Pfertanika 5(2), 200-206 (1982)

Penentuan Faktor-Faktor Tanah ke atas Tumbesaran Gajus di kawasanTanah Bris : Bahagian I

(The determination of soil factors on growth of Cashew on Bris soil: I)

MOHD. PILUS ZAMBRI1, OTHMAN YAACOB, ABDUL JABAR MOHD. KAMALdan S. PARAMANANTHAN2

Jabatan Sains Tanah, Fakulti Pertanian, Universiti Pertanian Malaysia,Serdang, Selangor, Malaysia.

Key words: Inherent soil factors; natural fertility of Spodosols; adaptive crop.

RINGKASAN

Penyelidikan mengenai gajus adalah amat kurang. Oleh yang demikian, satu kajian ladang telah di-jalankan untuk menentukan perkaitan antara kedalaman lapisan keras spodik, iaitu ciri semulajadi tanah,dan paras kandungan bahan organan ke atas tumbesaran gajus. Kajian ini dijalankan di ladang gajusPerusahaan Gajus Malaysia (CIMA). Besut, di mana jenis-jenis tanah berasaskan kedalaman horizon spodiktelah ditentukan terlebih dahulu. Teknik-teknik ringkasy yang direka khas untuk kajian ladang telahdigunakan.

Kedalaman lapisan keras spodik tidak menunjukkan kesan yang bererti ke atas tumbesaran gajusyang diukur dari segi ketinggian pokok dan luas permukaan sudur pokok. Ini adalah kerana pokok tersebuttidak mempunyai sistem akar yang dalam. Walaubagaimana pun, kandungan bahan organan tanah memberi-kan kesan yang sangat bererxi ke atas ketinggian pokok serta luas permukaan sudur pokok dan memberikanangkali korelasi r = 0.536 dan r = 0.495 (P < 0.01) tiap-tiap satunya. Seterusnya bahan organan tanah di~pengaruhi secara tidak langsung oleh kedalaman lapisan keras spodik seperti yang ditunjukkan oleh angkalikorelasi yang negatif (r = - 0.364; P<0.05).

SUMMARY

Local research on cashew is limited. As part of the basic research on the crop, a field study wascarried out to assess the relationship between the depth of hard spodic layer, which is an inherent soilproperty, and the varying levels of organic matter on growth of cashew. The study was located at theCashewnut Industry of Malaysia (CIMA) plantation, Besut, where soil differences as based on the depthof spodic horizon had earlier been determined. Simple techniques, specially designed for field study, wereused.

The varying depth of hard spodic layer has no significant effect on the growth of cashew as measuredeither by its height or canopy surface area, simply because the tree does not have a deep root system.However, soil organic matter has a significant effect on the height as well as the canopy surface area of thetree, the correlation coefficients being r = 0.536 and r — 0.495 (P < 0.01) respectively. Further, soilorganic matter is indirectly affected by the varying depth of the hard spodic layer and this is indicatedby a negative correlation coefficient (r = -0.364; P< 0.05).

PENDAHULUAN p a s i r s e P e r t i d i Pulau Langkawi, Pantai Timur,Selatan Negeri Thailand dan Sabah. Di Trengganu

Perusahaan menanam gajus (Anacardium sahaja, seluas 142,000 ha dipercayai ditanamoccidentale L) telah diamalkan oleh petani- dengan gajus (Noor, 1972), manakala kira-kirapetani secara perseorangan di kawasan tanah ber- 2,450 ha pula diusahakan oleh Perusahaan Gajus

1 Pegawai Pertanian, Cawangan Khidmat Tanah dan Analisa, Jabatan Pertanian, Kuala Lumpur.Dahulunya beialamat, di Jabatan Pertanian, Semenanjung Malaysia, Jalan Swettenham, Kuala Lumpur.

Key to names of authors: M. Pilus Zambri, O. Yaacob, A.J.M. Kamal, S. Paramananthan.

M. PILUS ZAMBRI, O. YAACOB, A.J.M. KAMAL, AND S. PARAMANANTHAN

Malaysia (CIMA) di daerah Besut dan Kuantan.Oleh kerana kajian awal mengenai kesesuaiantanah dan Iain-lain aspek agronomi mengenaitanaman tersebut tidak diadakan terlebih dahulu,beberapa masalah, kesemuanya tertumpu kepadapengeluaran hasil biji gajus mentah yang kurangmemuaskan, telahpun timbul. Namun begitu,terdapat pula beberpa petani perseorangan danIain-lain kawasan kepunyaan CIMA yang bolehmengeluarkan hasil biji gajus mentah yang me-muaskan tanpa mempertinggikan lagi tarafpengurusannya.

Bagi memahami sebahagian daripada masalahtersebut, satu kajian untuk menentukan kemung-kinan faktor-faktor tanah yang mempengaruhitumbesaran dan pemakanan pokok gajus sertadaya-pengeluaran hasil biji gajus mentah telahdimulakan pada penghujung tahun 1979. Kajianini adlah projek kerjasama di antara pihak CIMAdan Jabatan Sains Tanah, Universiti PertanianMalaysia.

Maklumat yang terkandung dalam laporanini (Bahagian I dalam siri ini) adalah mengenaipengaruh kedalaman lapisan keras spodik dantaburan taraf bahan organan ke atas tumbesarangajus. Kajian ini dijalankan di kawasan CIMA,Besut, selepas kajian penentuan jenis-jenis tanahtelah dibuat terlebih dahulu (Kamal dan Yaacob,

1980). Ketinggian dan keluasan permukaan sudurpokok adalah parameter yang digunakan sebagaipengukur perbezaan tumbesaran gajus dalamkajian ini, memandangkan kesesuaiannya bagikajian di ladang yang luas, seperti di Besut ini(> 2,400 ha).

BAHAN DAN KAEDAH

Kawasan KajianKajian ini dijalankan ke atas kawasan tanaman

gajus kepunyaan CIMA di Besut, di mana taburanjenis-jenis tanah berasaskan kedalaman lapisankeras spodik telah pun ditentukan terlebih dahuluoleh Kamal dan Yaacob (1980). Sebanyak 17 titikyang tertabur secara rawak telah dijadikan titikrujukan; iaitu lima titik dari blok A, empat dariblok B, tiga dari blok C, satu dari blok D danempat dari blok E (Rajah 1).

Persampelan PokokBagi tiap-tiap satu titik yang telah ditanda,

baris-baris pokok ditentukan pada arah tiga penjuruserta dicatatkan (Rajah 2a). Dalam tiap-tiap barisanini pula, hanya sepuluh pokok yang pertamadigunakan untuk pengambilan data. Tiap-tiap satudaripada 17 titik mempunyai 30 pokok kajian danini akan memberikan sejumlah 510 (17 X 30)pokok kajian di dalam blok A hingga ke blok E.

[kalan Gelap

Go* X _ /H*ch»r*

^ _

?eyjg.iuk

x x

- * -

:=-

Titik-titik kajian

Jal&n dalara kawasan

Jalan Besar

Tasik Beromtak

Sekil i i n • 0.63 km

Rajah 1. Ladang Gajus CIMA, BESUT, Trengganu.

201

TUMBESARAN GAJUS DI KAWASAN TANAH BRIS: I

Penentuan Parameter Tumbesaran GajusDua parameter yang digunakan untuk menen-

tukan kadar tumbesaran pokok gajus di kawasanBesut ialah:

(1) Tinggi pokok (m)(2) Keluasan permukaan sudur pokok (m2)

yang menggunakan:

a)b)

tinggi sudur (m)lebar sudur (m)

Pengiraan luas permukaan sudur pokok adalah ber-dasarkan kepada formula yang digunakan oleh VanEijnatten (1979), iaituj

b \ / a 2 + b2

r =

dim ana

2a

a = tinggi sudur (m)b = jejari sudur (m)

/. Luas permukaan sudur = 27rrH-- 27rra,

(H = a)Andaian yang dibuat ialah:

a) Sudur pokok membentuk segmen sferab) Tinggi sudur pokok adalah lebih kecil dari

jejarinya.

Ketinggian pokok ditentukan dengan meng-gunakan pengukur tinggi pokok dibuat daripadakayu yang lurus and ringan. Bagi pengiraan luaspermukaan sudur pokok, tali tape biasa digunakandi mana lebar sudur pokok itu boleh ditentukan(Rajah 2b).

Pokok kajian

Titik kajian

.6-Rajah 2. (a) Persampelan

Kedalaman lapisan keras spodikKedalaman lapisan keras spodik ditentukan

dengan menggunakan alat yang dibuat daripadasebatang besi sepanjang 3m. serta mempunyaitangkal pemegang. Bahagian hujung ditajamkandan berlorek sepanjang 20 sentimeter. Alat inimudah dibuat dan diap ati amat sesuai padakeluasan yang besar.

Penetuan lapisan keras spodikhanyadijalankanpada tiga pokok pilihan dalam tiap-tiap satu barisanberdasarkan tiga corak rumbersaran pokoktersebut, laitu satu pokok yang baik, satu yangsederhana dan satu yang tergencat tumbesarannya.Pemilihan ini adalah berdasarkan pandangan matakasar yang dibuat oleh Borhan (1982) di dalamsatu kajian yang berkaitan dengan kajian ini.Ini akan memberikan hanya sembilan ( 3 x 3 )pokok kajian pada tiap-tiap satu daripada 17titik dan seterusnya memberikan sejumlah 153(17 X 9) pokok kajian kesemuanya untuk,penentuan lapisan keras spodik.

Kandungan bahan organanSelepas sahaja kedalaman lapisan keras spodik

dicatitkan, status kandungan bahan organantanah pula ditentukan pada pokok-pokok yangsama. Penentuan status kandungan bahan organantanah adalah berdasarkan kepada warna tanahyang dibuat oleh Borhan (1982), samada tanahmempunyai kandungan bahan organan yangrendah, sederhana atau tinggi. Kemudian 30sampel tanah diambil secara rawak bagi mewakili153 kawasan pokok-pokok kajian tadi, iaitu 10sampel tanah yang mempunyai status kandunganbahan organan yang tinggi, 10 yang sederhanadan 10 yang rendah. Sampel tanah diambilsehingga kedalaman 32 cm dari paras permukaantanah dan dianalisa dengan menggunakan kaedahWalkley-Black karbon X2, mengandaikan 77peratus pengoksidanan (Foster, 1981).

H = Tinggi pokok (a)a. = Lebar cudur pokok (m)b a Tinggi sudur (n>)c • Lapisan keras spodiled = Alat pengukur

kedalaman lapisankeras spodik

777"

Rajah 2. (b) Parameter yang digunakar

202

M. PILUS ZAMBRI, O. YAACOB, A.J-M. KAMAL, AND S. PARAMANANTHAN

Analisa statistikPerkaitan di antara tinggi pokok, keluasan

pennukaan sudur pokok serta kandungan bahanorganan dengan kedalaman lapisan keras spodikditentukan dengan kaedah korelasi dan regresilinear. Kaedah yang sama juga digunakan untukperkaitan di antara tinggi pokok dan keluasanpermukaan sudur pokok dengan kandungan bahanorganan.

KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN

Dalam mengkaji tumbesaran pokok gajus, duaparameter tumbesaran digunakan, iaitu tinggipokok dan keluasan permukaan sudur pokok.Luas permukaan sudur pokok dianggapkan lebihbaik berbanding dengan tinggi pokok. Diandaikantiap-tiap pokok mendapat keperluan cahayamatahari yang sama dan faktor-faktor laindianggapkan tetap, kadar tumbesaran dapat diukurdengan menggunakan ketinggian pokok gajustersebut. Ini adalah sesuai jika sudur pokok tidakbertindih antara satu sama lain. Tetapi jikapenindihan sudur berlaku, terutamanya selepasperingkat kematangan, ketinggian pokok tidak

i

7.0_

fe.O^

5.0-

4.0-

3.0-

2.0-

1.CL

» )

r * u . . • n *

ns = tidak bet-erii(F£ 0.05) •

• ! ;

• : •

:

• . :. . .

• t i «

• t ; i

: .

•

* . "t: * :

i

;

40.Q.

52.0-

S4.Q

16.0

B.O.

r = 0.035'

na - tidak

ia

berei

•

1

t

•

t

1 '

0.65)

* s •, iI t

• •

•

• • I

' * 5• i

; I

. « i! • !

t

0.5 1.0 1.3 2.0

Kedalaman Lapiaan Keras Spodik ( m )

Rajah 3. Perkaitan Tinggi Pokok (a) dan LuasPermukaan Sudur Pokok (b) denganKedalaman Lapisan Keras Spodik.

lagi memberikan ukuran tumbesaran yang tepat.Penghalangan ke atas pemanjangan dahan-dahansisi akan memberi kesan berbezapada tinggi pokok.Dalam keadaan begini, ukuran keluasan permu-kaaan sudur pokok dianggapkan lebih sesuaikerana ia mengambil kira ketinggian pokok danpemanjangan dahan sisinya sekali. Luas permukaansudur pokok akan memberi gambaran dua dimensadan dapat menerangkan dengan jelas tumbesaranpokok gajus secara keseluruhannya berbandingdengan hanya menggunakan ketinggian pokoksahaja. Dalam kajian ini kedua-dua parametertersebut digunakan.

Perkaitan tumbesaran pokok gajus dengankedalaman lapisan yang spodik.

Perkaitan di antara tumbesaran pokok gajusdengan kedalaman lapisan keras spodik tidakmenun-jukkan perbezaan yang bererti (Rajah 3a dan 3b).Ini bukan bermakna lapisan keras spodik di dalamtanah bris tidak memberikan kesan ke atas tum-besaran gajus, tetapi keputusan menunjukkanbahawa pokok gajus di tanah bris ini tidak mem-punyai akar tunjang yang dalam, walaupun ianyadilaporkan 'boleh mencapai kedalaman sehingga5 m (Taskaris dan Northwood, 1967). Ini adalahkerana gajus tidak ditanam daripada biji tetapi se-baliknya akar tunjang telah dimusnahkan semasadi dal am poly bag se belum ianya ditanam kekawasan ladang.

Walaubagaimanapun kebanyakan akar utamagajus didapati merebak secara melaus di dalamtanah hris dan membentuk satu sistem akar yangcetek seperti yang dinyatakan oleh Tsakaris danNorthwood (1967) serta Agnolono dan Giuliani(1977).

Perkaitan kandungan bahan organan dengantumbesaran pokok gajus

Daripada analisa yang dijalankan, tinggipokok dan keluasan pennukaan sudur pokokmenunjukkan perbezaaan yang sangat bererti(P < 0.01) dengan kandungan bahan organantanah (Rajah 4a dan 4b). Tinggi pokok (Yi)berkait rapat (r = 0.536**) dengan kandunganbahan organan (X) di dalam tanah. Persamaanregresi ialah:

Yi = 0.6049 X + 3.3?97

Begitu juga dengan keluasan permukaan sudurpokok (Y2) yang menunjukkan korelasi yangtinggi (r • 0.495 **) dengan peratus kandunganbahan organan (X). Persamaan regresi ialah:

Y2 = 2.8410 X + 19.3830Keputusan yang diperolehi menunjukkan

bahawa tumbesaran pokok gajus di tanah bris

203

TUMBESARAN GAJUS DI KAWASAN TANAH BRIS: I

6.0^

5.0

3 4.OJ

•ft

! MH

1.0

(a )

; . ^ ^ ^

T 1 r

-

Y = O.6O49X • 3.5297

r = 0.556**

•* • sangat

r T r

bererti (P ̂ 0

1 t

. o

y = 2.8410 X + 19.3850**

r -= 0.495«* = Mtfigat bererti (P ̂ 0.01)

0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0

Bahan Organan ( % )

Rajah 4. Perkaitan Tinggi Pokok (a) dan LuasPermukaan * Sudur Pokok (b) denganPeratus Bahan Organan.

dipengaruhi oleh taraf kandungan bahan organantanah. Keadaan yang sama juga didapati darikajian Ojenyi dan Agbede (1980), di mana merekamendapati tumbesaran pokok kayu dan hasiltanaman kopi memberikan korelasi positif dengankandungan bahan organan tanah di Nigeria.Korelasi yang sangat bererti di antara tumbe-saran gajus dengan kandungan bahan organanmenunjukkan bahawa bahan organan di tanahbris ini memainkan peranan yang penting dalampengeluaran hasil gajus.

Walaupun taraf kandungan bahan organandi tanah bris ini adalah rendah (Jadual 1), namunbegitu sumbangannya ke atas tumbesaran pokokgajus nampaknya besar.

Pengeluaran hasil biji gajus di sini bolehdipertingkatkan lagi dengan penambahan bahanorganan, kerana hampir sedikit daripada sumberbahan organan asal terdapat di kawasan pokok-pokok yang ditentukan adalah daripada reputandaun-daun gajus yang gugur. Sebahagian besardaripadanya berasal daripada reputan bahanorganan yang terdiri daripada tumbuhan yang

terdapat terdahulu daripada tanaman gajus.Kedua-dua sumber itu telah reput dan menjadisebahagian daripada badan tanah pasir bris diKawasan Besut. Sifat ini menjadi salah satu ciriperbezaan tanah Bris, kesemua zat makanangajus pada tanah bris dibekalkan oleh bahanorganan. K ajian Agboola (19 74) melaporkankedapatan unsur-unsur seperti, P, K, Ca danMg yang tersedia di dalam tanah memberikankorelasi positif yang bererti dengan bahan organan.Penambahan status zat makanan ini pula akanmeninggikan lagi tumbesarkan pokok gajus.

Meskipun kandungan bahan organan dapatmemperbaiki kesuburan tanah tetapi masalahyang dihadapi di sini ialah kandungan bahanorganan pada tanah bris adalah rendah. Inimungkin disebabkan oleh kadar pereputan yangtinggi (Thompson dan Troeh, 1973). Jadi segalapemberian baja organan perlulah diperhati agartanah dapat bekalan bahan organan secaraberterusan untuk tumbesaran gajus.

Perkaitan kandungan bahan organan denganlapisan keras spodik

Di dalam kajian ini, perkaitan di antarakandungan bahan organan dan lapisan kerasspodik juga dikaji. Didapati kandungan bahanorganan memberikan perbezaan yang bererti (P< 0.05) dengan lapisan keras spodik. Pertausbahan organan (y) menunjukkan korelasi negatif(r = 0.364*) dengan kedalaman lapisan kerasspodik (X).Persamaan regresi ialah:

Y • 1.0170 X + 2.3407

Ini bermakna kandungan bahan organan tanahakan menurun dengan setiap kenaikan padakedalaman lapisan keras spodik. Keadaan inimungkin disebabkan oleh kesan paras air tanahyang tinggi ke atas peroses pereputan bahanorganan. Mengikut kajian Parr (1974), tanah yangsentiasa ditengelami air akan mempunyai kan-dung bahan organan yang rendah. Dari kajian AbuBakar et al (1981) didapati setengah kawasantanah bris mempunvai paras air tanah yang tinggihingga pada paras 20cm dari permukaan tanahsemasa musim hujan. Oleh kerana turun naik parasair ini dikawal oleh lapisan keras spodik (AbuBakar et al, 1981), maka secara tidak langsunglapisan keras spodik yang tidak ditelusi air iniakan mempengaruhi taraf kandungan bahanorganan tanah bris.

KESBViPULAN

Kajian ini menunjukkan dengan jelasnyapengaruh yang ketara bahan organan ke atas

204

M. PILUS ZAMBRI, O. YAACOB, A.J.M. KAMAL, AND S. PARAMANANTHAN

JADUAL1

Perkaitan di antara kandungan bahan organan tanah (0-32 sm) dengan ketinggian pokok,hias permukaan sudur pokok dan kedalaman lapisan keras spodik

Bil.

Kawasantitik(tempat)

123456789

101112131415161718192021222324252627282930

Bahan Organan

%

2.471.051.513.201.962.002.080.383.313.081.180.780.250.190.760.100.990.650.440.250.020.210.040.370.040.650.020.080.040.02

Tinggi Pokok

(m)

4.605.005.004.005.505.504.303.905.004.005.003.803.803.205.002.405.503.504.504.003.704.803.203.503.502.501.002.002.602.60

Luas Permukaan

Sudur Pokok(m2)

24.7828.8328.1624.4929.4028.3525.3126.5325.1124.1322.3922.4128.1422.5425.2718.8828.3518.7424.5020.5914.6627.93

8.5018.2214.4819.376.05

14.4820.9920.99

Kedalaman

LapisankerasSpodik (m)

1.801.801.201.100.801.300.901.801.100.901.800.901.001.101.201.601.501.101.001.801.801.201.501.800,091.801.301.801.801.80

tumbesaran tanaman gajus di ladang CIMA,Besut. Tanpa bantuan daripada sumber lain,bahan organan boleh merupakan sumber utamabagi pembekalan zat makanan tanaman ini.

Oleh yang demikian, semasa menentukansesuatu kawasan tanah mengandungi bahanorganan yang tinggi dan seterusnya di dalampengurusan tanaman gajus di kawasan itu, perananbahan organan ini perlu diambilkira.

PENGHARGAAN

Kami ingin merakamkan rasa terima kasihkepada kakitangan Jabatan Sains Tanah, UniversitiPertanian Malaysia, Allahyarham Encik AbdulRazak Abdullah dan Encik Bonsu Shamsuddin,pihak berkuasa kumpulan FIMA, Petaling Jaya,dan kakitangan Ladang Gajus CIMA, Besut,Trengganu yang telah memberikan bantuansemasa menjalankan projek ini. Tanpa bantuan

205

TUMBESARAN GAJUS DI KAWASAN TANAH BRIS: I

tersebut, projek ini tidak dapat dijalankan dengansempurna.

Projek ini adalah hasil daripada penyelidikanbersama di antara pihak CIMA dan Jabatan SainsTanah, Universiti Pertanian Malaysia (1979-1982).

RUJUKAN

ABU BAKAR, 0., ABU BAKAR, L and GOPINATHAN,B. (1981): Semi-detailed soil survey of the Marang-Dungun coastal strip, Trengganu. Mardi ReportNo. 3.

AGNOLONO, A- and GIULIANI, F. (1977): Cashewcultivation. Ministry of Foreign Affairs, InsituteAgronomics per L'Oltremore, Italy.

AGBOOLA, A.A. (1974): Problems of improving soilfertility by the use of green manuring in the tropicalfarming system. In: Organic Materials as Fertilizers.SIDA/FAO Soil Bull 147-163.

KAMAL, A.J.M. and YAACOB, O. (1980): Soil relatedfactors affecting growth and nutrition of cashew inMalaysia (unpublished).

NOOR, OSMAN MOHD. (1972): Cashewnut in Trengganu.Agric. Leaflet No. 51. Ministry of Agric. andFisheries. Malaysia.

OJENYI, S.O. and AGBEDE, O.O. (1980): Soil organicmatter and yield of forest and tree crops. PlantSoil 57: 61-67.

PARR, J.F. (1974): Chemical and biochemical conside-rations for land application of agricultural landand municipal wastes. In: Organic Materials asFertilisers. SIDA/FAO soil Bull. 227-252.

THOMPSON, L.M. and TROEH, F.R. (1973): Soils andsoil fertility (3th. ed). New York. McGraw-HillPub. Co.

TSAKARIS, A. and NORTHWOOD, P.J. (1967): Cashewproduction in Southern Tanzania 4. The root systemof cashewnut tree. E. Afr. Agric. For. J. -33:83-87.

BORHAN, M.J. (1982): Penentuan pengaruh tarafkandungan zat makanan dalam daun dan tumbesaranpokok gajus di ladang gajus CIMA, Besut, Trengganu.B. Agric. Sc. Project Dissertation.

VAN EIJNATTEN, C.L.M. (1979): Canopy developmentin cashew trees. Coast Agricultural Research Station,Kikambala. Communication No. 5. (Kenya, EastAfrica).

FOSTER, H.L. (1981): The basic factors which determineinherent soil fertility in Uganda,/ Soil Set 32: 149-160. (Received 30 April 1982)

206