TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BELANDA DENGAN BRITISH KE ATAS WILAYAH

PANTAI TIMUR BORNEO UTARA, 1878-1915

NIK ANUAR NIK MAHMUO·

LATAR BELAKANG

Borneo Utara pada asaJnya adaJah sebahagian daripada tanah jajahan takJuk Kesultanan Brunei. Sebagai membaJas jasa Sultan Sulu kerana membantu baginda menghancurkan pemberontakan daJam wiJayahnya, Sultan Brunei dengan ikhlas telah menghadiahkan kepada baginda jajahannya di Borneo Utara. I WaJaupun tidak terctapat bukti-bukti bertulis mengenai penyerahan ini, namun ia telah diterima umum bahawa semenjak awaJ abad ke-18 Borneo Utara adaJah hak milik Kesultanan Sulu.

OaJam tahun 1763, SUltan Sulu telah menyerahkan tanah miliknya di Borneo Utara kepada Syarikat Hindia llmur bermula dari Sungai Kimanis di pantai barat laut hingga ke Sungai Kinabatangan di timur laut 2 Bagaimanapun pada tahun 1805 Syarikat Hindia llmur telah meninggaJkan penempatannya di Balambangan. Pihak Inggeris kembali ke Borneo Utara pada tahun 1846 apabiJa ia mendapat konsesi Pulau Labuan daripada Sultan Brunei.

Pada tahun 1836 Sultan Sulu telah memeterikan perjanjian dengan Sepanyol.' Oi bawah perjanjian ini Sepanyol bersetuju untuk memberikan perlindungan kepada Sulu daripada musuh-musuhnya dan sebagai baJasannya Sultan Sulu bersetuju untuk memberikan kemudahan perniagaan kepada

• Penulis adalab Prof. Madya di Jabatan Sejarah, Universiti Kebangsaan Malaysia I Hugh Low, 'Selesilab' , JRASSB. June 188, him. 15; H.R. Hughes-Halle~ 'Sketch of the

History of Brunei', JRASSB, Aug. 1940, him. 15 & 19. 2 N. Saleeby, History of Sulu, Manila, 1908, him. 72-79. 3 Ibid., him. 196-199.

1

MALAYSIA diu; segi SElARAH

Sepanyol. Dalam tahun 1851, Sultan Sulu sekali lagi memeterikan perjanjian dengan

Sepanyol.' Mengikul fasal 1 dan " perjanjian lersebul, Sultan Sulu bersetuju untuk melelakkan Sulu sebagai sebahagian daripada tanah jajahan Sepanyol. Namun begitu, Sultan Sulu memaklumkan kepada pegawai-pegawai British bahawa Sulu masih lagi merdeka dan memohon perlindungan British. Pada tahun 1864 Sultan Sulu sekali lagi memelerikan perjanjian dengan Sepanyol. Perjanjian ini, lermasuk juga Perjanjian 1851, bagaimanapun, tidak diakui oleh British alas alasan bahawa pihak Sepanyol gagal untuk menundukkan Sultan Sulu. Apabila dicabar supaya membuktikan hak kedaulatannya ke alas Sulu, kerajaan Sepanyol mengakui bahawa ia bukan bernial untuk merampas Sulu tetapi hanya sekadar untuk memaksa Sultan Sulu memaluhi Perjanjian 1851 dan 1864 berkaitan dengan penghapusan kegiatan perlanunan di laut Sulu"

PEMBERIAN DAN TAULIAH 1877-78 KEPADA OVERBECK DAN DENT

Sementara itu, pada tahun 1865 Syarikat Perdagangan Amerika Borneo telah memperolehi konsesi sebahagian besar kawasan Borneo Utara, termasuk juga Pulau Balambangan dan Pulau Palawan' Pada awal Januari 1877 Joseph W. Torrey, Yang Dipertua Syarikal Perdagangan Amerika, telah menjual haknya kepada Konsul Besar Austria-Hungary di Hong Kong, Gustavus Baron de Overbeck.' Pada 21 Jun 1877, Overbeck berjaya mendapalkan pembaharuan konsesi itu selama sepuluh tahun daripada Pangeran Temenggung Brunei. 8

Walau bagaimanapun, keengganan Sultan Brunei menandatangani doktimen yang berkenaan memaksa Overbeck dan rakannya, Alfred Dent mendapatkan konsesi baru daripada Sultan Brunei sendiri. Pada 29 Disember 1877 Overbeck dan Dent telah memperolehi daripada Sultan Abdul Mumin Brunei wilayah tersebul yang meliputi semua wilayah dan lanah di pantai barat Borneo 'yang terdiri daripada Teluk Gaya yang bermula dari Gaya Head ke Sontut Point lermasuk Teluk Spangar, Teluk Gaya, Pulau Spangar, Pulau Gaya dan semua

4 D.P. Barrows. History of the Philippines, Chicago, 1924. him. 243-244. 5 L.R. Wright. 'Historical Notes on the North Borneo Dispute' , lAS, vol. 25, 1965·66, hlm.

474-475. 6 K.G. Tregonning. ' American Activity in North Borneo 1865-1881 ', PHR, Nov. 1954. 7 Ibid. 8 L.H. Wright. op. cit .. him. 475 .

2

TU!>rrUTAN BERTINDIH ANTARA BElANDA DENGAN BRITISH KE ATAS WILAYAH PANTAI 17MUR BORNEO UTARA. 1878-1915

pulau dalam kawaan pelabuhan serta dalam Jingkungan tiga Jiga laut dari pantai (tennasuk) daerah dan wilayah Pappar yang bersempadan dengan Pronvinsi Benomi' dengan bayaran sebanyak $4,000 setahun.' Pemberian itu juga tennasuk semua wilayah 'dari Sungai Sulaiman di pantai barat laut pulau itu yang mengandungi dua puluh satu buah daerah dengan Pulau Banguey dan semua pulau lain dalam Jingkungan tiga Jiga laut dari pantai' dengan bayaran sebanyak $6000 setahun. 10 Di samping itu pemberian itu juga meJibatkan semua wilayah yang terdiri 'daripada daerah Paitan, Sugut, Bangaya, Labuk, Sandakan, Kinabatangan, Mumiang, dan semua wilayah hingga Sungai Sibuco dengan semua pulau dalam lingkungan tiga Jiga laut. '11

Daripada Pengeran Temenggung Brunei, Sahibul Bahar, Overbeck dan Dent memperolehi wilayah Kimanis dan Benomi di pantai barat laut Borneo dengan semua pulau kepunyaannya dalam Jingkungan tiga Jiga laut dari pantai' dengan bayaran sebanyak $3000 setahun." Selain pemberian itu, Sultan Brunei juga melantik Overbeck menjadi pemerintah tertinggi wilayah Gaya dan Sandakan dengan gelaran Maharaja Sabah.

TIdak lama kemudian Overbeck mendapat tahu bahawa pantai timur laut Borneo, sebahagian daripada wilayah yang diserahkan kepadanya dalam pemberian Brunei, sebenarnya merupakan milik Sultan Sulu. Justeru itu beJiau mengambil keputusan untuk mendapatkan kebenaran lagi daripada Sultan. Akhirnya pada 22 Januari 1878 Overbeck dan Alfred Dent memperolehi wilayah tersebut daripada Sultan Jamal AI-Alam, Sultan Sulu ' .. . semua wilayah di tanah besar pulau Borneo, bermula dari Sungai Padassan di pantai barat menghala ke sepanjang pantai itu hingga ke Sungai Sibuco di selatan dan terdiri daripada, antara lain, daerah Paitan, Sugut, Bangaya, Labuk, Sandakan, Kinabatangan, Mimiang dan semua wilayah dan daerah di selatan pantai yang bersempadan dengan Teluk Darvel, hingga ke Sungai Sibuco dengan semua pulau dalam Jingkungan tiga Jiga laut dari pantai."13 Selain pemberian itu, Sultan Sulu juga menganugerahkan kepada Overbeck gelaran

9 Dent and Baron de Overbeck. 29 Disember 1877. CO 874/197. 10 Lihat. Dokumen Pemberian Sultan Brunei kpd. Alfred Dent and Baron de Overbeck. 29

Disember 1877. CO 874/197. II Liliat. Dokumen Pemberian Sultan Brunei kpd. Alfred Dent and Baron de Overbeck, 29

Disember 1877. CO 874/197. 12 Lihat, Dokumen Pemberian Pengeran Tumongong kpd. Alfred Dent dan Baron de

Overbeck. 29 Disember 1877. CO 874/197. 13 Lihal, Dokumen Tauliah dari Sultan Brunei kpd . Gustavus Baron de Overbeck, Maharaja

Sabab dan Mabataja Gaya dan Sandakan. 29 Disember 1877. CO 874/197.

3

MAU, YSIA dLlri segi SEJARAH

Pemerinlahan Tertinggi dan Bebas bagi wilayah ilu dengan Gelaran Dato Bendahara dan Raja Sandakan. 14 Dengan penyerahan lersebut Overbeck dan Dent dan rakan-rakan kongsinya di London memiliki seluas lebih daripada 30,000 balu persegi wilayah pantai di sepanjang 850 balu. Overbeck kemudiannya telah menjual haknya kepada Dent. Mulai dari tarikh itu, semua kepentingan dan kuasa penerimaan pemberian di bawah Sural Pemberian dan Tauliah 1877-1878 menjadi hak Alfred Dent. Dent telah menubuhkan Persatuan Sementara dan memindahkan semua kepentingan dan kuasanya dengan bayaran sebanyak $120,000 untuk memperolehi salu piagam tetap bagi menubuhkan sebuah Syarikal British dan memajukan wilayah Borneo Ulara." Pennohonan Denl untuk mendapatkan Piaganl Diraja diluluskan pada I November 1881 dengan leiter patent. " Mulai tahun 1881 wilayah itu dikenali sebagai British North Borneo secara rasnJi sclepas tennelrinya Perjanjian Madrid pada tahun 1885 antara Britain, Sepanyol dan Jerman."

TUNTUTAN BERTINDIH KE ATAS WILAYAH PANTAI TIMUR

Sungguhpun Kompeni British Borneo Utara memperolehi hak milik ke atas Borneo Utara tetapi ia menghadapi kesukaran unluk mentadbir wilayahnya di panlai timur Borneo Utara kerana pihak Belanda mendakwa bahawa Batu TInagal adaJah temlasuk dalam wilayah naungannya berasaskan perjanjiannya dengan kerajaan Boelongan pada tahun 1850." Bagi mempertahankan dakwaannya, pihak Belanda lelah membina kubu serta menempatkan kapal perang di pelabuhan Batu TInagat.

Tindakan pihak Belanda ilu lelah dibantah oleh wakil Kompeni Berpiagam, Pangeran Balantie dari Pulau Omardal dan Hadji Mohammad Salih.19 Pada 4 Julai 1880, W.B. Pryer, Residen Sandakan, lelah menge­mukakan surat bantahan kepada Kapten H.O. Wickers, komander Kapal Perang Belanda At jell dan mentinla pihak Belanda menurunkan bendera dan berundur

14 Lihal. Dokumen Pembcrlan Sultan Sulu kpd. Baron de Overbeck dan Alfred Dent. 22 Januari 1878. CO 874/197.

15 Liliat. Dokumen Pcmberian Sultan Sulu kpd. Baron de Overbeck. Datu Bendahara dan R<l.ja Sandakan. 22 lanuari 1878, CO 8741197.

16 Mohd. Ariff bin Dalo Hj. Othman. Tunlulan Filipina Terhadap Sabah. DBP. Kuala Lumpur. 1988. him. 16

\7 Ibid. \8 Ibid. 19 Count de Bylandl kpd. Earl Granville. 31 Mac 1882. FO 12. 20 W.B. Pryer kpd. H.D. Wickers. 4 lulai 1880. FO 12.

4

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BElANDA DENGAN BR1TISH KE ATAS WlLAYAH PANTAI TIMUR BORNEO UTARA , 1878-1915

daripada Batu TInagat.20 Bantahan itu waJau bagaimanapun tidak dihiraukan

oleh pihak Belanda, Justeru itu, pada I Julai 1882, Sir R, Alcock, pengerusi Syarikat

Berpiagam British Borneo Utara, telah mengemukakan memorandum kepada Pejabat Luar British meminta kerajaan British mempertahaokan wilayah Kompeni daripada pencerobohan Belanda, Beliau menganggap perbuatan Belanda menempatkan tenter any a di Batu Tinagat sebagai tindakan roenceroboh ke atas wilayah Kompeni,21 Pada pandangan Kompeni wilayah rersebut adaJah kepunyaannya berasaskan surat pemberian Sultan Brunei (1877) dan Sultan Sulu (1878) dan Resolusi Gobenur-Jeneral Belanda (1846)" serta laporan koloniaJ Kerajaan Belanda kepada the States-General pada tahun

187723

Sir R. Alcock memberi jarninan bahawa Kompeni Berpiagam British tidak berhajat untuk menuntut mana-mana wilayah kecuali seperti yang telah dit.etap dan diserahkan oleh Sultan Brunei dan Sultan Sulu kepadanya, bagi mengelak kemungkinan berJakunya konflik bersenjata antara British Borneo Utara dengan Belanda. Sir R. Alcock meminta kerajaan British menggunakan pengaruhnya memujuk kerajaan Belanda 'to set at rest, an satisfactorily and equitable basis, a boundary question which may otherwise give rise to un­desirable discussion with a friendly nation. '24

Earl Granville bersetuju dengan cadangan Sir R. Alcock bahawa masaJah pertindihan wilayah antara Belanda dengan Kompeni tidak akan dapat diselesai secara koresponden kecuali dengan menubuhkan sebuah Suruhanjaya 'to examine into the question on the spot with access to all the documents and fTI1lps. '" Suruhanjaya itu kemudiannya akan menghasilkan sebuah laporan yang akan dikemukakan kepada kerajaan masing-masing. Akan tetapi sekiranya langkah-Iangkah tersebut tidak menghasilkan sebarang persetujuan, maka perkara itu akan dibawa ke 'arbitration. '26

Sementara itu, pada I November 1881 Kerajaan British secara rasmi telah mengikhtiraf wiJayah kompeni di Borneo Utara seperti yang disebutkan daJarn Surat Pemberian Sultan Brunei dan Sulu. DaJam surat pemasyhuran

21 Ibid.

22 Sir R. Alcock kpd. Earl Granville. I lulai 1882, FO 12. 23 Ibid. 24 Ibid.

25 Sir R. Alcock kpd. Earl granville, I lulai 19\882, FO 12. 26 Earl Granville kpd. Sir R. Alcock, I lulai 1882, FO 12.

5

MALA YSIA dari segi SEJARAH

mengenai pemberian Piagam kepada Kompeni British Borneo Utara yang dikemukakan di Dewan Parlimen, kerajaan British telah melampirkan sebuah peta yang menunjukkan bahawa sempadan Belanda di pantai timur Borneo adalah di Sungai Atas berasaskan laporan Arete benarikh 28 Februari 184627

Kerajaan Belanda, yang menganggap kawasan tersebut kepunyaannya, telah mengemukakan bantahan melalui duta besarnya di London , Count de Bylandt, kepada Pejabat Luar British." Dalam Nota Bantahan yang bertarikh 31 Mei 1882, kerajaan Belanda menegaskan bahawa:

Her Majesty's Governmem were IlOtjustified in relying solely upon the offiCial A rete of the 28 February 1846, inasmuch as the terms of the Decree had been modified: (1) by an announce­ment made in the "Journal Officiel1ndien, " in 1849; and (2) by the communication made to the Chamber by the Netherland Minister of the Colonies on the 18th June 1850.29

Nota itu menegaskan lagi bahawa sebelum Overbeck dan Dent memperolehi pemberian daripada Sultan Brunei dan Sulu, kerajaan Belanda telah mengumumkan dalam Journal Officiel1ndien, bilangan 31 tahun 1877, bahawa antara negeri yang bcrada di bawah naungan Sultan Boelongan ialah Tidong dan pulau-pulaunya sekali. Kerajaan Belanda juga telah memakJumkan kepada kerajaan British tentang Perjanjian BeJanda-Boelongan pada 17 lanuari 1880.

Earl Granville, dalam jawapannya kepada Count de Bylandl bertarikh 31 Ogos 1881 , menegaskan bahawa:

Her Majesty's Government consider themselves justified in relying upon the official "A rete " of 1846, which was commu­nicated to them through the regular channel, and that they could not be expected to rely in preference upon the announce­ment of 1849, of which they first heard when it was mentioned in your note, or upon a communication made to the Chamber. but which was not followed, so far as they are aware, by the issue of a new A rete altering the preceding one'o

Seterusnya, Earl Granville mengingatkan bahawa semenjak kerajaan British menerima nota-nota tersebut termasuk nota bertarikh 1849, tidak

27 Earl Granville kpd. S,uart. 6 Januan 1883. FO 12 .. 28 Lihat Dokumen 29 Coun' de Byland' kpd. Earl Granville. 3 I Mei 1882. FO 12. 30 Ibid.

6

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BElANDA DENGAN BRlTISH KE ATAS WILAYAH PANTAI TlMUR BORNEO UTARA, 1878·1915

terdapat sebarang kenyataan yang menunjukkan bahawa wilayah perbatasan Belanda telah berubah melebihi garisan 3' 20". Beliau juga mengingatkan Count de Bylandt bahawa Overbeck dan Dent telah menerima pemberian wilayah tersebu( dari Sultan Brunei dan Sulu lebih awal daripada perjanjian naungan antara Belanda dengan Sultan Boelongan pada 2 Jun 1878. Berdasarkan kenyataan itu Earl Granville menegaskan bahawa:

.. You will permit me to say, therefore, M. le Ministre, that a careful andfriendly examination of your arguments has con­vinced Her Majesty's Government that they fail to support a claim for the recognition of a fronteir extending beyond 3' 20",31

Keperluan untuk mendapatkan penyelesaian segera semakin terdesak apabila seorang pegawai komperti, F.X. Witti, telah dibunuh oleh seorang Oayak di ulu Sungai Sibuco pacta ketika pegawai tersebut sedang menjalankan kajian di kawasan terse but. Komperti tidak dapat mengambil tindakan yang berkesan terhadap kejadian itu kerana ia tidak dapat memastikan sarna acta lokaliti itu berada dalarn wilayah Komperti ataupun Belanda. Sir R. Alcock, dalam suratnya kepada Earl Granville pada 26 Februari 1883, menganggap kejadian itu sebagai 'very serious malter affecting alike the interests of the Netherland Government and of the Company'." Irti kerana, 'in consequence of a disputed boundary, no effective action can be taken on either side, and an indefinite delay should be the result, the perpetrators of this murderous attack will, in all probability, escape with impunity and neither life nor property in the debatable land can be rescued'.33 Atas kesedaran itu, beliau mendesak supaya masalah pertindihan sempadan berkenaan di atasi dengan seberapa segera. Pada pandangan Alcock:

.. From such geographical details as we have been able to ob­tain as 10 the course of the rivers debouncing on the east coast and traversing our territory, it seems probable that none of these would form a satisfactory boundary-line. Since whether the Atas, originally j!Xed by the Dutch as their boundary north in 1846, and since up 10 a very late period; or the Sibuco, claimed by the Company, far north of the Atas; or the

31 Earl Granville kpd. Count de Bylandt, 31 Ogos t882. FO t2. 32 Ibid.

33 Sir R. Alcock kpd. Earl Granville. 26 Feb. 1883. FO 12.

7

MALAYSIA dari segi SEJARAH

Sambakong be se/ecled, Ihe cowllry drained by one oj these, with their tributaries, may be Jound to stretch northward Jar above the utmost limit evell recently claimed by the Dutch (4' 19" 1I0rth), alld could 1I0t be ceded without serious detriment alld injustice to the CompallY, I am to suggest Oil the part the possibility oj obtaining the COllsefll oj the Netherlands Gov­emmefll, without Jurther discussioll, to take a degree oj lati­tude Jor the boundary-lille betweell the two territories; alld in view oj the declaratioll oj the Dwch authorities that the Atas River, ill 3' 20" north latitude at its embouchure on the east coast, was the limit claimed by them in the ResolLtlion oj the Govemor-Gelleral oj Netherlands-India oJthe 26th February, 1846, and the most recent assertion oj claim to the mouth oj the Tawas River, ill 4' 19" 1I0rth latitude, whether a reason­able compromise oj all conflicting claims might not at once be adopted by taking the Jourth degree north latitude as the limit to be recognized all both sides, irrespective oj the more or less erratic and uncertain course of any river. "34

Beliau percaya bahawa penggunaan garisan lintang 4' sebagai sempadan antara wilayah Belanda dengan wilayah Kompeni merupakan 'an equitable compromise'. beliau percaya pihak Belanda akan meneri ma kompromi itu oleh kerana 'the parallel oj 4' 1I0rth latitude may give them 40 miles north oj their origillal claims from 1846 to 1877, alld would prevent Jurther mis­understalldillg which would doubtedless arise should the north and south banks oj the river be decided upon as a lille oj demarcation. ,,"

Sementara itu, pihak berkuasa Belanda telah memberi kebenaran kepada sebuah syarikat untuk membuka ladang daJam daerah <Ii sekitar Sungai Sibueo, TIndakan Belanda itu telah mcncetuskan hantahan keras daripada Kompeni, R. Alcock berpendapat bahawa:

34 Ibid. 35 Ibid.

"Such actioll all the part oj the Dwch suggests the conclusion that these concessiolls are made with a view to ellable the Netherlands Govemmelltto push their claims ion these hith­erto ullexplored regiolls alld ellJorce a right aJurther territory, to the prejudice oj this CompallY's interests, by taking posses­sioll.

8

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BElANDA DENGAN BRITISH KE ATAS WllAYAH PANTAI TlMUR BORNEO UTARA, 1878-1915

I am desired by the Court, under these circumstances, 10 sub­mit 10 your Lordship the urgency of the case and the impor­tance of immediate steps being taken to check the aggressive action of the Dutch on the spot, and to effect a seltlement of the boundary on the basis suggested in my leiter of the 26th instant. "36

Pada 9 Mac 1883, Earl Granville mengarahkan wakilnya di Belanda, Stuart. supaya menyampaikan kepada kerajaan Belanda hasrat kerajaan British untuk melihat masalah pertindihan tuntutan wilayah antara Belanda dengan Kompeni dapat diatasi dengan segera." Kerajaan British bersetuju dengan cadangan Kompeni agar garis lintang 4' utara sebagai 'the limit to be recog­nized on both sides, irrespective of the more or less erratic course of any river. ," Pada pandangan Earl Granville, ' ... the present proposals . .. seems to her Majesty's Government very reasonable, and one which they would, on their part, be prepared to acquiesce in, provided that it was stipulated that the navigation of any river the entrance 10 which may be situated to the north of 4' north latitude should be left open to the ships of all nations. '39 Stuart juga diarahkan supaya merninta kerajaan Belanda menarik keluar tentera Belanda di Batu l1nagat 'as the question of boundary is stiil the subject of dispute and negotiation. '40

Pada 14 Mac 1883, Stuart telah mengemukakan kepada M. Rochussen, Menteri Luar Belanda, cadangan kerl\iaan British untuk menyelesaikan krisis tuntutan bertindih serta mengemukakan juga cadangan Kompeni menjadikan garisan lintang 4' utara sebagai sempadan antara wilayah Belanda dengan Kompeni.4\ Beliau juga mengemukakan bantahan terhadap kehadiran tentera Belanda di Batu l1nagat.

Walau bagaimanapun kerajaan Belanda agak keberatan untuk menerima cadangan Kompeni tentang menjadikan garisan lintang 4' utara sebagai sempadan. lni kerana pada pandangan Belanda, sekiranya cadangan Kompeni itu diterima hererti kerajaan Belanda terpaksa menyerahkan wilayahnya kepada Kompeni.42 Kerajaan Belanda masih berpegang kepada hujah bahawa Batu

36 Ibid.

37 Sir R. Alcock kpd. Earl Granville. 28 Januarl. FO 12. 38 Earl Granville kpd. Stuart, 9 Mac 1883. FO 12. 39 Ibid. 40 Ibid. 41 Ibid.

42 Stuart kpd. M. Rochussen. 14 Mac 1883, FO 12.

9

MAUYSIA da.i segi SEJARAH

linagat adalah sebahagian daripada wilayah Belanda berasaskan perjanjiannya dengan Sultan Boelongan pada 12 November 1850. Fasal pertama dalam perjanjian itu menyebut bahawa "as boundary with the Soloh possessions On the sea, the angle called BalOe Tinagat, and further. the River Tauwan; and, at the same time, it was declared that 10 Boelongan belong the islands Terakkan, Nanoekkan, and Sebillih, with the islets belong to them. "4l

Sementara itu, kcrajaan Belanda juga mengemukakan bantahan terhadap campur tangan pegawai-pegawai Kompeni dalam wilayahnya di batu linagat dan Sungai Sibuco." Bantahan Belanda itu adalah ekoran daripada tindakan Treachcr, Gabenor Borneo Utara, yang melawat Sungai Sibuco pada 6 Sep­tember 1883.

Sir R. Alcock, dalam suratnya kepada Earl Granville pada 20 Disember 1883, menjelaskan bahawa bantahan Belanda didapati tidak berasas kerana hasil kajian Treacher pada September 1883 mengenai Batu linagat, yang kemudiannya menceLUskan bantahan Belanda, bukanlah tennasuk dalam wilayah Belanda seperti yang didakwa.·s Treacher menegaskan bahawa Carta Admiralty meletakkan Batu linagat di garsian lintang 4' II" utara sedangkan pihak Belanda meletakkannya atas garis lintang 4 ' 19" Ulara. Beliau menjelaskan lagi bahawa "/t now appears that the river marked Sibuco on the Admiralty Chart is either the Kalabakan or the Balantian. the true Sibuco being, roughly speaking. some 23 miles further south 10 the west of Nanoking island, as marked on the Company's maps and published in the Blue Book"." Berdasarkan penemuan terbaru itu, Treacher dalam laporannya kepada the Controleur bertarikh 8 September 1883, menegaskan bahawa:

"the Dutch flag is flying within the boundaries ceded by the Sultans to the Company, as recapitulated and recognized by Her Majesty's Charter to extend to the Sibuco River. ... ,

Sehubungan dengan itu, R. Alcock berpendapat bahawa:

"What is urgently wallled, therefore. is that Her Majesty's Government singly or cojointly with the Netherlands Govem­mem, should by a survey fix the position of the true Sibuco

43 Coun' de Byland, kpd. Earl Granville. 6 Apr. 1883. FO 12. 44 Ibid. 45 Ibid. 46 Sir R. Alcock kopd. Earl granviUc. 20 Disembcr 1883. FO 12. 47 Ibid.

10

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BEUNDA DENGAN BRITISH KE ATAS WIIAYAH PANTAI TlMUR BORNEO UTARA. 1878-1915

River, so that the Company may know where their coast-line terminates. And, as regards the illlerior boundary line, the Di­rectors will be willing 10 agree 10 any parallel of latitude,. at or south of 4' north, that would secure the control of the mouths of the Sibuco, and prove a suitable and clear line for the fron­tier. "48

Alcock sekali lagi menolak dakwaan Belanda kononnya wilayah di antara Batu Tinagat dan Sungai Sibuco adalah miliknya berasaskan perjanjian Belanda dengan Sultan Boelongan dengan menegaskan, sekiranya kerajaan British mengikhtiraf tuntutan Belanda itu, pihak Kompeni terpaksa menanggung kerugian yang besar. Katanya:

"I would call attention to the fact that the Dutch claim to the Sibuco River, if admiiled, would, according 10 the cuslOm of the country, include all the rivers in connection with it ... and would carry with it a quite unknown extent of territory north of the mouth of the Sibuco, far inlO the interior of the country. As both the Sibuco and Sambakong are believed to take their sourcefrom the vicinity of the head waters of the Kinabarangan in the heart of the Company's territory, it would be disastrous if the Dutch could establish a right 10 take possessions of the whole course of the river and its tribUleries. If its course should prove to befrom north to south, as there seems reason 10 con­clude, Her Majesty's Government must see the immense extent of the injury which would be inflicted on the Company were the Netherlands Government allowed to assert a claim 10 fol­low its northward course right through the interior of the ter­ritory conceded to the Company by the Sultans, who certainly did not so understand the concessions they were making". 49

Selanjutnya Alcock, bagi pihak Lembaga Pengurus Kompeni British Borneo, merayu agar kerajaan British mengambil tindakan segera bagi menetapkan sempadan wilayah Belanda di sebelah pantai timur dan pedalarnan bagi mengelakkan berlakunya "des collissions entre les au/orites Neerlandaises et les employes de la British North Borneo Company".'" Pada pandangan Alcock, selagi sempadan itu tidak ditetapkan dan menjadi rebutan antara

48 Ibid. 49 Ibid. 50 Ibid.

11

MAUYSIA dari segi SEJARAH

Kompeni dengan kerajaan Belanda, konflik bersenjata mungkin tercetus antara kedua belah pihak.

RUNDINGAN SURUHANjAYA SEMPADAN BRITISH-BELANDA

Kedua-dua kerajaan bagaimanapun mengambil masa hampir enam tahun sebelum keputusan dibuat untuk menubuhkan sebuah Suruhanjaya Bersama (Joint Commission) bagi menimbangkan isu tuntutan bertindih antara Belanda dengan Kompeni di pantai timur Borneo Utara. Suruhanjaya itu terdiri dariPada Sir Philip W. Currie dan Sir Edward Hertslet seb!lgai mewakili kerajaan British sementara Count de Byland! dan A.H. Gysbert pula mewakili kerajaan Belanda.51 Suruhanjaya terse but telah mengadakan persidangan sebanyak tiga kali bertempat di Pejabat Luar British di London. Persidangan itu berrnula pada 16 Julai 1889 dan selesai pada 27 Julai 1889.

PERSIDANGAN SURUHANjAYA BERSAMA SEMPADAN PERTAMA: 16 jULAI 1889

Mesyuarat pertama Suruhanjaya itu telah diadakan pada 16 Julai 1889." Thrut hadir daIam mesyuarat pertama itu iaIah Sir R. Alcock, Pengerusl Lembaga Kompeni British Borneo Utara dan Kapten Johnson bagi pihak British dan A.E. Ellias dan Kapten Moreau bagi pihak Belanda. Suruhanjaya telah bersetuju untuk menimbang serta menyelesaikan pertikaian berhubuDg dengan tuntutan bertindih ke atas wilayah di pantai timur Borneo Utara antara pihak Kompeni dengan Belanda. Suruhanjaya itu juga diminta menetapkan garis sempadan antara wilayah Belanda dengan Kompeni di kawasan yang elipertikaikan itu. Kedua-dua pihak telah bersetuju untuk mengkaji kedudukan wilayah yang dipertikaikan dengan berpandukan persoaIan-persoaIan berikut:

I. Adakah Sultan Boelongan mempunyai hak ke atas negeri TIdeong. eli mana terletaknya Batu TInagat dan Sungai Tawau, serta haknya untuk meletakkan negeri itu di bawah perlindungan Belanda?

51 Ibid. 52 Liliat. Proceedings of Joint Commission appointed by the British and Netherland Gov­

ernments for considering the question of the Boundary between the Netherland Indiaa Possessions on the Island of Borneo and the Territory belonging to the British North Borneo Company. FiJ.t Meeting beld at the Foreign Office. July 16 1889. FO IV86.

12

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BEUNDA DENGAN BRITISH KE ATAS WILAYAH PANTAI TlMUR BORNEO UTARA. 1878-1915

2. Adakah Sultan SuIu mempunyai hak unluk menuntul wilayah sehinga selatan Sungai Sibuco dan menyerahkannya kepada Dent dan Overbeck, dan kemudiannya menyerahkannya pula kepada Kompeni British Borneo Utara?

3. Apakah kedudukan sebenar Sungai Sibuco seperti yang disebut dalam Surat Pemberian Sultan Brunei dan Sultan Sulu kepada Overbeck dan Dent?

Persidangan itu bermula dengan pembentangan kertas kerja oleh Sir E. Hertslet, wool British, mengenai asas-asas tuntutan Kompeni British ke alas wilayah yang sedang dipertikaikan. Dalam kertas kerja itu Sir E. Hertslet cuba menghuraikan hak pengaruh Sultan Sulu ke alas wilayah di pantai timur Borneo Ulara, khususnya negeri Berou, Boelongan dan Tideong. Pada pandangan British, sebelum 1800 wilayah di sebelah timur pantai Borneo Utara sehingga darjah satu garisan Iintang utara, termasuk negeri Berou, Boelongan dan Tideong, adalah kepunyaan Sultan Sulu. Sebahagian daripada wilayah itu pernah diberikan kepada Kompeni Hindia Timur lnggeris pada tabun 1764 dan 1769 letapi pemberian itu telah tarnat apabila Kompeni meninggalkan wilayah tersebul. Kerajaan Belanda, tegas beliau, pernah mengikhtiraf kekuasaan Sultan Sulu ke alas wilayah tersebut seperti yang disebut dalam dikrinya bertarikh 28 Februari 1846. SUltan Sulu tidak pernah menggugurkan haknya ke alas wilayah-wilayah tersebut.

Kerajaan Belanda juga mengiktiraf kemerdekaan Icerajaan Sulu seperti yang disiarkan dalam surat pengumumannya pada 17 Ogos dan 9 Olctober 1880. Pada ketika wilayah tersebut diserahkan kepada Oyerback dan Dent, wilayah itu berada di bawah pemerintahan pembesar-pembesar Sulu yang bertanggungjawab kepada SUltan Sulu. Dengan itu, Sultan Sulu mempunyai lcuasa untuk menyerahkan mana-mana bahagian wilayahnya, seperti negeri Tideong sehingga ke Sungai Sibuco kepada Overbeck dan Dent. Kerajaan British juga tidak pernah mengiktiraf mana-mana kuasa lain ke alas wilayah di pantai timur Borneo kecuali yang terletak di bawah Sultan Sulu dan Sultan Brunei. Dengan itu, kawasan yang diserahkan oleh Sultan Brunei dan Sultan Sulu kepada Overbeck dan Dent pada 29 Disember 1877 dan 22 Januari 1878 adalah termasuk semua wilayah di pantai timur sehingga Sungai Sibuco, serta pulau-pulau dalam Iingkungan tiga Iiga laut sekali."

53 Ibid.

13

MAlAYSIA dari segi SEJARAH

Kerajaan British juga mendapati bahawa bendera Belanda belum pernah elikibar dalarn mana-mana daerah dalarn negeri TIdeong sehingga Belanda memeterikan perjanjian dengan Sultan Boelongan pada 2 Jun 1878, iaitu selepas Sultan Brunei dan Sullan Sulu menyerahkan wilayah itu kepada Overbeck dan Dent pada 29 Disember 1877 dan 22 Januari 1878. Laporan Rasmi Pejabat Tanah Jajahan Belanda pada tahun 1877 juga mengesahkan bahawa hanya Sessajah merupakan wilayah Belanda eli bahagian timur Borneo. Oleh sebab itulah pihak Kompeni membantah tindakan pihak berkuasa Belanda mengibarkan bendera eli Batu TInagal pada 4 Julai 1878 kerana kawasan itu lermasuk dalarn kawasan yang eliserahkan oleh Sultan Brunei dan Sultan Sulu kepada Overbeck dan Dent. Kerajaan British lelah mengiktiraf pemberian wilayah itu pada I November 1881 apabila Kompeni elianugerahkan Piagarn Diraja. Sebagai membuktikan kedaulatan Kompeni ke alas wilayah itu, pada 7 September 1883 Kompeni lelah mengibarkan benderanya eli lebing selatan Sungai Sibuco yang terletak atas garisan lintang 4' 4". Kompeni telah mengukir huruf 'B.N .B. 83' pada pokok bakau sebagai tanda haknya. Kerajaan Belanda telah elimaklumkan tentang perkara ini secara rasmi oleh W.A. Treacher, Gabenor Kompeni British Borneo Utara, pada 8 September 1883. Pada hari yang sarna pihak kompeni juga telah mengemukakan bantahan kepada Kontroler Belanda kerana mengibarkan bendera Belanda eli tebing Sungai Tawao.

Dalarn peIjanjian yang dimeterikan antara kerajaan British dengan Kompeni pada 12 Mei 1888, kerajaan British mengiktiraf wilayah Kompeni sebagai 'Negeri Borneo Utara' lermasuk semua wilayah yang elisebutkan dalarn Piagarn Diraja.

Wakil British juga menunjukkan bahawa peta-peta yang elikeluarkan oleh pihak-pihak tertentu eli Belanda juga sependapal tentang persempadanan wilayah Belanda eli pantai timur Borneo. Dalarn sebuah peta yang eliterbitkan oleh Pejabat Tanah Jajahan atas arahan Raja Belanda menunjukkan bahawa wilayah Sulu meliputi kawasan hingga lebih kurang 2' 40". Dalarn sebuah peta lain yang eliterbitkan oleh Lt. Melvill de Cambee pada tahun 1846, Sungai Atas elitanda sebagai wilayah utara jajahan Belanda. Keadaan yang sarna juga telah elitanda dalarn pela yang elikeluarkan oleh Baron de Cambee pada tahun 1848. Peta itu menunjukkan bahawa Sungai Atas adalah wilayah utara jajahan Belanda. Mana-mana wilayah yang terletak eli atas sungai itu adalah kepunyaan Sulu. Begitu juga keadaannya dalarn peta yang elikeluarkan oleh Petermann pada lahun 1851 dan Breda pada tahun 1857. Dalarn peta

14

TUNTUTAN BERT/NDlH ANTARA BEIANDA DENGAN BRITISH KE ATAS WlLAYAH PANTAI T/MUR BORNEO UTARA, 1878-1915

yang dikeluarkan oleh Kuijer pada tahun 1866, negeri TIdeong terletak di luar kawasan Belanda.

Waldl British juga menegaskan bahawa kerajaan Boelongan tidak roempunyai hak dari segi undang-undang untuk meletakkan negeri TIdeong, sebuah negeri milik Sulu, berada di bawah perlindungan Belanda.

Count de Bylandt, dalam komentarnya, menegaskan bahawa pihaknya tidak berhasrat untuk menjadikan peta-peta sebelum 1842 sebagai rujukan bagi mempertahankan hak Belanda ke atas wilayah tersebut. Kerajaan Belanda sebaliknya berpegang kepada perjanjian 1850 antara kerajaan Belanda dengan Sultan Boelongan. Sir E. Hertslet mencelah bahawa tindakan kerajaan Belanda roengibarkan bendera di Batu TInagat pada 31 Julai 1879, iaitu selepas pemberian wilayah oleh Sultan Brunei dan Sulu kepada Overbeck dan Dent, tidak akan menjadikan wilayah itu sebagai wilayah Belanda. Sir P. Currie pula menekankan bahawa isu yang sebenarnya ialah untuk mengenalpasti had wilayah Sultan Sulu dan Sultan Boelongan. Menjawab persoalan itu, Count de Bylandt menegaskan bahawa bukti yang paling kuat bagi roembuktikan bahawa TIdeong bukan wilayah Sulu ialah penduduk-penduduk dalam negeri itu membayar cukai kepada Sultan Boelongan dan bukan kepada Sultan Sulu. Apabila berlaku kekacauan di dalam negeri TIdeong, penduduk­penduduk negeri itu pada kebiasaannya akan menuntut perlindungan daripada Belanda. penduduk-penduduk negeri itu juga menafikan bahawa mereka roempunyai hubungan dengan Sulu. Sehubungan dengan bendera, Gysbert roenjelaskan bahawa bendera Belanda telah dikibar dalam jajahan TIdeong sejak 1849 lagi dan bukan tahun 1879 seperti yang didakwa oleh pihak British. Bagi membuktikan perkara tersebut, Gysbert mengemukakan sepucuk surat daripada Residen Belanda di Borneo, Gallois kepada Gabenor-Jeneral llindia Belanda pada 24 Ogos 1849 dan surat M. von Dewall, Komander Awam, kepada Residen Belanda di selatan Borneo bertarikh 22 Mei 1849 tentang perkara tersebut.

PERSIDANGAN SURUHANJAYA BERSAMA SEMPADAN KEDUA: 19 JULAI 1889

Mesyuarat kali kedua telah diadakan pada 19 Julai 1889.'4 Dalam sesi itu, wakil kerajaan Belanda telah memberikan jawapan kepada persoalan-persoalan yang dibangkitkan oleh waldl British. Waldl Belanda menegaskan bahawa

54 Libal. Proceedings or the Joint Commission. 19 Juiai 1889. FO 12186.

IS

MAUlYSIA darj segj SEJARAH

Belanda telah menguasai wilayah di pantai timur Borneo iaitu Berou dan jajahan takluknya sejak tahun 1787 lagi. Pada tahun 1812 satu perjanjian baru telah dimeteri antara Pesuruhanjaya Belanda Hare dcngan Sultan Bandjermasin. Di bawah perjanjian ini, Sultan Bandjermasin bersetuju untuk menyerahkan kepada Kompeni Hindia TImur Belanda daerah Berou, Gassir, Pagattan dan Pululaut. termasuk juga Boelongan sella jajahannya, TIdeong. Dengan berasaskan bukti ini, beliau menolak pandangan pihak British yang menyatakan bahawa Sultan Sulu pernah menguasai wilayah-wilayah tersebut.

Beliau mengakui bahawa kekurangan pengetahuan tentang ilmu a1am pantai timur Borneo menyebabkan berlakunya kekeliruan mengenai had wilayah Belanda di situ . Bagaimanapun apabila pihak Belanda mengetahui bahawa Kampung Atas yang terletak di utara TIdeong, adalah sempadan wilayah Sulu, pembetulan diumumkan dalam Dikri 27 Ogos 1849. Dalam laporan kerajaan Belanda pada 1850 juga telah disebutkan bahawa pembesar­pembesar Boelongan lelah tinggal di daerah-daerah terscbut. Hasil kajian yang dilakukan oleh pihak Belanda menunjukkan bahawa Sultan Sulu tidak pernah tinggal di kawasan-kawasan tersebut. Sungguhpun kerajaan Belanda mengiktiraf kemerdekaan Sultan Sulu tetapi pengiktirafan itu hanya terhad kepada wilayah yang dimiliki dan dikuasai oleh Sulu secara sah dari segi undang-undang sahaja.

Sehubungan dengan dakwaan Treacher mengenai kawasan di sebelah timur Batu TInagat, wakil Belanda juga mendapati bahawa pembcsar-pembesar Sulu tidak pernah mendiami kawasan itu. Beliau mengingatkan bahawa raja­raja Melayu jarang memilih sungai sebagai sempadan. Hakikat ini telah diakui oleh Kompeni British Borneo Utara dalam lidah rasminya, The British North Borneo Herald keluaran I November 1888. Kenyataan ini membuktikan bahawa Overbeck telah menetapkan Sungai Sibuco sebagai sempadan dengan cara yang agak arbitrari. Memang jelas bahawa Overbeck berusaha untuk menctap­kan sempadan Kompeni hingga ke sempadan Belanda tetapi ketiadaan peta yang tepat menyebabkan Overbeck telah menceroboh ke dalam wilayah Belanda. Overbeck juga gagal untuk meneliti kontrak yang telah dimeterikan antara Belanda dcngan Boelongan pada tahun 1850 sella tindakan-tindakan Belanda di sekitar daerah itu dalam tahun 1849. Hak legal sescbuah wilayah Belanda yang sedang dipertikaikan itu tidak berganlung kepada pengiktirafan British.

Mengenai Sungai Sibuco, wakil Belanda menjelaskan bahawa walaupun kedudukan sungai itu di dalam peta kurang tepat tetapi yang dimaksudkan

16

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BElANDA DENGAN BRITISH KE ATAS WlLAYAH PANTA/ TlMUR BORNEO UTARA, 1878-1915

ialah kedudukan sebenar sungai tersebut Tentang kibaran bendera, wakil Belanda roenegaskan bahawa dakwaan wakil British adaIah kurang tepat. Laporan pegawai Belanda di pantai Borneo pada 22 Mei 1849 menunjukkan bahawa bendera Belanda telah dikibar di daerah TIdeong sejak tahun 1849 lagi. OJ saJDping itu, perjanjian Belanda-Boelongan pada 2 lun 1878 adaIah sebagai roemperbaharui perjanjian lama bertarikh I2 November 1850. Dalam perjanjian itu Batu TInagat dan Sungai Tawao telah ditetapkan sebagai sempadan.

Sehubungan dengan kenyataan Laporan Kolonial bahawa Sessajah adaIah seropadan wilayah Belanda di pantai timur Borneo, wakil Belanda menegaskan bahawa kenyataan wakil British itu kurang tepat. Tentang perkara ini, kerajaan Belanda, melalui dutanya, Count de Bylandt telah menjelaskan kepada Pejabat Luar British pada 27 Mac 1889 bahawa wilayah TIdeong telah ditadbir oleh pihak Belanda secara de facIo sejak beberapa tahun. Beliau juga menegaskan bahawa Sultan Sulu tidak pernah mentadbir wilayah TIdeong dan Boelongan, kecuali pada ketika mereka menyerang wilayah-wilayah tersebut. Telah menjadi suatu kebiasaan bahawa apabila diserang, penduduk-penduduk wilayah TIdeong akan melarikan diri ke wilayah Boelongan untuk mendapatkan perlindungan

daripada Sultan Boelongan. Wakil Belanda juga menunjukkan bahawa pihak Kompeni British Borneo

Utara gagal untuk mengemukakan bukti-bukti yang sahih bagi menyokong dalewaan bahawa Sultan Brunei dan Sulu mempunyai kuasa ke atas wilayah tersebut. Pihak Belanda sebaliknya, telah mengemukakan bukti, seperti laporan pegawai pemerintah Belanda di pantai timur Borneo bertarikh 22 Mei 1849, dan perjanjian yang telah dimeterikan antara Belanda dengan Sultan Boelongan pacta tahun 1850 dan 1878, sebagai membuktikan bahawa Belanda mempunyai lruasa yang sah ke atas wilayah-wilayah tersebut, dan sejak 1849 telah menjadikan sebagai sebahagian daripada tanah jajahannya. Tegasnya lagi, pegawai yang pertama melawat wilayah tersebut bukanlah Overbeck dan Dent tetapi seorang pegawai Eropah yang berkhidmat dengan kerajaan Belanda Hindia TImur.

Persidangan kemudiannya mengkaji kenyataan-kenyataan yang dikemukakan oleh pihak British dan jawapan pihak Belanda. Kedua-dua pihak bersetuju untuk tidale akan membincangkan sejarah awal wilayah-wilayah tersebut tetapi lebih tertumpu lcepada soal hak Sultan Sulu untuk menyerahkan wilayah tersebut.

Sir P. Currie memulakan perbincangan itu dengan menegaskan bahawa tindakan bahawa Sultan Sulu percaya bahawa baginda mempunyai hak Ice

17

MALAYSIA dari segi SEJARAH

alaS wilayah tersebut, dan dengan itu mempunyai hak untuk menyerahkannya. Akan tetapi Count de Bylandt membahas bahawa penyerahan Sahaja tidale memadai untuk membuktikan bahawa Sultan Sulu mempunyai hak ke alas wilayah tersebut. Beliau menuntut pihak British mengemukakan bukti bagi menyokong hujahnya. Beliau menegaskan bahawa 'the only people who had a right 10 contest the territory were those inhabiting its border - 'peuples limitrophes'sedangkan 'the English Comany at the time had only been es­tablished in the neighbourhood a few months '." M. Gysben menambah bahawa pihak Belanda telah menguasai wilayah itu selama empat puluh tahun. Menjawab hujah Belanda itu, Sir P. Currie menegaskan bahawa Dilai benarikh 28 Februari 1846 adalah memadai untuk dijadikan sebagai bukti bahawa had wilayah Boelongan hanya setakat garisan lintang 3' 20" sahaja. M. Gysben dengan cepat menjawab bahawa fakta itu telah diperbetulkan dalam dikri lain pada tahun 1849. Lagipun, katanya, Dikri 1846 itu seperu yang dinyatakan hanya bersifat sementara sahaja (provisional one).

Sir P. Currie, bagaimanapun, agak keberatan untuk mcnerima dakwaan pihak Belanda bahawa Dikri 1849 itu merupakan suatu pembetulan kepada Dikri 1846, khususnya yang berkaitan dengan sempadan Boclongan. Dilai itu hanya menyatakan bahawa sempadan Belanda adalah terletak di Sungai Atas. Thntutan pihak British ke atas wilayah itu adalah herasaskan kepada Surat Pemberian Sultan Sulu dan Thntutan Bclanda atas pcmberian Sultan Boelongan. Oleh kerana tuntutan Belanda adalah berasaskan had sempadan wilayah Sultan Boeolongan, maka adalah munasabah bagi kerajaan British untuk menganggap sempadan wilayah Boelongan sebagai sempadan wilayah Belanda di Borneo. Lagipun, kerajaan Belanda juga gagal untuk memaklumkan kepada kerajaan British tentang kandungan Perjanjian 1850. Count de Bylandt menjelaskan bahawa pada pandangan kerajaan Belanda, 'there was 110 lIeces­sity for such communication, as the Treaty was only a cOllfirmatioll of an older Treaty concluded with the same Sultan'. 56 Sungguhpun demikian kerajaan Belanda telah memaklumkan kepada kerajaan British Perjanjian 1878 yang telah dimeterikan dengan Sultan Boelongan yang baru. Justcru kerana kegagalan itu, tegas Sir P. Currie, 'the fact remailled that the Treaty of 1850, which was really the only one of importance, had been kept back. and thai neither Her Majesty 's Government 1I0r the Company had had allY knowledge of it. 'l7

55 tbid. 56 Ibid. 57 Ibid.

18

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BEIANDA DENGAN BRITISH KE ATAS WILAYAH PANTAI T1MUR BORNEO UTARA, 1878-1915

Admiral Mayne menambah bahawa, apabila Kompeni memperolehi pemberian daripada Sultan Sulu, mereka percaya bahawa Sultan Sulu mempunyai hal< yang sah ke alaS wilayah tersebut tanpa menyedari bahawa pihal< Belanda juga mempunyai tuntutan ke atas wilayah tersebut. Lagipun, mengikut Admiral Mayne dalam sebuah artikel yang diterbitkan oleh Journal of the Indian Arr:hipelago and Eastern Asia di Singapura pada 1848 menyebut

bahawa:

(a) the States of the Sultan of Brunei, or Borneo proper, extending from Tanjong Datu on the west to the River Kemanis on the east, situated on the north-west coast,

(b) The State of the Sultan of the Sulu Islands, having for boundaries on the west the River Kemanis, the north and north-east coasts, as far as 3' latitude, where it is bounded by the River Atas, forming the extreme frontier towards the north with the state of Berou, de­pendent on the Netherlands,

(e) All the islands of the northern coasts of Borneo, ,"

Count de Bylandt memperakui bahawa pihal< Kompeni berniat baik dalam soal ini tetapi ia tidal< bertindal< cermat seperti yang dilakukan oleh Syarikat Perniagaan Amerika, Syarikat tersebut menerima garisan S' Iintang sebagai sempadan SuJu dan, dengan demikian, meluangkan satu darjah sebagai sempadan wilayah antara Syarikat dan Belanda.

Sehubungan dengan ini, Sir P. Currie menjelaskan bahawa oleh kerana mengikut Dikri 1846 wilayah Belanda tidal< al<an melebihi garisan darjah 3' 20", maka Kompeni British Borneo Utara pereaya bahawa mereka mempunyai suatu zon yang memadai antara wilayah Kompeni dengan Belanda. Admiral Mayne pula memakiumkan bahawa Sultan Sulu sendiri pernah memberi jarninan kepada Than Cook bahawa Sultan Boelongan adalah naungannya walaupun kemudiannya baginda membenarkan Sultan Boelongan memerintah wilayah itu dengan bebas. Sultan Boelongan juga pernah memakiumkan kepada Than Cook bahawa sempadan wilayabnya hanya setal<at Sungai Atas sahaja. Than Cook juga menjelaskan bahawa pegawai-pegawai Belanda yang ada di situ tidal< menampakkan bahawa mereka mempunyai kuasa ke atas

58 Ibid.

19

MALAYSIA dari segi SEJARAH

wilayah Boelongan. Kapten Moreau. wool Belanda. bagaimanapun menafikan dakwaan illl

kerana beliau sendiri pernah bertugas di situ sebagai wool kerajaan Belanda, Count de Bylandt menambah bahawa kenyataan yang dibuat oleh walti) Kompeni. Than Cook. itu hanya berasaskan berita angin sahaja. Pihak British hanya mengasaskan buktinya kepada laporan semata-mata sedangkan pihak Belanda mengasaskannya kepada dokumen-dokumen rasmi dan Dikri-Dikri kerajaan. Sir P. Currie menjelaskan bahawa kes British adalah berasaskan Surat Pemberian Sultan Sulu. dengan disokong oleh laporan-Iaporan yang bertanggungjawab daripada pegawai-pegawainya dan kenyataan-kenyataan tersebut adalah sahih seperti juga kenyataan-kenyataan pihak Belanda. Admiral Mayne menambah bahawa sekiranya Kompeni mempunyai maklumat atau pengetahuan tentang Perjanjian 1850 sudah pasti mereka akan mendapatkan maklumat yang lebih lengkap lagi daripada Sultan Sulu mengenai had wilayahnya di kawasan tersebut.

Perbincangan kemudian berkisar kepada persoalan pengibaran bendera. Persoalannya ialah bilakah bendera Belanda mula-mula sekali dikibarkan di Batoe linagat. Pihak British mendakwa bahawa bendera Belanda hanya dikibar selepas tarikh Pemberian Wilayah oleh Sultan Sulu (1878) semenlara pihak Belanda pula menyatakan bahawa bendera Blanda telah dikiharkan di Bat.u linagat sejak 1849 lagi.

Sir E. Herst mengemukakan pertanyaan kepada wool Belanda adakah ia merupakan suatu fakta bahawa pada 4 Julai 1880. pihak kompei British Borneo Ulara telah mengemukakan bantahan secara rasmi terhadap pengibaran bendera Belanda di Batoe linagat. Count de Bylandt bersetuju dan Admiral Mayne pula mengingatkan anggota-anggota Suruhanjaya hahawa 'lite accep­IWlce offlags by lite nalives of uncivilized countries was no proof of sover­eignly. as Iltey were generally ready 10 receive any number of suclt ensigns from any quarler.·"

Perbincangan telah beralih pula kepada persoalan sungai sebagai sempadan. Mengikut wool Belanda kerajaan-kerajaan tempatan tidak pernah menjadikan sungai sebagai sempadan tetapi sebaliknya memilih banjaran gunung ataupun legeh. Sehubungan dengan itu . wakil British menarik perhatian Belanda bahawa mengikut dokumen Belanda. Sungai Atas dan Karanliegan telah diterima sebagai sempadan.

Anggota-anggota Suruhanjaya telah juga membincangkan tentang

59 Ibid.

20

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BEUNDA DENGAN BRITISH KE ATAS WILAYAH PANni T/MUR BORNEO UTARA. 1878-1915

keabsahan penyerahan wilayah sehingga Batu linagat oleh Sultan Boelongan ada tahun 1850. Sir P. Currie mempersoalkan hak Sultan Boelongan untuk ~enyerahkan wilayah yang bukan kepunyaannya sehingga Batoe linagat yang terletak di utara Sungai Sibocu, iaitu wilayah Sultan Sulu. Wakil Belanda, M. Elias, bagaimanapun menolak pandangan Sir P. Currie dengan mengemukakan beberapa dokumen dalam bahasa Belanda sebagai bukti bahawa kerajaan Belanda telah mengemukakan tuntutan ke atas perbatasan ito sebelum mereka mendapat maklumat tentang pembcrian 'Nil ayah oleh Sultan Sulu kepada Kompeni. Antara dokumen-dokumen itu ialah seperti

berikut:

1. Resolusi Gabenor-Jeneral Keraja1l11 Hindia Belanda, 28 Februari 1846

2. Resolusi Gabenor-Jencral Kerajaan Hindia Belanda (pindaan), 27 Ogos 1849

3. Surat-menyurat antara Menteri bagi Tanah Jajahan Belanda dengan States General mengenai tanah jajahan

4. Dim Gabenor-Jeneral Kerajaan Hindia Belanda, 2 Februari 1877.

Count de Bylandt juga mempersoal kcbenaran dakwaan Sultan Sulu, seperti yang dilaporkan oleh Treacher, Pemangku Konsol-Jeneral, bahawa konnnnya wilayah baginda meliputi hingga Balik Papan. Tentang dakwaan illl, Sir P. Currie menjelaskan bahawa dakwaan Sultan Sulu tidak dikemukakan oleh pihak British. Sungguhpun begi!u beliau tidak menolak kemungkinan bahawa wilayah Sulu pada zaman dahulu meliputi hingga ke selatan. Sir P Currie juga mendapati bahawa !nenteri bagi Tanah Jajahan Belal1d~. pernah memberi janlinan kepada Dutch Chamber pada tahun 1879 bahawa 'the cessions made 10 England did not constitllte any encroachment on the rights and privileges accorded to Holland, as showing that the Dutch Government did not then take exception 10 the limits of the Sibuco defined in the Con session made to Mr Dent'." Dalam hubungan ini wool Belanda, Elias, menjelaskan bahawa kemungkinan besar jaminan menteri tersebut telah dibuat tanpa mengetahui tentang teks Surat Pemberian Sultan Brunei dan Sulu kepada Overbeck dan Dent.

Count de Bylandt menegaskan kepada Suruhanjaya bahawa persolaan pokok sebenar ialah soal prestij. Adalah mustahil bagi Belanda untuk t>erundur

60 Ibid.

21

MALAYSIA dari s<gi SEJARAH

tanpa menjatuhkan maruahnya pacta pandangan penduduk-penduduk tempatan. WaJaupun begitu, kerajaan Belanda bersedia untuk memberi kebebasan kepada semua pihak untuk menggunakan sungai-sungai dalam kawasan yang dipertikaikan itu. DaJam jawapannya, Sir P. Currie juga mengingatkan pihak Belanda bahawa daJam menangani isu itu prestij kerajaan British juga perlu diberi pertimbangan. Kerajaan British bersedia untuk menyelesaikan pertikaian itu secara kompromi. Beliau bertanya Count de Bylandt sama ada 'the Dutch Government would be prepared to consider the question of an arrangement on the basis of a compromise of the territorial claims on the coast-line with free navigation of the rivers running through the disputed territory?'" Wakil Belanda, Gysberts, bagaimanapun berpendapat bahawa 'it was impossible for his Government to give up territory held by them on the north-east coast of Borneo, though they would be most ready to come to any arrangement as regards the interior. '62 Mengulas jawapan Gysbert, Sir P. Currie menegaskan bahawa 'the question under discussion was that of the coast, and that M. Gysber/s' last declaration amounted to a non possumus. ," Beliau tidak nampak tujuan dibentuk sebuah Suruhanjaya sekiranya kerajaan Belanda 'had decided beforehand to make no Concessions with the view of coming to an amicable arrangement. The declaration showed that it would be useless for Her 'Majesty 's Government to make any definite proposal without an assur­ance that the Netherlands Government were ready to accept the principle of a compromise. If the principle was once accepted, he was ready to suggest an arrangement on that basis. ,"

Selepas berbincang lanjut , Count de Bylandt bersetuju untuk mengemukakan cadangan tersebut kepada kerajaan Belanda tetapi 'reserving for them the right of accepting or declining of its contents. ,"

PERSIDANGAN SURUHANJAYA BERSAMA SEMPADAN KETlGA: 27 JULAI 1889

Persidangan kali ini lebih bertumpu kepada bentuk kompromi yang dicactangkan oleh wakH British bagi menyelesaikan pertikaian tuntutan

61 Ibid. 62 Ibid. 63 Ibid. 64 Ibid. 65 Ibid.

22

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BEUNDA DENGAN BRITISH KE ATAS WlLAYAH PANTAl17MUR BORNEO UTARA, 1878·1915

bertindih antara Kompeni dengan Belanda ke atas wilayah di pantai timur Borneo Utara, Wakil kerajaan Belanda, Count de Bylandt, memaJclumkan kepada anggota suruhanjaya bahawa kerajaan Belanda bersetuju untuk menimbangkan cadangan British 'for a compromise oJ the question in dis­pute ' tetapi 'reserving to themselves the right to reject such proposal. or to modify it by means oJ a counter-proposal'," Cadangan pihak Belanda telah diterima oleh pihak British tanpa sebarang persoalan.

Sir P. Currie telah mengemukakan dua cadangan untuk pertimbangan pihak Belanda. Dua cadangan itu adalah seperti berikut:

' I. That the boundary-line on the coast should start Jrom the point called Broers Hoek, in about 4' 10" north latitude. and should pass between the Isl{l1Ids oJ Seballik and East Nanockhan.

2. That the navigation oJ all rivers in the territory in dispute, lying between 3' 20" and 4' 20", should be declared free; and that vessels oJ either country navigating them should, with their crews and cargoes, receive equal treatment in all respects, and that no transit duties should be imposed'."

Sir P. Currie juga mencadangkan agar peruntukan tersebut diperluaskan kepada kesemua sungai, yang berpunca dalam mana-mana negeri, yang mengalir ataupun keluar melalui wilayah lain.

Count de Bylandt bersetuju untuk mengemukakan cadangan itu kepada kerajaan Belanda. Namun demikian, beliau menganggap cadangan itu sebagai berat sebelah atau 'one-sided concession' kerana 'as nwst oJ the rivers had their rise in the north. " .. Beliau berpendapat bahawa 'eqdaltreatment oJ the flags oJ the two nations was as much as could Jairly be claimed by the Company'.69 Sir P. Currie bersetuju bahawa cadangan itu hanya untuk kawasan yang dipertikai sahaja.

Count de Bylandt juga mencadangkan agar persoalan tentang sempadan di kawasn pedalaman dipertimbangkan dalam mesyuarat itu tertaJcluk kepada prinsip-prinsip tertentu, M. Gysberts mencadangkan agar di samping prinsip­prinsip ilmu a1am, pandangan penduduk-penduduk tempatan juga perlu diambil kira dalam penetapan sempadan.

66 Lihal, Proceedings of the Joint Commission. 27 Juiai 188. FO 1186. 67 Ibid. 68 Ibid. 69 Ibid.

23

MALAYSIA dar; seg; SEJARAH

Sir P. Currie mengingatkan persidangan bahawa mengikut 'Order of

Proceedings' yang telah dipersetujui, apabila kedua helah pihak telah mencapai persetujuan mengenai wilayah ·yang dipertikaikan itu. kerajaan Belanda dan British hendaklah dengan segera menetapkan gatisan sempadan dalam kawasan pedalaman yang memisahkan antara wilayah Belanda dengan negeri-negen Sarawak. Brunei dan Borneo Utara. Pada pandangan beliau langkah yang paling baik sekali ialah kerajaan Belanda mengemukakan cadangan itu sebaik sahaja persoalan sempadan di pantai telah dapat diselesaikan.

Count Bylandt berpendapat bahawa selain datipada mendapat pandangan kerajaan Belanda, pandangan pihak berkuasa tempatan Belanda dan persetujuan datipada Sultan Boelongan juga perlu diambil kira.

Pada 2 April 1890 Duta Belanda. Count de Bylandt secara rasmi telah memaklumkan kepada kerajaan British tcntang persetujuan kerajaannya untuk menerima 'kompromi' yang telah dipersetujui dalam persidangan Suruhanjaya Bersama Sempadan dengan keJahaman bahawa 'Her Majesty's Government undertake 10 agree, at the same time, to the delimitation oJ the boundary­lines which separate the Dutch possessions in Borneo Jrom the States oJ Brunei and Sarawak respectively, as Jar as Tandjong-Datoe on the western coast. '70 Cadangan terperinci kerajaan Belanda adaJah seperti berikut:

1. That the principle oJ a 'compromise' agreed upon between the delegates at the recellt COl!ference as to the boundary between Dutch possessions and the British North Bomeo Company being accepted by the Netherlands Govemmellt, and Broers/lOek, in parallel 4' 10", being Jixed as the starting point oJ the boundary on the eastern coast, Her Majesty's Govemment should undertake to agree, at the same time, to the delimitation oJ the boundary-lines which separate the Dutch possession in Bomeo Jrom the States oJ Brunei and Sarawak respectively asJar as Tandjong-Datoe on the western coast. So Jar however, as the territory oJ the British North Borneo Com­pany is concerned, it is proposed that the line oJ watershed oJ the Rivers Simengaris and Seadong, as marked on a Tracing which accompanied the Memorandum in question, should divide the Netherlands possessions Jrom those oJ the Company, leaving the exact boundary-line to be traced hereaJter on the spot by a Mixed Commission.

70 Count de Bylandt kpd. The Marquis of Salisbury. 2 April 1890. FO : 2/86 .

24

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BEUNDA DENGAN BRITISH KE ATAS WIUlYAH PANTAI TIMUR BORNEO UTARA , 1878-1915

2. That the island of Sibittik should remain to the Netherlands.

3_ That the navigation of all rivers jlowillg into the sea between Batoe Tinagat and the River Siboekoe should be free, except for transport of war material.

4. That, in the event of Broershoek being jlXed at the point of depar­ture of the boundary on the coasts, the population of Boelongan should be allowed to collect jungle produce for fifteen years free from tax or duty.7J

Cadangan kerajaan Belanda telah dikemukakan oleh Pejabat Luar British kepada Lembaga Pengarah Kompeni British Borneo Utara untuk pertimbangan mereka_ Pada 22 Julai 1890 Lembaga telah mengemukakan cadangan balasnya." Selepas diteliti oleh Pejabat Luar British, pada 18 Ogos 1890, The Marquis of Salisbury telah memanjangkan cadangan balas Kompeni itu kepada Count de Bylandt, Duta Besar Belanda di London_" Cadangan balas Lembaga adalah seperti berikut:

I. They are prepared to accept Broershoek, the point on the coast where the parallel of 4 ' 10" north latitude meets the sea, and give up their claim to any territory on the coast south of this poi1lt, provided that the Netherlands Govern­ment agree to surrender their claim to any ferritory to the north of that parallel, including Batoe-Tinagat, and any places which they may have occupied on the Tawao River, and that the other portions of the proposed arrangement are satisfactorily settled.

71 Ibid.

They object to accept the line of watershed of the Rivers Simengaris and Soedong as their boundary for the following reasons: (1) because the mountain ranges are utterly unknown, no one having ever attempted to fix any of them, either geodetically or astronomically; (2) because the tracing Gn­nexed to your memorandum is made from unofficial map and not from any actual survey.

72 North Borneo Company kpd. Pejabat Luar, 22 Julai 1890, FO 12186. 73 Ibid.

25

MALAYSIA dari segi SEJARAH

They therefore propose to follow the principle adopted in trac­ing similar boundaries in unknown and unexplored countries - in New Guinea. for instance - namely, by accepting a paral­lel of latitude and they suggest that the boundary-line should run along the parallel of 4' 10" north latitude until it reached the mountain range which separates the Netherlands posses­sionsfrom those of Brunei. This, the Company consider, would be equally fair to both parties, inasmuch as it is absolutely a mailer of conjecture where the rivers rise which empty them­selves into the sea to the north or south of Broershoek at 4' 10" north latitude.

Should the Netherlands Govenmu!nt accept this line of bound­ary, Her Majesty's Govenmlent would be prepared to recognise the dividing lines, ready marked on the Dutch Official map, as those which separate the Dutch possessions from the state of Brunei and Sarawak respectively, leaving any differences which might possibly hereafter arise with regard to the actual posi­tion of any particular locality to be sellled by mutual agree­ment between the British and Netherlands Governments.

2. The British North Borneo Company are very anxious that the Island of Seballik should be recognised as being within the boundary of their possessions, or that the boundary-line should run along the parallel of 4' 10" eastward, as well as westward, from Broershoek, so as to divide the island equally between themselves and the Netherlands Govenrment. But Her Majesty's Government are desirous to arrive at a speedy selliemenl of this long-vexed question, and they would therefore not press this point on behab' of the Company, prOVided that the Netherlands Government would be pre­pared to lease the northern part of the island to the Com­pany in perpetuity for a nominal rental. and would under­take to leave the Company in quiet and peaceable posses­sions of it.

3 . . They are willing to agree that the navigation of all rivers between Batoe-Tinagat and the Siboekoe River should be free, except for transport of war material, on the

26

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BEIANDA DENGAN BRlTlSH KE ATAS WlLAYAH PANTAI T1MUR BORNEO UTARA, 1878-1915

undertsanding that the Netherlands Governmenl give a simi­lar undertaking.

4. They are prepared to agree that the population of Boelongan should be allowed to collect jungle produce for fifteen years free from any tax or dury."

Kerajaan Belanda secara umum bersetuju dengan cadangan tersebut. Sungguhpun demikian, kerajaan Belanda mencadangkan agar garisan sempadan kc barat daripada Broershoek dilencongkan daripada 4' 10" kepada 4' 20" utara di garisan longitude liT timur." Daripada itu, garisan itu akan menghala ke arah barat sejajar dengan garisan tersebut. lUjuan lencongan dibuat ialah untuk membolehkan Belanda memiliki kesemua Sungai Simengaris, yang muka kualanya dipercayai terletak di selatan gaIisan 4' 10" dan likunya terletak di garisan lintang 4' 20".

Pihak Lembaga Pengarah bersetuju untuk memenuhi permintaan kerajaan Belanda dengan syarat kerajaan Belanda bersetuju dengan penggarisan sempadan daripada situ hingga ke kemuncak Gunung Gura. Mengenai perkara ini, Benj. T. Kindersley, Setiausaha Lembaga Pengarah menjelaskan:

The object of the Directors is not any extension of territory; but as the Netherlands Government stipulales for the bound­ary with Brunei and Sarawak being included in the presenl selliemenl, they have to poinl out thai they claim as their west­ern boundary a line drawn from Gura Peak in a north-west­erly direction, as shown in the map laid before Parliamenl in 1882 as well as in those since published by the Company, to the Sipitong River. 1t may be regarded with certain that Gura Peak forms part of the watershed range, which would be the division between the Dutch territory and Sarawak, and is, in fact, a natural boundary-mark both northward and southward so far as they are concerned.

11 is understood that, should the Simengaris or any other riv­ersflowing inlo the sea below 4' 10" cross the proposed bound­ary-line by a short distance - 5 miles - my Court would have no objection to the line being deviated so as to include such

74 The Marquis of Salisbury kpd. Count de Bylandt, 18 Ogos 1890. FO 12186. 75 Pejabat Luar kpd. North Borneo Company. 4 Mac 1891, FO 12186.

27

MALAYSIA da,j segj SEJARAH

small portions or bends of rivers, although their preferellce is for a straight line, drawn from point to point. The same conssesion would, of course, be made by the Netherlands Gov­ernment with regard to all rivers debounching in the Company's territory but turning southward.

The Directors assume that, when any kind of Convention is made with the Dutch, the free navigation of rivers, and other maUers concerning trade, will be safeguardedfor them by Her Majesty's Government.

The Court regret that the Netherlands Government do not see their way to drawing the boundary-line eastward from Broershoek through the centre of the channel between Sebattick and East Noenoekan Islands; but their principal object is to have under their jurisdiction both sides of the bay into which the Kaiabaeking River flows, and as they understand that this object will be secured by following the parallel of 4' 10" across the islrlnd, they are also willing on this point to accept the proposal of the Netherlands Govel/rmem.76

Marquis of Salisbury, Setiausaha bagi Tanah Jajahan, bagaimanapun tidak dapat menyokong permintaan Lembaga Pengarah supaya 'the boundary line, after reaching the point where the parallel of 4' 20" north latitude CUIS

the meridian 117' of east longitude, should be drawn obliquely, in a south­west direction, to Gura Peak, situated apparently some distance to the south of ihe parallel 4' 10". Being extended eastwards across the island of Sebatlick, thereby assigning th" northern part of the island unreservedly to the Com­pany'." Setiausaha bagi Tanah Jajahan British itu berpendapat bahawa adalah tidak perlu lagi memanjangkan perbincangan mengenai pertikaian sempadan seperti yang dituntut oleh pihak Lembaga Pengarah. Beliau memuluskan untuk memaklumkan kepada kerajaan Belanda bahawa garisan sempadan yang dicadangkan oleh pihak Belanda pada 2 Ogos 1891 telah diterima oleh kerajaan British sebagai 'a satisfactory settlement of the question '.78 Duta Besar Beianda di London, Count de B ylandl, tel all dimaklumkan tentang perkara terseout.

76 Benj. T. Kindersl<y kpd. Pejaba, LUM. 21 Feb .. 1891. FO 12186. 77 P. Currie kpd. Benj. T. Kimlersley, 4 Mac 1891, FO 12186. 78. Ibid.

28

TUNTUTAN BERTINDIH ANTARA BELANDA DENGAN BRITISH KE ATAS WILAYAH PANTAl 17MUR BORNEO UTARA, 1878-1915

KONVENSYEN 1891

Pada 20 Jun 1891 kerajaan Belanda dan British telah memeterikan eli kola London satu Konvensyen yang mentakrifkan sempadan antara wilayah Belanda dengan British eli Borneo." Konvensyen itu mengandungi lapan fasal seperti berikut:

Article I The boundary between the Netherlands possessions in Borneo and those of the British-protected states in the same island shall start from 4' 10" north latitude on the east coast of Borneo,

Article II The boundary-line shall be continued westward from 4' 10" north latitude, and follow in a west-north-west direction, be­tween the Rivers Simengaris and Soedang, up to a point where the meridian 117' east longitude crosses the parallel 4' 20" north latitude, with the view of including the Simengaris River within Dutch territory. The boundary-line shall then follow westward the parallel 4' 20" north latitude until it reaches the summit of the range of mountains whichforms on that parallel the watershed between the rivers running to the north-west coast and those running to the east coast of Borneo, it being understood that, in the event of the Simengaris River or any other river flOWing into the sea below 4' 10", being on survey to cross the proposed boundary-line within a radius 'Of 5 geo­graphical miles, the line shall be diverted so as to include such small portions or bends of rivers within Dutch territory; a similar concession being made by the Netherlands Govern­ment with regard to any river debounching above 4' 10" on the territory of the British North Borneo Company, but turn­ing southwards.

Article III From the summit of the range of mountains mentioned in Ar­ticle II, to Tandjong Datoe on the west coast of Borneo, the

79 Lihat. Convention Between Great Britain and the Netherlands Defining Boundaries in Borneo, 20 June 1891, 874/503.

29

MAlAYSIA dari segi SEJARAH

boundary-line shall follow the watershed of the rivers running to the north-west and west coasts, north of Tandjong Datoe, the south coast, and the east coast south of 4' 10" north lati­tude.

Article IV From 4' 10" north latitude on the east coast the boundary­line shall be continued eastward along that parallel, across the Island of Seballik: that portion of the island situated to the north of that parallel shall belong unreservedly to the British North Borneo Company, and the portion south of that parallel to the Netherlands.

Article V The exact positions of the boundary-line, as described in the four preceding Articles, shall be determined hereafter by mu­tual agreement, at such time as the Netherlands and the British Governments may thinkfit.

Article VI The navigation of all rivers flowing into the sea between BalOe 1inagat and the River Siboekoe shall be free, except for the transport of war material; and no transport duties shall be levied on other goods passing up those rivers.

Article VII The population of Boelongan shall be allowed to collect jungle produce in the territory between the Simengaris and the Tawao Rivers for fifteen years from the date of the signature of the present Convention, free from any tax or duty.

Article VIII The present Convention shall be ratified, and it shall come into force three months after the exchange of the ratifications, which shall take place at London one month, or sooner if pos­sible, after the said Convention shall have received the cJ{Jporval of the Netherlands States-General.·O

Dengan tenneterinya Konvensyen itu, pertikaian sempadan atau lebih

80 Ibid.

30

TUNTUTAN BERTlNDIH ANTARA BEUINDA DENGAN BRITISH KE ATAS WlLAYAH PANTAI TIMUR BORNEO UTARA, 1878-1915

repat lagi isu tuntutan bertindih anIMa British Borneo dengan Borneo Belanda telah dapat diselesaikan dengan baik melalui rundingan berasaskan prinsip kompromL Yang perlu ditegaskan di sini ialah konvensyen itu hanya melibatkan sempadan darat anIMa Belanda dan Borneo UlMa sahaja. Seperti yang ditetapkan dalam fasal I dan n konvensyen itu, sempadan darat itu berakhir di bahagian paling timur di Pulau Sebatik. Kerja menetapkan sempadan sepanjang sempadan Borneo UlMa dengan Borneo Belanda yang diusaha bersama oleh pasukan juru ukur British-Belanda pada tahun 1912 telah dibuat berasaskan Konvensyen 1891 dan kemudiannya telah disahkan oleh kedua kerajaan dalam Konvensyen 1891 di London pada 28 September 1915." Peta yang dikeluarkan pada tahun 1919 menunjukkan dengan jelas kedudukan sempadan anIMa Borneo UlMa dengan Borneo Belanda dan telah diakui sebagai garisan sempadan anlMabangsa hingga kini.

81 Agreement between The United Kingdom and the Netherlands relating to the Boundary Between The State of North Borneo and the Netherland Possessions in Borneo, 28 September 23 1915. libat juga, Boundary Delimitation Between the Netherland Posses­sions and the State of British North borneo. 17 February 191. CO 874/504.