H.uuH.rpn Nik salid8 gtiluil. Nik

PRINSIP DAN PENGURUSAN FATWA DI NEGARA-NEGARA ASEAN

PRINSIP DAN PENGURUSAN FATWA DI NEGARA-NEGARA ASEAN

Prof. Dr. Hj. Abdul Samat Musa Dr. Adel M. Abdul Aziz

Haiiza Harun Nik Salida Suhaila Nik Saieh

O O O O C

Institut Pengurusan dan Penyelidikan Fatwa Sedunia (INFAD) Kolej Universiti islam Malaysia (KUIM)

PRINSIP DAN PENGURUSAN FATWA DI NEGARA-NEGARA ASEAN

Cetakan Pertama . . . . . . 2006

O Hakcipta terpelihara Institut Pengurusan dan Penyelidikan Fahva Sedunia (INFAD)

Tidak dibenarkan mencetak ulang semula mana-mana bahagian artikel, ilustrasi, dan isi kandungan buku ini dalam apa jua bentuk dan dengan apa cara sekali pun sama ada secara elektronik, fotokopi, mekanik, rakaman, CD atau cara lain sebelum mendapat keizinan bertulis daripada penerbit.

ISBN: 983-42251-0-5

Diterbitkan Oleh: Institut Pengurusan dan Penyelidikan Fatwa Sedunia (INFAD)

Kolej Universiti Islam Malaysia (KUIM) Bandar Baru Nilai

71800 Nilai Negeri Sembilan Darul Khusus

Tel: 06-798 8000 Faks: 06-799 3843 / 06-798 8131

Reka Letak dan Urus Cetak:

Intel Multimedia and Publication Tel: 03-79540316 / 019-3799101

Tajuk Artikel dan Penulis

Kata-kata Aluan

1. Kaedah-kaedah dan Adab-adab Mengeluarkan Fatwa - Dr. Uthman El-Muhamma&, ISTAC, ULAM

2. Pengurusan Fatwa Muamalat Dalam Sistem Kewangan Islam - YA.A Datuk Sheikh Ghazab Haji A b d d Rabman, JKSM

3. Ice Arah Penyelarasan Fatwa: Masalah, Kemungkinan dan Cara Penyelesaian

- Pr$ Maha Dr. Ahmad Hidqat Buang, Universiti Malaya

4. Pengurusan Fatwa Di Malaysia - S.S. Dato' Haji Nooh Gadot, M@ Negeri Johor

5. Pengurusan Fama Di Indonesia - K.H. Ma'mf Amin, Majelrs Ulama Indonesia

Muka Surat

6 . Pengurusan Fama Di Negara Brunei Darussalam - Haji Japar Bin Haji Mat Dain @ Maidin, Jabatan Muftr' Bmnei

7. Pengurusan Fama Di Singapura - Haji Mohd Murat Md. Aris, M@s Ugama Islam Singapura

8. Pengurusan Fatwa Di Thailand - Dr. Ahmad Omar Chapakia, Kolej Islam Yala, Thailand

9. Pengurusan Fama Di Kemboja - Haji Mohammad Abdw Salam Bin Osman

10. Fatwa dan Cabaran Globalisasi - Proj Suwito ñak&o, Universih' Islam Negeri, Indonesia

vii

1

11. Mekanisme Penerbitan Fama Di Internet dan Cabarannya: Satu Kajian Khusus Mengenai Isu-isu Fiqh Muamalat di Laman Islamweb. net 163

- Dr. Mohamad Akram Laldin dan Dr. Mohd. Fuad Sawari, UIAM

12. Kepentingan Penyelidikan Dalam Pengeluaran Fama - Pr@ Dato' Dr. Mahmood Zuhdi Ab. Majd Universiti Malaya

13. Kepelbagaian Fama: Kekuatan atau Kelemahan? - Pr@ Dato' Dr. Abdul Monir Yaacob, Universiti Maiaya

14. Ke arah Kerjasama ASEAN Dalam Pengurusan Fama: Pengalaman MABIMS

- Dato' Hj. Wan Mnhammad Bin Hj. Abd. A?'% JAKTM

15. The Importance and Implication oE Fatwa Towards Society - Proj Dr. Ala'Eddin Kbarofa

16. Fatwa Management in the Philippines - Pmj Dr. Hamid Aminoddin Barra, Mindanao State Universio,

Philippines

17. The Implementation of ICT in the Promulgation of Fatwa: Needs & Implication

- Najla Hayaati Binti Mohd Alwi, KUIM

ATA-KATA ALUAN K Assalamuaíaikm warahmadullahi wabarakatuh

Saya melafazkan setinggi-tingi kesyukuran kepada Allah SWT atas kejayaan pihak Institut Pengurusan dan Penyelidikan Fatwa Sedunia (INFAD) dan Majlis Agarna Islam Wilayah Persekutuan (MAIWP) yang telah menganjurkan Seminar Pengurusan Fatwa Peringkat A S E A N pada 16-1 7hb. Ogos 2005 di Hotel Nikko, Kuala Lumpur. Penganjuran seminar ini merupakan satu lagi tanda kejayaan dan perkembangan INFAD dalam mencapai objektif penubuhannya dan peranannya sebagai sebuah pusat pengurusan dan penyelidikan fatwa bertaraf antarabangsa.

Hasil daripada kejayaan Seminar tersebut, INFAD menerbitkan prosiding ini yang berjodol "Prinsip Dan Pengurusan Fatwa Di Negara-Negara ASEAN" yang bertujuan untuk menjadi bahan rujukan kepada semua golongan sejajar dengan usaha memertabatkan institusi fatwa di peringkat global amnya dan di peringkat ASEAN khususnya. Penerbitan ini adalah berdasarkan kertas kerja asa1 yang dibentangkan dalam seminar berkenaan dengan mengekalkan bahasa atau istilah Indonesia atau istilah Brunei yang digunakan. Melalui penerbitan prosiding ini adalah diharapkan agar tajuk-tajuk yang dibincangkan dapat dimanfaatkan bagi meningkatkan kefahaman dan persefahaman di kalangan urnat Islam dalam permasalahan serta isu-isu yang timbul daripada pengurusan fatwa.

Akhir sekali, saya mengucapkan setinggi-tinggi penghargaan dan terirna - kasih kepada semua pihak yang terlibat secara langsung atau tidak langsung dalam menjayakan penerbitan prosiding ini, khususnya Pengurusan KUIM,

vii

terutama kepada Y.Bhg. Prof. Dato' Dr. Abdul Shukor Haji Husin, Rektor I<olej Universiti Islam Maiaysia yang telah memberikan sokongan padu daiarn menjayakan misi INFAD. Tidak lupa ucapan terima kasih kepada pihak penaja, para pembentang kertas kerja, peserta seminar, ahli-ahli jawatankuasa dan kakitangan INFAD sendiri yang menjayakan seminar ini khususnya kepada MAIWP kerana turut sama-sama menganjurkan seminar ini dan seterusnya terhasilnya prosiding Seminar ini.

Semoga penerbitan prosiding ini dapat mencapai objektifnya.

Sekian, terima kasih.

PROF. DR. HJ. ABDUL SAMAT MUSA

Pemangku Pengarab IiVFAD Merangkap Pengarab Seminar dan Kett/a Pen_yunting

. . . Vlll

KAEDAH-KAEDAH DAN ADAB-ADAB MENGELUARKAN FATWA

Oleh: Dr. Uthman El-Muhammady

Felo Amat Utama Akadernik, ISTAC,

Universiti Islam Antarabangsa Malaysia

Institusi mengeluarkan fama merupakan satu daripada institusi-institusi yang paling pokok dalarn peradaban umat ini. Bahkan mengikut Imam Nawawi r.a institusi mufti adalah institusi pewaris kenabian kerana ia memberi panduan kepada umat. Beliau menyatakan 'al-mufh' warrth al-anbba'.' Dalam kertas ini Insya' Ailah akan dilihat kaedah-kaedah dan adab-adab sebagairnana yang ada dalam wacana hukum Islam berpandukan kepada perbincangan-perbincangan tentangnya dalam beberapa teks utama mazhab Ahl al-Sunnah wa ai-Jamalah, khususnya mazhab Syafi'i, memandangkan rantau ini adalah rantau Ahl al- Sunnah dan berpegang kepada mazhab Imam Syafi'i r.d. Rujukan-rujukan kepada mazhab lain juga dibuat sekiranya perlu.

Mungkin kita boleh mengingatkan takrif 'fama' itu terlebih dahulu. Dari segi bahasanya, sebagaimana yang disebut dalam al-Mausu 'ah al-Fiqh&yah2 'fama' ialah ism masdar bermaksud 'ifta" atau mengeluarkan fatwa, dengan jamaknya 'al-fatawa' atau 'al-fatawi'. Adapun 'al-istifta" pula pada bahasanya ialah meminta jawapan terhadap sesuatu perkara yang dimusykilkan; atau memberi erti pertanyaan. Adapun fatwa dalam istilah'hukum Syara' ialah:

Prinsip Dan Pengumsan Fatwa Di Negara-Negara ASEAN