecelendirme kurulularnn oligopolistik yaps gerei dier nde gelenkredi derecelendirme kurulularnn da Trkiyenin notunu nmzdeki dnemlerdeyatrm yaplabilir seviyeye ykseltmesi beklenmektedir. Yatrm ortamnn iyiletiinigsteren bu durum Trkiyeye dorudan yabanc yatrmlarn ve yurt dndaki onla-rn ucuz maliyetle gelmesine katk salayacaktr. Cari an inanasmanna katk sa-layacak olan bu unsurun yan sra ekonomide yurtii tasarruarn artrlmas, mali di-siplinin devam ettirilmesi, kaytdlkla mcadelede yapsal reormlarn yaplmas da

hem cari an inanasmann kolaylatrc hemde cari a azaltc etki yapacaktr.2

3. DI TCARET

Dnya ekonomisinde ticaretin nndeki engellerin byk lde kalkt ve rekabe-tin hzland koullarda lkeler iin ihracat pazarnda geni paya sahip olmak birincilekonomik hede haline gelmitir. hracatn neminin artt ve lkeler aras rekabe-tin gittike zorlat dnya ekonomisinde yeni pazarlara sahip olmak, yksek kalitelirnleri dk iyata sunmak, yksek teknolojili rnler ihra edebilmek ve kreselekonomi liginde st sralara kmak zorunlu hale gelmitir. Trkiye ekonomisi de bu

pazardan yksek pay almay, 2023 ylnda ise 500 milyar dolar ihracat hacmine ula-may hedeemektedir. Buna ynelik olarak 2012 ylnda 2023 Trkiye hracat Stratejisive Eylem Plan uygulamaya konmutur. Bu stratejinin balca amalar ihracattaki ya-psal sorunlara zm bulmak ve kresel ekonomideki olas d oklara kar hazrlklolmaktr.3

Dnya ticaretinde gleen rekabet koullarna adapte olan Trkiye ekonomisi dticaret hacmi 2001 ylndan 2008 kresel krizine kadar srekli artmtr. 2009 yln-da kresel krize bal olarak den d ticaret hacmi 2010 ylndan itibaren yenidenykselie gemi ve kresel kriz ncesi seviyeyi yakalamtr Graik 2. 2011 ylndakiAvrupa Birlii blgesindeki bor krizine ramen, Trkiyenin pazar payn bytmesi

1. Karagl, Erdal.T. ve Mhokur, .. 2012, Kred Derecelendrme Kurulular: Alternat Araylar, SETA RaporNo:7, Ankara.

2. T.C. Kalknma Bakanl, 2013 2015 Orta Vadel Program, 9.10.2012.

3. T.C. Ekonom Bakanl, 2023 Trkye hracat Stratejs ve Eylem Plan, 13.06.2012.

7/30/2019 2012'de Ekonomi

8/16

S E T AA N A L I Z

8

Avrupaya olanhracattak daralma

Ortadou veArka pazar lekame edlm,

bylece hracatoranndak artsrdrlmtr.

ve corai eitlilii salamas ihracata poziti bir ivme kazandrmtr. D ticaret hac-

mindeki bu art 2012 ylnda da devam etmi ve net ihracat arlkl bir ekonomikbyme gereklemitir.

2012 Ocak-Ekim dneminde gelimi lkelere yaplan ihracat derken, Trkiye ihra-cat orann artrmaya devam etmitir. 2012 ylnda Trkiyenin en nemli ticaret ortak-larndan olan Avrupa Birlii lkelerinin iinde bulunduu borluluk krizi nedeniyle bublgeye yaplan ihracat oranlar dmtr. Fakat Trkiye ekonomisi ihracatta pazareitliliini artrarak Avrupadan kaybettii pazar telai etmitir. Avrupaya olan ihra-cattaki daralma Ortadou ve Arika pazar ile ikame edilmi, bylece ihracat orannda-ki art srdrlmtr. Reerans dnemde, 2011 ylnn ayn dnemine gre ihracatyzde 12,09 orannda artarak ekonomik bymenin lokomotii olmutur. hracatnyzde 40ndan azlasnn gerekletii Avrupa Birlii lkelerinde meydana gelen ta-lep daralmas ile Trkiyenin Avrupa Birlii lkelerine yapt ihracat bir nceki ylnayn ayna gre yzde 22,1 orannda azalmtr. Bu blgede azalan ihracatn olumsuzetkilerini azaltmak iin pazar eitlilii salanarak, bu blgede meydana gelen talepdaralmas telai edilmitir. Bir nceki yln ayn ayna gre Yakn ve Ortadou lkelerineyaplan ihracat ise yzde 28,7 ve Arika lkelerine yaplan ihracat yzde 16 orann-da art gstermitir. 2012 ylnda ise ihracat kresel kriz ortamna ramen ithalattandaha azla artmtr. Bu nedenle 2012 yl Ocak-Ekim dneminde ihracatn ithalat kar-lama oran artarak yzde 64,5e ykselmitir Graik 3.

GRAFK 2. TRKYE EKONOMS DI TCARET HACM (MLYAR DOLAR)

Kaynak: TM

7/30/2019 2012'de Ekonomi

9/16

2 0 1 2 D E E K O N O M

9

Ekonomdesrdrlen sk

malye poltkas vegl bankaclksektr sayesnde,Trkye ekonomsgelm lkeleregre daha stkrarlbr grnmserglem busayede kresel

ekonomdekbozulmadankaynaklanan doklardan dergelm lkeleregrece daha azetklenmtr.

4. KAMU FNANSMANI

2012 ylnda Avrupa Birlii kaynakl kresel belirsizlik devam etmi bu da ekonomikaktivitede yavalamaya neden olmutur. Bu koullarda ekonomide srdrlen skmaliye politikas ve gl bankaclk sektr sayesinde, Trkiye ekonomisi gelimi

lkelere gre daha istikrarl bir grnm sergilemi bu sayede kresel ekonomidekibozulmadan kaynaklanan d oklardan dier gelimi lkelere grece daha az etki-lenmitir. Fakat byk lde ulatrma altyaps giderleri bata olmak zere, mal vehizmet almlar, personel giderleri ve sosyal gvenlik primlerindeki artlar gibi alt ka-lemlerde de meydana artlarda bte an artrmtr.4

Trkiye ekonomisinde 2012 ylnda da mali disiplin srdrlm ve OVP 2013 - 2015tebelirtildii zere bundan sonraki dnemde de srdrlmesi kararlatrlmtr. Ortavadeli programda 2012 yl iin bte a 33 milyar 472 milyon TL; bte annGSYH iindeki paynn ise yzde 2,3 olarak gereklemesi ngrlmektedir Graik 4.Euro Blgesi lkelerinin ok yksek bte aklar verdikleri dnemde Trkiye ekono-misi bte an hedeedii oranlarda tutmay baarmtr.

Fakat kriz nedeniyle Euro Blgesi lkelerine ihracat den Trkiye ekonomisinde, aynzamanda i talepteki daralma nedeniyle ithalat dm, buna bal olarak da ithalatvergilerinden salanan gelir azalmtr. Buna ramen sk mali disiplinin srdrlme-si, zelletirme gelirlerinde art ve i talebin canlanacak olmasnn yarataca dolaylvergi art ile 2012 ylnda yzde 2,3 orannda bte a verilmesi hedeenmektedir.5Bylece kresel ekonominin iinde bulunduu belirsizlik ortam, gelimi ekonomile-rin bor krizleri ve gelimekte olan lkelerdeki olumsuz makroekonomik koullarda,Trkiye ekonomisinin yzde 3 olan Maastricht Kriteri altnda bir bte a gerekle-mesi beklenmektedir. Kamu maliyesi perormansnn bir dier gstergesi olan aiz ddengenin GSYHye orannn ise yzde 1,1 orannda gereklemesi ngrlmektedir.6

4. Karagl, E.T. 2012, Orta Vadel Program 2013 2015, SETA Perspektif10, Ankara.

5. Karagl, E.T. 2012, Orta Vadel Program 2013 2015, SETA Perspektif10, Ankara.

6. T.C. Malye Bakanl 2012, 2013 Yl Bte Gerekes, Ankara.

GRAFK 3. HRACATIN THALATI KARILAMA ORANI

Kaynak: TM

7/30/2019 2012'de Ekonomi

10/16

S E T AA N A L I Z

10

Mal dsplnnkaltesndek artn

yan sra yurt tasarru hadlern

ykseltmeyeynelk

uygulamalarfnansal stkrarndesteklenmesne

de katksalayacaktr.

2002 ylndan bu yana devam eden sk maliye politikasnn srdrlmesi, zellikled oklar kontrol edebilmek asndan byk nem tamaktadr. Bu nedenle 2013 2015 OVPde de mali disiplindeki kararlln srdrlmesi hedeenmektedir. Trkiyeekonomisi 2012 ylnda da en baarl ekonomik perormans kamu maliyesi alanndagerekletirmitir. Bunun devamll iin nmzdeki dnemlerde de bu mali disipli-nin kalc hale getirilmesine ynelik yapsal reormlarn glendirilmesi ve kamu bor-lanma yaps kalitesinin ykseltilmesi ngrlmektedir. Mali disiplinin kalitesindekiartn yan sra yurt ii tasarru hadlerini ykseltmeye ynelik uygulamalar inansalistikrarn desteklenmesine de katk salayacaktr.7

Dier yandan, Trkiye ekonomisinde AB tanml genel ynetim bor stokunun GSYHiindeki pay ise sk mali disiplin neticesinde 2001 ylndan 2008 ylna kadar kademeliazaln srdrmtr. 2009 ylnda kresel krizin bir yansmas olarak artan bu oran,2010 ylndan itibaren de gemi ve 2011 ylnda kriz ncesi seviyesine gelerekyzde 39,2ye dmtr. 2012 yl iin ise 2013 2015 OVPde bu orann yzde 36,5seviyesine dmesi beklenmektedir Graik 5.

7. TCMB, Fnansal stkrar Raporu 2 15, Ankara, Kasm 2012.

GRAFK 4. BTE AII/GSYH

Kaynak: TK, *OVP 2013-2015 tahmini

GRAFK 5. AB TANIMLI GENEL YNETM NOMNAL BOR STOKU/GSYH (%)

Kaynak: TK* OVP 2013-2015 tahmini

7/30/2019 2012'de Ekonomi

11/16

2 0 1 2 D E E K O N O M

11

2012 yl knceyrende

enasyonngrld gbd elmnegemtr. Bud taleptekve buna balolarak ekonomkaktvtedekyavalamadan

kaynaklanmtr.

5. PARA POLTKASI, CAR AIK VE EKONOMK

BYME2011 ylnda kresel ekonomideki belirsizlik ve beraberinde enerji iyatlarndaki yk-seli, Trkiye ekonomisi enasyon oranlarn da etkilemi ve zellikle 2011 yl Ekimaynda yaplan iyat ayarlamalar nedeniyle ylsonu enasyon oran yzde 10,45 se-viyesinde gereklemitir. Enasyondaki bu artn orta ve uzun vadedeki retim veekonomik bymeye olas olumsuz etkisi veiyat istikrar hedeinin tutturulamamasdurumu TCMByi 2012 ylnda sk bir para politikasna ynlendirmitir.Bu dorultuda,2011 ylnda olduu gibi 2012 ylnda da politika aizi, zorunlu karlk oranlar, aizkoridoru gibi birok para politikas arac kullanlmtr. Bylece, Merkez Bankas esnekpara politikasyla kontrol elinde tutmak istemitir.

2012 yl ilk eyreinde uluslararas petrol iyat gelimeleri paralelinde ngrlendenhzl art kaydeden enerji iyatlar enasyon orannn it hanede kalarak yzde 10,43orannda gereklemesine neden olmutur. Bu yksek oranl ve hedeten oldukauzak olan enasyon oran sonrasnda Merkez Bankas i talebi kontrol altnda tutmuve zorunlu karlk oranlarn nemli lde artrmtr.8 Merkez Bankas kresel eko-nomideki belirsizliklere nlem olarak para politikasndaki esnekliini elinde bulun-durmaya devam etmi ve zorunlu karlk oranlarn artrarak rezerv biriktirme yolunagitmitir.

2012 yl ikinci eyreinde enasyon ngrld gibi d eilimine gemitir. Bud i talepteki ve buna bal olarak ekonomik aktivitedeki yavalamadan kaynak-lanmtr. talepteki bu durum yksek petrol iyatlarna ramen cari a azaltc etkiyapmtr. Bu dorultuda ksa vadeli dviz alm ihaleleriyle rezervler glendirilirkenbir yandan da kredi art hz kontrol altnda tutulmaya allmtr. TCMB Enasyonoranlarndaki hedeenen arta ynelik olarak da aiz koridoru yukar doru genile-tilmi ve alnan tedbirler dorultusunda TL ortalama onlama maliyeti artrlarak TLderekabeti denge salanmtr.9

2012 yl nc eyreinde Euro Blgesi bor krizine ynelik baz somut admlarnatlm ve kresel belirsizlik ortam az da olsa piyasalarda gven ortamnn olumas-na neden olmutur. Merkez Bankas bu dnemde de sk para politikas grnmnkorumutur. Fakat enerji d ithalat iyatlarnn yksek seviyelerini korumas nedeniy-le enasyon oran da yksek seviyesinde kalmtr.10 Kresel ekonomideki belirsizlik

ve enerji iyatlarndaki ykseli de eklenince iyat istikrarnda hedeenen oranlardanuzaklalmtr. Kresel ekonomideki belirsizlik ortam neticesinde yatrmlar azalmayn zamanda aizler ykselmitir. Sz konusu iki gelimeye bal olarak da kredi tale-bi ciddi oranlarda dmtr. Bu nedenle 2011 ylnda yksek seyreden enasyonuniyatlama davranlarna olumsuz etkisi, petrol iyatlarnn ngrlen seviyelerin ze-rinde seyretmesi ve Eyll ve Ekim aylarnda yaplan iyat ayarlamalar 2012 ylnda daenasyonun yksek gereklemesinde etkili olmutur. 11

Para politikasndaki bu gelimelerin yan sra 2012 ylsonu enasyon hedei OVP 2013 2015te yzde 7,4 olarak hedeenmitir. Enasyon hedeinin tutturulmas iin prog-

8. TCMB, Enasyon Raporu 2012 2, Ankara, 26.04.2012.9. TCMB, Enasyon Raporu 2012 1, Ankara, 31.01.2012.

10. TCMB, Enasyon Raporu 2012 3, Ankara, 26.07.2012.

11. Karagl, E.T. 2012, Orta Vadel Program 2013 2015, SETA Perspektif10, Ankara.

7/30/2019 2012'de Ekonomi

12/16

S E T AA N A L I Z

12

Trkyenn 2023ylna ynelk

belrledhedeerdendnyann lk

on ekonomsarasnda yer almas

n nmzdekdnemlerde dahayksek oranlarda

bymeye htyac

vardr.

ramda ngrlen sk maliye politikasyla birlikte sk para politikas egdm halindeolmaldr. zellikle uluslararas kredi derecelendirme kuruluu tarandan not artrmsonras Trkiyeye gelecek sermaye akm iyi ynetilmeli ve iyat istikrarn bozucu etkiyapmas nlenmelidir. Ayrca, TCMB iyat istikrar ve inansal istikrar birlikte srdrmehedeine ynelik oklu politika aralaryla makroekonomik grnm desteklemelidir.

Uygulanan para politikalar kapsamnda zellikle d denge, kredi genilemesi ve ser-maye akmlarndan kaynaklanan krlganlklara kar ekonominin dayanklln ar-tracak uygulamalar benimsenmitir. Dolaysyla bir yandan ekonominin dengeli birbyme yolunda devam etmesi amalanrken cari an kontrol alnarak yumuakiniin salanmas, dier yandan d inansmann kompozisyonunun daha salkl birhale getirilmesi hedeenmitir.12 Uygulanan ksa vadeli aiz oran aracyla enasyonoran uygun seviyede tutulmaya allm hem de uygulanan aiz koridoru ile gnlk

ve hatalk rekanslarda parasal durua ince ayar yaplabilmitir.13

Sonu olarak, kresel krizin yaand bir dnemde, uygulanan politikalar ile ihracatmiktarnda hatr saylr bir art yaanmtr. lke ekonomisi 2012 ylnda ihracat ora-nndaki art ile birlikte 2009 ylnn son eyreinden itibaren devam eden poziti yn-l bymesine devam etmitir. Bata Euro Blgesinde olmak zere kresel ekonomikkrizin etkilerinin ciddi ekilde hissedildii bir ok lkede ekonomik klme gerek-leirken, Trkiyenin bymesini srdrmesi dier lkelerden ayrtnn nemli birgstergesi olmutur. Ancak, Trkiyenin 2023 ylna ynelik belirledii hedeerdendnyann ilk on ekonomisi arasnda yer almas iin nmzdeki dnemlerde dahayksek oranlarda bymeye ihtiyac vardr.

12. A. Hakan Kara, Kresel Krz Sonras Para Poltkas, Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas TCMB, Hazran, 2012.

13. a.g.e

7/30/2019 2012'de Ekonomi

13/16

2 0 1 2 D E E K O N O M

13

KRONOLOJ

24 Ocak 2012 Merkez Bankas tarandan yaplan aklamada, 25 Ocaktan itibaren dzenli dviz satmihalelerine son verilmesine ancak, gerek grlen gnlerde gn ii dviz satm ihalelerialmasna karar verildi.

21 ubat 2012 Merkez Bankas Para Politikas Kurulu, politika aizi olan bir hata vadeli repo ihale aizoran yzde 5,75 dzeyinde sabit tutulmutur. Merkez Bankas borlanma aiz oranyzde 5 dzeyinde sabit tutulmu; bor verme aiz oran yzde 12,5ten yzde 11,5e,drld.

1 Mart 2012 Merkez Bankas tarandan dzenlenen TL Simge Yarmasnn sonular akland.TLnin yeni simgesi, Babakan Recep Tayyip Erdoan, Babakan Yardmcs Ali Babacanve Merkez Bankas Bakan Erdem Ba tarandan tantld.

27 Mart 2012 Merkez Bankasndan yaplan aklamada, altn rezervlerinin glendirilmesi vebankaclk sisteminin maliyet ve likidite kanallarnn olumlu etkilenmesi amacyla, TrkLiras ykmllkler iin tesis edilmesi gereken zorunlu karlklarn altn olarak tesisedilebilecek ksm yzde 10dan yzde 20ye ykseltildi. Kymetli maden hari yabancpara ykmllkler iin tesis edilmesi gereken zorunlu karlklarn altn olarak tesis

edilebilecek ksm ise yzde 10dan sra indirildi.2 Nisan 2012 Ekonominin 2011in son eyreinde yzde 5,2, yln tamamnda ise yzde 8,5

byd TK tarandan akland.

5 Nisan 2012 T.C. Ekonomi Bakanl tarandan hazrlanan Yeni Tevik Sistemi Babakan Erdoantarandan akland.

1 Mays 2012 Uluslararas kredi derecelendirme kuruluu Standard and Poors S&P tarandanTrkiyenin kredi notu grnm BB posititen duraana drld.

29 Mays 2012 Merkez Bankas Para Politikas Kurulu toplantsnda, inansal istikrar desteklemekamacyla, TL ykmllkler iin tutulmas gereken zorunlu karlklarn dviz cinsindentesis imknna dair getirilen esnekliin snrl lde artrlmasna karar vererek, st snryzde 40tan yzde 45e ykseltildi.

20 Haziran 2012 Trkiyenin kredi notu uluslararas kredi derecelendirme kuruluu Moodys tarandanbir kademe artrlarak Ba2den Ba1e ykseltildi.

21 Haziran 2012 Para Politikas Kurulu tarandan politika aizi olan bir hata vadeli repo ihale aiz oran

yzde 5,75, Merkez Bankas borlanma aiz oran yzde 5, bor verme aiz oran yzde11,5, ak piyasa islemleri erevesinde piyasa yapcs bankalara repo ilemleri yoluylatannan borlanma imkan aiz oran yzde 11 olarak kararlatrld

2 Temmuz 2012 Trkiye statistik Kurumu TK tarandan , Trkiye ekonomisinin bu yln birincieyreinde yzde 3,2 byd akland.

10 Eyll 2012 Trkiye statistik Kurumu TK tarandan, Trkiye ekonomisinin bu yln ikincieyreinde yzde 2,9 byd akland.

18 Eyll 2012 Merkez Bankas Para Politikas Kurulu tarandan, politika aizi olan bir hata vadeli repoihale aiz oran yzde 5,75 dzeyinde sabit tutulmutur. Merkez Bankas borlanma aizoran yzde 5 dzeyinde sabit tutulmu; bor verme aiz oran yzde 11,5ten yzde10a, ak piyasa ilemleri erevesinde piyasa yapcs bankalara repo ilemleri yoluylatannan borlanma imkan aiz oran yzde 11den yzde 9,5e drld.

9 Ekim 2012 2013 2015 Orta Vadeli Program OVP akland.

18 Ekim 2012 Merkez Bankas Para Politikas Kurulu tarandan, politika aizi olan bir hata vadeli repo

ihale aiz oran yzde 5,75 dzeyinde sabit tutulmutur. Merkez Bankas borlanmaaiz oran yzde 5 dzeyinde sabit tutulmu; bor verme aiz oran yzde 10dan yzde9,5e, ak piyasa ilemleri erevesinde piyasa yapcs bankalara repo ilemleri yoluylatannan borlanma imkan aiz oran yzde 9,5ten yzde 9a drld.

5 Kasm 2012 Trkiyenin uzun dnem yabanc para cinsinden kredi notu 1994 ylndan bu yana,ilk dea Fitch derecelendirme kuruluu tarandan BB den BBB-ye ykseltildi, vegrnm duraan olarak belirlendi.

20 Kasm 2012 Merkez Bankas Para Politikas Kurulu tarandan, politika aizi olan bir hata vadeli repoihale aiz oran yzde 5,75 dzeyinde sabit tutulmutur. Merkez Bankas borlanmaaiz oran yzde 5 dzeyinde sabit tutulmu; bor verme aiz oran yzde 9,5ten yzde9a, ak piyasa ilemleri erevesinde piyasa yapcs bankalara repo ilemleri yoluylatannan borlanma imkan aiz oran yzde 9dan yzde 8,5e drld.

10 Aralk 2012 Trkiye statistik Kurumu TK tarandan Trkiye ekonomisinin bu yln nceyreinde yzde 1,6 bydn akland.

18 Aralk 2012 Merkez Bankas Para Politikas Kurulu tarandan, politika aizi olan bir hata vadeli repo

ihale aiz oran yzde 5,75ten yzde 5,50ye drlmtr.

7/30/2019 2012'de Ekonomi

14/16

S E T AA N A L I Z

14

6. SONU VE NERLER

2012 yl cari ak ve ekonomik byme verileri, ekonomide i ve d talep arasndakidengelenmenin devam ettiini gstermektedir. lke ekonomisi, 2012 ylnda ihracatmiktarndaki art ile birlikte 2009 ylnn son eyreinden itibaren devam eden po-ziti ynl bymesine devam etmitir. Bata Euro Blgesinde olmak zere kreselekonomik krizin etkilerinin ciddi ekilde hissedildii birok lkede ekonomik klmegerekleirken, Trkiyenin bymesini srdrmesi, Trkiyenin dier lkelerden ayr-tnn nemli bir gstergesi olmutur.

2012 ylnda uygulanan politikalar ile ihracat miktarnda hatr saylr bir art yaan-mtr. Bu dnemde ihracat ekonomik bymenin lokomotii olmutur. Bu nedenle,ihracatta devam eden art trendinin srdrlmesi iin, TLnin ar deerlenmemesi

gerekir. nmzdeki dnemlerde ihracatn yan sra i talebinde ekonomik byme-ye katk yapmas iin, Merkez Bankasnn politika aizinde indirime gidecei beklentisiartmtr. Politika aiz oranndaki indirim kredi aizlerinin nemli oranda dmesineyol aacak; bunun da i talebi canlandraca ngrlmektedir. Bu da 2013 yl ekono-mik bymesinin 2012 ylna oranla daha yksek gereklemesine katk salayacaktr.

nmzdeki dnmelerde cari ak ve ekonomik byme arasnda tercih noktasnagelmemek iin, ekonomide uygulanacak uzun vadeli yapsal nlemler ile cari aartrmadan ekonomik bymenin salanmas gerekmektedir. Bu kapsamda, 2013 y-lnda cari aa nlem olarak hazrlanan Yeni Tevik Sisteminin olumlu etkisinin dahaazla hissedilecei bir dnem olaca ngrlmektedir. Ayrca, Fitch derecelendirmekuruluunun kredi not artrm sonras yatrm yaplabilir seviyeye kan ekonomide,hem cari an inansmannn daha kaliteli olmas hem de lkeye gelecek olan yaban-c yatrm miktarnda nemli art olmas beklenmektedir.

Trkiyenin 2023 ylna ynelik belirledii hedeerden dnyann ilk on ekonomisi ara-snda yer almas iin nmzdeki dnemlerde daha yksek oranlarda bymeye ihti-yac vardr. Yksek ve istikrarl byme ortamnn salanmas iin ekonomide i tasar-ruarn ve rekabet gcnn arttrlmas gerekmektedir. Dier yandan, Merkez BankasPara Politikas Kurulu tarandan da ska iade edildii gibi orta vadede mali disiplinikalc hale getirecek ve tasarru an azaltacak olan yapsal reormlarn srdrlme-si, lke kredi riskindeki greli iyilemeye katkda bulunarak inansal istikrar destekle-yecektir. Bu ynde atlacak admlar para politikasnn hareket alann geniletecek ve

uzun vadeli kamu borlanma aizlerinin dk dzeylerde kalc olmasn salayaraktoplumsal reah destekleyecektir.

7/30/2019 2012'de Ekonomi

15/16

7/30/2019 2012'de Ekonomi

16/16

2012 ylnda AB lkelerinde devam eden bor krizi ve kresel ekonomide ya-anan daralma ekonomik bymeye dair karamsar senaryolara neden olmu,gelimi ve gelimekte olan lkelerin ekonomik byme tahminleri aa ynlrevize edilmitir. Trkiye ekonomisinin ise, ithalata olan yksek bamll ve d-k katma deerli retim neticesinde 2011deki ekonomik bymenin cari ahzla artrmasna neden olmas 2012 ylnda Trkiyeyi, ekonomik byme ve cariak arasnda tercih noktasna getirmitir. Bu yzden, Trkiye ekonomisinde 2012 2014 Orta Vadeli Programda OVP yzde 4 olan 2012 yl ekonomik bymehedei, 2013 2015 OVPde yzde 3,2ye drlmtr.

2012 yl ilk dokuz aylk dneminde, Trkiye ekonomisinde yzde 2,6 oranndaekonomik byme gereklemitir. Kresel ekonomideki karamsar tabloya ra-men gerekletirilen poziti ekonomik bymede ihracatn pay byk olmutur.2011 ylndaki Avrupa Birlii blgesindeki bor krizine ramen, Trkiyenin pa-zar payn bytmesi ve corai eitlilii salamas ihracata poziti bir ivme ka-zandrmtr. D ticaret hacmindeki bu art 2012 ylnda da devam etmi ve netihracat arlkl bir ekonomik byme gereklemitir. nmzdeki dnemlerdeihracatn yan sra i talebin de ekonomik bymeye katk yapmas iin, MerkezBankasnn olas aiz indirimi, kredi aizlerinin nemli oranda dmesine ve dola-ysyla ekonomik aktivitedeki canlln artmasna katkda bulunacaktr.

Uygulanan para politikalar kapsamnda zellikle d denge, kredi genilemesive sermaye akmlarndan kaynaklanan krlganlklara kar ekonominin dayank-lln artracak uygulamalar benimsenmitir. Dolaysyla bir yandan cari andrlmesi ve ekonomik bymenin yavalatlmas yumuak ini salanmas,dier yandan d inansmann kompozisyonunun daha salkl bir hale getirilme-

si hedeenmitir.2012 ylnda yksek cari ak sorununa ynelik alnan nlemlerin bir sonucuolarak, enerji d cari an sra yaklamas ksa vadede azalan makro-inansalriskler, srdrlebilir ekonomik bymeye geri dn, kamu bor yknn azal-mas, enasyondaki azal ve krizlere kar direncin artmas neticesinde, Trkiyeekonomisinin kredi notu byk uluslararas kredi derecelendirme kuruluun-dan biri olan Fitch derecelendirme kuruluu tarandan 18 yl sonra ilk kez yatrmyaplabilir seviyeye BBB- karlmtr.

S E T A | S Y A S E T , E K O N O M V E T O P L U M A R A T I R M A L A R I V A K F IN e n e h a t u n C a d d e s N o : 6 6

G O P a n k a y a 0 6 7 0 0 A n k a r a T R K Y ET e l : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 0 0 | F a k s : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 9 0

w w w . s e t a v . o r g | n o @ s e t a v . o r g

S E T A | W a s h i n g t o n D . C . O f f i c e

1 0 2 5 C o n n e c t c u t A v e n u e , N . W . , S u t e 1 1 0 6W a s h n g t o n , D . C . , 2 0 0 3 6

T e l : 2 0 2 - 2 2 3 - 9 8 8 5 | F a k s : 2 0 2 - 2 2 3 - 6 0 9 9w w w . s e t a d c . o r g | n o @ s e t a d c . o r g

ERDAL TANAS KARAGL, retm yes, Yldrm Beyazt nverstes

LK STKLAL MIHIOKUR, Aratrma Asstan, SETA Ekonom ve Toplum AratrmalarAHMET SEMH BNGL, Aratrma Asstan, SETA Ekonom ve Toplum Aratrmalar