putra palace, kangar, perlis, malaysia pemetaan guna tanah ... · pdf fileempat sistem...

Annual Geological Conference 2004, June 4 – 6Putra Palace, Kangar, Perlis, Malaysia

Geological Society of Malaysia, Bulletin 49, April 2006, p. 37-42

Pemetaan guna tanah untuk menilai impak gelinciran tanahterhadap komuniti Kundasang, Sabah

MOHD. YASIR MOHD. SAID, IBRAHIM KOMOO & SARAH AZIZ ABDUL GHANI AZIZ

Institut Alam Sekitar & Pembangunan (LESTARI)Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor

Abstrak: Kundasang pada hari ini amat berbeza dengan keadaannya 20 tahun yang lalu. Kehijauan kawasan pertanian yang terdiridaripada tanaman pelbagai jenis menghiasi kebanyakan pemandangan di sini. Terletak di kaki Gunung Kinabalu dengan ketinggian1200-1800 m d.p.l. memberikan keadaan iklim seakan sederhana telah menarik pelancong luar untuk berkongsi pengalaman ini. Olehsebab itu, industri pelancongan dilihat mempunyai potensi untuk dibangunkan sebagai salah satu sumber ekonomi utama penduduktempatan. Walau bagaimanapun, seperti kebanyakan kawasan tanah tinggi yang lain, berhadapan dengan ancaman gelinciran tanahbukanlah perkara baru. Isu ini perlu dihadapi oleh setiap peringkat masyarakat termasuklah Pihak Berkuasa Tempatan, perancang danpemaju, penduduk tempatan dan juga individu yang terlibat. Kompleks Gelinciran Tanah Kundasang (KGTK) telah dikenalpastimenjadi punca utama kepada kerosakan utama dan fenomena yang berkaitan di kawasan ini. KGTK terdiri daripada enam sistemgelinciran tanah berskala besar yang mendasari hampir keseluruhan Kundasang. Kegagalan-kegagalan cerun yang bersaiz kecil danbersifat tempatan adalah merupakan sebahagian daripada bencana yang mungkin berlaku sekiranya langkah berjaga-jaga diendahkan.Pelan pembangunan yang terintegrasi seharusnya mempertimbangkan geobencana ini sebagai elemen perhatian sebelum sebarangpembangunan dilakukan. Ini adalah untuk memastikan kesan daripada pergerakan gelinciran tanah dapat diminimumkan. Peta gunatanah untuk kawasan tanah tinggi yang biasa dan konvensional perlu ditambah dengan maklumat yang berkaitan dengan gelincirantanah. Fitur-fitur gelinciran tanah dan petanda-petanda geodinamik yang lain yang boleh dicerap di lapangan seharusnya menjadisebahagian daripada cirian bagi setiap kategori guna tanah. Maklumat ini akan menjelaskan maklumat sebenar keadaan di lapangan danmembantu dalam penilaian awal kesesuaian untuk tujuan pembangunan. Peta guna tanah mewakili aktiviti sebenar di lapangan dandigunakan sebagai asas untuk perancangan awal pembangunan. Oleh yang demikian, kepentingan peta guna tanah terintegrasi denganmaklumat tambahan yang berkaitan dengan fitur-fitur gelinciran tanah akan menyediakan status keadaan sebenar di lapangan secaramenyeluruh untuk masa depan pembangunan di Kundasang yang lebih baik.

Abstract: Kundasang as seen today is very different as how it was 20 years ago. Big scale agricultural area with various types ofvegetation covering as a big blanket taking almost of the view. Situated at the foot of Mount Kinabalu at the height between 1200-1800m a.s.l. providing the area with temperate-like climate and this has attracted tourists outside Kundasang to share the experience. Hence,the tourism industry is seen to have potential to be developed as one of the major economic sources to the locals. However, like the otherhighland areas, dealing with the landslide threat is not something new. This issue has to be faced by every level of the communityinvolving the Local Authority, the planner and developer, the local community and the individual itself. Kundasang Landslide Complex(KLC) is identified to be the main cause for all the major damages and related phenomena that takes place within the area. KLCcomprises six big scale landslide systems underlie almost of the area. The small and locally behaviour of the slope failures that havetaken place are partial of the hazard that may happen if necessary precaution is ignored. An integrated development plan should haveconsidering this geohazard as an element of concern before any development takes place. This is to ensure the effects of the landslidemovement can be minimized. The common and conventional landuse map for the highland area has to be added with extra information.Landslide features and other geodynamic signs that can be observed in the field should be a part of the landuse characteristics for eachcategory. This will explain the actual ground information and in respect of the land suitability for any development purposes. Landusemap represents the on ground activity and is a basis for development planning. Thus, the importance of an integrated landuse map withan additional information on landslide related features would have provide an overall actual on ground land status for better futuredevelopment of the Kundasang area.

PENGENALANKundasang merupakan sebahagian daripada Daerah

Ranau yang terletak di kaki Gunung Kinabalu,berketinggian 1200~1800 m d.p.l. dan mempunyai iklimseakan sederhana. Disebabkan iklim setempat dankedudukannya yang menarik, pekan ini mempunyai duatarikan pembangunan utama iaitu pertanian danpelancongan. Perubahan corak dan taburan guna tanahyang berlaku dengan pesat sejak 20 tahun yang lalu telahbanyak mengubah keadaan rupabumi Kundasang. Kesan-kesan penebangan hutan yang berleluasa dan tidakterkawal masih boleh dilihat daripada pemandangan bukitbukau yang botak di Kundasang. Pendedahan permukaan

bumi kepada proses eksogen telah mempertingkatkanproses degradasi tanah di kawasan ini.

Dalam tempoh perubahan yang agak drastik tersebut,isu ‘tanah runtuh’ mulai kedengaran. Walaubagaimanapun, disebabkan kebanyakan kes yangdilaporkan adalah bersifat tempatan, maka isu ini dilihathanya bersifat sementara, setempat dan tidakmembimbangkan. Sehingga pada tahun 1997, Yong(1997) dalam penulisan disertasinya mendedahkan akankewujudan sistem gelinciran tanah berskala besar yangterdiri daripada unit-unit kecil kegagalan cerun, masihaktif dan sedang bergerak. Bertitik mula daripada kajiantersebut, banyak pemetaan dan penyelidikan lebih seriusmengenainya telah dilakukan.

PEMETAAN GUNA TANAH UNTUK MENILAI IMPAK GELINCIRAN TANAH TERHADAP KOMUNITI KUNDASANG, SABAH

Geological Society of Malaysia, Bulletin 4938

Enam sistem gelinciran tanah yang telah dipetakanmenunjukkan bahawa hampir keseluruhan kawasan diKundasang didasari oleh kesatuan enam sistem gelincirantanah tersebut atau juga dikenali sebagai KompleksGelinciran Tanah Kundasang (KGTK). Pergerakannyayang perlahan dan senyap mulai diadaptasi oleh corakpenghidupan harian penduduk di sini. Walaubagaimanapun, kesan-kesan yang semakin ketara sepertikeretakan sama ada pada struktur binaan manusiamahupun alam semulajadi, tiang elektrik dan telefon yangcondong, tiang rumah yang senget, kerangka rumah yangberubah dan sebagainya mula diterima oleh akal sebagaifaktor yang menyebabkan kepada keadaan ini.

Pelbagai usaha telah dilakukan sama ada olehindividu, masyarakat kampung, mahupun Pihak BerkuasaTempatan (PBT) dalam menangani permasalahan ini.Namun, segala usaha tersebut seperti tiada noktahnya.Bagaimanakah caranya untuk menyelesaikan masalah ini?Salah satu cara yang mungkin boleh membantu ialahmelalui perancangan guna tanah sebagai alat untukmencegah dan mengawal keadaan yang sedia ada daripadaterus merosot dan menjadi lebih buruk lagi.

KAEDAH KAJIANKajian ini melibatkan tiga peringkat utama, iaitu

analisis awal data sekunder, pemetaan guna tanah danpenafsiran terhadap hasil analisis awal dan peta guna tanahserta peta taburan KGTK yang digabungkan untuk melihathubungkait di antara kedua-duanya. Data sekunder yangdigunakan dalam analisis awal ialah kertas-kertas kerjayang berkaitan mengenai KGTK dan menggunakan dataprimer iaitu peta taburan KGTK sebagai bahan utama untukanalisis bersama peta guna tanah di peringkat seterusnya.Petanda-petanda geodinamik yang telah dikenalpastidigunakan sebagai maklumat tambahan dalam prosespemetaan guna tanah di Kundasang.

Pemetaan awal guna tanah adalah berdasarkan fotoudara yang sama digunakan sebagai peta asas (base map)untuk pemetaan KGTK. Sempadan bagi setiap kategoriguna tanah adalah anggaran sahaja berdasarkan kepadaperbezaan jasad timbul yang ditunjukkan dalam foto udarayang digunakan sebagai peta dasar. Pemerhatian dilapangan dilakukan bertujuan untuk mengenalpasti danmencirikan dengan lebih lengkap bagi ketiga-tiga kategoriguna tanah terserbut. Penafsiran dilakukan berdasarkankepada peta terbitan yang menggabungkan kedua-duabuah peta, iaitu peta taburan KGTK dan peta guna tanahKg. Lembah Permai dan Kg. Sinisian.

KOMPLEKS GELINCIRAN TANAHKUNDASANG

Yong (1997) dalam disertasi beliau telahmembincangkan buat pertama kali mengenai KGTKwalaupun bukan secara terperinci. Sehingga tahun 2003,beberapa kajian mengenai KGTK telah dilakukan danTajul Anuar Jamaluddin et al. (2004) telah mengenalpasti

enam sistem gelinciran tanah yang ditandai dengan K1,K2, K3, K4, K5 dan K6 yang seterusnya membentukkesatuan KGTK.

Pemilihan dan penumpuan kajian terhadap Kg.Lembah Permai dan Kg. Sinisian sebagai kawasan kajiankes adalah disebabkan beberapa faktor yang di antaranyaialah faktor lokasi (kedudukan kampung), topografi(keadaan rupabumi), penduduk (jumlah dan taburankediaman), pembangunan (bilangan rumah dan bangunankemudahan/awam) dan skala (keluasan kawasan kampungmasing-masing). Oleh sebab itu, penumpuan terhadapempat sistem gelinciran tanah iaitu sistem K1, K2, K3 danK5 dilakukan berdasarkan kepada kedudukan kedua-duabuah kampung tersebut yang melibatkan keempat-empatsistem gelinciran tanah tersebut (Rajah 1).

Kaedah pemetaan yang digunakan turutmengambilkira fitur-fitur fizikal gelinciran tanah atau jugadikenali sebagai petanda-petanda geodinamik. Petanda-petanda geodinamik yang telah dikenalpasti di lapangandisenaraikan di Jadual 1.

Kesemua fitur yang disenaraikan boleh ditemui dilapangan dengan mudah dan bagi kebanyakan pendudukdi Kundasang yang sudah lali atas alasan tahap kesedaranmengenai bencana gelinciran tanah yang rendah (ZanisahMan, 2003) beranggapan bahawa petanda-petandageodinamik yang telah dinyatakan adalah perkara biasabagi mereka.

Walau bagaimanapun, apa yang menjadi isu di siniialah sampai bila keadaan ini harus dibiarkan?. Sedangkanpada hakikatnya kesan-kesan pergerakan gelinciran tanahsemakin ketara dan telah menyebabkan kerosakan yangamat serius dan kritikal sehingga memaksa pihak-pihakyang terlibat mengambil keputusan yang drastik seperti

Rajah 1. Peta taburan KGTK (tidak termasuk sistem K4)(Ibrahim Komoo & Lim, 2003).


April 2006 39

merobohkan salah satu balok pembelanjaran di SMKKundasang pada tahun 1995 atas alasan keselamatan.Sehingga ke hari ini, banyak bangunan awam dan rumah-rumah kediaman di sekitar Kundasang menerima kesandaripada pergerakan tanah ini.

Apa yang boleh difikirkan ialah bagaimanakahmaklumat-maklumat seperti peta KGTK dan petanda-petanda geodinamik yang boleh ditemui membantu PBT,perancang ataupun pemaju akan dimanfaatkan?. Adakahmaklumat-maklumat tersebut mencukupi untuk menjadifaktor pertimbangan kepada pihak-pihak berkepentingandalam membuat dan melaksanakan pelan perancanganpembangunan terintegrasi di kawsasan tanah tinggi sepertiKundasang? Selain daripada hanya bergantung padamaklumat yang terlalu teknikal, mungkin apa yangberlaku di atas permukaan gelinciran tanah perlu diambilkira. Guna tanah adalah aspek yang tidak bolehdiketepikan jika membincangkan faktor penyebab kepadaberlakunya gelinciran tanah dan implikasi geobencanatersebut terhadap penghuni di atasnya.

GUNA TANAH DI KG. LEMBAH PERMAIDAN KG. SINISIAN

Umumnya, kebanyakan kawasan di sekitarKundasang adalah merupakan kawasan pertanian sayuranseperti kubis, lobak putih dan pelbagai lagi sayuran suhusederhana. Keadaan ini adalah disebabkan oleh aktivitibertani merupakan perkerjaan utama bagi kebanyakanpenduduk di sini, tidak terkecuali bagi penduduk di Kg.Lembah Permai dan Kg. Sinisian. Hampir semua kawasandi Kundasang telah diterokai dan diusahakan.

Bagi kawasan yang terdiri daripada cerun curam pulatidak menunjukkan sebarang aktiviti dijalankanmemandangkan risiko yang bakal dihadapi. Selain itu,iklim pergunungannya yang seakan sederhana turutdimanfaatkan untuk tujuan pelancongan. Industri ini mulaberkembang sejak beberapa tahun yang lalu denganbertambahnya bilangan tempat-tempat penginapan untukpelancong yang berkunjung ke sini.

Kg. Lembah Permai dan Kg. Sinisian masing-masingmemperlihatkan taburan dan keutamaan guna tanah yangberbeza (Rajah 2). Berdasarkan rajah tersebut, tiga kategoriguna tanah utama iaitu Kategori I untuk kawasanpenempatan, Kategori II untuk kawasan pertanian danKategori III untuk kawasan terbiar telah dipetakan bagikedua-dua buah kampung tersebut. Penggunaan ketiga-tiga kategori guna tanah tersebut adalah berdasarkankepada perbezaan yang jelas pada foto udara yangdijadikan sebagai peta dasar dan pemerhatian di lapangan.Definisi dan pencirian di lapangan bagi setiap kategoriguna tanah diringkaskan dalam Jadual 2.

Faktor keluasan, keadaan topografi dan kesesuaiantanah untuk tujuan pertanian adalah merupakan faktor-faktor yang menyebabkan kepada perbezaan guna tanahyang amat ketara di antara kedua-dua buah kampungtersebut.

Jadual 1: Jadual ringkasan petanda-petanda geodinamik yangdisebabkan oleh KGTK terhadap alam semulajadi dan strukturbinaan manusia (Sumber Ibrahim Komoo & Lim, 2003).

Daripada Rajah 2, peratusan guna tanah mengikuttiga kategori yang digunakan bagi kedua-dua buahkampung tersebut ditentukan dengan menggunakankaedah grid, iaitu kertas graf yang mempunyai petaksegiempat sama bersaiz 1 mm x 1 mm sebagai unit terkecil,dijadikan alat untuk menentukan nilai peratus anggaranbagi setiap kategori guna tanah di kedua-dua buahkampung. Hasil penentuan peratus guna tanah yangdiperolehi diringkaskan seperti dalam Jadual 3.

Walau bagaimanapun, pemetaan guna tanah yang

Rajah 2. Peta guna tanah bagi Kg. Lembah Permai dan Kg.Sinisian (2003) (Mohd.Yasir Mohd. Said, 2003).

Fitur pada alamsemulajadi

Fitur pada strukturbinaan manusia

1. Parut gelinciran tanah(scarp)

2. Bonjolan tanah(bulging)

3. Mata air (seepage)4. Kolam air (ponding)5. Kegagalan-kegagalan

cerun berskala kecildan bercorak tempatan

1. Retakan padadinding/lantaikonkrit

2. Tiang rumah kayu/tiang elektrik atautelefon/pagar yangcondong

3. Jalan termendap danteranjak

4. Pintu atau tingkapmengalami kesukaranuntuk dibuka/tutup

5. Paip bawah tanahpecah



dimaksudkan ialah dengan mengambil kira petanda-petanda geodinamik dalam penyediaan peta.Bagaimanakah ini akan dilakukan?. Hasil pemetaan gunatanah dan petanda-petanda geodinamik mengikutkewujudannya bagi setiap kategori guna tanahdiringkaskan seperti dalam Jadual 3.

Persoalan seterusnya ialah apakah relevannya nilai-nilai anggaran yang diperolehi daripada peta guna tanahyang dihasilkan dengan bencana gelinciran tanah yangdibincangkan sebelum ini?. Jawapan kepada persoalanini akan dibincangkan dalam bahagian seterusnya.

PERBINCANGANGuna tanah adalah aspek yang boleh menjadi

‘penyebab’ dan ‘penerima impak’ dalam konteks bencanagelinciran tanah yang dibincangkan. Bagaimana keadaanini berlaku?. Rajah 3a dan 3b menjelaskan bagaimanacorak guna tanah di permukaan memberi kesan kepadabahagian dasarnya dan sebaliknya, bagaimana akhirnyakesan yang diakibatkannya memberi kesan impakterhadap aktiviti di permukaannya untuk tempoh jangkamasa yang panjang. Oleh yang demikian, kesedaranmengenai pengaruh guna tanah terhadap bahagiandasarnya memerlukan perhatian yang lebih dan teliti olehpihak-pihak berkepentingan, individu dan masyarakatyang terlibat. Oleh sebab itu, pemanfaatan sebaiknya

Jadual 2: Ringkasan maklumat guna tanah bagi ketiga-tiga kategori iaitu I-kawasanpenempatan, II-kawasan pertanian dan III-kawasan terbiar. Lajur satu menunjukkan gambarankasar keadaan di lapangan bagi setiap kategori manakala lajur 2 pula ialah definisi dan ciriansetiap kategori guna tanah.

Rajah 3. (a) Keadaan guna tanah (pokok-pokok asal masih padakedudukan asal) sebelum sebarang aktiviti dijalankan, dan (b)kesan daripada penebangan pokok-pokoknya telah mendedahkanpermukaan tanah kepada proses luluhawa dan hakisan.

maklumat saintifik yang sedia ada sebagai faktorpertimbangan dalam penyediaan satu-satu pelanperancangan pembangunan di kawasan tanah tinggiseperti Kundasang adalah perlu dan amat penting. Iniadalah untuk mengelakkan pembangunan yangdijalankan akan terus mengalami kerosakan seolah tiadapenghujungnya, dan seterusnya merugikan banyak pihak.

Dalam proses penyediaan satu pelan perancanganpembangunan di sesuatu kawasan, di antara aspek pertamayang perlu diketahui ialah guna tanah di kawasan tersebut.

Jadual tersebut merupakan ‘advancement’ kepadaJadual 3 sebelum ini. Lajur ketiga adalah komponen atau


April 2006 41

elemen tambahan dalam pemetaan guna tanah yangdimaksudkan. Kesimpulan yang boleh dibuat daripadajadual tersebut ialah petanda geodinamik (impak terhadapstruktur binaan manusia) lebih banyak ditemui di lapanganbagi Kategori I disebabkan penempatan dan penumpuanpembangunan berlaku dengan banyak di kawasan ini.Menakala bagi Kategori II dan III pula tidak banyakpetanda geodinamik yang boleh dijumpaimemandangkan jumlah aktiviti manusia di kawasan inikurang atau tiada langsung. Implikasi daripada bencanagelinciran tanah dalam Kategori I boleh dibahagikankepada dua aspek utama, iaitu:-(i) Ekonomi

Ancaman terhadap aktiviti pertanian sebagai sumberpendapatan kebanyakan penduduk di sini; dan aktivitipelancongan (kebimbangan terhadap tahap keselamatan)dan secara tidak langsung akan mempengaruhi bilanganpelancong luar yang berkunjung ke kawasan ini.(ii) Keselamatan dan kesejahteraan

Penduduk tempatan sendiri, premis perniagaan (hoteldll.), dan infrastruktur awam (jalan dll.)

Walau bagaimanapun, petanda geodinamik yangdisenaraikan dalam Kategori II dan III boleh dijadikanpanduan dan pertimbangan awal dalam merancangpembangunan untuk kawasan-kawasan tersebut. Olehyang demikian, maklumat awal mengenai taburan danimpak gelinciran tanah berdasarkan petanda geodinamikadalah perlu untuk membantu penyediaan pelanperancangan pembangunan terutamanya di kawasan tanah

Jadual 3: Peratus ketiga-tiga kategori guna tanah bagi Kg. LembahPermai dan Kg. Sinisian. (diubahsuai daripada Mohd. Yasir Mohd.Said, 2003)

Jadual 4: Ringkasan kepada fitur gelinciran tanah dan petanda geodinamik (kesan gelinciran tanah terhadap struktur binaan manusia)bagi setiap kategori guna tanah. Jadual ini adalah merupakan ‘advancement’ daripada Jadual 3 sebelum ini (iaitu jadual guna tanah biasa).

Kategori Kg. Lembah Permai Kg. Sinisianguna tanah (anggaran, %) (anggaran, %)

I ~21 ~52II ~59 ~10III ~20 ~38

Jumlah 100 100

tinggi, berpandukan maklumat yang lebih terintegrasi danbermaklumat.

Peta terbitan yang ditunjukkan dalam Rajah 4dihasilkan dengan menggabungkan dua buah peta iaitupeta taburan KGTK dan peta guna tanah untuk melihatdengan lebih jelas dan dalam skop yang lebih besarperkaitan di antara keduanya. Berdasarkan peta tersebutjuga, beberapa penafsiran telah dilakukan, antaranyaadalah seperti yang terdapat dalam Jadual 4. Daripadajadual itu, analisis ringkas mengenai hubungkait di antarakategori guna tanah dengan fitur-fitur khusus bagi satumodel asas sistem gelinciran tanah ditunjukkan dengantujuan untuk memberi gambaran bagaimana nilaikeamatan impak pergerakan tanah terhadap aktiviti diatasnya dipengaruhi oleh kedudukan di mana strukturbangunan yang terlibat dibina, iaitu kedudukannya diatas bahagian mana pada satu sistem gelinciran tanah,sama ada pada bahagian kepala, badan ataupun kaki yangmempunyai kesan yang berbeza-beza.



Manuscript received 1 April 2004Revised manuscript received 6 October 2004

Bagi Kg. Lembah Permai, kawasan kampungnya yangluas meliputi tiga sistem gelinciran tanah yang telahmenyebabkan impak pergerakan tanah lebih banyakditemui di kampung ini. Selain itu, terdapat sejumlahbangunan dan kemudahan awam yang lebih banyakterdapat di sini, berbanding Kg. Sinisian yang hanyamenempatkan rumah-rumah penduduk kampungnya.Kedudukan Kg. Sinisian yang terletak pada bahagiansayap sistem gelinciran tanah K2 dan K3 sertakeluasannya yang kecil menyebabkan impaknya kurangketara selain daripada sistem perparitan yang lebih baikberbanding kebanyakan tempat.

Maklumat-maklumat yang berguna sama ada dalambentuk data mentah, primer ataupun sekunder harus diberiperhatian oleh pihak-pihak berkepentingan agarpemanfaatannya dapat dilaksanakan sebaiknya.Perancangan pembangunan kawasan tanah tinggi perlumengambil kira aspek-aspek yang telah dinyatakan agarpelaksanaan adalah lebih terintegratif dan berkesan untuktempoh yang lebih lama. Diharap hasil kajian sebeginidapat diteruskan dan dijadikan sebagai asas kepadapemantapan dalam proses penyediaan pelan perancanganpembangunan kawasan tanah tinggi yang lebih bersifatidealisitik dan logik.

RUJUKANIBRAHIM KOMOO & LIM, C.S., 2003. Kompleks gelinciran

tanah Kundasang: pemetaan terperinci di kawasanSekolah Menengah Kebangsaan. Geological Societyof Malaysia Annual Geological Conference 2003,387-392.

MOHD YASIR MOHD SAID, 2003. Penilaian dan kawalangelinciran tanah di Kundasang: kajian dalam aspekbukan teknikal (governans). Laporan kerjalapanganII (21 Julai – 31 Ogos 2003), Projek IRPA 08-02-02-0010 EA184, Institut Alam Sekitar & Pembangunan(LESTARI), UKM. (tidak diterbitkan).

TAJUL ANUAR JAMALUDDIN, IBRAHIM KOMOO & LIM, C.S., 2004.Geologi kejuruteraan gelinciran tanah Kundasang.Kertas kerja Seminar Kompleks Gelinciran TanahKundasang: Penilaian dan Pengawalan Bencana, HotelPromenade Kota Kinabalu Sabah. Insitut Alam Sekitar& Pembangunan (LESTARI), UKM, 25 Mei. (Unpubl.)

YONG, K.H., 1997. Geologi dan geologi gunaan kawasantimur Gunung Kinabalu, Kundasang, Sabah. TesisSarjana Muda. UKM. (tidak diterbitkan).

ZANISAH MAN, 2003. Bahagian sosio-ekonomi: impakgelindiran tanah terhadap sosio-ekonomi dankeselamatan komuniti di Kundasang. Laporankerjalapangan II (21 Julai – 31 Ogos 2003) ProjekIRPA 08-02-02-0010 EA184. Institut Alam Sekitar &Pembangunan (LESTARI), Universiti KebangsaanMalaysia. (tidak diterbitkan).

Rajah 4. Peta terbitan hasil gabungan peta guna tanah (Rajah 2)dan peta taburan KGTK (Rajah 1).

Jadual 5: Ringkasan hasil analisis Rajah 4 yang mengaitkan taburankategori guna tanah di atas fitur gelinciran tanah untuk melihatperbandingan keamatan impak pergerakan tanah terhadap ketiga-tiga kategori guna tanah tersebut.

putra palace, kangar, perlis, malaysia pemetaan guna tanah ... · pdf fileempat sistem...

Documents