warisan kebangsaan Memulihara & Memelihara Warisan Kita

ISSN NO.: 1823-1732X

Jabatan Warisan Negara, Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan Malaysiaw w w . h e r i t a g e . g o v . m y

BIL 23 • 2015

Dari Meja Ketua PengarangFROM THE CHIEF EDITOR’S DESK

Assalamualaikum dan Salam Sejahtera,

Pada kesempatan ini, saya mewakili sidang redaksi Anjung Warisan ingin mengucapkan tahniah dan syabas kepada semua warga Jabatan Warisan Negara (JWN) yang diterajui oleh YBhg Dr. Zainah Ibrahim, Ketua

Pengarah JWN dan Encik Mod Zaky Haji Din, Timbalan Ketua Pengarah atas komitmen dalam melaksanakan segala tugas yang dipertanggungjawabkan dan pencapaian cemerlang yang dicatat sepanjang tahun 2014 dan 2015. Semoga momentum ini akan terus kekal dan memotivasikan kita ke arah transformasi yang lebih cemerlang.

Sepanjang tahun 2014 dan 2015, memperlihatkan program anjuran JWN telah memberikan impak yang tinggi ke atas kesedaran masyarakat tentang pentingnya memelihara warisan negara. Masyarakat kini semakin sedar akan tanggungjawab yang perlu dilaksanakan dan memberi sokongan penuh kepada JWN dalam pengekalan warisan negara. Ini dapat dibuktikan dalam peningkatan bilangan permohonan untuk pengiktirafan, soalan dan pertanyaan yang mencerminkan minat umum yang kini semakin meningkat, yang melihat warisan sebagai aset dan jiwa negara.

Pada tahun 2015, sebanyak 112 butiran Warisan telah diangkat sebagai Warisan Kebangsaan dan menjadikan jumlah keseluruhan butiran Warisan Kebangsaan adalah sebanyak 496 butiran sejak tahun 2007. Ini adalah merupakan kejayaan dan usaha berterusan JWN dalam memartabatkan warisan negara. Kejayaan ini telah memberi perangsang kepada JWN untuk meningkatkan lagi penyelidikan tentang warisan negara supaya ia kekal dan terpelihara untuk tatapan generasi akan datang.

Akhir sekali, saya ingin mengucapkan Selamat Tahun Baru 2016 dan semoga tahun baru ini akan memberi iltizam kepada kita semua untuk terus menjalankan tugas yang diamanahkan dengan jayanya.

On behalf of the editorial board of Anjung Warisan, I take this opportunity to congratulate the staff of the Department of national Heritage (DnH), headed by Director-General Dr. Zainah Ibrahim, and Deputy Director-General Encik Mod Zaky Haji Din, for their commitment in performing all the tasks entrusted upon them and for their excellent achievements in 2014 and 2015. Hopefully, this momentum will continue to motivate us towards a more excellent transformation.

The year 2014 and 2015 saw programmes organised by DnH having enhanced public awareness on the importance of preserving national heritage. There is increasing awareness in the society on their responsibility to support DnH on efforts to preserve national heritage. This can be proven with the increase in the number of applications for recognition, questions and enquiries, which reflected increasing public interest, and those who see heritage as the country’s asset and soul.

In 2015, 112 heritage items were listed as national heritage, bringing the total number of national heritage items to 496 items since 2007. This is a success due to the continuous effort by DnH in alleviating national heritage. This success is a motivation for DnH to further enhance its research on national heritage so that they continue to exist and be preserved to be viewed for future generation.

Lastly, I would like to wish a Happy new Year and hope 2016 will give us a higher commitment and determination to continue to carry out the task entrusted upon us with great success.

Penasihat Dr. Zainah Bt Ibrahim

Timbalan PenasihatEncik Mod Zaky Bin Hj Din

Ketua Sidang PengarangPuan Elviza Binti Marjali

ahli Sidang PengarangPuan Siti Rana Dyana Binti KasranEncik Mohd Khafiruddin Bin FaijanEncik Muhammad Hariz AmeranCik Norziera Binti Baharudin

Foto Cik Norizan Binti NawiEncik Hasfawizlan Bin Harun

diterbitkan OlehJabatan Warisan NegaraKementerian Pelancongan dan Kebudayaan MalaysiaBlok A dan B, Bangunan Sultan Abdul Samad,Jalan Raja, 50500 Kuala LumpurTel: 03 26044800Faks: 03 26044900

dicetak OlehJayBees Print Industries Sdn Bhd (611177-H) © Hakcipta terpelihara.

Tidak dibenarkan mencetak semula, mengeluarkan mana-mana bahagian dalam buku ini dalam apa jua bentuk sama ada secara elektronik, mekanikal, termasuk fotokopi dan rakaman atau dengan apa jua cara sebelum mendapat izin bertulis daripada Jabatan Warisan Negara.

Anjung Warisan mengalu-alukan sumbangan rencana dan karya kreatif daripada warga JWN. Sidang redaksi berhak menyunting setiap rencana yang disiarkan.

Sidang Redaksi

An

ju

ng

W

AR

IS

An

2

jEnDELA WARISAn112 Butiran Warisan Diangkat Sebagai Warisan Kebangsaan 4Karnival Nilai-Nilai Murni dan Semarak Warisan 2015 8Wacana Ilmu dan Penyampaian Sijil Konservator 12Membongkar Rahsia Tanah Jumpaan Meriam Relik Warisan Negara 14Togetherness 16Pameran Intangible Cultural Heritage Malaysia, Paris 20Pesta Makanan Tradisional Lenggong dan Pelancaran Buku 22 Alam Dan Budaya Warisan Masakan LenggongPerak Man Sirih Pulang Ke Gagang 26Persembahan Wayang Kulit Gedek 28101 Himpunan Makanan Hampir Pupus 30Program Strategi Lautan Biru (national Blue Ocean Strategy) 32

SAnA SInI WARISAnBengkel Paluan Kompang 34Festival Makanan Kebudayaan ASEAN 34Citrarasa Malaysia 2014, Melaka 35Program Lawatan International Federation Of Art Council Agency (IFFACA) 36Kunjungan Hormat Deligasi Jepun ke Jabatan Warisan Negara 36Kursus Esprit De Corp 37Merdeka Raya 2014 38Lantikan Encik Mod Zaki Hj Din Sebagai Timbalan Pesuruhjaya Warisan 38Wawancara dan Hebahan Aktiviti Jabatan 39Lawatan Hormat Deligasi Utopia ke Jabatan Warisan Negara 40Penerima Anugerah Perkhidmatan Cemerlang 2014 40Pertandingan Mewarna Bertemakan Warisan Kita 2015 41Karnival Nilai-Nilai Murni dan Semarak Warisan 2015, Fort Supai, Melaka 42Pertandingan Badminton Terbuka JWN 43

KuRSuS & BEngKELInternational Course For Cultural Heritage Management, Korea 44Bengkel Garis Panduan dan Dokumentasi Pemuliharaan Bangunan 46Warisan 2015Bengkel Adat Perkahwinan Orang Asli 48Bengkel Cara Menyolek Destar Dan Ikatan Samping 50Bicara Warisan: Kesusasteraan Melayu Tradisional Khat Thuluth 52Bicara Warisan: Kesusasteraan Melayu Tradisional Hikayat Merong Mahawangsa 54Bengkel Asas Pemuliharaan Bangunan Warisan 56

KHABAR WARISAnBerita Warga JWN 58

LAMAn KREATIFInskripsi Cinta 59Peribahasa 59Telah Lama Memendam Rasa 60

KEnALI WARISAnMakanan Warisan: Nasi Lengundi 61

An

ju

ng

W

AR

IS

An

3

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

4

Disediakan Oleh ELVIZA MARJALI Unit Komunikasi Korporat

MenTeri Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia, YB. Dato’ Seri Mohamed Nazri bin Tan Sri Abdul Aziz telah

mengisytiharkan sebanyak 112 butiran warisan sebagai Warisan Kebangsaan pada Majlis Perisytiharan Warisan Kebangsaan 2015 anjuran Jabatan Warisan Negara (JWN) pada 11 Ogos 2015. Butiran warisan tersebut terdiri daripada 9 tapak, 98 objek warisan iaitu objek ketara dan tidak ketara serta lima orang tokoh Orang Hidup.

Pengisytiharan Warisan Kebangsaan merupakan usaha berterusan JWN dalam memelihara, memulihara dan memartabatkan warisan negara. Butiran-butiran warisan yang diisytiharkan pada kali ini dipilih berdasarkan kriteria-kriteria tertentu mengikut peruntukan yang termaktub dalam Akta Warisan Kebangsaan 2005. Ianya juga merupakan pelaksanaan Seksyen 67 yang memberi peruntukan kepada Yang Berhormat Menteri untuk mengisytiharkan status Warisan Kebangsaan terhadap mana-mana butiran Warisan dan Orang Hidup yang sangat menyerlahkan nilai-nilai warisan negara. Sehingga kini sebanyak 496 butiran telah diangkat sebagai Warisan Kebangsaan sejak tahun 2007.

Majlis yang berprestij ini telah berlangsung di Muzium Negara yang merupakan antara bangunan yang tersenarai sebagai Warisan Kebangsaan pada tahun ini. Selain itu, butiran yang telah diiktiraf termasuklah Masjid Alauddin Selangor, Masjid Hiliran Kuala Terengganu, Kota Johor

Lama, 15 butir duit syiling lama, busana, seni persembahan, permainan tradisional, adat dan makanan warisan.

Pada majlis ini juga, para hadirin telah dihidangkan dengan rangkaian persembahan daripada Tokoh Orang Hidup yang diangkat sebagai Warisan Kebangsaan pada kali ini iaitu YBhg. Dato’ Aripin Said (Lagu Rakyat), Encik Mathew Ngau Jau (Muzik Sape), Puan Maznah Anak Unyan (Anyaman Kraftangan Tradisional Orang Asli), Encik Ramli Mahmud (Awang Batil) dan Encik Saad Taib (Seni Persembahan Mek Mulung). Bagi mengiktiraf jasa tokoh-tokoh tersebut, mereka telah menerima wang tunai sebanyak RM20,000.00, sijil penghargaan, menikmati keistimewaan perubatan kelas pertama di hospital kerajaan dan Kementerian akan memberi sokongan untuk sebarang persembahan dan kegiatan seni yang diadakan.

Di samping itu, pameran butiran Warisan Kebangsaan juga diadakan bagi memberi informasi terkini tentang butiran warisan

112 BuTIRAn WARISAn DIIngKAT SEBAgAI WARISAn KEBAngSAAn

YB Menteri Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia menandatangani Watikah Perisytiharan Warisan Kebangsaan 2015

The Malaysian Tourism and Culture Minister signing the instrument on the declaration of National Heritage 2015

Penyerahan Sijil Penghargaan kepada Y.A.B. Tuan Mohamed Azmin Bin Ali, Menteri Besar Selangor

Presentation of Commendation Certificate to Y.A.B. Tuan Mohamed Azmin Bin Ali, the Selangor Menteri Besar

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

5

Persembahan oleh Tokoh Orang Hidup

Performance by Eminent Living Persons

yang diangkat serta proses pewartaan yang dijalankan oleh Jabatan Warisan Negara mengikut Akta Warisan Kebangsaan sejak 2006 hingga kini. Pameran ini telah berlangsung selama tiga minggu mulai 11 Ogos hingga 31 Ogos 2015 di Muzium Negara.

Ini merupakan usaha Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia melalui Jabatan Warisan Negara untuk memberi kesedaran kepada masyarakat akan kepentingan untuk memelihara dan memulihara warisan negara agar terus berkekalan.

Majlis tersebut turut dihadiri oleh Menteri Besar Selangor, Y.A.B. Tuan Mohamed Azmin Bin Ali, Exco Pelancongan dan Kebudayaan Negeri Perak, YB Dato’ Nolee Ashilin, Ketua Setiausaha Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan, YBhg Tan Sri Dr. Ong Hong Peng dan Pesuruhjaya Warisan, Dr. Zainah Ibrahim.

112 HERITAgE ITEMS DECLARED AS nATIOnAL

HERITAgE

Minister of Tourism and Culture Malaysia, YB. Dato’ Seri Mohamed nazri bin Tan Sri Abdul Aziz, has declared 112 heritage items as national Heritage at the 2015 national Heritage Declaration ceremony organised by the Department of national Heritage (DnH) on

11th August 2015. The heritage items comprised 9 sites, 98 heritage objects which are tangible and intangible, as well as five eminent Living Persons.

The declaration of national Heritage is a continuous effort by DnH in preserving, conserving and alleviating national heritage. The selection of the items is based on the criteria as provided in the national Heritage Act 2005. It is also an enforcement of Section 67 of the law which allocates provision to the minister to declare as national Heritage items and Living Persons with high heritage values. Until now, 496 items have been declared national Heritage since 2007.

The prestigious event was held at the national Museum, one of the buildings listed as a national Heritage this year. Apart from that, the items that have been listed as national Heritage are the Alauddin Mosque in Selangor, Hiliran Mosque in Kuala Terengganu, Johor Lama Fort, 15 pieces of old coins, wardrobe, art performances, traditional games, customs and heritage food.

At the event, guests were entertained to performances by eminent Living Persons accorded the national Heritage status, namely Dato’ Aripin Said (Folk Song), Mr. Mathew ngau Jau (Sape Music), Madam Maznah Anak Unyan (Orang Asli Traditional Handicraft Weaving), Mr. Ramli Mahmud (Awang Batil – story teller) and Mr. Saad Taib (Mek Mulung art performance). In recognition of their contributions, they each received RM20,000.00, a certificate of commendation, first class facility at government hospitals and support from the ministry for any performance and activity

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

6

by them. An exhibition on national Heritage was also held to

provide latest information on heritage items that have been accorded national Heritage since 2006, as well as the gazetting process carried out by the Department of national Heritage as required under the national Heritage Act. The exhibition was held for three weeks, from 11th until 31st August, 2015 at the national Museum.

This is part of the effort by the Ministry of Tourism and Culture Malaysia, through the Department of national Heritage, to instil awareness in the society on the importance of conserving and preserving national heritage so that they are not lost.

The event was also attended by Selangor Menteri Besar Y.A.B. Tuan Mohamed Azmin Bin Ali, Perak State Exco for Health, Tourism and Culture YB Dato’ nolee Ashilin, Tourism and Culture Ministry Secretary-General YBhg Tan Sri Dr. Ong Hong Peng and Heritage Commissioner Dr. Zainah Ibrahim.

Barisan penerima anugerah penghargaan

The line-up of award recipients

Persembahan oleh Tokoh Orang Hidup, Encik Saad Bin Taib

Performance by Eminent Living Person Mr. Saad Bin Taib

Persembahan lagu rakyat oleh Tokoh Orang Hidup Dato’ Aripin Said

Eminent Living Person Dato’ Aripin Said rendering a folk song

“The declaration of national Heritage is a continuous effort by DnH in preserving, conserving and alleviating national heritage. The selection of the items is based on the criteria as provided in the national Heritage Act 2005”

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

7

Demonstrasi ukiran kayu di ruang pameran di Muzium Negara. Demonstration on wood carving at the exhibition area at the National Museum

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

8

Disediakan Oleh MOHD . KHAFIRUDDIN BIN FAIJAN Unit Komunikasi Korporat

Pada 14 November 2015 telah berlangsung Karnival Nilai-Nilai Murni dan Semarak Warisan 2015 buat julung

kalinya dianjurkan Pulau Pinang iaitu di Rumah Teh Bunga, Jalan Hutton. Karnival anjuran Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia dengan kerjasama Kerajaan Negeri Pulau Pinang merupakan penganjuran kali ke tiga selepas diadakan di Padang Rengas, Pulau Pinang dan Kuala Linggi, Melaka.

Karnival Nilai-Nilai Murni dan Semarak Warisan ini dirasmikan oleh Timbalan Menteri Pelancongan dan Kebudayaan iaitu YB Datuk Mas Ermieyati Samsudin yang mewakili Menteri Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia.

YB Datuk Mas Ermieyati dalam ucapannya berkata, ‘tujuan utama kita mengadakan progam ini adalah untuk menyemarakkan lagi nilai-nilai murni yang mungkin telah terhakis daripada jiwa masyarakat terutama di kalangan generasi muda hari ini serta mengangkat warisan ke tahap yang tinggi.’

Objektif program ini diadakan adalah bagi memberi kesedaran dan maklumat berkaitan nilai-nilai murni dan khazanah warisan

negara yang tidak ternilai kepada masyarakat khususnya kepada generasi muda.

Sepanjang Karnival Nilai-Nilai Murni dan Semarak Warisan 2015 pelbagai acara disajikan kepada pengunjung. Antara acara yang menarik sepanjang karnival adalah demonstrasi masakan Pulau Pinang, Pameran Galeri Melayu, Persembahan Seni Warisan, jamuan rakyat dan gotong-royong.

Pameran Galeri Melayu di Rumah Teh Bunga, Jalan Hutton, Pulau Pinang merupakan sebuah galeri yang menggambarkan kehidupan orang melayu peranakan di Pulau Pinang yang menempatkan ruang- ruang pameran seperti ruang pameran perniagaan dan perdagangan, politik dan pentadbiran, panggilan haji, seni persembahan, busana, tokoh, dapur dan lobi makan. Galeri ini dibuka untuk orang ramai dan masuk adalah percuma.

Kemeriahan Karnival Nilai-Nilai Murni dan Semarak Warisan 2015 juga dihiburkan dengan persembahan dari artis budaya dari Istana Budaya yang mempersembahkan tarian pelbagai bangsa dan kebudayaan Pulau Pinang. Majlis turut diserikan dengan persembahan sketsa Boria dan persembahan dari kumpulan Boria Omara yang terkenal di Pulau Pinang dan artis terkenal tanah air iaitu Nasir Wahab.

Acara gotong-royong juga telah diadakan di Sekolah Kebagsaan Seri Tanjong

KARnIVAL nILAI-nILAI MuRnI DAn SEMARAK WARISAn 2015

YB Timbalan Menteri melancarkan program Nilai-Nilai Murni dan Semarak Warisan

YB Deputy Minister officiating the Noble Values and Vibrant Heritage Carnival

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

9

Pelancaran buku Nilai-Nilai Murni dan buku Rumah Teh Bunga

The launch of Noble Values and Rumah Teh Bunga books

melibatkan murid-murid dan guru-guru sekolah berkenaan. Aktiviti yang dijalankan oleh peserta adalah membersihkan kawasan sekolah dan mengecat tembok sekolah berkenaan. Program sebegini dapat mendidik anak-anak sekolah bekerjasama dan bekerja dalam satu kumpulan.

Kemuncak karnival adalah pelancaran buku Nilai-Nilai Murni dan buku Rumah Teh Bunga oleh YB Datuk Mas Ermieyati Samsudin. Turut berlangsung penyampaian hadiah dan sijil bagi pertandingan Permainan Warisan yang disertai oleh para pelajar sekolah-sekolah sekitar Pulau Pinang yang dianjurkan oleh Jabatan Warisan Negara. Seterusnya YB Timbalan Meneteri dan para jemputan di bawa melawat galeri Melayu Pulau Pinang dan menyaksikan demonstrasi masakan Warisan Pulau Pinang.

Dengan setinggi-tinggi harapan agar program seumpama ini dapat memartabatkan dan meningkatkan nilai-nilai murni dikalangan seluruh masyarakat dan memupuk rasa cinta akan warisan tinggalan nenek moyang yang begitu berharga.

2015 nOBLE VALuES AnD VIBRAnT HERITAgE

CARnIVAL On 14th november 2015, the noble Values and Vibrant Heritage Carnival was organised for the first time in Penang at Rumah Teh Bunga, Jalan Hutton. The carnival, organised by the Ministry

of Tourism and Culture, with the cooperation of the Penang state government , was the third after the one held at Padang Rengas, Perak and Kuala Linggi, Melaka.

The noble Values and Vibrant Heritage Carnival was opened by Deputy Minister of Tourism and Culture, YB Datuk Mas Ermieyati Samsudin, who represented the Malaysian Minister of Tourism and Culture.

YB Datuk Mas Ermieyati, in her speech, said the main objective of holding the program was to further promote noble values, which possibly, had ceased to exist in the society, especially among the young generation, as well as alleviate heritage to a high level.

The objective of this programe was to provide awareness and information on the priceless noble values and national heritage treasures to the society, especially the young generation.

Various programmes were held for visitors throughout the noble Values and Vibrant Heritage Carnival. Among others were Penang cooking demonstration, Malay Gallery Exhibition, heritage art performance, people’s feast and gotong-royong.

The Pulau Pinang Malay Gallery Exhibition, held at Rumah Teh Bunga, features the life of the Peranakan Malays in Penang. The gallery has an exhibition area which displays the various categories, like business and trade, politics and administration, haj ritual, art performance, wardrobe and eminent personalities. It also has a kitchen and dining room. Rumah Teh Bunga has been preserved by the Department

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

10

of national Heritage since 2008. It is because of the uniqueness of the architecture of Rumah Teh Bunga and the importance of its history to the architectural development of Malay houses in Penang that the house is made a gallery. The gallery is opened to the public and entrance is free.

The merriment of the noble Values and Vibrant Heritage Carnival was also complemented with performance by artistes from Istana Budaya who performed dances of the various races and cultures in Penang. Adding colour to the event were sketch and boria performance by the well-known Boria Omara group in Penang, as well as by popular artiste nasir Wahab.

The highlight of the carnival was the launch of the books on noble Values and Rumah Teh Bunga by YB Datuk Mas Ermieyati Samsudin. Also held was the presentation of prizes and certificates to students who participated in a Heritage Game contest organised by the Department of national Heritage. After that, YB Datuk Mas Ermieyati Samsudin and other guests were taken to visit Penang Malay Gallery and also watch a demonstration of Penang Heritage cooking.

It is with high hopes that programmes like this can help to promote and uphold noble values in the society and to instil love for the priceless heritage left by our ancestors.

Sumbangan kepada Sekolah Kebangsaan Sri TanjungDonation to Sekolah Kebangsaan Sri Tanjung

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

11

YB Timbalan Menteri melawat pameran Galeri Melayu Pulau Pinang

YB Deputy Minister taking a tour to the Penang Malay Gallery exhibition

Lawatan ke gerai pameran makanan warisan Pulau Pinang

Visiting to the Penang food heritage stalls

Gotong royong membersihkan sekolah

Gotong royong to clean up school

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

12

Disediakan Oleh NIK SUZZANA BINTI MAT TAHIR Bahagian Konservasi

SeSi Wacana Ilmu dan Penyampaian Sijil Konservator Berdaftar Jabatan Warisan Negara (JWN) telah diadakan pada 16 Jun

2015 bertempat di Pusat Pelancongan Malaysia (Matic), Kuala Lumpur. Sesi wacana ini telah dirasmikan oleh YBhg Dr. Zainah Ibrahim, Ketua Pengarah Jabatan Warisan Negara. Sesi wacana ini julung kalinya diadakan bagi mengiktiraf dan sebagai tanda penghargaan kepada 33 orang konservator berkelayakan yang berjaya diperakui dan didaftarkan dengan JWN.

JWN telah menawarkan permohonan pra-kelayakan konservator kepada mana-mana firma dan individu yang berkelayakan dan kompeten sebagai konservator berdaftar bagi kerja-kerja pemuliharaan tapak, bangunan warisan dan bersejarah. Ini merupakan faktor yang amat penting bagi memastikan bangunan warisan negara dapat dipulihara dengan sebaik yang mungkin.

Permohonan konservator berdaftar telah dinilai oleh Jawatankuasa yang telah ditubuhkan di peringkat JWN. Antara kelayakan dan kriteria pemilihan konservator berdaftar ini adalah terbuka kepada mana-mana perunding yang berdaftar dengan Kementerian Kewangan dalam bidang Senibina, Ukur Bangunan dan Perancangan Bandar dan terbuka kepada

mana-mana arkitek profesional yang berdaftar dengan Lembaga Arkitek Malaysia (LAM), Juruukur Bangunan yang berdaftar penuh dengan Institut Juruukur DiRaja Malaysia dan Perancang Bandar yang berdaftar dengan Institut Perancang Bandar Malaysia. Di samping itu, kelayakan sebagai konservator juga perlu mempunyai pengalaman tidak kurang dari lima tahun dalam kerja-kerja pemuliharaan tapak atau bangunan warisan/bersejarah atau mempunyai kelayakan Ijazah Sarjana atau Ijazah Sarjana Kedoktoran dalam bidang pemuliharaan tapak atau bangunan.

Sesi wacana yang diadakan ini membuka ruang kepada para peserta berkongsi pengalaman dalam bidang konservasi dan memahami tanggungjawab dan peranan seorang konservator dalam melaksanakan kerja-kerja konservasi bukan sahaja di peringkat JWN, malahan agensi-agensi luar seperti Dewan Bandaraya Kuala Lumpur, Jabatan Kerja Raya dan lain-lain.

Sesi Wacana Ilmu dan Penyampaian Sijil Konservator Berdaftar dengan Jabatan Warisan Negara 2015 membuka satu lembaran baru untuk membawa bidang pemuliharaan bangunan warisan ke peringkat lebih tinggi lagi. Perlantikan konservator berdaftar ini, seterusnya dapat membantu Jabatan Warisan Negara dalam melestarikan bangunan warisan mengikut piawaian yang telah ditetapkan.

WACAnA ILMu DAn PEnYAMPAIAnSIjIL KOnSERVATOR BERDAFTAR jWn

Konservator memberi ceramah tentang kerja-kerja pemuliharaan tapak

Talk on site conservation by a conservator

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

13

Dr. Zainah merasmikan sesi Wacana Ilmu dan Penyampaian Sijil Konservator Berdaftar

Dr Zainah opening a Discourse and Presentation of Certificate to Registered Conservators

Prof Ghafar memberikan taklimat mengenai konservasi bangunan di Malaysia

Prof Ghafar giving a briefing on conservation of buildings in Malaysia

Barisan konservator berdaftar dan pengurusan tertinggi Jabatan Warisan NegaraRegistered Conservators and Top Management of the Department of National Heritage

KnOWLEDgE DISCOuRSE AnD PRESEnTATIOn OF CERTIFICATE TO

DnH REgISTERED COnSERVATORS

A discourse on conservation and presentation of certificate to conservators registered with the Department of national Heritage (DnH) was held on 16th June 2015 at the Malaysian Information Centre (Matic), Kuala Lumpur. It was officiated by Dr. Zainah Ibrahim, the Department of national Heritage Director-General. It was the first discourse held to give recognition and appreciation to the 33 conservators registered with DnH.

DnH had offered application for prequalification as conservators to any firms and individuals that are qualified and competent to carry out conservation work of sites, heritage and historical buildings. This is an important factor to ensure national heritage buildings can be best conserved.

The applications for registered conservators were evaluated by a committee set up at DnH. It is opened to consultants

that are registered with the Finance Ministry in architecture, building survey and town planning; professional architects who are registered with the Malaysian Board of Architects; building surveyors registered with the Royal Institute of Surveyors, Malaysia and town planners registered with the Malaysian Institute of Town Planners. To qualify as conservators, they must have at least five years of experience in site or heritage/historical building conservation work and have a Master’s Degree or Doctorate in site or heritage/historical building conservation.

This discourse provides an opportunity for participants to share experience in conservation and to understand the responsibility and role of a conservator in carrying conservation work, not only at the DnH level, but also other agencies, like Kuala Lumpur City Hall, Public Works Department, etc.

The Knowledge Discourse and Presentation of Certificate to Conservators Registered with the Department of national Heritage 2015 opened a new chapter that will bring heritage building conservation to greater heights. The appointment of the registered conservators will assist the DnH in sustaining heritage buildings according to stipulated standards.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

14

Disediakan Oleh SHALIZA LAJIS Bahagian Arkeologi

rahSia tanah terbongkar! Pada 15 Jun 2015, Jabatan Warisan Negara telah menerima aduan jumpaan relik meriam

daripada kontraktor yang dilantik oleh Kerajaan Negeri Terengganu yang menjalankan kerja meroboh dan pembersihan di Kampung Surau Tanjung yang merupakan antara kawasan yang terlibat dalam Rancangan Pembangunan Negeri Terengganu. Justeru itu, pemantauan tapak di kawasan telah dibuat oleh wakil Jabatan Warisan Negara Zon Timur dan Lembaga Muzium Negeri Terengganu sebagai pengesahan.

Jumpaan yang dikenalpasti sebagai dua laras meriam dengan ukuran 240cm x 41cm x 23cm dan sebuah lagi 300cm x 30cm x 12.5cm itu dipercayai buatan British yang menggunakan besi baja. Relik ini juga telah dikaitkan dengan kawasan kubu pertahanan negeri tersebut selain Bukit Puteri yang sedia ada.

Pada 3 hingga 11 Julai 2015, survei awalan dan ekskavasi penyelamatan telah dijalankan oleh Bahagian Arkeologi, Jabatan Warisan Negara dengan kerjasama Kerajaan Negeri Terengganu dan Lembaga Muzium Negeri Terengganu. Bagi memastikan jumpaan relik warisan terselamat dan terpelihara selaras dengan Akta Warisan Kebangsaan 2005 (Akta 645) pihak Jabatan juga telah mendapat kerjasama daripada Polis DiRaja Malaysia Cawangan Kuala Terengganu.

Menurut penduduk tempatan, di kawasan tersebut dipercayai terdapat pelbagai saiz meriam sama ada yang bersaiz kecil seperti Lela Rentaka ataupun meriam yang bersaiz besar buatan tempatan atau juga yang diimport dari barat seperti Sepanyol dan Syarikat Hindia Timur Belanda (Vereenigde Oostindische Compagnie-VOC) serta Portugis.

Dikatakan pada tahun 1943-1945, ketika tentera Jepun menyerang Tanah Melayu, tentera Jepun telah menyerahkan negeri Terengganu bersama tiga buah negeri yang lain iaitu Kelantan, Kedah dan Perlis di bawah pentadbiran kerajaan Siam. Penyerahan ini sebagai tanda terima kasih kepada Siam kerana membenarkan wilayahnya digunakan oleh Jepun untuk mara ke Tanah Melayu.

Semasa penyerahan ini, penduduk kampung telah mengambil pendekatan dengan menanam semua meriam yang terdapat di kawasan tersebut bagi mengelakkan kerajaan Siam membawa balik senjata pertahanan tersebut ke Bangkok.

Oleh yang demikian, semasa kerja survei

“MEMBOngKAR RAHSIA TAnAH: juMPAAn MERIAM RELIK WARISAn nEgARA”

Kerja ekskavasi dijalankan oleh pegawai Bahagian Arkeologi, Jabatan Warisan Negara

Excavation work carried out by officers of the Archaeology Division, Department of National Heritage

“History is not a burden on the memory but an illumination of the soul”

– Lord Acton

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

15

Kerja-kerja pengukuran meriam dan jumpaan meriam di Kampung Surau Tanjung, Terengganu

Excavators measuring cannons founds at Kampung Surau Tanjung, Terengganu

dan ekskavasi penyelamatan dijalankan, didapati kedalaman meriam tersebut tertanam ialah hampir 1 meter dari permukaan tanah yang berpasir. Kini, hasil jumpaan relik warisan tersebut telah ditempatkan di Lembaga Muzium Negeri Terengganu untuk kerja pemeliharaan seterusnya.

Kajian lanjutan perlu dijalankan bagi melengkapkan kajian serta memastikan keseluruhan meriam yang dikatakan masih banyak terdapat di kawasan tersebut diselamatkan.

Akhir kalam, dalam kita menongkah arus pembangunan globalisasi, sejarah warisan jangan dilupakan.

EXPOSIng SECRETS OF THE EARTH:

DISCOVERY OF nATIOnAL HERITAgE CAnnOn RELICS

eArth’s secrets reveraled! On 15th June 2015, the Department of national Heritage received a report on the discovery of cannon relics from a contractor appointed by the Terengganu state government that was conducting demolition and cleaning works in Kampung Surau Tanjung, which is one of the areas involved in the Terengganu State Development Plan. Following which, site monitoring in the area was carried out by a representative of the Eastern Zone Office, Department of national Heritage and the Terengganu State Museum Board.

The discovery involved two cannons, one measuring 240cm x 41cm x 23cm and the other 300cm x 30cm x 12.5cm, believed to be made by the British. They are made of steel. The relics are also linked with a fortress in the state, apart from the one at Bukit Puteri.

From 3rd to 11th July 2015, a preliminary survey and rescue excavation were carried out by the Archaeology Division, Department of national

Heritage with the cooperation of the Terengganu state government and the Terengganu Museum Board. To ensure the heritage relics found are safe and preserved in line with the national Heritage Act 2005 (Act 645), the department also seek the cooperation of the Royal Malaysia Police in Terengganu.

According to local residents, cannons of various sizes are believed to be in the area, like Lela Rentaka, which is the smaller cannon while the bigger size are either locally made or imported from the West like Spain and the Dutch East India Company (Vereenigde Oostindische Compagnie-VOC) as well as Portuguese.

It is said that between 1943-1945, when the Japanese attacked Malaya, the Japanese army handed Terengganu and three other states - Kelantan, Kedah and Perlis – to the Siamese government. This was as a symbol of gratitude to Siam for allowing its region to be used by Japan to advance into Malaya.

During the handing over, villagers buried all the cannons in the area to prevent the Siamese government from taking the weapons back to Bangkok.

Hence, during the survey work and rescue excavation, the team found many of the cannons buried in almost 1 metre of sandy soil. now, the said heritage relics are with the Terengganu Museum Board for conservation.

Further research should be conducted to complete the study and to ensure all the cannons, said to be many more in the area, can be salvaged.

Finally, in our haste to keep up with global development, we should not forget our historical heritage.

“We are not makers of history but we are made by history”

– Martin Luther King Jr.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

16

Disediakan Oleh ZAHARUDIN ABU Bahagian Warisan Dunia

Sederhana tetapi meriah! Itu ungkapan yang sesuai untuk menggambarkan suasana sambutan Hari UNESCO Malaysia

yang telah diadakan pada 23-24 Mei 2015 bertempat di Dataran Merdeka dan Bangunan Sultan Abdul Samad. Hari UNESCO Malaysia merupakan acara tahunan yang dianjurkan oleh Suruhanjaya Kebangsaan UNESCO Malaysia (SKUM), Kementerian Pendidikan Malaysia, bertujuan untuk menyebarluaskan maklumat melalui program dan aktiviti UNESCO di Malaysia yang dianggotai oleh tujuh (7) Ahli Jawatankuasa Kecil Tetap (JKT) iaitu JKT Kebudayaan, JKT Sains Sosial, JKT Sains, JKT Pengajian Tinggi, JKT Komunikasi, JKT Hubungan Luar dan JKT Pendidikan.

Untuk Hari UNESCO Malaysia 2015, pihak SKUM telah memilih ‘Togetherness’ atau Kebersamaan sebagai tema sambutan yang memberi fokus kepada penglibatan generasi muda dan masyarakat untuk terlibat sama dalam aspek pemeliharaan dan pembangunan warisan negara. Sesuatu yang membanggakan ialah Jabatan Warisan Negara telah dipilih oleh Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan untuk mewakili JKT Kebudayaan bagi menyertai sambutan Hari UNESCO Malaysia pada tahun ini.

Pelbagai program dan acara menarik telah disediakan sepanjang sambutan tersebut berlangsung antaranya ialah pameran, persembahan kebudayaan, demonstrasi kraf warisan, Amazing Heritage Race, lukisan kapur

jalanan, perpustakaan jalanan, persembahan buskers, pertandingan Bintang Wayang Kulit, tayangan filem pendek dan fiksyen sains. Justeru itu, Jabatan Warisan Negara telah menyediakan dua buah pameran iaitu Pameran Warisan Tidak Ketara yang bertempat di Dataran Merdeka dan pameran sedia ada iaitu Galeri Warisan Dunia yang bertempat di Bangunan Sultan Abdul Samad. Majlis perasmian telah disempurnakan pada 25 Mei 2015 oleh YAB Tan Sri Dato’ Hj Muhyiddin bin Hj Mohd Yassin, mantan Timbalan Perdana Menteri Malaysia merangkap mantan Menteri Pendidikan dan mantan Presiden Suruhanjaya Kebangsaan UNESCO Malaysia (SKUM). Turut hadir sama ialah Ketua Pengarah UNESCO, Puan Irina Bokova serta tetamu kehormat daripada dalam dan luar negara yang terdiri dari Perwakilan Duta-Duta Asing di Malaysia, pegawai-pegawai kanan pelbagai Jabatan dan Agensi Kerajaan serta Jawatankuasa Kecil Tetap (JKT) SKUM.

Majlis perasmian telah dimulakan dengan lawatan YAB Tan Sri Dato’ Hj Muhyiddin bin Hj Mohd Yassin, Mantan Timbalan Perdana Menteri Malaysia dan Ketua Pengarah UNESCO, Puan Irina Bokova serta tetamu kehormat ke Galeri Warisan Dunia. Sepanjang lawatan tersebut, Pesuruhjaya Warisan iaitu Dr. Zainah Ibrahim telah memberi penerangan mengenai pengiktirafan Warisan Dunia UNESCO. Antara pengisian galeri ‘Warisan Kita, Warisan Dunia’ ialah Taman Negara Kinabalu, Taman Gunung Mulu, Melaka dan George Town dan Tapak Arkeologi Lembah Lenggong, Memory of the World International Register iaitu Surat Sultan Abdul Hamid, Kedah, Sejarah Melayu, Hikayat Hang Tuah dan Batu Bersurat Terengganu. Turut

“TOgETHERnESS” SAMBuTAn HARI unESCO MALAYSIA 2015

Mantan Timbalan Perdana Menteri, YAB Tan Sri Dato’ Hj Muhyiddin Hj Mohd Yassin dan isteri bersama-sama dengan tetamu kehormatFormer Malaysia Deputy Prime Minister YAB Tan Sri Dato’ Hj Muhyiddin Hj Mohd Yassin and wife together with the distinguished guest

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

17

Ketua Pengarah UNESCO, Puan Irina Bokova menunjukkan bakat mewarna batikUNESCO Director-General Irina Bokova showed talent in batik colouring

diketengahkan ialah demonstrasi Kraf Warisan seperti pembuatan manik Sarawak oleh Puan Lenseri Anyan, ukiran Patung Harimau Berantai Mah Meri oleh Encik Samri Abdul Rahman dan demonstrasi penggunaan dan pembuatan alat batu pra sejarah oleh Bahagian Arkeologi, Jabatan Warisan Negara.

Tetamu kehormat juga telah dibawa melawat ke gerai pameran JKT Kebudayaan yang diwakili oleh Jabatan Warisan Negara. Antara pengisian utama gerai Jabatan Warisan Negara adalah poster bergambar dan teks iaitu Batik Malaysia, Makanan Warisan, Tenunan dan Permainan Tradisi. Untuk sesi interaktif, demonstrasi mencanting dan mewarna batik diadakan di gerai pameran. Aktiviti mewarna batik kit mendapat sambutan yang menggalakkan dari dalam dan luar negara sepanjang pameran berlangsung. Selain itu, bagi meningkatkan kesedaran warisan, Jabatan Warisan Negara turut menayangkan DVD bertajuk Mengenali Warisan Kita dan Selayang Pandang Warisan Malaysia di samping mempamerkan buku-buku terbitan Jabatan.

Sambutan Hari UNESCO Malaysia 2015 dilihat sebagai satu usaha berterusan Kerajaan untuk mendidik masyarakat ke arah memupuk keamanan melalui ‘Togetherness’ atau Kebersamaan. Ini dibuktikan melalui kepelbagaian program dan aktiviti dapat menyatukan masyarakat antaranya melalui kebudayaan. Justeru penyertaan Jabatan ini bukan sahaja dapat berkongsi ilmu mengenai kepentingan warisan kepada masyarakat untuk dilindungi tetapi juga untuk menghargai warisan supaya ianya kekal sepanjang zaman.

“TOgETHERnESS”2015 MALAYSIA unESCO

DAY CELEBRATIOn

MOderAte, but an enjoyable one! That’s the phrase to describe the Malaysia UnESCO Day celebration held on May 23-24, 2015 at Dataran Merdeka and the Sultan Abdul Samad Building. The Malaysia UnESCO Day is an annual event organised by the Malaysian national Commission for UnESCO (nATCOM), Ministry of Education Malaysia, aimed at disseminating information through UnESCO programmes and activities in Malaysia. There are seven Permanent Sub-Committees under UnESCO Malaysia, namely the Sub-Committees for Culture, Social Science, Science, Higher Education, Communications, Foreign Relations and Education.

For the Malaysia UnESCO Day 2015, nATCOM chose ‘Togetherness’ as the theme for the celebration, focusing on the involvement of the young generation and the society in the preservation and development of national heritage. Something that can be proud of is the selection of the Department of national Heritage by the Ministry of Tourism and Culture to represent the Permanent Sub-Committee on Culture at this year’s Malaysia UnESCO Day celebration.

Various programmes and attractive events were held during the celebration, like exhibition, cultural performance, demonstration on heritage craft, Amazing Heritage Race, street chalk drawing, street library, busking, shadow-play competition, screening of science fiction and short films. As such, the Department of national

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

18

Heritage held two exhibitions, one on intangible heritage exhibition at Dataran Merdeka and the other, at the World Heritage Gallery at Sultan Abdul Samad Building. It was opened on 25th May 2015 by YAB Tan Sri Dato’ Hj Muhyiddin bin Hj Mohd Yassin, the then Deputy Prime Minister of Malaysia and Education Minister, as well as nATCOM president. Also present were UnESCO Director-General Madam Irina Bokova and local and foreign distinguished guests, comprising representatives from foreign embassies in Malaysia, senior officers from various government departments and agencies, as well as members of nATCOM sub-committees.

The opening ceremony started with the visit by then Malaysian Deputy Prime Minister YAB Tan Sri Dato’ Hj Muhyiddin bin Hj Mohd Yassin and UnESCO Director-General Madam Irina Bokova, as well as other distinguished guests, to the World Heritage Gallery. During the visit, Heritage Commissioner Dr. Zainah Ibrahim briefed them on the declaration of World Heritage by UnESCO. Among the contents in the UnESCO ‘Our Heritage, World Heritage’ gallery are the four World Heritage Sites, namely the Kinabalu Park, Mulu national Park, Melaka and George Town Historical Cities and Archaeology Heritage of the Lenggong Valley, Memory of the World International Register, comprising letters by Sultan Abdul Hamid, Kedah, the Malay Annals, Hikayat Hang Tuah and the Terengganu Inscription Stone. There were also demonstration on heritage craft like Sarawak beading by Madam Lenseri Anyan, making sculptures of Harimau Berantai Mah Meri by Mr. Samri Abdul Rahman, as well as on the use and making of pre-historic stone wares by the Archaeology Division of the Department of national Heritage.

The distinguished guests were also taken to visit the exhibition booth of the nATCOM Sub-Committee on Culture, which was represented by the Department of national Heritage. Among the main display at the Department of national Heritage’s booth were picture posters and texts on Malaysia Batik, Heritage Food, weaving and traditional games. For the interactive session, demonstration on batik drawing was held at the exhibition booth and it drew encouraging response

from local and foreign visitors. Apart from that, to enhance public awareness on heritage, the Department of national Heritage also screened a DVD on Knowing Our Heritage and Glimpses into Malaysia’s Heritage, besides showcasing books published by the department.

The Malaysia UnESCO Day 2015 celebration is seen as a continuous effort by the government to educate the society towards promoting peace through Togetherness. This is proven through various programmes and activities to bring the society together through culture. Therefore, the participation by the department not only provides sharing of information on the importance of heritage, but also to appreciate heritage so that they exist forever.

The Malaysia UnESCO Day 2015 celebration is seen as a continuous effort by the government to educate the society towards promoting peace through Togetherness.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

19

Pelancong sedang bergambar di ruang pameran Tapak Warisan Dunia Melaka

A visitor posing for photograph at the exhibition area of the Melaka World Heritage Site

Tapak Warisan Dunia Gunung Mulu yang dipamerkan di Pameran Warisan Kita Warisan Dunia

Gunung Mulu World Heritage Site showcased at the Our Heritage World Heritage Exhibition

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

20

‘LIFTIng YEuX Du PATRIMOInE MOnDIAL En MALAISIE’

PAMERAn InTAngIBLE CuLTuRAL HERITAgE MALAYSIA, PARIS

Disediakan Oleh ZAHARUDIN ABU Bahagian Warisan Dunia

“AkhirnyA tambak yang dibina semula oleh Hanuman Kera Putih siap dan mereka bertiga iaitu Hanuman

bersama Seri Rama dan Laksamana pun mara padalah ke negeri Bota Maharajawana untuk merampas kembali Sita Dewi daripada tangan Bota Maharajawana. Dipendekkan cerita, Hanuman Kera Putih telah mencabut sebuah bukit lalu dihempapkan ke atas Bota Maharajawana”

Dialog tersebut merupakan cuplikan persembahan wayang kulit oleh Tok Dalang Encik Eyo Hock Seng ketika majlis perasmian Pameran Intangible Cultural Heritage Malaysia anjuran Jabatan Warisan Negara yang berlangsung di Bangunan Ibu Pejabat UNESCO, Paris. Pameran yang bertemakan Warisan Malaysia ini telah diadakan pada 13-15 April 2015, bersekali dengan penganjuran Minggu Budaya Malaysia-Paris. Majlis perasmian pameran telah disempurnakan pada 14 April 2015 oleh YAB Tan Sri Dato’ Haji Muhyiddin bin Haji Mohd Yassin, mantan Timbalan Perdana Menteri Malaysia merangkap mantan Menteri Pendidikan dan mantan Presiden Suruhanjaya UNESCO Malaysia. Beliau telah menurunkan tandatangan pada Plak Perasmian Lukisan Batik Malaysia dan kemudiannya melakukan lawatan ke galeri pameran dengan diiringi oleh Timbalan Ketua Pengarah UNESCO iaitu Encik Getachew Engida, Menteri Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia, YB Dato’ Seri Nazri Abdul Aziz dan Ketua Pengarah Jabatan

Warisan Negara, Dr. Zainah Ibrahim. Objektif pameran ini adalah untuk

menunjukkan kesungguhan Malaysia selaku negara anggota yang baru meratifikasi Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage 2003. Selain itu, ianya untuk menyebarluaskan maklumat dan mengetengahkan butiran warisan tidak ketara yang terdapat di Malaysia, selain menjadi platform untuk berkongsi kepakaran dengan masyarakat dunia dalam aspek pemeliharaan dan perlindungan warisan tidak ketara. Di samping itu, pameran ini juga merupakan usaha pelobian bagi Malaysia yang akan bertanding untuk kerusi badan eksekutif UNESCO pada tahun 2015.

Pameran tersebut memaparkan poster bergambar, peragaan koleksi, tayangan video serta demonstrasi kraf warisan dan persembahan kebudayaan. Terdapat 9 segmen yang diketengahkan iaitu Batik Malaysia, Wayang Kulit, Manik, Adat Resam, Anyaman, Tenunan, Makanan Warisan, Permainan Tradisi dan Ukiran Kayu Mah Meri. Demonstrasi kraf warisan yang diadakan pula ialah pembuatan Manik Sarawak oleh Puan Lenseri Anyan, pembuatan Patung Harimau Berantai oleh Encik Samri Abdul Rahman dan mewarna Batik Malaysia oleh Encik Karl Yunus. Manakala demonstrasi persembahan wayang kulit telah dijayakan oleh Kumpulan Sri Cahaya yang diketuai oleh Encik Eyo Hock Seng.

Sambutan terhadap pameran tersebut amat mengalakkan terutamanya daripada duta-duta Perwakilan Tetap Negara UNESCO, kakitangan UNESCO, World Heritage Centre, Badan Penasihat UNESCO (ICOMOS dan IUCN)

YAB Tan Sri Muhyiddin Yassin, mantan Timbalan Perdana Menteri Malaysia menandatangani plak pelancaran pameran Intangible Cultural Heritage Malaysia.

YAB Tan Sri Muhyiddin former DeputyPrime Minister, signingthe Intangible CulturalHeritage Malaysiaexhibition launch plaquein Paris

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

21

serta negara anggota UNESCO yang lain. Pelbagai reaksi dan pujian telah diberikan oleh pengunjung kerana keunikan dan teknik persembahan pameran yang menarik. Semoga Malaysia akan diberikan peluang oleh UNESCO untuk melaksanakan program-program seperti ini pada masa hadapan. Peluang sedemikian amat penting kerana ia menjadi instrumen untuk mempromosi kekayaan dan keunikan warisan yang terdapat di Malaysia kepada masyarakat dunia. Selain itu, ia dapat mengetengahkan peranan serta memperlihatkan visibiliti Malaysia di peringkat UNESCO dan antarabangsa.

‘LIFTIng YEuX Du PATRIMOInE MOnDIAL En MALAISIE’

EXHIBITIOn On InTAngIBLE CuLTuRAL HERITAgE MALAYSIA,

PARIS

“FinAlly, the fort which was rebuilt by Hanuman, the White Monkey, was ready and the three of them, namely Hanuman with Seri Rama and Laksamana advanced to the state of Bota Maharajawana to wrest back Sita Dewi from Bota Maharajawana. To shorten the story, Hanuman, the White Monkey, dislodged a hill and hurled it at Bota Maharajawana”

The dialogue is a quote from a wayang kulit (shadow play) by Tok Dalang Mr. Eyo Hock Seng at the opening of the Exhibition on Intangible Cultural Heritage Malaysia organised by the Department of national Heritage at the UnESCO headquarters, Paris. The exhibition, with the theme Malaysian Heritage was held on April 13-15, 2015, together with the Malaysia-Paris Cultural Week. The exhibition was opened on 14th April 2015 by YAB Tan Sri Dato’ Haji Muhyiddin bin Haji Mohd Yassin, the then Malaysian Deputy Prime Minister and Education Minister, and also President of the Malaysian national Commission for UnESCO. He had penned down his signature on the plaque for the opening of the Malaysian Batik Drawing and then visited the exhibition gallery, accompanied by UnESCO Deputy Director-General Mr Getachew Engida, Malaysian Tourism and Culture Minister YB Dato’ Seri nazri Abdul Aziz and Department of national Heritage Director-General Dr. Zainah Ibrahim.

The objective of this exhibition is to show Malaysia’s

commitment as a new member state to ratify the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage 2003. Apart from that, it is to disseminate information and promote intangible heritage items found in Malaysia, besides becoming a platform to share expertise with the world community in the preservation and protection of intangible heritage. The exhibition is also part of the lobbying by Malaysia for a seat in the UnESCO Executive Board in 2015.

The exhibition features picture posters, wardrobe collection, video shows and demonstration on heritage craft and cultural performances. There are nine segments promoted, namely Malaysian Batik, Shadow Play, Beading, Custom and Tradition, Weaving, Heritage Food, Traditional Game and Mah Meri wood carving. The demonstration on heritage craft is on Sarawak Beading by Madam Lenseri Anyan, sculptures of Harimau Berantai by Mr. Samri Abdul Rahman and Batik Malaysia drawing by Mr. Karl Yunus, while the demonstration on the shadow play is performed by the Sri Cahaya Troupe led by Mr. Eyo Hock Seng.

The response for the exhibition is very encouraging, especially from ambassadors of the Permanent Delegation of Member Countries to UnESCO, UnESCO staffs, World Heritage Centre, UnESCO Advisory Boards (ICOMOS and IUCn) , as well as other UnESCO member countries. Various reactions and praises are given by visitors because of the uniqueness and attractive exhibition technique. Such an opportunity is very important because it serves as an instrument to promote the rich and unique heritage found in Malaysia to the world community. Apart from that, it also promotes Malaysia’s role and its visibility at UnESCO and international level.

Demonstrasi mewarna batik Malaysia oleh Encik Yunus bin Mahat dari Kraftangan Malaysia

Batik Malaysia colouring demonstration by Mr. Yunus Bin Mahat from Kraftangan Malaysia

Tok Dalang Encik Eyo Hock Seng menarik perhatian pengunjung dengan persembahan wayang kulit

The Tok Dalang, Mr. Eyo Hock Seng mesmerized visitor with the shadow puppet performance

Demonstrasi ukiran patung Harimau Berantai oleh Encik Samri Abd RahmanDemonstration on wood carving by Mr. Samri Abd Rahman

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

22

Disediakan Oleh SITI RANA DYANA KASRAN Unit Komunikasi Korporat

Pada 11 Januari 2014, Kerajaan Negeri Perak dengan kerjasama Jabatan Warisan Negara (JWN) telah menganjurkan Pesta

Makanan Tradisional Lenggong di Dataran Lenggong, Perak. Pada majlis ini, JWN turut mengadakan pelancaran Buku Alam dan Budaya: Warisan Masakan Lenggong oleh Menteri Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia, YB Dato’ Seri Mohamed Nazri Tan Sri Abdul Aziz. Majlis ini turut dihadiri oleh Menteri Besar Perak, YAB Dato’ Seri Diraja Dr Zambry bin Abdul Kadir dan Ahli Parlimen Lenggong, YB Dato’ Shamsul Anuar bin Nasarah.

Bagi menghasilkan penerbitan yang berkualiti, satu penyelidikan dengan rangka kerja kajian yang terancang telah dijalankan oleh pegawai-pegawai di JWN dengan mencungkil pelbagai jenis warisan makanan masyarakat di Lenggong. Buku ini memaparkan keakraban manusia dengan alam sekitarnya selain pembaca dapat melihat pemandangan dan menikmati masakan warisan Lenggong.

Tujuan buku ini adalah untuk memanjangkan pengetahuan tentang warisan makanan bukan sebagai buku resepi tetapi buku yang melihat kaitan antara manusia dengan alamnya, kepintaran

dalam penyesuaiannya untuk hidup. Justeru, pendekatan buku ini adalah untuk melihat hubungan antara budaya dengan alam semulajadi serta melihat dari zaman prasejarah yang telah didedahkan melalui bukti ekskavasi arkeologi.

Keunikan masakan makanan Lenggong yang enak dan mempunyai unsur-unsur yang unik sesuai didokumentasikan dan diturunkan kepada generasi akan datang. Sejarah membuktikan Lenggong bukan sahaja tapak tertua di Malaysia tetapi ia juga mempunyai warisan makanan yang boleh mencerminkan pengetahuan masyarakat terhadap alam

PESTA MAKAnAn TRADISIOnAL LEnggOng DAn PELAnCARAn

BuKu ALAM DAn BuDAYA: WARISAn MASAKAn LEnggOng

YB Menteri bersama Menteri Besar Perak melancarkan buku Alam dan Budaya Masakan Lenggong di Dataran Lenggong, Perak

Minister of Tourism and Culture Malaysia and Perak Chief Minister launching the book “Alam dan Budaya Masakan Lenggong” at Dataran Lenggong

Walaupun zaman telah berubah, masakan asli Lenggong masih diamalkan oleh masyarakat tempatan. namun cara hidup yang moden dengan penggunaan teknologi tertentu sedikit sebanyak telah mengubah landskap masakan dan makanan.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

23

Penduduk Lenggong bekerjasama menyediakan bahan-bahan masakan semasa majlis Pesta Masakan Tradisional Lenggong

Residents of Lenggong working together to prepare ingredients at the Lenggong Traditional Cooking Fair

Penduduk tempatan melakukan demonstrasi masakan warisan Lenggong

A local resident demonstrating Lenggong heritage cooking

sekitarnya. Ini sejajar untuk memperkenalkan Lenggong ke masyarakat umum dan ke persada dunia.

Walaupun zaman telah berubah, masakan asli Lenggong masih diamalkan oleh masyarakat tempatan. Namun cara hidup yang moden dengan penggunaan teknologi tertentu sedikit sebanyak telah mengubah lanskap masakan dan makanan. Masyarakat moden yang serba pantas, terdedah kepada makanan segera yang mengancam gaya masakan makanan warisan. Oleh yang demikian, makanan warisan perlu dikongsi dan dijadikan tarikan kepada masyarakat. Dalam usaha JWN mengetengahkan keunikkan resepi lama, kerjasama masyarakat diperlukan untuk menghidupkan kembali bahan-bahan asli makanan dari hutan dengan kaedah yang lebih moden dan komersial.

Keasingan Lembah Lenggong dalam peta minda masyarakat Malaysia bahkan dunia kini telah terbuka hasil pengiktirafan Lembah Lenggong sebagai Tapak Warisan Dunia oleh UNESCO. Maka menjadi tanggungjawab JWN dengan kerjasama pihak berkuasa tempatan dan kerajaan negeri untuk menyediakan prasarana moden di samping melindungi dan mengekalkan lanskap semula jadi seperti tasik, sungai dan gua. Usaha ini diadakan bagi menarik perhatian orang ramai untuk mengenali Lenggong yang menjadi salah satu khazanah dan kebanggaan negara, agar lembah ini terus kekal menyimpan keagungan sejarah manusia prasejarah di dunia yang menjadi asas

kehidupan manusia kini.Marilah kita bersama-sama mengekalkan

warisan budaya Lenggong untuk tatapan generasi akan datang.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

24

LEnggOng TRADITIOnAL FOOD FAIR AnD

LAunCHIng OF BOOK On nATuRE AnD CuLTuRE: LEnggOng COOKIng

HERITAgE

On 11th January 2014, the Perak state government, with the cooperation of the Department of national Heritage (DnH), organised the Lenggong Traditional Food Fair at Dataran Lenggong, Perak. At the event, DnH also launched the book, “Alam dan Budaya: Warisan Masakan Lenggong”, by Minister of Tourism and Culture Malaysia, YB Dato’ Seri Mohamed nazri bin Abdul Aziz. The event was also attended by Perak Menteri Besar, YAB Dato’ Seri Diraja Dr Zambry Abdul Kadir and Lenggong Member of Parliament YB Dato’ Shamsul Anuar nasarah.

To produce quality publication, DnH officers carried out a study by exploring the various types of nutritional heritage of the community in Lenggong. This book features the close relations between mankind and nature, besides enabling readers to enjoy the scenery and heritage cooking of Lenggong.

The cooking culture is an intangible heritage that has to be promoted from the aspect of the meaning of culture, as symbolised through food. The purpose of this book is to extend the knowledge in food heritage not only a recipe book, but also a book that links mankind and nature, the ability to adapt it for survival. Therefore, the approach in publishing this book is to see the link between culture and nature, as well as look at it from the aspect of changing times, right from the pre-historic era as exposed from evidence obtained through archaeological excavation.

The uniqueness of Lenggong’s delicious food and cooking made suitable for it to be documented and passed on to future generation. History proves that Lenggong is not only the oldest site in Malaysia, but it also has a food heritage that reflects the society’s knowledge on environment. This is in tandem with efforts to promote Lenggong to the world.

Although time has changed, the traditional Lenggong cooking is still practised by the local community. However, the modern way of life, with the use of modern technology, has to some extent, changed the landscape of cooking and food. The modern society is exposed to fast food which threatens the style of heritage food cooking. Therefore, heritage food should be shared and promoted for the society. In an effort by DnH to promote the uniqueness of old recipes, public cooperation is needed to revive food sourced from the forest through a modern and commercial approach.

Lembah Lenggong is alien to the Malaysian society, and even the world, until it was recognised by UnESCO as a World Heritage Site. Hence, it is the responsibility of DnH, with the cooperation of local authorities and the state government to provide modern infrastructure, as well as to protect and maintain the natural landscape of lakes, rivers and caves so that the society will know more about Lenggong, which is one of the country’s treasures and pride.

Let us all together maintain the cultural heritage of Lenggong for the future generation.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

25

YB Menteri semasa pelancaran buku

Minister of Tourism and Culture Malaysia when launching the book

“The uniqueness of Lenggong’s delicious food and cooking made suitable for it to be documented and passed on to future generation”

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

26

Disediakan Oleh ELVIZA MARJALI Unit Komunikasi Korporat

Pada tanggal 15 Februari 2014, merupakan hari yang bersejarah buat penduduk di Lembah Lenggong, Perak kerana

buat pertama kalinya rangka Perak Man yang asli dipamerkan di Galeri Arkeologi Lembah Lenggong, bak sirih pulang ke gagang. Rangka Perak Man sebelum ini telah dipamerkan dibeberapa buah negeri di Malaysia iaitu di Pulau Pinang dan Kuala Lumpur serta pernah dipamerkan di Muzium Sains Tokyo, Jepun.

Bersempena kepulangan Perak Man ke Lembah Lenggong, satu majlis Kepulangan Perak Man di Galeri Arkeologi Lembah Lenggong telah diadakan dan dirasmikan oleh YB Dato’ Seri Mohamed Nazri Tan Sri Abdul Aziz, Menteri Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia. Orang ramai kini berpeluang untuk melihat sendiri rangka Perak Man yang dipamerkan di Galeri Arkeologi Lembah Lenggong. Rata-rata pelancong khususnya penduduk Lembah Lenggong amat gembira apabila rangka Perak Man ini dibawa pulang ke tempat asalnya.

Sejak Perak Man ditemui 24 tahun yang lalu, tiada lagi rangka manusia pra sejarah yang lahir dengan kecacatan genetik ditemui di dunia. Jika dilihat, rangka pra sejarah ditempat-tempat lain di dunia kebanyakkannya tidak lengkap

kerana hanya serpihan tulang dan tengkorak ditemui. Sebaliknya, rangka Perak Man yang ditemui di Lembah Lenggong mempunyai rangka yang lengkap.

Perak Man telah dijumpai di dalam ekskavasi di Gua Gunung Runtuh pada tahun 1990. Ini bermakna rangka ini telah didedahkan kepada atmosfera selama hampir 24 tahun. Sungguhpun demikan, rangka ini masih berada di dalam keadaan yang baik. Ini menjadi pertanyaan dan komen para arkeologi yang kagum dengan kondisi Perak Man.

Bagi mengekalkan rangka ini terus terpelihara, Jabatan Warisan Negara telah menyediakan ruang khas untuk penjagaan rangka ini dan dipantau 2 kali sehari dengan memeriksa humiditi dan suhu. Kini rangka Perak Man yang diletakkan di dalam conservation box dipantau melalui sistem pemantauan berkomputer oleh pejabat Zon Tengah setiap hari. Walau bagaimanapun Jabatan Warisan Negara juga melihat secara fizikal dari semasa ke semasa bagi memastikan tiada tumbuhan fungus pada tulang Perak Man.

Pada majlis ini juga, YB Menteri telah mengumumkan bahawa Jabatan Warisan Negara telah berjaya menyediakan Pelan Pengurusan Konservasi Lembah Lenggong dalam jangka masa yang ditetapkan untuk dihantar kepada pihak UNESCO. Pelan Pengurusan Konservasi tersebut adalah cara untuk mengurus tapak warisan dunia

PERAK MAn: SIRIH PuLAng KE gAgAng

YB Menteri menandatangani buku pelawat Galeri Arkeologi Lenggong

Minister signing the visitors’ book at Lenggong Archaelogical Gallery

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

27

Mantan Pesuruhjaya Warisan bersama YB Menteri melihat dossier Lenggong

Former Heritage Commisioner and Minister looking at the Lenggong dossier

YB Menteri tertarik melihat alat batu di dalam suevit

Minister captivated by a stone tool in suevit

dan pembangunan pelancongan tanpa merosakkan signifikan tapak. Malaysia harus berbangga kerana ia mempunyai sekeping penceritaan terhadap sejarah manusia di dunia ini. Jika rosak, Patah tak tumbuh, hilang tak Berganti.

PERAK MAn: HOME SWEET HOME

the date 15th February 2014 is a historic day for residents of Lembah Lenggong, Perak because it is the first time that the skeletal remains of the Perak Man is showcased at the Lembah Lenggong Archaeological Gallery, home sweet home. Prior to this, the skeletal remains of the Perak Man were showcased in several states in Malaysia, namely Penang and Kuala Lumpur, and also at the Tokyo Science Museum in Japan.

In conjunction with Perak Man’s return to Lembah Lenggong, a ceremony was held at the Lembah Lenggong Archaeological Gallery and was officiated by Minister of Tourism and Culture Malaysia, YB Dato Seri Mohamed nazri Tan Sri Abdul Aziz. The public can now view the skeletal remains of the Perak Man at the Lembah Lenggong Archaeological Gallery. Visitors, especially residents of Lembah Lenggong are very happy to have Perak Man back home.

Since Perak Man was discovered 24 years ago, no more pre-historic human skeletons of person born with genetic disabilities were found in the world. If observed, the pre-historic skeletal remains found in other places in the world are mostly incomplete as they are only pieces of bones and skull. Instead, the skeletal remains of the Perak Man found in Lembah Lenggong are complete.

Perak Man was found during an excavation at Gua Gunung Runtuh in 1990. This means the remains has been exposed to the atmosphere for almost 24 years. Even then, it is still in good

condition. This raises questions and comments by archaeologists who are impressed with the condition of Perak Man.

To maintain the condition of the skeletal remains, the Department of national Heritage provides a special area which is monitored twice daily to check on its humidity and temperature. Currently, the skeletal remains of Perak Man, placed in a conservation box, are monitored through a computerised monitoring system by the Central Zone Office daily. However, the Department of national Heritage also does physical check from time to time to ensure no fungus on Perak Man’s bones.

At the event, the minister also announced that the Department of national Heritage has been able to come up with the Lembah Lenggong Conservation Management Plan within the stipulated time to be sent to UnESCO. The plan is on how to manage world heritage sites and carry out tourism development without damaging the significance of sites. Malaysia should be proud because it has a story on the history of human civilisation in the world. If damaged, it cannot be replaced nor substituted.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

28

Disediakan Oleh NUR AIDAH BINTI PIRUS Galeri Arkeologi Lenggong

Pada 15 Mac 2014, Pejabat Jabatan Warisan Negara, Zon Tengah telah memulakan langkah dengan membuat

program kebudayaan pertamanya iaitu program Malam Warisan yang bertujuan memupuk minat masyarakat terutamanya generasi muda serta para pelajar tentang kebudayaan dan warisan negara kita.

Pejabat Zon Tengah telah menjemput Kumpulan Wayang Kulit Gedek Seri Asun untuk mengadakan persembahan wayang kulit. Kumpulan Wayang Kulit Seri Asun telah ditubuhkan pada tahun 1966 dan pengasasnya ialah Tok Dalang pertamanya iaitu Encik Mohd Noh Haji Mahmud yang dikenali dengan panggilan Pak Noh. Pada malam tersebut, Pak Majid yang merupakan anak kepada arwah Pak Noh telah menjadi Tok Dalang dengan mempersembahkan cerita ‘Nasib Si Awang Miskin’ di samping cerita-cerita lucu lain sebagai selingan. Pak Majid telah mempelajari ilmu pedalangan daripada arwah ayahnya selama 16 tahun.

Wayang Gedek merupakan satu bentuk teater tradisional tertua di Asia Tenggara yang menggunakan asas cahaya dan bayang-bayang dan bayangan yang terhasil setelah cahaya dipancarkan ke atas figura iaitu sehelai kain putih yang direntangkan atau diletakkan secara menegak yang dipanggil ‘kelir’ atau layar. Wayang Kulit Gedek terkenal di Kedah dan Perlis. Ia menggunakan loghat utara (Kedah-Perlis). Negeri-negeri ini menerima pengaruh kuat dari Thailand. Wayang kulit ini berkembang di

selatan Siam, selatan Myanmar, utara Sumatra dan utara Semenanjung. Di selatan Siam dikenali sebagai Nang Talung manakala di utara Semenanjung disebut sebagai Wayang Gedek @ Gedik. Perkataan “gedek” ialah pergerakan patung-patung wayang kulit itu sendiri yang terlompat-lompat atau tergedik-gedik mengikut bahasa Melayu Kedah apabila ianya digerakkan atau dimainkan di layar.

Perbezaan di antara wayang kulit gedek dengan wayang kulit di Kelantan atau wayang kulit Jawa adalah dari segi bahasa yang digunakan, bentuk-bentuk patung, nama-nama patung dan juga bentuk cerita yang disampaikan. Dari segi bahasa, wayang kulit gedek menggunakan bahasa Melayu Kedah loghat Siam.

Bentuk patung wayang kulit gedek di Kedah telah dimodenkan dan disesuaikan dengan suasana tempat dan masyarakat. Wayang Kulit jenis ini menggunakan patung yang berpakaian moden seperti kebaya pendek. Namun begitu nama-nama patung terutamanya patung lawak bagi Wayang Kulit Gedek dikekalkan dengan nama Siam. Antara watak utama ialah Pak Tam, Kaidara, Perematat Penghulu Etong dan Ekau.

Patung wayang kulit merupakan aspek penting dalam setiap persembahan wayang kulit. Ianya berbentuk dua dimensi yang diperbuat daripada kulit-kulit binatang seperti kulit lembu, kambing dan kerbau. Patung ini ada diantaranya yang dibuat sendiri oleh dalang ataupun dibeli dari Thailand yang diukir halus dan diwarnakan mengikut watak di dalam sesebuah cerita yang dipersembahkan oleh seseorang dalang. Dalam pembuatan patung Wayang Gedek kepakaran yang tinggi dan

PERSEMBAHAn WAYAng KuLIT gEDEK

Persembahan Wayang Kulit Gedek oleh Kumpulan Wayang Kulit Gedek Seri Asun

The Gedek Shadow Play performance by the Seri Asun Gedek Shadow Play Troupe

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

29

Kehadiran orang ramai menyaksikan persembahan Wayang Kulit Gedek

Spectators enjoying the Gedek Shadow Play performance

Di belakang tabir persembahan Wayang Kulit Gedek oleh Tok Dalang, Pak Majid

Behind the screen players of the Gedek Shadow Play, including Puppeteer Pak Majid

ketelitian amat diperlukan kerana ianya adalah nilai seni jelas kelihatan pada patung yang dihasilkan.

Peralatan muzik juga merupakan peralatan yang penting dalam persembahan wayang kulit kerana pemuzik akan memainkan lagu untuk mengiringi persembahan wayang kulit. Melodinya bergantung kepada babak atau episod adegan yang dipersembahkan. Peralatan yang digunakan dalam kumpulan ini lebih tertumpu kepada dua pembahagian yang utama iaitu alat-alat yang ditiup dan alat-alat yang diketuk seperti serunai, geduk, gedombak, kerincing, gong dan tamborin yang digunakan. Wayang Kulit Gedek ini adalah satu warisan seni yang mempunyai adat dan kebudayaannya tersendiri yang menarik.

Persembahan ini mendapat sambutan yang mengalakkan dari penduduk tempatan. Puan Mariam Pengarah Jabatan Kebudayaan Kesenian Perak dan Penolong Kanannya Encik Abdul Hamid turut hadir menyaksikan persembahan tersebut. Selain itu, turut hadir ialah Pengerusi Persatuan Sejarah Perak, pegawai kerajaan daripada pelbagai agensi dan Ketua-ketua Kampung Lenggong.

gEDEK SHADOW PLAY PERFORMAnCE

On 15th Mac 2014, the office of Department of national Heritage, Central Zone carried out its first cultural programme, ‘Heritage night’, to instil interest among the society, especially the young generation and students, on national heritage and culture.

The office of Central Zone invited the Seri Asun Gedek Shadow Play Troupe to perform at the event. The Seri Asun Gedek Shadow Play Troupe was formed in 1966 by Mr. Mohd noh Bin Haji Mahmud (now deceased), also known as Pak noh, who was the first Tok Dalang or the master puppeteer of the group. For the performance that night, the master puppeteer was Pak noh’s son, Pak Majid, who related the story of a poor man, “nasib Si Awang Miskin”, besides other funny stories. Pak Majid learned the puppeteering skill from his father for 16 years.

The Gedek Shadow Play is a form of theatre and the oldest in Southeast Asia. It uses light and shadows of figures reflected on a white screen known as “kelir”. The Gedek Shadow Play is popular in Kedah and Perlis, which have strong

Thai influence. It its narrated in the northern dialect (Kedah-Perlis). This shadow play develops in southern Thailand and spread to southern Myanmar, northern Sumatra and northern Peninsula. In south Thailand, it is known as “nang Talung”, while in the northern Peninsula it is “ Wayang Gedek @ Gedik”. The word “gedek” is the movement of the puppets as they jumped or being moved based on the story which is narrated in the Kedah Malay dialect.

The difference between the gedek shadow play and the Kelantan shadow play or the Javanese shadow play are in terms of the language, the puppets and their names as well as the story line. In terms of language, the gedek shadow play is narrated using the Siamese dialect of Kedah Malay. The form of the puppets used for gedek shadow play in Kedah have been modernised and adapted with the local environment and community. This type of shadow play uses puppets in modern attire, like short kebaya. However, the names of the characters, especially the comedian in gedek shadow play is still a Siamese name. Among the main characters are Pak Tam, Kaidara, Perematat Penghulu Etong and Ekau.

The shadow play puppets are an important aspect in any shadow play performance. They are in two-dimensional form and made from animal hide, like cow, goat and buffalo. Some of these puppets are made by the puppeteers themselves or bought from Thailand. They are finely carved and coloured based on the characters in the story narrated by the puppeteers. In the making of the gedek shadow play puppets, it requires high expertise and precision.

Musical instruments also play an important role in shadow play performance because the musicians will have to produce music to accompany the performance. The melody depends on the scene or the narration of the story by the puppeteer. The musical instruments used are mainly of two types, the wind or blow instruments and the percussion instrument, flute, geduk, gedombak, kerincing, gong and tambourine. The Gedek Puppet Show is an heritage art which has its own custom and culture.

The performance received encouraging response from local residents. Madam Mariam, the national Department for Culture and Art of Perak and her senior assistant, Mr. Abdul Hamid, were also present. Others included chairman of the Perak History Association, government officers and Lenggong Village head.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

30

Disediakan Oleh MOHD KHAFIRUDDIN FAIJAN Unit Komunikasi Korporat

MaSyaraKaT silam mempunyai hubungan yang erat dengan alam kerana mereka bergantung hidup

sepenuhnya bagi mendapatkan bahan asas makanan dan peralatan memasak. Sungai dan laut menjadi penyumbang utama kepada sumber makanan. Tambah nilai kepada sumber makanan ini ialah kemampuan masyarakat mempelbagaikan teknik dan cara memasak.

Oleh itu, Jabatan Warisan Negara bertanggungjawab mengembalikan semula budaya makanan warisan ini kepada masyarakat umum. Program Himpunan 101 Makanan Hampir Pupus yang julung kali diadakan pada 17 Mei 2014 di Istana Negara Lama, Kuala Lumpur telah menghimpunkan sebanyak 101 jenis makanan yang hampir pupus di seluruh negara untuk ditonjolkan kepada orang ramai. Majlis tersebut telah disempurnakan oleh Duli Yang Amat Mulia Raja Puan Muda Perak, Raja Nur Mahani binti Raja Shahar Shah.

Sebanyak 11 jenis makanan telah didemonstrasi antaranya Kebebe, Opok-opok, Ikan Bakar Dalam Tanah Liat, Nasi Daun Lerek, Pulut Kukus Periuk Kera dan beberapa lagi makanan warisan. Selebihnya 90 jenis makanan telah dipamerkan yang dikategorikan sebagai lauk pauk, nasi, sayuran, sambal/pencicah, kuih muih dan manisan yang turut disertakan resepi untuk pengetahuan orang ramai.

Menjadi tanggungjawab Jabatan

Warisan Negara untuk mengetengahkan dan mempromosi makan warisan kepada generasi kini agar tidak pupus dan dapat dikekalkan kepada generasi akan datang.

Walaupun terdapat 101 jenis makanan dihimpunkan pada pameran ini, ia bukanlah bermakna himpunan sepenuhnya makanan tradisional zaman dahulu tapi ia boleh menjadi pemangkin kepada pengetahuan tentang masakan dan resepi tradisi. Justeru itu, acara Himpunan 101 Makanan Hampir Pupus ialah isyarat awal kepada kita kerana sekiranya tiada yang berusaha menggali kekayaan warisan makanan kita, lama kelamaan ia dilupakan dan terus pupus.

Alam sekeliling yang menjadi pasar raya kepada masyarakat dahulu seperti tumbuhan hutan iaitu umbut bayas, umbut tepus gajah, buah cermai dan ulam seperti tenggek burung,

101 HIMPunAn MAKAnAn HAMPIR PuPuS

Duli Yang Amat Mulia Raja Puan Muda Perak, Raja Nur Mahani binti Raja Sahar Shah merasmikan Program Himpunan 101 Makanan Hampir Pupus

Duli Yang Amat Mulia Raja Puan Muda Perak, Raja Nur Mahani binti Raja Sahar Shah opening the Assembly of 101 Food Nearing Extinction

Walaupun terdapat 101 jenis makanan dihimpunkan pada pameran ini, ia bukanlah bermakna himpunan sepenuhnya makanan tradisional zaman dahulu tapi ia boleh menjadi pemangkin kepada pengetahuan tentang masakan dan resepi tradisi.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

31

Duli Yang Amat Mulia Raja Puan Muda Perak, diiringi oleh mantan Ketua Pengarah Jabatan Warisan Negara, YBhg. Dato Zuraina Majid ke ruang pameran

Duli Yang Amat Mulia Raja Puan Muda Perak, accompanied by former Director-General of the Department of National Heritage, YBhg. Dato Zuraina Majid at the exhibition area

Demonstrasi masakan Ikan Bakar Dalam Tanah Liat

Demonstrating how Grilled Fish in Clay is done

Demonstrasi membuat Opok-Opok

Demonstration how Opok-Opok is cooked

pucuk putat dan kerdas antara keperluan dalam masakan warisan. Bahan pembalut seperti daun lerek, daun bemban dan daun palas juga diperoleh dari hutan. Penerokaan hutan mengakibatkan sumber ini sukar diperoleh dan proses menghasilkan makanan warisan ini juga dipermudahkan.

Ketiadaan pengetahuan mengenai cara memasak menyebabkan ia dilupakan dan akhirnya pupus sepenuhnya. Proses modenisasi mengubah selera masyarakat dan membentuk budaya makanan segera sekaligus meminggirkan makanan warisan yang amat berharga ini.

ASSEMBLY OF 101 FOOD nEARIng EXTInCTIOn

the ancient society has close relations with nature because they depended fully on it for their basic food supply and cooking utensils. The rivers and the sea are their main food source. The added value to these food sources is the ability of the society to vary their way of cooking and technique.

Therefore, the Department of national Heritage is responsible for reviving the heritage food culture to the general public. The Assembly of 101 Food nearing Extinction programme, held for the first time on 17th May 2014 at the Istana negara Lama, Kuala Lumpur, displayed to the public 101 types of food nearing extinction nationwide. The event was officiated by Duli Yang Amat Mulia Raja Puan Muda Perak, Raja nur Mahani binti Raja Shahar Shah.

A total of 11 types of food were demonstrated, like Kebebe, Opok-opok, Ikan Bakar Dalam Tanah Liat, nasi Daun Lerek, Pulut Kukus and Periuk Kera. There were also 90 types of food which were categorised as side dishes with rice, vegetables, sambal/sauce, savoury and deserts, as well as recipes.

It is the responsibility of the Department of national Heritage to promote heritage food to the present generation so that they will not become extinct and continue to exist for future

generation. Although there were 101 types of food

assembled at the exhibition, they did not represent all the traditional food during those era, but suffice to be the catalyst to provide information on traditional food and recipes. Therefore, the Assembly of 101 Food nearing Extinction is an early signal for us to realise that if no effort is made to look for our rich food heritage, they will soon be forgotten and become extinct.

nature is like a supermarket for those in the olden days, with forest plants providing like umbut or edible pith of bayas (a type of palm) and tepus gajah and cermai or Malay gooseberry, as well as ulam (salad) like tenggek burung, pucuk putat and kerdas, ingredients needed in heritage cooking. For wrapping, the leaves of lerek, bemban and palas plants are also found in the forest. However, forest clearing has resulted in the depletion of these food sources.

The absence of knowledge on cooking heritage food also leads to its extinction. The process of modernisation has changed the appetite of the society, building a fast food society and further wiping away what’s still left of our heritage food.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

32

Disediakan Oleh AHMAD RASIDI B. ABDUL GHANI Bahagian Arkeologi

SeMPena Program Strategi Lautan Biru Kebangsaan (NBOS) 2014, Jabatan Warisan Negara Zon Selatan dengan

kerjasama Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan Negeri Melaka mengadakan Program Gotong Royong Di Tapak Warisan Arkeologi Kota Melaka yang disertai oleh YB. Datuk Hj. Ghazale Muhamad, Timbalan Exco Pelancongan, Pembangunan Pantai, Sungai dan Pulau-Pulau Negeri Melaka.

Objektif Program Strategi Lautan Biru Kebangsaan (NBOS) 2014 – Gotong-Royong di Tapak Warisan Arkeologi Kota Melaka yang diadakan dengan kerjasama Majlis Bandaraya Melaka Bersejarah, Institut Seni Malaysia Melaka (ISMMA), Perbadanan Pengurusan Sisa Pepejal dan pelajar-pelajar sekolah ini bertujuan untuk menyemai, memupuk dan melahirkan nilai-nilai seperti mengenal dan menjaga kepentingan serta mencintai warisan. Disamping itu, mereka juga dapat mempelajari langkah pemeliharaan dan pemuliharaan tapak arkeologi serta meningkatkan kesedaran untuk memelihara dan memulihara warisan kita supaya kekal terpelihara untuk tatapan generasi kini dan akan datang.

Dalam program ini, pengisian dan aktiviti-

aktiviti yang telah dilaksanakan antaranya ialah pembersihan rumput di struktur tapak warisan arkeologi di Bastion Victoria Padang Nyiru, Bastion Fredrick Hendrick Jalan Kota dan Bastion Maurits. Langkah pemeliharaan dan pemuliharaan telah dilaksanakan dengan menimbus pasir di kawasan air yang bertakung di tapak warisan arkeologi tersebut.

Peserta program ini terdiri daripada empat buah sekolah dengan penglibatan 75 orang pelajar serta empat orang guru pembimbing. Antara sekolah yang terlibat ialah Sekolah Menengah Kebangsaan Tinggi Perempuan Melaka, Sekolah Menengah Kebangsaan Tun Tijah Melaka, Sekolah Menengah Kebangsaan Infant Jesus Convent Melaka dan Sekolah Menengah Kebangsaan Tun Hj Abdul Malik Melaka.

YB. Datuk Hj Ghazale Bin Muhamad berharap agar lebih banyak lagi program-program kesukarelawan ini dapat diadakan terutamanya bagi memberikan kesedaran kepada pelajar, belia beliawanis, NGO dan masyarakat tempatan dalam untuk memelihara dan memulihara khazanah warisan kita. Selain mencerminkan identiti negara, ia juga merupakan aset penting pelancongan dan menjadi kebanggaan rakyat Malaysia khususnya Melaka.

PROgRAM STRATEgI LAuTAn BIRu: gOTOng ROYOng DI TAPAK WARISAn

ARKEOLOgI KOTA MELAKA

YB. Datuk Hj. Ghazale Muhamad Timbalan Exco Pelancongan, Pembangunan Pantai, Sungai Dan Pulau-Pulau Negeri Melaka bersama-sama dengan peserta program

YB. Datuk Hj. Ghazale Muhamad, Melaka Tourism, Beach, River and Island Development Deputy Exco with participants of the programme

An

ju

ng

W

AR

IS

An

JEN

DELA

WA

RIS

An

33

Pelajar SMK Tun Tijah menjalankan kerja gotong royong di tapak warisan arkeologi

SMK Tun Tijah students weeding the area at the archaeological site

Kerja menimbus pasir sedang dijalankan bagi mengelakan berlakunya takungan air hujan di tapak arkeologi

Filling area with sand to avoid retention of rain water at achaeological sites

nATIOnAL BLuE OCEAn STRATEgY PROgRAMME:

gOTOng ROYOng AT KOTA MELAKA

ARCHAEOLOgICAL HERITAgE SITE

in conjunction with the national Blue Ocean Strategy (nBOS) Programme, the Southern Zone Office, Department of national Heritage, with the cooperation of the State Tourism Office, Melaka, organised a gotong royong programme at the Kota Melaka Archaeological Heritage Site and involved the participation of the Melaka Tourism, Beach, River and Island Development Deputy Exco YB. Datuk Hj. Ghazale Muhamad.

The objective of the national Blue Ocean Strategy (nBOS) Programme – Gotong Royong at the Kota Melaka Achaelogical Heritage Site, which also involved the cooperation of the Historical Melaka City Council, The Art Institute of Malaysia Malacca (ISMMA), Solid Waste Management Corporation and school students, is aimed at sowing and nurturing love and appreciation for heritage so that they will care and protect them. Apart from that, they also learn about preserving and conserving archaeological sites. This will enhance their awareness to preserve and conserve heritage so that they remain protected for future generations.

In this programme, the contents and activities carried out included, weeding at the archaeological heritage sites at Bastion Victoria Padang nyiru, Bastion Fredrick Hendrick Jalan Kota and Bastion Maurits. Conservation and

preservation measures were carried out by filling sand in water retention areas at the archaeological sites.

Participants of the programme are from four schools, involving 75 students and four teachers. The schools are Sekolah Menengah Kebangsaan Tinggi Perempuan Melaka, Sekolah Menengah Kebangsaan Tun Tijah Melaka, Sekolah Menengah Kebangsaan Infant Jesus Convent Melaka and Sekolah Menengah Kebangsaan Tun Hj Abdul Malik Melaka.

YB Datuk Hj. Ghazale Muhammad hoped that more volunteer programmes could be held, especially to provide awareness to students, youths, nGOs and the local community on conservation and preservation of heritage treasures. Apart from reflecting the country’s identity, it is also an important tourism asset and the pride of the Malaysian people, especially Melaka.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

34

Sesi penerangan dan perkongsian pengetahuan mengenai paluan kompang oleh penceramah jemputan

Peserta bengkel mencuba teknik paluan kompang yang diajar

Bengkel Paluan Kompang

Festival Makanan Kebudayaan ASEAn

Pengunjung melawat gerai Jabatan Warisan Negara untuk merasai masakan warisan yang disajikan

Encik Muda ditemuramah oleh wartawan Bernama sempena Festival Makanan Kebudayaan ASEAN

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

35

Chef Wan sedang membuat demonstrasi masakan

Pengunjung berpeluang bermain permainan tradisional

TERUJA...Seorang pelancong asing diberi peluang mengupas kulit kelapa menggunakan parang

Citrarasa Malaysia 2014, Melaka

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

36

Pesuruhjaya Warisan memberi penerangan dan taklimat berhubung fungsi dan peranan Jabatan Warisan Negara kepada tetamu

Delegasi Jepun memberi tumpuan semasa taklimat Pemberian cenderahati kepada wakil delegasi Jepun

Program Lawatan International Federation of Art Council and Culture Agency (IFFACA)

Sambutan mesra Timbalan Ketua Pengarah kepada delegasi International IFFACA sempena lawatan ke Galeri Warisan Dunia di Bangunan Sultan Abdul Samad, Kuala Lumpur

Menakjubkan, delegasi melihat potongan debu gunung berapi yang telah temampat ribuan tahun antara bahan pameran yang ditempatkan di Galeri Warisan Dunia

KunjungAn HORMAT DELIgASI jEPun KE jABATAn

WARISAn nEgARA

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

37

Kursus Esprit De Corp

Perlumbaan berakit antara kumpulan Aktiviti yang menguji kesabaran dan semangat kerja berpasukan

Foto kumpulan kursus ‘Esprit De Corps’ Jabatan Warisan Negara

Kreatif

Semangat kerjasama yang ditunjukkan oleh staf JWN

Bersatu! semangat kerjasama dan setia kawanMemasuki gua menelusuri jalan yang sempit bagi aktiviti

eksplorasi gua

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

38

Merdeka Raya 2014

LAnTIKAn EnCIK MOD ZAKI BIn Hj DIn SEBAgAI TIMBALAn PESuRuHjAYA WARISAn

Ketua Setiausaha Kementerian melawat ke gerai Jabatan Warisan Negara

YB Menteri Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia menyerahkan surat perlantikan sebagai Timbalan Pesuruhjaya Warisan kepada Encik Mod Zaky Bin Hj Din

Ketua Pengarah menyerahkan cenderahati kepada YB Menteri sempena sambutan Merdeka Raya Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

39

Wawancara dan hebahan Aktiviti jabatan di media

Ketua Pengarah mempromosikan Majlis Perisytiharan Warisan Kebangsaan 2015 dalam temubual di Selamat Pagi Malaysia

Encik Khalid Bin Syed Ali pada sesi wawancara di Bernama Today bagi mempromosikan Majlis Perisytiharan Warisan Kebangsaan 2015

Encik Syahrin Abdullah semasa sesi wawancara di TV AlhijrahEncik Muda diwawancara di dalam Selamat Pagi Malaysia bagi mempromosikan Program Nilai-Nilai Murni dan Semarak Warisan, Kuala Linggi, Melaka

DJ Radio Traxx FM menemubual Encik Khalid Bin Syed Ali bagi mempromosikan Majlis Perisytiharan Warisan Kebangsaan 2015

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

40

Lawatan hormat delegasi Ethiopia ke jabatan Warisan negara

Penerima Anugerah Perkhidmatan Cemerlang 2014

Ketua Pengarah bergambar bersama delegasi Ethiopia selepas sesi lawatan di Galeri Warisan Kita Warisan Dunia

Delegasi diberi penerangan semasa melawat Galeri Warisan Kita Warisan Dunia

Tahniah diucapkan kepada penerima Anugerah Perkhidmatan Cemerlang 2014 Jabatan Warisan Negara

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

41

PERTAnDIngAn MEWARnA BERTEMAKAn WARISAn KITA 2015

Pendaftaran oleh peserta pertandingan sebelum mengambil bahagian Asyik mewarna, peserta cilik ini bersungguh-sungguh menyiapkan tugasannya

Ibu bapa yang hadir memberi sokongan kepada anak-anak

Sambutan yang menggalakkan

Tekun mewarna

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

42

Kuih-muih tradisional baba dan nyonya manis dan menyelerakan

KARnIVAL nILAI-nILAI MuRnI DAn SEMARAK

WARISAn 2015, FORT SuPAI,

MELAKA

An

ju

ng

W

AR

IS

An

sa

na

-sin

iWA

RIS

An

43

Pertandingan Badminton Terbuka jWn 2015

Beraksi! Ketua Pengarah JWN bertanding dalam regu campuran

Pejabat Ketua Pengarah hanya mendapat saguhati

Johan dimiliki oleh Bahagian Warisan Tidak Ketara dan Bahagian Daftar Warisan Naib Juara dimenagi oleh Bahagian Khidmat Pengurusan

Antara regu pilihan yang sering diperkatakan kejaguhanya

Encik Muda menerima hadiah dari Ketua Pengarah

Antara regu pilihan yang sering diperkatakan kejaguhannya Usaha keras! Encik muda cuba mangangkat bola yang dihantar oleh pihak lawan

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

44

Disediakan Oleh DR. ROBIAH BINTI ABDUL RASHID Bahagian Konservasi

Pada 23 hingga 30 Ogos 2015, Sr. Dr. Robiah Binti Abdul Rashid, Pengarah Bahagian Konservasi, Jabatan Warisan Negara telah

terpilih mewakili Malaysia menyertai International Course for Cultural Heritage Management di Korea. Kursus ini dianjurkan oleh Training Centre for Traditional Culture (TCTC) of the Korean national University of Cultural Heritage (nUCH). Kursus ini telah disertai seramai 14 peserta dari pelbagai negara iaitu dari Bangladesh, Cambodia, Fiji, Filipina, India, Kazakhstan, Laos, Malaysia, Myanmar, Nepal, Pakistan, Thailand, Uzbekistan dan Vietnam.

Tujuan utama penganjuran kursus ini adalah untuk memberi pendedahan berkenaan dengan aspek kebudayaan tradisional dan pendekatan pemuliharaan kebudayaan tradisional dari segi warisan ketara dan tidak ketara yang terdapat di Korea. Pada hari pertama dan kedua kursus, para peserta diberikan pendedahan terhadap kebudayaan tradisional Korea melalui enam topik yang disampaikan oleh individu-individu yang mempunyai kepakaran dalam bidang masing-masing. Tajuk-tajuk ceramah yang diberikan adalah Aesthetic Consciousness of Korea’s Traditional Culture oleh Professor Jang Kyeong-Hi dari Universiti Hanseo; World Heritage System & Korea’s World Heritage oleh Lee Sang Hae, Pengerusi Cultural Heritage Committee; Cultural Heritage Administration oleh Park Yung Keun, Director General for Planning and Coordination; Korean Wooden Architecture Heritage oleh Jang Heondeok, Professor of Traditional Architecture, Korea national University of Cultural Heritage; Hanok and Globalization oleh Lee Gyeong-ah, Professor of Korea national University of Cultural Heritage;

Korean Cooperation in Intangible Cultural Heritage oleh Huh-Kwon, Director General, ICHCAP Korea; dan Conservation, Management & Utilization Korean Royal Palaces and Tombs oleh Na, Myeong-ha, Manager, national Heritage Centre, national Research Institute of Cultural Heritage.

Selain daripada sesi ceramah, para peserta telah dibawa untuk beberapa sesi lawatan yang telah memberikan gambaran dan idea secara jelas tentang pendekatan pemuliharaan kebudayaan tradisional Korea. Antara tempat-tempat yang telah dilawati adalah Jeonju Hanok Village yang menempatkan rumah-rumah tradisional Korea yang dipulihara dan dijaga dengan baik. Seterusnya peserta dibawa menonton persembahan wayang kulit yang bertempat di Intangible Heritage Centre. Pendedahan terhadap pemuliharaan bangunan warisan Korea dapat dilihat di Baekje Cultural Land di mana sebuah istana lama telah dibina semula bagi memberi pengalaman kepada para pengunjung akan senibina istana lama di Korea. Selain dari aspek kebudayaan, para peserta turut dibawa melawat ke kilang Hyundai Motors yang merupakan pengeluar kenderaan terbesar di Korea.

Peserta seterusnya dibawa melawat ke Oeam Folk Village yang terletak di Buyeo di mana peserta dapat melihat senibina rumah tradisional Korea dan cara hidup masyarakat zaman dahulu. Peserta turut dibawa melawat ke Istana Changdeokgung dan berpeluang merasai pengalaman yang unik iaitu menyertai nocturnal Walking yang dipercayai lawatan yang dilakukan pada bulan mengambang akan memberikan rezeki yang banyak kepada pelawat tersebut. Selain melihat keindahan dan keunikan bangunan kebudayaan tradisional Korea, para peserta diberikan pendedahan dalam penyediaan snek tradisional Korea melalui sesi Korean Traditional Snack Cooking.

InTERnATIOnAL COuRSE FOR CuLTuRAL HERITAgE

MAnAgEMEnT, KOREA

Barisan peserta daripada 14 negara bersama pihak penganjur kursusParticipants from 14 countries posing for photograph with the course organiser

Persembahan wayang kulit di Pusat Warisan Tidak KetaraShadow play performance at Intangible Heritage Centre

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

45

Ianya merupakan satu pengalaman yang amat menarik dan unik kepada para peserta. Pada hari terakhir peserta telah dibawa melawat ke Muzium Istana Negara Korea dan diberi peluang melihat persembahan tradisional masyarakat Korea di Korean House. Para peserta turut diberi peluang merasai makanan masyarakat Korea yang banyak menggunakan sayur-sayuran.

Pendedahan selama lapan hari berada di Korea amat berguna kerana banyak ilmu pengetahuan baru yang dapat dikutip sepanjang berada di sana yang merangkumi aspek warisan ketara dan tidak ketara. Sesungguhnya pengalaman dan ilmu pengetahuan yang diperolehi sedikit sebanyak dapat memberi idea baru untuk diaplikasikan terhadap pendekatan yang digunakan di negara kita.

InTERnATIOnAL COuRSE FOR CuLTuRAL HERITAgE

MAnAgEMEnT, KOREA

On the 23rd to 30th August 2015, Sr. Dr. Robiah Binti Abdul Rashid, Director of Conservation Division, Department of national Heritage, was selected to represent Malaysia at the International Course for Cultural Heritage Management in Korea. The course was organised by the Training Centre for Traditional Culture (TCTC) of The Korean national University of Cultural Heritage (nUCH). It involved 14 participants from various countries, namely Bangladesh, Cambodia, Fiji, Philippine, India, Kazakhstan, Laos, Malaysia, Myanmar, nepal, Pakistan, Thailand, Uzbekistan and Vietnam.

The main aim of the course was to provide exposure on traditional cultural aspect and preservation of traditional culture in terms of tangible and intangible heritage found in Korea. On the first and second day of the course, participants were exposed to Korean traditional culture through six topics by individuals who were experts in their fields. The titles of the talks were Aesthetic Consciousness of Korea’s Traditional Culture by Professor Jang Kyeong-Hi from Hanseo University; World Heritage System & Korea’s World Heritage by Lee Sang Hae, Chairman of Cultural Heritage Committee; Cultural Heritage Administration by Park Yung Keun, Director General for Planning and Coordination; Korean Wooden Architecture Heritage by Jang Heondeok, Professor of Traditional Architecture, Korea national University of Cultural Heritage; Hanok and Globalization by Lee Gyeong-ah, Professor of Korea national University of Cultural Heritage; Korean Cooperation in Intangible Cultural Heritage by Huh-Kwon, Director General, ICHCAP Korea; and Conservation, Management & Utilization Korean

Royal Palaces and Tombs by na, Myeong-ha, Manager, national Heritage Centre, national Research Institute of Cultural Heritage.

Besides the talks, participants were taken on visits which provided them with better insight and ideas on the preservation of Korean traditional culture. Among the places they visited was Jeonju Hanok Village, where traditional Korean houses are conserved and well protected and then to watch a shadow play at the Intangible Heritage Centre. The exposure to the conservation of Korean heritage building can be seen at Baekje Cultural Land where an old palace was rebult to provide visitors with an insight on Korean architecture. The participants were also taken to visit Hyundai Motors factory, the largest vehicle producer in Korea.

Participants were then taken to Oeam Folk Village at Buyeo to see the architecture of a Korean traditional house and the way of life of the traditional Korean society. Participants also visited Changdeokgung Palace and also got the opportunity to go on nocturnal Walking, done during the full moon to bring luck and prosperity. Besides looking at the beauty and uniqueness of Korean traditional buildings and culture, participants also got to learn the art of preparing Korean traditional snack through the Korean Traditional Snack Cooking. It provided an interesting and unique experience for participants. On the last day, participants visited the Korean national Palace Museum and also to the Korean House to watch the Korean traditional performances. They also got to savour Korean food, which use a lot of vegetables.

The eight-day visit to Korea was useful, providing so much knowledge on tangible and intangible heritage, providing new ideas which can be applied in the country.

Penerangan tentang Tapak Warisan Dunia Melaka dan Georgetown oleh Dr. Robiah Rashid. Briefing on Melaka and Georgetown World Heritage Sites by Dr. Robiah Rashid

Nocturnal Walking di Istana Changdeokgung Nocturnal Walking at Changdeokgung Palace

Mempelajari cara membuat makanan tradisional KoreaLearning to make Korean traditional food

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

46

Disediakan oleh NIK SUZANNA MAT TAHIR Bahagian Konservasi

Penyediaan garis panduan tentang pemuliharaan bangunan warisan digubal selaras dengan fungsi Pesuruhjaya

Warisan untuk menggalakkan dan mengawal selia standard dan amalan yang terpakai dalam pemuliharaan dan pemeliharaan warisan. Justeru, satu bengkel Garis Panduan dan Dokumentasi Pemuliharaan Bangunan Warisan telah diadakan pada 20-21 Mei 2015 di Hotel Grand Bluewave, Shah Alam.

Bengkel ini melibatkan seramai 27 orang peserta termasuk panel pakar jemputan dan urusetia Jabatan Warisan Negara. Panel jemputan yang hadir merupakan ahli akademik dan individu yang mempunyai kepakaran dalam bidang yang berkaitan dengan pemuliharaan bangunan warisan.

Objektif bengkel ini adalah untuk menghasilkan draf akhir garis panduan dan dimuktamadkan sebagai kandungan penuh Garis Panduan Pemuliharaan Bangunan Warisan dan seterusnya diterbitkan sebagai rujukan kepada agensi-agensi berkaitan, Pihak Berkuasa Tempatan mahupun Kerajaan Negeri.

Bengkel ini diurusetiakan oleh Bahagian Konservasi, Jabatan Warisan Negara. Kaedah

pelaksanaan bengkel kali ini adalah secara perbincangan bersama panel jemputan untuk mengumpulkan idea-idea, ulasan, dan maklumbalas sebelum dijadikan sebagai kandungan penuh Garis Panduan Pemuliharaan Bangunan Warisan.

Menerusi bengkel yang dilaksanakan ini, peserta khususnya kakitangan JWN dapat meningkatkan ilmu pengetahuan dan pengalaman yang amat berguna sebagai panduan dalam pelaksanaan kerja serta berkongsi ilmu pengetahuan. Justeru, dicadangkan bengkel seperti ini diadakan lagi untuk penyediaan garis panduan yang lain dengan bantuan panel pakar yang berwibawa.

Penghasilan draf akhir Garis Panduan Pemuliharaan Bangunan Warisan ini akhirnya berjaya dimuktamatkan dalam tempoh yang singkat iaitu dua hari dengan kerjasama semua panel pakar dan urusetia yang terlibat. Walaupun kaedah pelaksanaan bengkel berbeza daripada bengkel sebelum ini, namun hasilnya memuaskan.

Diharapkan segala pengisian bengkel ini merupakan langkah proaktif ke arah penghasilan Pendokumentasian Garis Panduan Pemuliharaan Bangunan Warisan yang autoriti. Garis panduan ini amat berguna bagi memastikan aktiviti dan kerja yang berkaitan dengan Pemuliharaan Bangunan

BEngKEL gARIS PAnDuAn DAn DOKuMEnTASI PEMuLIHARAAn

BAngunAn WARISAn 2015

Sesi gambar berkumpulan bersama Ketua Pengarah

A group photograph of workshop participants with the Director General

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

47

Warisan mematuhi prinsip dan prosedur yang terkandung dalam garis panduan tersebut.

WORKSHOP On HERITAgE BuILDIng COnSERVATIOn

guIDELInES AnD DOCuMEnTATIOn 2015

Guidelines on conservation of heritage buildings were formulated in line with the function of the Heritage Commissioner to encourage and regulate standards and practises adopted in the conservation and preservation of heritage. For this, a workshop on Heritage Building Conservation Guidelines and Documentation was held on 21 and 22 May 2015 at the Grand Bluewave Hotel, Shah Alam.

The workshop involved 27 participants, including guest panel and Department of national Heritage (DnH) secretariat. The guest panel comprised academicians and individuals with expertise in the conservation of heritage buildings.

The objective of the workshop was to come up with a final draft on guidelines and to finalise it as Conservation Guidelines for Heritage Buildings and then publish it as reference for the relevant agencies, local government authorities and even the state government.

The secretariat for this workshop is the Conservation Division, Department of national Heritage. The workshop is conducted by way of discussion with the guest panel to gather ideas, comments and feedbacks before making them Conservation Guidelines for Heritage Buildings.

Through this workshop, participants, especially DnH staff, were able to share and improve their knowledge and experience that would be useful for them in discharging their

responsibilities. Therefore, it is suggested that such a workshop be held again to produce other guidelines with the help of expert and credible panel members.

The draft of the Conservation Guidelines for Heritage Buildings was completed in a short time, which is two days, with the cooperation of expert panel members and the secretariat. Although, the method on how the workshop was conducted was different from others held previously, the outcome was satisfactory.

It is hoped the contents of this workshop serve as a proactive step towards documenting Conservation Guidelines for Heritage Buildings of authority. This guideline is very useful to ensure activities and work pertaining to conservation of heritage buildings complies with stipulated principles and procedures.

Prof Ghaffar membincangkan garis panduan yang perlu ada di dalam panduan pemuliharaan bangunan warisan

Prof Ghaffar discussing with panel members on heritage building conservation guidelines

Dr. Robiah sedang memberi penjelasan kepada peserta bengkelDr Robiah explaining to the workshop participant

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

48

Disediakan Oleh NOOR HASIBAH MOHD NOOR AFANDI Bahagian Warisan Tidak Ketara

Bahagian Warisan Tidak Ketara telah menganjurkan bengkel “Adat Perkahwinan Orang Asli” pada 13 Mei

2015 (Rabu). Bengkel sehari ini telah diadakan di Pejabat Jabatan Warisan Negara, Jalan Sultan Sulaiman, Kuala Lumpur.

Bengkel Adat Perkahwinan Orang Asli diadakan bertujuan untuk mengetengahkan warisan tidak ketara kepada masyarakat tentang adat dan budaya masyarakat Orang Asli. Seperti yang kita ketahui masyarakat Orang Asli mempunyai pelbagai adat resam dan pantang larang dalam kehidupan seharian mereka. Selain itu, masyarakat ini juga mempunyai warisan seni halus yang terkenal termasuklah ukiran patung, topeng, anyaman dan lain-lain.

Penyertaan bengkel ini telah berjaya menarik lebih kurang 80 orang peserta yang terdiri daripada kakitangan Bahagian Warisan Tidak Ketara khususnya, serta kakitangan Jabatan Warisan Negara daripada bahagian-bahagian lain. Di samping itu, jemputan luar pula terdiri daripada peserta Jabatan Hal

Ehwal Orang Asli, agensi-agensi lain di bawah Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan, Pejabat Pendidikan dan individu yang berminat.

Sesi pagi bengkel ini telah disampaikan oleh Profesor Juli A/L Edo. Beliau merupakan antara tokoh Orang Asli yang berjaya serta pengalaman luas tentang masyarakat Orang Asli. Di samping itu, Profesor Juli A/L Edo ini juga merupakan seorang pensyarah dalam bidang sosio-budaya di Universiti Malaya. Beliau telah memberikan penerangan yang lebih terperinci tentang kehidupan masyarakat Orang Asli khususnya suku kaum Semai. Selain itu, beliau juga membuat perbandingan dengan suku kaum lain sebagai penyuluhan ilmu.

Pada sesi petang pula, bengkel ini telah mengundang Encik Ayof bin Ekal, beliau merupakan pendidik di Sekolah Kebangsaan Putra, Simpang Durian, Jelebu, Negeri Sembilan. Di samping itu, beliau juga merupakan Tok Batin di Kampung Parit Gong serta merupakan penasihat yang bertanggungjawab dalam urusan adat istiadat perkahwinan, menjaga keselamatan dan kesejahteraan kampung dan mentadbir hal ehwal adat resam suku kaum di kampung

BEngKEL ADAT PERKAHWInAn ORAng ASLI

Kostum dan peralatan perkahwinan Orang Asli

Orang Asli wedding costume and paraphilia

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

49

Profesor Juli A/L Edo

Encik Ayof bin Ekal

SESI soal jawab

Dialogue session

atau wilayahnya. Selain itu, beliau juga banyak diundang menyampaikan ceramah motivasi dan penerangan kepada pelajar sekolah, universiti serta orang awam. Beliau telah menyampaikan dengan lebih terperinci hal ehwal adat perkahwinan masyarakat Orang Asli suku Temuan.

Bengkel ini telah berjaya membuka minda serta memberi ilmu dan kefahaman tentang adat resam, pantang larang serta adat yang berkaitan dengan perkahwinan masyarakat Orang Asli. Adat resam masyarakat ini juga terdapat sedikit persamaan dengan adat resam orang Melayu.

WORKSHOP On MARRIAgE CuSTOM OF

THE ORAng ASLI

A workshop on the “ Marriage Custom of the Orang Asli” was organised by the Intangible Heritage Division on 13th May 2015. The one-day workshop was held at the national Heritage Department (DnH) office, Jalan Sultan Sulaiman, Kuala Lumpur.

The workshop on Orang Asli’s Marriage Custom was held with the aim of promoting intangible heritage on the customs and culture of the Orang Asli community. As we know, the Orang Asli has various customs and taboos in their daily lives. Apart from that, this community also has heritage in fine arts, like making sculptures, carving, and weaving.

The workshop attracted about 80 participants, comprising especially staff from the Intangible Division, and DnH staff from other divisions. There were also invited participants, consisting of staff from the Orang Asli Department, agencies under the Minister of Tourism and Culture, Education Office and interested individuals.

The morning session of the workshop was conducted by Professor Juli A/L Edo. He is among

the successful Orang Asli and has vast experience on the Orang Asli community. Apart from that, Professor Juli is also a lecturer in socio-culture at University Malaya. He gave a briefing on the life of the communiity, especially the Semai tribe. Apart from that, he made comparisons on the various tribes in the Orang Asli community.

For the afternoon session of the workshop, Mr. Ayof bin Ekal, teacher at Sekolah Kebangsaan Putra, Simpang Durian, Jelebu, negeri Sembilan, was invited. He is also the Tok Batin (chieftain) of Kampung Parit Gong and the advisor on the marriage customs, protecting security and well-being of the people in the village and administers matters on the customs of the tribes in his village or region. He has also been invited to give motivational talks and briefings to school students, universities and the public. He gave a detailed briefing on the marriage custom of the Temuan tribe.

This workshop succeeded in opening the minds of participants, providing them with knowledge and understanding on the customs and taboos in Orang Asli marriage, which are similar with the Malays.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

50

Disediakan oleh CAWANGAN SENI HALUSBahagian Warisan Tidak Ketara

Pada 27 April 2014, bertempat di Bangunan Warisan, Kelab Sultan Suleiman, Kampung Baru, Kuala Lumpur, Bahagian Warisan

Tidak Ketara telah menganjurkan Bengkel Cara Menyolek Destar dan Ikatan Samping. Bengkel ini dilihat dapat memelihara dan memulihara kewujudan warisan tidak ketara seperti destar dan kain samping melalui pemupukan minat dan penghayatan di kalangan masyarakat berbilang bangsa dan generasi baharu. Program ini dilihat dapat mempromosikan serta memperkenalkan destar dan samping melalui cara menyolek destar dan cara ikatan samping yang betul agar tidak pupus ditelan zaman.

Penyertaan bengkel ini terdiri daripada pelbagai lapisan masyarakat iaitu pelajar sekolah rendah, pelajar sekolah menengah, pelajar institusi pengajian awam dan swasta serta penggiat seni dan budaya. Bengkel ini mendapat kerjasama penuh daripada sebuah badan bukan kerajaan, Keris Warisan, yang diketuai oleh pengasasnya iaitu Encik Johan Iskandar bin Abdul Karim. Sesi bengkel terbahagi dua iaitu melalui taklimat berinformasi berkaitan destar dan ikatan samping ini. Peserta bengkel diperkenalkan sedikit sebanyak destar-destar dan ikatan

samping yang masih dipraktik dan diketahui cara membuatnya. Sesi kedua ialah secara hands on, para peserta bengkel diberikan penekanan untuk cuba menyolek destar dan ikatan samping sehingga berjaya dengan tunjuk ajar oleh fasilitator dari Keris Warisan serta dinilai oleh mereka.

Bengkel seumpama ini mampu mendidik dan menyemai sifat kecintaan serta menghargai warisan menyolek destar dan ikatan samping di kalangan peserta bengkel. Semoga usaha seumpama ini dapat melestarikan destar dan ikatan samping Melayu ke persada yang lebih tinggi dan seterusnya dapat memulihara dan memelihara warisan budaya Melayu ini.

BEngKEL CARA MEnYOLEK DESTAR DAn IKATAn SAMPIng Bermula proses

pembelajaran peserta membuat destar.

Begins the learning process of making the “destar”

Tunjuk ajar yang amat baik dan teliti banyak membantu peserta menghayati proses pembelajaran.

A good tutor helps participants to better understand the process

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

51

Sesi pembelajaran ikatan samping.

Learning to tie the “samping”

WORKSHOP On DECORATIng THE

HEADKERCHIEF (DESTAR) AnD TYIng THE

“SAMPIng”

On 27th April 2014, a workshop on decorating the “destar” (headkerchief ) and tying the “samping” (knee-length sarong) was organised at the Heritage Building, Sultan Suleiman Club, Kampung Baru, Kuala Lumpur, by the Intangible Heritage Division of the Department of national Heritage.

The workshop is seen capable of preserving and conserving the existence of intangible heritage like the “destar” and “samping” by instilling interest and appreciation among the multi-racial society and the new generation. This programme is seen as capable of promoting the proper way of decorating and using the headgear and the sarong so that they will not

become extinct.Participants of the workshop are from all

levels of the society, comprising primary and secondary students, students of public and private higher institutions of learning, as well as arts and cultural activists. The workshop was organised with the cooperation of a non-governmental organisation known as ‘Keris Warisan’, whose founder is Mr. Johan Iskandar bin Abdul Karim. The workshop is divided into two sessions, first a briefing on the various types of “destar” and “samping” and how to wear them. The second is ‘hands on’, where participants are shown how to use and fold them under the guidance of facilitators from Keris Warisan, who then gauged the participants.

This workshop is able to educate and instil love and appreciation for the heritage. Hopefully, an effort like this can preserve the use of the “destar” and “samping” and bring them to greater heights, hence ensuring the preservation and conservation of this Malay cultural heritage.

Hasil pembelajaran peserta bengkel.

A display of the skills acquired by participants.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

52

ku

rs

us

&ben

gk

el

Disediakan OlehNOOR HASIBAH MOHD NOOR AFANDIBahagian Warisan Tidak Ketara

Pada 29 November 2014 yang lalu, Jabatan Warisan Negara telah menganjurkan sebuah bengkel warisan

Tulisan Jawi Khat Thuluth di Bangunan Pejabat Jabatan Warisan Negara, Jalan Sultan Sulaiman, Kuala Lumpur.

Khat adalah sebuah seni visual hiasan kaligrafi Islam berasal daripada perkataan Greek yang bermaksud ‘kallos’ cantik dan ‘graphẽ’ tulisan. Takrifan semasa bagi amalan khat menurut Mediavilla pada tahun 1996 adalah sebagai seni bagi memberi bentuk bagi tanda dalam bentuk gambaran, harmoni dan kemahiran. Sementara Diringer pula mentakrifkannya sebagai kisah penulisan merupakan satu evolusi kecantikan estetik dibingkai dengan kemahiran teknikal, kepantasan penyampaian dan kekangan material seseorang, masa dan tempat.

Seni Kaligrafi Islam atau lebih sinonim dengan nama seni khat jawi merupakan khazanah tertua di dunia yang masih dimiliki oleh umat Islam. Asimilasi daripada perkembangan Islam yang tersebar ke seluruh dunia, menyaksikan kaligrafi Islam teradaptasi dan mengalami evolusi dengan perubahan yang berlaku tanpa menghilangkan ciri dan nilai keislamannya. Tulisan Khat Jawi dapat dibahagikan kepada beberapa jenis antaranya

Khat Kufi, Thuluth, Nasakh, Farisi, Diwani, Diwani Jali dan Riq’ah.

Dewasa ini khat Jawi banyak dan boleh didapati pada batu-batu nisan, plak perasmian, hiasan pada masjid, sekolah, premis perniagaan dan juga manuskrip Al-Quran. Lantaran daripada perkembangan ini, Jabatan Warisan Negara terpanggil bermula dari peringkat asas sehingga kepada penulisan gaya khat Thuluth untuk meneruskan perjuangan warisan yang telah pun gah di persada dunia bagi menyemarak dan mendidik masyarakat tentang tulisan khat Jawi. Program ini memberi peluang kepada para peserta untuk mempraktikkan tulisan jawi khat Thuluth dengan menggunakan cara tradisional iaitu batang resam dan dakwat celup.

Melalui program sebegini, ternyata warisan bahasa dan kesusasteraan tulisan Jawi sememangnya sentiasa mendapat tempat di hati masyarakat Malaysia yang berbilang bangsa. Malahan penyertaan untuk program ini juga mendapat sokongan yang sangat menggalakkan. Minat untuk mendalami dan mempelajari jenis-jenis khat tulisan Jawi semakin memberangsangkan kerana ia adalah cabang untuk mengenalpasti dan memahami manuskrip Melayu yang terdiri daripada surat-surat rasmi para pembesar negara, batu bersurat dan kitab-kitab hikayat dan perundangan. Tulisan Jawi sudah sekian lama digunakan malahan sebagai medium perhubungan antarabangsa pada suatu masa dahulu.

BICARA WARISAn

KESuSASTERAAn MELAYu TRADISIOnAL: KHAT THuLuTH

USTAZ Khalid memperkenalkan peralatan yang digunakan dalam menghasilkan khat

Ustaz Khalid introducing equipment for khat writing

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

53

Khat Thuluth adalah seni yang menonjolkan keindahan khat ditulis sama ada dari atas ke bawah atau dari bawah ke atas.

Khat Thuluth is an art that features the beauty of khat writing, whether from up to down or down up

TRADITIOnAL MALAY LITERATuRE : KHAT

THuLuTH

On 29th november 2014, the Department of national Heritage organised a workshop on Khat Thuluth Jawi writing at its office building at Jalan Sultan Sulaiman, Kuala Lumpur.

Khat is a visual art on Islamic caligraphy. It comes from the Greek word kallos which means beauty and graphẽ which means writing. A contemporary calliraphic practice can be defined as the art of giving form to sign in an expressive, harmonious and skillful manner, while Diringer defined it as the story of writing is one of aesthetic evolution framed within the technical skills, transmission speed and material limitations of a person, time and place.

The art of Islamic calliraphy, or more synonymous with Jawi calliraphy, is the oldest treasure in the world which still belonged to the Muslim community. The growth of Islam worldwide saw the evolution of Islamic calligraphy, but with no loss to its Islamic characteristics and values. Jawi khat writing

can be divided into several types; among them are Khat Kufi, Thuluth, nasakh, Farisi, Diwani, Diwani Jali and Riq’ah.

Currently, Jawi khat can be found on tombstones, plaques and decoration on mosques, schools, business premises and also Quran manuscripts. As such, from this development, the Department of national Heritage undertakes to promote and educate the public on khat writing, from the basic to the khat Thuluth style of writing. This programme provides an opportunity for participants to practise Thuluth khat writing using the traditional way, which is using pen and carbon ink.

Through such a programme, it is obvious that khat writing has a place in the diverse Malaysian society. There was overwhelming response for the programme. The interest to learn more about the types of Jawi khat writing is increasing as it is a branch to identify and understand the Malay manuscripts, comprising official letters by the country’s dignitaries, stone inscriptions, annals and law chronicles. Jawi writing has long been used, in fact as a medium of international communication at one time before.

Peserta diajar menulis menggunakan teknik titik sebagai asas kepada seni khat.

Participants taught to write using the dot technique as the basic to khat.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

54

ku

rs

us

&ben

gk

el

Disediakan OlehNOOR HASIBAH MOHD NOOR AFANDIBahagian Warisan Tidak Ketara

PrOgraM Bicara Warisan Penghayatan Kesusasteraan Melayu Tradisional: Hikayat Merong Mahawangsa merupakan

sebahagian daripada usaha yang dilakukan oleh Bahagian Warisan Tidak Ketara dalam memartabatkan kembali bahasa dan Persuratan Melayu Tradisional di dalam kalangan masyarakat Malaysia. Program ini telah diadakan pada 27 November 2014 di Pejabat Jabatan Warisan Negara, Jalan Sultan Sulaiman, Kuala Lumpur

Dengan usaha yang dilaksanakan ini, diharapkan misi Jabatan dalam memartabatkan kembali manuskrip Melayu mendapat perhatian dan mampu membuka minda masyarakat terhadap kepentingan sejarah. Naskah Melayu Tradisional yang sezaman dengan Hikayat Merong Mahawangsa seperti Hikayat Kelantan, Hikayat Patani dan Misa Melayu wajar dijalankan kajian yang lebih teliti agar masyarakat lebih memahami dan menghargai sejarah negara.

Naskah-naskah ini sangat istimewa kerana ia merungkai sejarah Tanah Melayu seperti pengaruh dari kerajaan Siam dan Inggeris yang telah bertapak di Tanah Melayu termasuklah negeri Kedah, Perlis dan Kelantan membawa kepada penubuhan Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu. Manuskrip Hikayat

Merong Mahawangsa menggambarkan perhubungan sejarah negeri-negeri Melayu di utara dengan Siam serta merekodkan sejarah Siam di Tanah Melayu selain mengisahkan kedatangan agama Islam.

Walaupun begitu, kajian serta pemunggaran terhadap manuskrip perlu dilaksanakan agar lebih banyak data dan laporan dapat dikumpul dan dibukukan. Pengumpulan ini boleh mencetuskan kerja dokumentasi yang lain seperti penterjermahan untuk rujukan generasi masa hadapan. Justeru pembelajaran dan pembudayaan terhadap tulisan serta bacaan Jawi perlu ditingkatkan di kalangan masyarakat agar Bahasa Melayu (tulisan Jawi) kembali di persada penulisan pada peringkat nasional dan antarabangsa seperti pada suatu masa dahulu. Dengan kemampuan menulis dan membaca tulisan Jawi, banyak manuskrip Melayu Tradisional dapat dijadikan kajian perbandingan selain memahami sejarah negara.

Masih banyak lagi manuskrip Melayu di luar negara yang gagal diperoleh dan dikaji. Diharap dengan usaha sebegini, sedikit sebanyak membuka ruang dan peluang kepada masyarakat untuk mengambil bahagian mempelajari dan membongkar sejarah negara berdasarkan penulisan tersebut. Selain itu, manuskrip Melayu turut memaparkan ilmu perubatan, ilmu peperangan dan pentadbiran negara.

BICARA WARISAn

KESuSASTERAAn MELAYu TRADISIOnAL: HIKAYAT MEROng

MAHAWAngSA

PENCERAMAH juga seorang pakar kajian Kesusasteraan Melayu Tradisional mengupas tentang sejarah Negeri Kedah.

The speaker, an expert in Traditional Malay Literature, elaborating on the history of Kedah

An

ju

ng

W

AR

IS

An

55

ku

rs

us

&ben

gk

el

Hikayat Merong Mahawangsa

Program ini berjaya menyedarkan masyarakat agar menghargai, memelihara, memulihara dan mengkaji warisan agar tidak pupus pada masa hadapan.

TRADITIOnAL MALAY LITERATuRE : HIKAYAT

MEROng MAHAWAngSA

the program “Heritage Talk: Appreciating Traditional Malay Literature : Hikayat Merong Mahawangsa” is part of efforts by the Intangible Heritage Division to uphold traditional Malay Language and Literature among the Malaysian society.

Through this effort, it is hoped that the department, in further alleviating the Malay manuscript, get the desired attention and is capable of opening the minds of the society on the importance of history. Traditional Malay books of the same era with Hikayat Merong Mahawangsa like Hikayat Kelantan, Hikayat Patani and Misa Melayu require indepth study so that the society can better understand and appreciate the nation’s history.

Copies like this are special because they tell about the history of the Malay States, like the influence of the Siamese government and the British on the colonisation of the Malay States, including Kedah, Perlis and

Kelantan, leading to the formation of the Unfederated Malay States. The Hikayat Merong Mahawangsa manuscript is about the historical relations of the states in the north with Siam and the history of Siam in the Malay States, as well as on the arrival of Islam.

Even then, more research on the manuscript should be done so that more data and reports can be gathered and compiled into books. This compilation can produce other documentation works, like translation for reference by future generation. Hence, the learning and popularising of Jawi writing and reading should be enhanced in the society so that Bahasa Melayu (Jawi writing) can be alleviated to national and international level like it used to be before. With the ability to write and read Jawi, many traditional Malay manuscripts can be used for comparison studies, as well as to understand the country’s history.

There are many more Malay manuscripts abroad that cannot be obtained and studied. It is hoped that with and effort like this, it will create opportunities for the society to partake to study and reveal the country’s history based on literary works. Apart from that, the Malay manuscripts also contain knowledge in medicine, war and country’s administration.

This programme succeeded in making the society realise the need to appreciate, preserve, conserve and study heritage so that they will not become extinct.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

56

Disediakan Oleh NIK SUZZANA MAT TAHIRBahagian Konservasi

Pada 10 hingga 12 Jun 2014, Bahagian Konservasi telah mengadakan Bengkel Asas Pemuliharaan Bangunan Warisan

bertempat di Hotel Sri Costa, Melaka. Bengkel ini merupakan salah satu daripada program pendidikan yang dirangka khusus untuk menyebar luas pengetahuan tentang pemuliharaan bangunan warisan. Bengkel yang dihadiri seramai 49 orang terdiri daripada kakitangan Jabatan Warisan Negara dan peserta luar ini telah mendapat kerjasama daripada Perbadanan Muzium Melaka (PERZIM) dan Pejabat Warisan Dunia Melaka.

Objektif utama penganjuran bengkel ini adalah untuk meningkatkan kefahaman peserta terhadap nilai-nilai seni bina, sejarah dan kepentingan pelaksanaan pemuliharaan ke atas bangunan warisan. Peserta diperkenalkan dengan prinsip asas pemuliharaan, penyediaan dokumentasi dan peraturan yang dipraktikkan di dalam bidang pemuliharaan bangunan warisan di Malaysia. Penganjuran bengkel ini juga adalah untuk memenuhi salah satu daripada syarat kelayakkan kontraktor melalui ujian mutu CPD dengan Lembaga Arkitek Malaysia yang berminat menceburkan diri dengan projek pemuliharaan bangunan warisan.

Bengkel yang diadakan selama tiga hari ini telah dihadiri oleh penceramah dan fasilitator yang terdiri daripada pakar yang terlibat secara

langsung dalam bidang seni bina dan kerja-kerja konservasi untuk berkongsi pengalaman, idea dan kepakaran. Antaranya tajuk ceramah yang disampaikan ialah Pengenalan Pemuliharaan Bangunan Warisan dan Dokumentasi dalam Pemuliharaan Bangunan Warisan oleh YBrs. Prof. Dr. A Ghafar bin Ahmad, Pengenalan Bangunan Warisan di Malaysia oleh YBrs. Sr. Dr. Hjh. Robiah Abdul Rashid, Cabaran dan Isu Terhadap Usaha Pemuliharaan Bangunan Warisan di Malaysia oleh Tuan Haji Kamarudin bin Md Said dan Peranan Jabatan Warisan Negara & Peruntukan Akta Warisan Kebangsaan 2005 Berkaitan Pemeliharaan & Pemuliharaan Bangunan Warisan oleh Puan Nurul Majdiah binti Mohamad Sayuti

Pada bengkel ini juga, para peserta telah dibawa melawat ke Bangunan Stadthuys, Melaka dan telah diberi penerangan oleh wakil dari PERZIM iaitu Ar.Rozanna Baharom. Peserta turut dibawa ke bangunan rumah kedai di Melaka yang di sambut oleh wakil dari Pejabat Warisan Dunia Melaka iaitu Tuan Haji Rosli bin Haji Nor. Lawatan ini memberi pengalaman dan pendedahan kepada peserta berhubung kerja-kerja konservasi bangunan warisan dan dapat membuat perbandingan tentang kaedah, tatacara dan bahan yang berlainan untuk kategori bangunan yang berbeza.

Rata-rata peserta amat berpuas hati dengan ilmu dan pengalaman yang diperolehi sepanjang bengkel berlangsung dan berharap agar Jabatan Warisan Negara akan mengadakan bengkel seumpama ini pada masa hadapan.

BEngKEL ASAS PEMuLIHARAAn BAngunAn WARISAn

Sesi taklimat oleh Pengurus Besar World Heritage Office

Briefing by WHO General Manager

An

ju

ng

W

AR

IS

An

ku

rs

us

&ben

gk

el

57

Sesi soal jawab

Dialogue session

Taklimat Akta Warisan Kebangsaan 2005 oleh penasihat undang-undang JWN

Briefing on National Heritage Act 2005 by DNH Legal Advisor

Bergambar kenangan di Bangunan Warisan Kebangsaan Stadthuys, Melaka.

Participants posing for picture infront of Stadthuys Building

WORKSHOP On BASICS OF HERITAgE BuILDIng

COnSERVATIOn

On the 10th to 12th June 2014, the Conservation Division organised a workshop on Basics of Heritage Building Conservation at the Sri Costa Hotel, Melaka. The workshop is one of the educational programmes specially designed to disseminate information on conservation of heritage buildings. The workshop, attended by 49 people, comprising staff of the Department of national Heritage and also outside participants, was held with the cooperation of the Melaka Museum Corporation (PERZIM) and the Melaka World Heritage Office (WHO).

The main objective of the workshop is to enhance understanding of participants on the values of architecture, history and the importance of conducting conservation work on heritage buildings. Participants were introduced to the basic principles of conservation, preparation of documents and regulations to observe in the conservation of heritage buildings in Malaysia. The workshop was also held to fulfill the CPD requirement under the Board of Architects Malaysia for contractors interested to partake conservation of heritage buildings.

The three-day workshop was attended by speakers and facilitators who are experts directly

involved in architecture and conservation work to share their experience, ideas and expertise. Among the topics of their talks were Introduction to Heritage Building Conservation and Documentation in Heritage Building Conservation by Prof. Dr. A Ghafar bin Ahmad, Introduction to Heritage Building in Malaysia by Sr. Dr. Hjh. Robiah Abdul Rashid, Challenges and Issues Facing Efforts to Conserve Heritage Buildings in Malaysia by Tuan Haji Kamarudin bin Md Said and the Role of the Department of national Heritage and Provisions under the national Heritage Act on Preservation and Conservation of Heritage Buildings by Madam nurul Majdiah binti Mohamad Sayuti

During the workshop, participants were also taken on a visit to Stadthuys Building, Melaka and were briefed by PERZIM representative, Ar. Rozanna Baharom. Participants were also taken to shop house building in Melaka and were welcomed by a representative from the Melaka World Heritage Office, Tuan Haji Rosli bin Haji nor. The visits provided participants the experience and insight on conservation of heritage buildings and enabled them to make comparison on the method, procedures and materials used for different categories of buildings.

On the whole, the participants were satisfied with the knowledge and experience acquired at the workshop and hoped the Department of national Heritage would organise a similar workshop in future.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

58

kh

aba

rW

AR

ISA

n Berita Warga jWn

WARgA BERTuKAR

1. Cik Nurwati@Rahimah binti Abdul Wahab, Pegawai Kebudayaan Gred B52 bertukar ke Istana Budaya mulai 07 Disember 2015.

2. Puan Siti Rana Dyana binti Kasran, Penolong Pegawai Penerangan Gred S27 bertukar ke Jabatan Penerangan Malaysia Cawangan Negeri Selangor mulai 02 November 2015.

3. Cik Zaharah binti Ismail, Pembantu Penerangan Gred S17 bertukar ke Jabatan Penerangan Malaysia Cawangan Kuala Lumpur mulai 18 Mei 2015.

4. Encik Mat Nasir bin Baba, Kurator Gred S48 bertukar ke Jabatan Muzium Malaysia mulai 05 Mei 2015.

5. Puan Roslina binti Ismail, Pembantu Muzium Gred S22 bertukar ke Jabatan Muzium Malaysia mulai 06 Mei 2015.

6. Encik Azmi bin Mat, Pembantu Muzium Gred S22 bertukar ke Jabatan Muzium Malaysia mulai 06 Mei 2015.

WARgA DIKuRnIAKAn CAHAYA MATA

1. Encik Mohd Syahrin bin Abdullah, Kurator Gred S48 dari Pejabat Zon Tengah telah dikurniakan cahaya mata yang keempat seorang putera pada 15 Oktober 2015.

2. Puan Nor Hafizah binti Ismail, Kurator Gred S44 dari Bahagian Khidmat Pengurusan telah dikurniakan cahaya mata yang keempat seorang putera pada 28 April 2015.

3. Encik Mohd Rahimi bin Madzlan, Jurutera Gred J41 dari Bahagian Khidmat Pengurusan telah dikurniakan cahaya mata yang kedua seorang putera pada 24 Oktober 2015.

4. Puan Fadilah binti Abdul Rahman, Kurator Gred S41 dari Bahagian Khidmat Pengurusan telah dikurniakan cahaya mata yang keempat seorang puteri pada 22 November 2015.

5. Puan Rokiah binti Abdul Samat , Kurator Gred S41 dari Bahagian Daftar Warisan telah dikurniakan cahaya mata yang ketiga seorang putera pada 03 Disember 2015.

6. Puan Sharifah Zurina binti Syed Zulkefeli, Setiauasaha Pejabat Gred N27 di Bahagian Konservasi telah dikurniakan cahaya mata yang kelima seorang puteri pada 11 Julai 2015.

7. Puan Warrdiah binti Ibrahim, Pembantu Muzium Gred S22 dari Pejabat Zon Selatan telah dikurniakan cahaya mata yang kelima seorang putera pada 09 Disember 2015.

8. Encik Hasfawizlan bin Harun, Jurufotografi Gred B17 dari Pejabat Ketua Pengarah telah dikurniakan cahaya mata yang ketiga seorang putera pada 25 September 2015.

9. Encik Muhammad Hizzam bin Sukri, Pembantu Muzium Gred S17 dari Bahagian Khidmat Pengurusan telah dikurniakan cahaya mata yang kedua seorang putera pada 27 Jun 2015.

10. Encik Azmi bin Mohamad, Pembantu Muzium Gred S17 dari Pejabat Zon Timur telah dikurniakan cahaya mata yang kelima seorang putera pada 12 September 2015.

11. Encik Raziran bin Kamis, Pemandu Kenderaan Gred H11 dari Pejabat Zon Selatan telah dikurniakan cahaya mata yang kedua seorang putera pada 03 Jun 2015.

MuTiara KaTaJAnGAn takut jatuh, kerana yang tidak pernah memanjatlah yang tidak pernah jatuh. Yang takut gagal, kerana yang tidak pernah gagal hanyalah orang-orang yang tidak pernah melangkah. Jangan takut salah, kerana dengan kesalahan yang pertama kita dapat menambah pengetahuan untuk mencari jalan yang benar pada langkah yang ke dua

— haMKa

SETITIS TINTA

InSKRIPSI CInTA

An

ju

ng

W

AR

IS

An

59

la

ma

nK

REAT

IF

Haqem!Mahukah kau, aku ajari tentang cintaJurus paling ampuh untuk dinginkan rindu MaulanaTundukkan deria ghairahnya yang merajaAturkan bahasa cinta yang sederhanaHiasi mimpinya dengan tarian sema’Tuang rindu itu di atas lembar tintaAlunan syair mathnawi yang penuh lara

Desir nafasmu sentiasa dibius resahMenjerat anganmu tiap saat dan ketikaMenari indah duri dan nistaMenyandung erat rindumu yang tersisaMenitip puing-puing mimpimu yang lukaGaris hidup yang penuh curiga

Tenang-tenang saja Anakku!Nikmati tangismu ituBersandarlah, tertawa dan pejam mata

Mimpi yang indah-indah saja tentang duniaSinggung musim semi tegar di KonyaDan biar puisiku bicaraSaat ghairah mentari mulai sirnaIngatlah ada sinar yang tak pernah padamSaat darwis gelandangan itu pergi hilang menjauhSeluruh bumi Konya setia teguh menungguSaat dunia mulai berputar senduYakinlah! Sang Perkasa akan selalu menyentuh

Walau jauh terpisah ruangJarang bersua bersaling pandang cinta dan kasihku tak pernah kurangSentiasa menusuk tak pernah hilangCumbui riang dan resahmu dari kejauhan Aku pencinta agung tiada tandingan

– Zaharudin abu

PERIBAHASA/ SIMPuLAn BAHASA:1. air gedang menghanyutkan. Orang yang pendiam itu biasanya berilmu dan dapat

melakukan pekerjaan yang besar-besar.

2. disangkakan bedena timbul, terpeluk bangkai babi bengkak hanyut.

Orang tamak yang tiada tahu membezakan yang baik dengan yang buruk

3. harimau puntung kena penjara, pelanduk kecil menolakkan mara.

Ada masanya kesusahan orang besar lagi berkuasa itu ditolong oleh orang yang lemah dan kecil.

4. hendak meluruskan ekor anjing Sukar untuk mengubah kelakuan yang sudah menjadi tabiat.

An

ju

ng

W

AR

IS

An

60

la

ma

nK

REAT

IF

TELAH LAMA MEMEnDAM RASABerkurun lama memendam rasaAmukkan dulu membara di jiwaMenghunus keris takut tertikam dadaKerana aku memang tak terdaya

Apabila di dalam gelanggangBuah disambut jurus diserangAdat hidup terus berjuangKalau mati nama terbilang

Bukanlah lelaki namanyaKalau rela berputih mataSemangat yang ada usah dipersiaKelak nanti mengundang petaka

Usah disebut soal berjuangAndai hidup menumpang bayangTanah dipijak miliknya orangBersekongkol pula dengan petualang

Gendang perang telah dipaluAyuhlah wahai seteruLepaskanlah apa yang terbukuDi dalam gelanggang kita beradu

Gendang perang telah bertingkahPasangkan kuda aturlah langkahBeradulah sehingga parahAgar kesumat tertunai sudah

Yang mana pejuang yang mana petualangKelihatan wajah seperti penyayangHandal sungguh bermain wayangHanya jauhari mengenal manikam

Bukan sifat seorang penakutAtau juga sifat pengecutTersimpan dalam sifatnya lembutKata bersahut buah disambut

Sifat pemuda tiada bersabarBagai harimau menahan laparPantang ia jika dicabarAkan diamuk sehingga bubar

Telah terbukti di dalam sejarahOrang mudah sanggup berdarahJika dicabar empunya maruahAkan parah jika melatah

Lela Rentaka telah bergegarKan ku pasung musuh kan ku pagarSiapa lawan siapa kawan biar ku kenalKan ku hentak sehingga lunyai

Biar berdarah biar bernanahAkan ku pakukan kakiku ketanahKerana setia ku memegang amanahRencana musuh akan ku punah

Langkah dihayun buah disusunBiar berdarah dari menyerah

Jangan ku sanggah ini keturunan JebatBukan derhaka tapi mempertahankan martabat Kan ku pantas jurus bersilatkerana ku kenal dalam makrifat

Azizul Rahman bin Zainol

An

ju

ng

W

AR

IS

An

61

ken

aliW

AR

ISA

n

nASI LEngunDI/ LEMunIButiran : Warisan Tidak Ketara Jenis : Beras/ Pulut negeri : Pulau Pinang dan Perak

nASI lemuni disediakan berasaskan beras ini masih boleh ditemui di Utara dan Pantai Timur Semenanjung Malaysia. Namun begitu, ianya semakin berkurangan disebabkan

orang yang berpengetahuan untuk menyediakannya semakin berkurangan. Ini kerana ia bukan dimasak seperti menanak nasi biasa disebabkan nasi ini perlu dimasak dengan bahan-bahan yang sukar diperolehi iaitu daun lengundi. Makanan ini sesuai dan sering disediakan bagi wanita yang di dalam pantang selepas bersalin.

Sumber/Bahan:Beras Daun lengundi Santan Kelapa Halia Bawang merah Serai Bunga cengkih Kulit kayu manis Lada hitam Halba Garam

Cara membuat:Bawang merah dan halia dimayang halus. Daun lengundi

ditumbuk lumat dan direndam di dalam secawan air, ditapis dan diambil airnya. Kemudian, beras dibasuh bersih sebelum digaul dengan santan dan air lengundi. Masukkan semua bahan dan digaul dengan garam secukup rasa. Kemudian ianya dimasak dengan api sederhana. Apabila mendidih, hendaklah dikacau dan ditutup semula. Kecilkan api dan biar seketika hingga masak.

item : intangible heritage type : rice/ Glutinous rice state : Penang and Perak

leMuni rice, which is rice-based, can still be found in the north and east coast of Peninsular Malaysia. However, it is disappearing because there are lesser people who know how to prepare the dish. This is because Lemuni Rice is not cooked like cooking normal rice because it is cooked with other ingredients which are difficult to get, like the lengundi leaves. This dish is suitable and often served to women in confinement.

source/ ingredients:RiceLengundi leaves Coconut milkGinger Red onion Lemon grass Clove Cinnamon Black pepper HerbsSalt

Preparation: Slice the red onion and ginger. Grind the

lengundi leaves and then soak it in a cup of water. Then filter it and take the filtered water. Wash the rice and then mix it with coconut milk and lengundi water. Mix the rice with all ingredients and cook on moderate fire. When the rice has boiled, stir and cover it. Continue cooking on small fire until cooked.