prakata i - penerbit.utm.my · tak lupa kepada pengerusi panel buku universiti, prof. dr. mohammad...

Prakata i

GAYAdanPANDUANbukupenyelidikan 00kan.pmd 6/9/12, 12:55 PM1

ii Prakata


Prakata iii

www.penerbit.utm.my2012


iv Prakata

Edisi Pertama 2012© UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA 2012

Hak cipta terpelihara. Tiada dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagianartikel, ilustrasi, dan isi kandungan buku ini dalam apa juga bentuk dan cara apa juasama ada dengan cara elektronik, fotokopi, mekanik, atau cara lain sebelummendapat izin bertulis daripada Timbalan Naib Canselor (Penyelidikan & Inovasi),Universiti Teknologi Malaysia, 81310 UTM Johor Bahru, Johor Darul Ta'zim,Malaysia. Perundingan tertakluk kepada perkiraan royalti atau honorarium.

Perpustakaan Negara Malaysia Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan

Gaya & panduan penerbitan buku penyelidikan/ penyelenggara Rosli Hussin,Khalid MazlanMengandungi indeksBibliografi: ms. 97ISBN 978-983-52-0847-81. Academic writing. 2. Scholarly publishing. 3. Publishers and publishing.I. Rosli Hussin. II. Khalid Mazlan. III. Judul.070.5

Editor: KHALID MAZLAN

Pereka Kulit: MOHD NAZIR MD BASRI

Diatur huruf oleh / Typeset byPANTAS SET. SDN. BHD.,

26A, Jalan Pandan 2/1,Pandan Jaya, Cheras,

55100 Kuala Lumpur, MALAYSIA.

Diterbitkan di Malaysia oleh / Published in Malaysia byPENERBIT UTM PRESS

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA,81310 UTM Johor Bahru,

Johor Darul Ta'zim, MALAYSIA.(PENERBIT UTM ahli MAJLIS PENERBITAN ILMIAH MALAYSIA (MAPIM) dan

anggota PERSATUAN PENERBIT BUKU MALAYSIA (MABOPA) dengan no. keahlian 9101)

Dicetak di Malaysia oleh / Printed in Malaysia byCETAK RATU SDN. BHD.,

No. 12, Jalan Permatang 8,Taman Desa Jaya,

81100 Johor Bahru, MALAYSIA.

101

Panduan penerbitan buku penyelidikan/ penyelenggara Rosli Hussin,


Prakata v

Kandungan vPenyumbang ixKata Pengantar xiPrakata xv

Bab 1 Struktur dan Pelaksanaan ... 11.1 Pengenalan ... 11.2 Panel Buku Penyelidikan Universiti ... 31.3 Tanggungjawab Kumpulan Penyelidikan ... 41.4 Tanggungjawab Pusat Penerbitan

Penyelidikan ... 51.5 Tanggungjawab Penerbit UTM Press ... 51.6 Tanggungjawab Penulis ... 7

Bab 2 Definisi, Kerangka, Akta dan Hak Cipta ... 92.1 Definisi ... 92.2 Ciri-ciri Umum ... 92.3 Ciri-ciri Khusus ... 102.4 Kerangka Buku Penyelidikan ... 11

2.4.1 Bahagian Awalan ... 112.4.2 Bahagian Teks ... 122.4.3 Bahagian Akhiran ... 12

2.5 Huraian Kerangka Buku Penyelidikan ... 132.5.1 Judul ... 132.5.2 Bahagian Awalan ... 132.5.3 Bahagian Teks ... 132.5.4 Bahagian Akhiran ... 14

KandunganG G


vi PrakataKandungan

2.5.5. Blurb Buku ... 142.6 Akta, Hak Cipta, Etika... ... 14

2.6.1. Akta 301 ... 142.6.2. Hak Cipta ... 152.6.3. Etika Penulisan ... 152.6.4. Perisian Plagiat ... 16

Bab 3 Sumber Penerbitan Buku Penyelidikan ... 173.1 Pengenalan ... 173.2 Disertasi dan Tesis ... 183.3 Buku ...203.4 Pemilihan ... 213.5 Kaedah Mengubah atau Menukar ... 233.6 Proses Mengubah atau Menukar ... 24

Bab 4 Panduan dan Gaya Penerbitan ... 273.1 Pengenalan ... 274.2 Penerbit ... 29

4.2.1 Penerbitan Spesifikasi FizikalBuku Ilmiah dan Naskhah AturHuruf ... 29

4.2.2 Tajuk Turutan ... 304.3 Kumpulan Penyelidikan Bersekutu ... 324.4 Penulis ... 32

4.4.1 Penyerahan Manuskrip ... ... 324.4.2 Pembinaan Manuskrip ... ... 334.4.3 Penulisan Teks ... 414.4.4 Jenis Fon ... 424.4.5 Penekanan ... 424.4.6 Tajuk dan Kandungan ... 424.4.7 Istilah Teknikal dan Singkatan ... 434.4.8 Unit Ukuran ... 454.4.9 Nombor dan Angka ... 454.4.10 Jadual ... 46


Prakata viiKandungan

4.4.11 Ilustrasi ... 474.4.12 Karya Sains ... 494.4.13 Sistem Rujukan ... 544.4.14 Format Rujukan Bidang Sains,

Teknologi dan Perubatan ... 594.4.15 Rujukan Sumber Maklumat

Elektronik ... 634.4.16 Format Rujukan Bidang Sains

Sosial ... 694.4.17 Indeks ... 73

Lampiran 1 Carta Alir Proses PenerbitanBuku Penyelidikan ... 81

Lampiran 2 Royalti/Honorarium ... 85Lampiran 3 Borang Penilaian ... 87Lampiran 4 Senarai Semak Penyerahan Manuskrip ... 95Lampiran 5 Singkatan ... 97Lampiran 6 Singkatan Nama Jurnal ... 99

Rujukan ... 101Indeks ... 105


viii Prakata


Prakata ix

Penyumbang

Tanpa sumbangan idea dan komitmen mereka yangdisenaraikan di bawah ini pastinya panduan ini tidak mampu

disiapkan secara teratur dan menepati waktunya

Prof. Dr. Abd. Rahim YaacobProf. Madya Dr. Abdul Razak Rahmat

Prof. Madya Dr. Azizi YahyaProf. Dr. Azman Hassan

Che Yah YaacobProf. Dr. Farid Nasir Hj. Ani

Dr. Herlina Abdul RahimProf. Dr. Hishamuddin Jamaluddin

Prof. Dr. Ibrahim OmarKhalid Mazlan

Dato’ Prof. Dr. Md Salleh YaaparProf. Dr. Mohammad Nazri Mohd. Jaafar

Dr. Muhamad Ramlee KamaruddinNorzubaidha Ismail

Prof. Dr. Rosli HussinDr. Shamila Azman

Prof. Dr. Tahir AhmadUngku Haliza Ungku Zahar

Dr. Yusof AhmadDr. Zainul Akmar Zakaria

Zalina Pareng

G G


x Prakata


Prakata xi

Hasil penyelidikan yang didokumenkan sama ada berupa tesis,disertasi, laporan penyelidikan merupakan kajian ilmiahyang ditulis dengan tujuan untuk melayakkan seseorangmemperoleh ijazah atau memungkinkan seseorangmembentangkannya dalam forum persidangan, kongressimposium, seminar, forum, dialog atau barangkali diterbitkandalam jurnal. Namun demikian, sekiranya hasil penyelidikanitu kekal sifat sedia adanya, maka pastinya kajian yangbermakna itu tidak dapat disampaikan kepada masyarakatkerana jalur khalayaknya; pelajar pascasiswazah, dan kalangankelompok ahli akademik di universiti atau pusat penyelidikanyang boleh dihitung jumlahnya.

Realitinya, sesebuah karya besar yang diterbitkan acapkali bermula daripada hasil penyelidikan. Jika seseorangmenghasilkan tesis, disertasi, dan laporan penyelidikan yangluar biasa, maka peluang diterbitkan amat cerah. Walaubagaimanapun, persoalannya apa yang menyebabkan sesebuahtesis, disertasi, dan laporan penyelidikan itu luar biasa kepadakomuniti akademik dan penyelidik, bahkan kepada masyarakat.

Rata-rata tesis, disertasi, dan laporan penyelidikan yangtidak disemak semula lazimnya tidak sampai ke tahap bolehditerbitkan. Bagi tujuan penerbitan buku bahan tersebut perludiubah dan diolah agar bahasa dan kaedah penyampaianmenjadi lebih mudah difahami, tidak terlalu terikat rigid olehkerangka, dan ciri akademik. Sehubungan itu, Penerbit UTMPress dan Pusat Penerbitan Penyelidikan (Research PublicationCentre (RPC)) mengambil daya usaha untuk menyampaikan

Kata PengantarG G


xii PrakataKata Pengantar

ilmu kepada masyarakat dengan menerbitkan tesis, disertasiatau laporan penyelidikan tersebut menjadi buku ilmiah.

Garis panduan ini diterbitkan untuk menjadi panduankepada penulis, editor, dan penerbit yang terlibat dalammenerbitkan tesis, disertasi, dan laporan penyelidikanbagi menjadikannya sebuah buku. Dengan terhasilnyapanduan ini, diharapkan dapat membantu memudahkan prosesmenerbit menjadi buku. Walau bagaimanapun, buku ringkasini hanyalah panduan asas, justeru sudah pasti memerlukanpenambahbaikan dari semasa ke semasa bagi memastikannyamencapai mutu penerbitan ke tahap terbaik.

Selaku Pengerusi Jawatankuasa Penerbitan AkademikUniversiti, saya dengan ini mengambil kesempatan untukmerakamkan sekalung tahniah dan penghargaan kepada Prof.Dr. Hishamuddin Jamaluddin, Pengarah Penerbit UTM Press,Prof. Dr. Azman Hassan, Pengarah Pusat PenerbitanPenyelidikan dan semua wakil Penyelidikan Bersekutu(Research Alliance (RA)) yang menyumbang idea dan tenagadalam sesi perbengkelan dan penerbitan panduan ini.

Saya juga merakamkan penghargaan kepada PengerusiPanel Buku Penyelidikan, Prof. Dr. Rosli Hussin atas inisiatifmenganjurkan Bengkel Penerbitan Buku Penyelidikan yanghasilnya terbukti berjaya menerbitkan buku panduan ini. Jugatak lupa kepada Pengerusi Panel Buku Universiti, Prof. Dr.Mohammad Nazri Mohd Jaafar, dan wakil PenyelidikanBersekutu yang menyumbang fikiran dan masa dirakam ucapanterima kasih. Ucapan yang sama turut dirakamkan kepadakalangan editor yang telah berusaha menyediakan bukupanduan ini, yang diketuai oleh saudara Khalid Mazlanbersama Ungku Haliza Ungku Zahar, Che Yah Yaacob, ZalinaPareng dan Norzubaidha Ismail yang telah memantapkankandungan serta melakukan penyemakan ke atas draf panduanini.


Prakata xiiiKata Pengantar

Akhir sekali, saya titipkan ucapan penghargaan kepadafasilitator bengkel, iaitu Prof. Dato’ Dr. Md. Salleh Yaapar danProf. Dr. Ibrahim Omar, selain khidmat bimbingan yangdiberikan sepanjang perbengkelan, mereka turut terlibatmeneliti dan mengemukakan pandangan tentang kerangka danpengisian garis panduan ini.

PROF. IR. DR. MOHD AZRAAI BIN KASSIMTimbalan Naib Canselor (Penyelidikan dan Inovasi) merangkapPengerusi Jawatankuasa Penerbitan Akademik UniversitiApril 2012


xiv Prakata


Prakata xv

Setinggi-tinggi syukur ke hadrat Allah S.W.T kerana denganizin-Nya, buku berjudul Panduan Penerbitan Buku Penyelidikanini berjaya diterbitkan. Penerbitan panduan ini menambah satulagi koleksi Penerbit UTM Press yang sebelum ini telahmenerbitkan Manual Dasar dan Garis Panduan EnsiklopediaSains dan Teknologi dan Gaya dan Panduan Penerbitan BookChapters.

Rentasan Panduan Penerbitan Buku Penyelidikan inimencakupi aspek fizikal buku, penyediaan dan kaedahpenyerahan manuskrip dan panduan penulisan teks. Selain itu,diperjelaskan juga tentang jenis fon yang digunakan, panjang,ketebalan bab, dan tipografi tajuk yang dicadangkan supayakeseragaman dapat diwujudkan.

Bagi memastikan penulisan buku penyelidikan mampumemenuhi aspek kualiti tipografinya, maka panduan ini turutmenyediakan kaedah menulis istilah teknikal dan singkatan,unit ukuran, nombor, jadual, rajah, penomboran, danpersamaan.

Panduan ini turut menyentuh perkara yang tidak kurangpentingnya yang perlu dikuasai oleh penulis ialah penulisantentang ‘rujukan.’ Dalam dunia penulisan terdapat beberapagaya yang cukup mantap dan popular digunakan, contohnyaseperti gaya The Publication Manual of the APA (AmericanPsychological Association), MLA (Modern LanguageAssociation), CBE (Council of Biology Editors), ASC Style Guide(American Chemical Society), The Chicago of Manual Style(Universiti of Chicago Press), Turabian-Chicago, Harvard,

PrakataG G


xvi Prakata

Cambridge, AMA Manual of Style, (American MedicalAssociation), The Associated Press Stylebook, The Elements ofStyle, The Elements of Typographic Style, ISO 690, MHRA StyleGuide, The New York Times Manual, The Oxford Guide to Style/New Hart’s Rules dan lain-lain. Dalam konteks negara, GayaDewan merupakan satu-satunya gaya yang digunakan sebagairujukan oleh penulis, editor, pembaca pruf, pengatur huruf,bahkan penggiat industri perbukuan negara. Gaya-gaya iniberbeza antara satu sama lain dalam kaedah mencatat petikan(kutipan) atau rujukan sesuatu sumber. Oleh itu, dalam kontekspenulisan buku penyelidikan bagi meminimumkan persoalanperbezaan yang mungkin dilakukan dalam kalangan penulisyang mempunyai pelbagai latar belakang pengajian, panduanini menyediakan satu gaya bagi rujukan penulis.

Kaedah penyediaan indeks turut diutarakan. Diharapkandapat membantu penulis atau editor, paling tidak bentukindeks yang disediakan itu boleh menjadi ‘indeks mudah’ yangboleh dimanfaatkan oleh para pembaca.

Dalam kesempatan ini kami mengucapkan ribuan terimakasih kepada semua yang terlibat sama ada secara langsungatau tidak langsung dalam menjayakan penerbitan panduanini. Selaku penyelenggara, kami ingin merakamkan ucapansetinggi-tinggi terima kasih kepada Prof. Ir. Dr. Mohd AzraaiKassim, Timbalan Naib Canselor (Penyelidikan dan Inovasi)yang telah meluluskan penganjuran Bengkel Penerbitan BukuPenyelidikan. Ucapan tak terhingga juga dititipkan kepadaPengarah Penerbit UTM Press dan Pengarah Pusat PenerbitanPenyelidikan yang sentiasa memberi komitmen serta dukunganpenuh dedikasi menjadi faktor pemangkin kepada kejayaanmenerbitkan panduan ini. Tahniah diajukan kepada PengerusiPanel Buku Universiti, Prof. Dr. Mohammad Nazri Mohd Jaafardan wakil Kumpulan Penyelidikan Bersekutu yang telahmenyumbang masa dan idea bagi pembinaan panduan ini.Kepada barisan editor Penerbit UTM Press dan Pusat


Prakata xvii

Penerbitan Penyelidikan kami panjatkan setinggi-tinggipenghargaan atas sumbangan kritis memurnikan panduan ini.

Kami berharap panduan ini boleh menjadi sumber rujukanpenting khususnya kepada penilai, penulis, editor, pembacapruf, pengatur huruf, dan penerbit dalam rangkamengusahakan penerbitan buku penyelidikan. Semoga panduanini dapat menyumbang ke arah memperkayakan khazanahpenerbitan buku penyelidikan negara.

PROF. DR. ROSLI HUSSINKHALID MAZLANApril 2012


xviii Prakata


Struktur dan Pelaksanaan 1

1.1 PengenalanInisiatif mengimarahkan penerbitan buku penyelidikanbertitik tolak daripada kelangsungan program tiga tahunmendepani kerja-kerja menerbit bab dalam buku (bookchapter). Program menerbit bab dalam buku tercetus menerusitiga sesi Bengkel Pelan Strategik UTM yang diadakan padabulan November dan Disember 2008 yang akhirnyamenghasilkan satu rangka tindakan Pelan Strategik UTM2009 – 2013.

Rangka tindakan ini diterjemah dengan berpaksikaniltizam mendalam universiti bagi mendapatkan statusUniversiti Penyelidikan (Research University). Bagimembolehkan sesebuah universiti diberikan status UniversitiPenyelidikan, syaratnya sesebuah universiti perlu memenuhibeberapa kriteria ‘pencapaian’ yang ditetapkan oleh pihakKementerian Pengajian Tinggi. Salah satu kriteria tersebutialah memenuhi wajaran ‘pencapaian’ penulisan oleh staf bagielemen penerbitan bab dalam buku.

1Struktur

dan PelaksanaanG G

GAYAdanPANDUANbukupenyelidikan 01.pmd 6/9/12, 12:56 PM1

Panduan Penerbitan Buku Penyelidikan2

Pada bulan Januari 2009, universiti merencana danmelaksanakan inisiatif bagi memenuhi tuntutan tersebut,hasilnya pada bulan April 2009 sebanyak 191 judul bab dalambuku yang memuatkan sebanyak 1646 bab berjaya diterbitkan.Kejayaan ini menjadi penanda aras bagi universiti mencapaikuantiti penerbitan bagi tahun 2011.

Petunjuk Amal Utama (Key Amal Index) yang merupakanlandasan perencanaan pelan transformasi UTM yang ditekatioleh kepimpinan UTM untuk dicapai turut menggariskansecara tersirat dan tersurat keperluan menerbitkan bukupenyelidikan yang lebih luas skopnya.

Dalam rangka kerja menerbitkan buku penyelidikanini dijangkakan banyak cabaran bakal dihadapi, tambahanpula gerak kerja penerbitannya melibat dan merentaspelbagai pihak; Penyelidikan Bersekutu, Pusat PenerbitanPenyelidikan (RPC), Penerbit UTM Press, ratusan penulis,dan editor. Menyedari bahawa program penerbitan inimelibatkan banyak pihak dan pelbagai komponen, maka itusatu medium yang menjadi penyatu hala dan fikiran entititerlibat dalam kitaran penerbitan buku penyelidikan ini perludiadakan. Atas kepentingan inilah, Panduan Penerbitan BukuPenyelidikan ini diterbitkan.

Diharapkan panduan penerbitan ini mampu menjelaskanperkara-perkara yang perlu difahami, bahkan dihayati dandikuasai oleh entiti yang terlibat dalam membina bukupenyelidikan. Diakui panduan ini tak sempurna sepenuhnya,namun berasaskan liputannya diyakini mampu memberikanpanduan yang praktikal untuk diikuti. Sehubungan denganitu, panduan ini mendasari perkara yang perlu diketengahkanmenerusi penyediaan empat bab, iaitu Bab 1: Struktur danPelaksanaan, Bab 2: Definisi, Kerangka, Akta dan Hak Cipta,Bab 3: Sumber Penerbitan Buku Penyelidikan, dan Bab 4:Gaya dan Panduan Penerbitan.



1.2 Panel Buku Penyelidikan UniversitiSebuah panel yang bertanggungjawab tentang dasar danperancangan penerbitan termasuk menetapkan dasarkewangan bagi penerbitan buku penyelidikan (lihat definisibuku penyelidikan dalam Bab 2) di peringkat universiti. Panelyang dimaksudkan ialah Panel Buku Penyelidikan Universitiyang diketuai oleh ketua panel sebagai Pengerusi Panel BukuPenyelidikan. Keahlian tetap panel ini terdiri daripada ketuapanel (Pengerusi), Pengarah Pusat Penerbitan Penyelidikan,Pengarah Penerbit UTM Press, wakil setiap KumpulanPenyelidikan Bersekutu, Ketua Pegawai Penerbitan Kanan(Penerbit UTM Press), Pegawai Penerbitan Kanan (PenerbitUTM Press) dan Pegawai Penerbitan (RPC - Setiausaha).

Panel ini dalam konteks struktur adalah samakedudukannya dengan Panel Buku Universiti dan PanelJurnal Universiti yang diletakkan di bawah JawatankuasaPenerbitan Akademik Universiti (lihat Rajah 1.1).

Rajah 1.1 Struktur Penerbitan Universiti

Jawatankuasa Penerbitan AkademikUniversiti

Panel JurnalUniversiti

Panel BukuUniversiti

Panel BukuPenyelidikan

Dalam konteks pembinaan buku penyelidikan, Panel BukuPenyelidikan bertanggungjawab:

PenerbitUTM Press

PusatPenerbitan

Penyelidikan



(a) Menentukan dasar penerbitan buku penyelidikan(editorial, reka bentuk, atur huruf, dan percetakan).

(b) Menyediakan garis panduan buku penyelidikan, sesitaklimat, perbengkelan bersama-sama PusatPenerbitan Penyelidikan, Penerbit UTM Press,menetapkan sasaran jumlah buku penyelidikan yangperlu diusahakan oleh Kumpulan PenyelidikanBersekutu, mengenal pasti mekanisme perolehan,aspek kualiti manuskrip dan lain-lain berkaitan.

(c) Mencadangkan dasar kewangan kepada JawatankuasaPenerbitan Akademik Universiti bagi buku penyelidikanmencakupi soal bahasa, penulis dan kewangan,pemberian honorarium/royalti kepada penulis danpemberian sagu hati kepada pewasit, editor dan editorpenyelaras.

(d) Menetapkan jumlah naskhah seranta untuk diberikankepada penulis, Perpustakaan Negara Malaysia (PNM),Perpustakaan Sultanah Zanariah (PSZ), perpustakaanfakulti, kumpulan Penyelidikan Bersekutu, PusatPenerbitan Penyelidikan, dan pihak lain yangberkenaan.

(e) Melaporkan perkembangan penerbitan bukupenyelidikan dalam setiap sesi Mesyuarat JawatankuasaPenerbitan Akademik Universiti.

(f) Memperaku dan meluluskan setiap permohonanpenerbitan buku penyelidikan.

1.3 Tanggungjawab Kumpulan PenyelidikanBersekutu

(a) Mengambil inisiatif merancang judul, mengenalpastidan mengagihkan tugas penulisan dan melaksanakanaktiviti penerbitan buku penyelidikan di peringkat



Penyelidikan Bersekutu sebagaimana yang ditetapkanoleh Panel Buku Penyelidikan.

(b) Menyokong permohonan penerbitan buku penyelidikanoleh ahli Penyelidikan Bersekutu.

(c) Mengambil inisiatif bersama Pusat PenerbitanPenyelidikan tentang penyediaan manuskrip.

1.4 Tanggungjawab Pusat PenerbitanPenyelidikan

Berdasarkan Carta Alir Proses Penerbitan Buku Penyelidikan(lihat Lampiran 1) tanggungjawab Pusat PenerbitanPenyelidikan seperti berikut:

(a) Menerima manuskrip dan memperakukan manuskrip.(b) Menguruskan pembayaran royalti/honorarium/sagu

hati kepada penulis, penilai dan editor (lihat Lampiran2).

(c) Membiaya kos atur huruf, cetak dan pengurusan judulyang diusahakan oleh Penerbit UTM Press.

1.5 Tanggungjawab Penerbit UTM PressBerdasarkan Carta Alir Proses Penerbitan Buku Penyelidikan(lihat Lampiran 1) tanggungjawab Penerbit UTM Press sepertiberikut:

(a) Menerima manuskrip yang diluluskan oleh PanelBuku Penyelidikan dan menguruskan pelantikanpenilai.

(b) Menerima dan merekod manuskrip yang telah dinilai(format borang penilaian lihat Lampiran 3), danmenyerahkan manuskrip tersebut kepada penulis



(menyiapkan mengikut tempoh yang ditetapkan) bagitujuan pembetulan.

(c) Menerima manuskrip yang telah dibetulkan olehpenulis, mengenalpasti dan melantik editor danmenyerahkan manuskrip kepada editor.

(d) Menerima dan merekodkan manuskrip yang diterimadaripada editor dan menyerahkan manuskrip tersebutkepada penulis bagi tujuan pembetulan.

(e) Menerima manuskrip pembetulan daripada penulis.Mengeluarkan sebutharga kepada pengatur huruf,melantik pengatur huruf dan menyerahkan manuskripbagi tujuan atur huruf.

(f ) Memantau dan menerima naskhah atur huruf daripadapengatur huruf dan menyerahkan naskhah atur hurufkepada penulis untuk penyemakan dan pembetulanmengikut tempoh yang ditetapkan.

(g) Menerima naskhah atur huruf yang disemak daripadapenulis dan menyerahkan semula kepada pengaturhuruf bagi tujuan pembetulan.

(h) Memantau kerja atur huruf dan menerima naskhahatur huruf galei-2 dan menyerahkan naskhah aturhuruf kepada pembaca pruf untuk semakan mengikuttempoh yang ditetapkan.

(i) Menyerahkan naskhah atur huruf galei-2 semakanpembaca pruf kepada pengatur huruf.

( j) Memantau kerja atur huruf dan menerima naskhahatur huruf galei-3 dan menyerahkan naskhah aturhuruf kepada pembaca pruf untuk semakan mengikuttempoh yang ditetapkan.

(k) Menyerahkan naskhah atur huruf galei-3 semakanpembaca pruf kepada pengatur huruf.

(l) Memantau kerja atur huruf dan menerima naskhahsedia kamera daripada pengatur huruf.

(m) Mohon PDP, ISBN, dan sediakan artwork kulit.



(n) Mengeluarkan sebutharga kepada syarikat percetakandan menyerahkan naskhah sedia kamera kepadasyarikat percetakan yang dipilih.

(o) Memantau dan menerima naskhah cetakan danmengedarkan buku penyelidikan kepada PusatPenerbitan Penyelidikan.

1.6 Tanggungjawab PenulisBerdasarkan Carta Alir Proses Penerbitan Buku Penyelidikan(lihat Lampiran 1) tanggungjawab penulis seperti berikut:

(a) Mendapatkan pengesahan daripada dekan atau wakilPenyelidikan Bersekutu (Ahli Panel Buku Penyelidikan)tentang judul yang akan ditulis.

(b) Menyerahkan manuskrip lengkap buku penyelidikankepada wakil Penyelidikan Bersekutu yang menjadiAhli Panel Buku Penyelidikan.

(c) Membuat pembetulan berdasarkan komen penilaidalam mengikut jadual dan mengembalikan semulakepada Penerbit UTM Press.

(d) Hantar kepada penilai luar.(e) Terima hasil penilaian penilai luar dan membuat

pembetulan berdasarkan komen penilai luar danserahkan semula kepada Penerbit UTM Press.

(f) Membuat pembetulan berdasarkan komen mengikutjadual editor dan menyerahkan semula kepada PenerbitUTM Press.

(g) Menyemak naskhah atur huruf (galei 1) mengikuttempoh yang ditetapkan dan menyerahkan semulakepada Penerbit UTM Press.


Definisi, Kerangka, Akta, dan Hak Cipta 9

2.1 DefinisiBuku ilmiah yang diterbitkan daripada hasil penyelidikanyang boleh dimajukan serta menyumbang kepadaperkembangan dalam sesuatu bidang ilmu. Penerbitan genreini mementingkan penulisan yang mendalam daripada segiilmunya. Terdapat tiga kategori utama buku penyelidikan,iaitu buku ilmiah, monograf dan bab dalam buku/jilidsuntingan (book chapters/edited volume) (Lihat Gaya danPanduan Penerbitan Book Chapters).

2.2 Ciri-ciri UmumCiri-ciri umum buku penyelidikan ialah:

(a) Penulisan dalam kerangka ‘asli’ berasaskan hasilpenyelidikan yang kukuh dan mantap denganpenemuan-penemuan yang baharu.

2Definisi, Kerangka,Akta, dan Hak Cipta

G G



(b) Berpaksikan sifat ilmiah; bertunjangkan kaedahsaintifik-data yang mencukupi dengan analisis yangkritikal, penghujahan yang jelas dan meyakinkan sertadidokumenkan dengan baik mengikut struktur yangformal dan piawai.

(c) Mempamerkan integriti, kewibawaan dan penguasaanpenulis ke atas subjek yang ditangani.

(d) Hasil karya oleh pakar bidang atau penyelidik darisesebuah universiti atau pusat penyelidikan.

(e) Melalui proses penilaian oleh rakan setara atau sejawatbagi menentukan kualiti dan keaslian.

(f) Diterbitkan oleh penerbit berwibawa, lazimnya penerbituniversiti dan pusat penyelidikan.

(g) Biasanya mengandungi nota kaki dan/atau bibliografi.(h) Biasanya mengandungi ilustrasi dan indeks.(i) Laras bahasa yang baik dan berkesan dengan

menggunakan peristilahan yang tepat.( j) Mempunyai minimum 49 halaman (mengikut tafsiran

UNESCO).

2.3 Ciri-ciri Khusus(a) Buku ilmiah: Lazimnya ditulis oleh seorang atau lebih

penulis mengenai satu subjek yang khusus secarameluas, panjang dan berkesinambungan dari bab kebab.

(b) Monograf: Lazimnya ditulis oleh seorang penulismengenai satu subjek atau topik yang spesifik pendektetapi mendalam atau mengkhusus. Biasanya lebihpendek daripada tesis dan lebih panjang daripadaartikel dalam sesebuah jurnal.

(c) Bab dalam buku (book chapters)/jilid suntingan (editedvolume): Buku yang terdiri daripada bab-bab yangberasingan tetapi diikat oleh satu tema yang sama dan



disusun dengan rapi. Buku ini biasanya ialah hasilsumbangan beberapa orang penulis dan disunting sertadiberi pengantar oleh seorang atau beberapa orangeditor.

2.4 Kerangka Buku PenyelidikanKerangka buku sama erti dengan anatomi sesebuah buku.Dalam konteks ini, ada tiga komponen atau bahagian penting,iaitu bahagian (bahan) awalan, bahagian (bahan) teks danbahagian (bahan) akhiran. Perincian dibutirkan di bawah:

2.4.1 Bahagian Awalan

(a) Judul separa.(b) Halaman dedikasi.(c) Judul penuh.(d) Hak cipta.(e) Kandungan.(f) Senarai ilustrasi.(g) Senarai jadual.(h) Senarai penulis/ penyumbang.(i) Halaman epigraf.( j) Halaman kronologi.(k) Kata pengantar (jika ada).(l) Prakata.(m) Pendahuluan.(n) Halaman penghargaan.(o) Singkatan simbol.

Nota: Bab dalam buku/jilid suntingan perlu dinyatakansenarai penyumbang sebelum prakata.



2.4.2 Bahagian Teks

A. Buku Ilmiah dan Monograf

(i) Bab.(ii) Tajuk bab, bahagian, sub-bab.(iii) Pengenalan.(iv) Teks.(v) Kesimpulan.

B. Bab dalam Buku/Jilid Suntingan

(i) Tajuk bab, bahagian-bahagian dalam bab, sub-bab.(ii) Nama penulis.(iii) Pengenalan.(iv) Teks.(v) Kesimpulan.(vi) Bibliografi/Rujukan.

2.4.3 Bahagian Akhiran

A. Buku Ilmiah dan Monograf

(i) Lampiran (jika ada).(ii) Nota (jika ada)(iii) Senarai istilah (jika ada)(iv) Glosari (jika ada)(v) Bibliografi/Rujukan.(vi) Indeks.

B. Bab dalam Buku/Jilid Suntingan

(i) Indeks.(Maklumat lanjut bab dalam buku lihat Gaya danPanduan Penerbitan Book Chapters).



2.5 Huraian Kerangka Buku Penyelidikan

2.5.1 Judul

Kata kunci bagi mengungkap dan menyerlahkan kandungankeseluruhan buku. Ciri judul buku yang baik hendaklahbersifat:

(a) Ringkas, tepat, spesifik dan menarik.(b) Membayangkan keseluruhan kandungan buku.(c) Menerangkan bidang setepat yang mungkin.(d) Mengandungi kata kunci bagi memudahkan capaian

maklumat.(e) Menggunakan perkataan yang mudah difahami.(f) Tidak menggunakan kata kerja.

2.5.2 Bahagian Awalan

Bahagian yang mengandungi maklumat umum tentang buku.Ini meliputi judul separa, judul penuh, hak cipta, kandungan,senarai ilustrasi, senarai jadual, senarai penulis/penyumbang(bab dalam buku/jilid suntingan sahaja), halaman epigraf,halaman kronologi, kata pengantar, prakata, pendahuluan,halaman penghargaan dan singkatan simbol.

2.5.3 Bahagian Teks

Bahagian utama bagi sesebuah buku yang terletak di antarabahagian awalan dengan bahagian akhiran. Bahagian teksini terdiri daripada bab-bab yang mengandungi analisis,perbahasan dan rumusan mengenai subjek yangdibincangkan. Bahagian ini mempamerkan kesarjanaanpenulis.



2.5.4 Bahagian Akhiran

Bahagian yang mengandungi maklumat tambahan sepertilampiran, nota, senarai istilah, glosari, rujukan sesebuah bukudan indeks.

2.5.5 Blurb Buku

Bahagian belakang pada kulit buku yang mengandungisinopsis buku, kelompok sasar pembaca, biodata penulis dankata sanjungan daripada tokoh-tokoh terkenal dalam bidangberkaitan (jika ada).

2.6 Akta, Hak Cipta, Etika dan Perisian Plagiat

2.6.1 Akta 301 (Akta Mesin Cetak dan Penerbitan1984 (Pindaan 2006))

(a) Tiap-tiap hasil penerbitan yang dicetak atauditerbitkan dalam Malaysia hendaklah dicetakkannama dan alamat pencetak dan penerbitnya denganmudah dibaca dalam bahasa Malaysia atau bahasaInggeris pada lembaran pertama atau akhir.

(b) Tiada seorangpun boleh menerbit, menghasil semula,menjual, mengelilingi atau mengedar, ataumenawarkan untuk menerbit, menghasil semula, apa-apa hasil penerbitan yang tidak mempunyai nama danalamat pencetak dan penerbit, atau berkenaan denganrakaman suara, nama dan alamat pengeluar dicetakdengan jelasnya pada kulit atau bekas dan mana-manaorang yang bertindak dengan melanggar seksyen inimelakukan suatu kesalahan dan boleh, apabiladisabitkan, dipenjarakan selama tempoh tidak melebihisetahun atau didenda tidak melebihi lima ribu ringgitatau kedua-duanya.



2.6.2 Hak Cipta

Hak cipta tesis atau disertasi terletak hak kepada pelajar/penulis yang bersangkutan, dengan syarat-syarat berikut:

(a) Dokumen tesis yang diserahkan kepada universitisebagai syarat kelulusan dan penganugerahan ijazahmenjadi milik universiti.

Deklarasi hak cipta tesis atau disertasi dan pemberian lesenkepada universiti:

(b) Penulis tesis dalam perakuannya kepada pihakfakulti/universiti telah memperakukan bahawa tesiskarya asli penulis sendiri. Penulis juga telahmenyerahkan hak berupa lesen kepada universitiuntuk menggunakan tesis ini bagi keperluan akademikdan penelitian ilmiah.

2.6.3 Etika Penulisan

Penggunaan Bahan Hak CiptaPenulis disarankan memberi perhatian pada peringkatpermulaan menulis tentang penggunaan bahan yangdilindungi di bawah akta hak cipta. Penulis bolehmenggunakan petikan pendek daripada bahan yang dikutipdengan syarat mencatatkan penghargaan kepada penulissumber asalnya. Petikan atau penggunaan sumber asalsecara meluas perlu mendapat kebenaran bertulis daripadapemilik bahan dan surat kebenarannya hendaklahdilampirkan semasa menyerahkan manuskrip. Pemilik bahanjuga perlu diberi penghargaan di dalam bahagian penghargaanbuku.



Salah Laku AkademikApa jua perlakuan tidak jujur seperti menipu, plagiat, danmemberi maklumat palsu dianggap sebagai salah lakuakademik yang tidak sekali-kali boleh dimaafkan. Plagiatberlaku apabila idea atau perkataan dari karya orang lainyang telah terbit digunakan tanpa mencatatkan penghargaankepada penulis sumber tersebut. Dalam penggunaan idea atauperkataan orang lain, penghargaan hendaklah dibuat denganmenggunakan tanda petik dan halaman serta denganmenyatakan sumbernya di dalam teks.

2.6.4 Perisian Plagiat

Dalam era dunia tanpa sempadan lanjutan perkembanganteknologi Internet, media sosial menyebabkan fenomena‘kebanjiran maklumat’ dan pengaruh globalisasi telahmemungkinkan capaian maklumat berada di hujung jaridengan mudah. Kesannya kecenderungan untuk memuat naikbahan yang tertakluk di bawah perlindungan hak ciptaberleluasa. Kecenderungan sedemikian ini mengheret ketahap lebih buruk, iaitu gejala ciplak, atau plagiat menjadisemakin meningkat. Terkini terdapat banyak perisian dipasaran yang boleh mengesan perilaku ciplak, atau plagiatke atas sesebuah karya atau penulisan. Antara perisian yangdimaksudkan kini digunakan dengan meluas ialah turnitin,plagiarism checker dan plagiarism detector. Justeru, penulisdiminta dalam mengambil atau mengutip bahan penulisanpenulis lain, amalkan etika kepengarangan, iaitu memberikankredit atau penghargaan bagi setiap bahan yang dipetik ataudikutip. Kementerian Pengajian Tinggi dan universitimemandang serius dan cukup prihatin dengan isu plagiatini. Sebarang pelanggaran berkaitan perkara ini risikonyacukup besar kepada kerjaya, reputasi dan maruah penulis itusendiri!


Sumber Penerbitan Buku Penyelidikan 17

3.1 PengenalanDalam dunia akademia, tesis, disertasi dan laporanpenyelidikan merupakan antara dokumen yang terhasildaripada aktiviti penyelidikan. Dalam tradisi akademia, istilahtesis dan disertasi saling digunakan. Dalam konteks UTM,disertasi bermaksud karya akademik yang dikemukakan olehpelajar bagi memenuhi sebahagian daripada syarat keperluanpenganugerahan ijazah bagi pengajian siswazah jenis “kerjakursus dan penyelidikan.” Manakala tesis pula, suatu karyaakademik yang dikemukakan oleh pelajar bagi memenuhisyarat penganugerahan ijazah jenis “pengajian penyelidikan.”

Oleh itu, salah satu perkara penting yang perludiperhatikan apabila menerima dan menimbangkan sesebuahtesis atau disertasi, hendaklah dipastikan, sama ada kedua-duanya mempunyai ‘tesis’ yang menarik; suatu penemuanbaharu, asli, relevan dan signifikan.

Daripada segi penerbitan, sesebuah disertasi atau tesisyang mempunyai tesis yang menarik dan sesuai untuk

3Sumber

Penerbitan Buku PenyelidikanG G



diterbitkan, boleh diterbitkan dalam bentuk buku ataumonograf.

Beberapa pertimbangan boleh diberikan dalammenentukan sesebuah disertasi atau tesis layak diterbitkan,iaitu:

(a) Menerbitkan disertasi atau tesis itu sebagai sebuahbuku dan oleh itu, batas/lingkungan/jangkauan ufuktesis (disertasi/tesis) itu sudah dikembangkan, sertadiberikan olahan yang sesuai bagi menjadikannyasebuah buku ilmiah yang bersesuaian dengan kehendakkelompok sasar pembaca.

(b) Kedua, menerbitkan disertasi atau tesis sebagai sebuahmonograf dengan mengekalkan sifat bidang yangkhusus, terperinci dan sempit, tidak diluaskan batas/lingkungan/jangkauan ufuknya dengan diberikanolahan yang minimum sesuai dengan sasaranpembaca.

(c) Disertasi atau tesis yang hendak diterbitkan mestidisesuaikan dengan sasaran pembaca, tidak terhadkepada penyelia dan pemeriksa disertasi atau tesis.Persoalan kajian atau tesis yang terdapat di dalamnyahendaklah sesuatu yang memberikan jawapan kepadapembacanya.

3.2 Disertasi dan TesisSesebuah disertasi atau tesis yang baik boleh dipertimbangkanuntuk penerbitan. Ciri unik yang ada pada sesebuah disertasiatau tesis dikenalpasti bagi tujuan penyuntingan agardisertasi atau tesis tersebut dapat diterbitkan dan tahapkebolehbacaannya sesuai dengan sasaran pembaca. Sesebuahdisertasi atau tesis dibina mengikut struktur tertentu yangditetapkan oleh sesebuah institusi atau universiti. Walau



bagaimanapun, secara umum struktur asasnya adalah sepertiberikut:

(a) Judul.(b) Perakuan.(c) Penghargaan.(d) Abstrak.(e) Senarai kandungan.(f ) Senarai jadual, ilustrasi dan peta.(g) Senarai simbol, singkatan, tatanama, istilah, kes

perundangan dan status.(h) Pengenalan.(i) Ulasan kepustakaan/kajian literatur( j) Penyataan masalah.(k) Objektif/hipotesis.(l) Kaedah kajian.(m) Data dan bahan.(n) Analisis.(o) Penemuan/perbincangan.(p) Kesimpulan/cadangan(q) Rujukan atau Bibliografi.(r) Lampiran.

Bab keterangan kandungan ialah struktur yangmenerangkan kandungan bab demi bab. Bab ini diperlukandalam sesebuah disertasi atau tesis, tetapi tidak bagi bukuilmiah. Bab ini boleh dibuang atau diringkaskan sahaja.

Bab ulasan kepustakaan merupakan bab yang lazimnyadiketengahkan dalam sesebuah disertasi atau tesis. Pelajar(penulis) diminta membaca dan mengupas perkembanganidea, pandangan, pemikiran, teori dan sebagainya tentangbidang subjek disertasi atau tesis yang ditulis. Ada kalanyabab ini boleh ditiadakan langsung atau diringkaskan dalambab pengenalan bersama-sama dengan pembentangan



keterangan kajian, hipotesis dan keterangan ringkas tentangkandungan tesis.

Disertasi atau tesis lazimnya mengandungi senaraisumber rujukan yang banyak dan panjang, kerana pelajarperlu membuktikan bahawa mereka telah membaca,mentelaah dan merujuk sumber bahan dalam bidang kajianyang dilakukannya. Sesebuah disertasi atau tesis mestimenunjukkan bahawa pelajar berkenaan merujuk kepadasumber tertentu apabila dia memetik sesuatu data, maklumat,pandangan, teori, dan sebagainya.

Disertasi atau tesis dalam amalannya diperiksa olehbeberapa orang pakar sahaja. Disertasi atau tesis ditulis bukanuntuk memenuhi keperluan sasaran pembaca yang besar,seperti yang lazim disasarkan bagi sesebuah buku. Ciri inimembezakan disertasi atau tesis dengan buku dan perludiberikan perhatian dalam proses mengubah disertasi atautesis kepada buku (lihat Jadual 3.1).

Penggunaan atau capaian dokumentasi yang banyak bagimengabsahkan kajian yang disediakan dalam bentuk rujukancatatan kaki dan catatan hujung yang panjang memang serasibagi sesebuah disertasi atau tesis. Sebaliknya, apabiladiterbitkan sebagai buku, dokumentasi dalam bentuk rujukandan catatan yang berjela-jela hendaklah dikurangkan ataudalam erti kata lain sumber sebanyak itu sudah tak pentinglagi. Bahan catatan yang perlu dan berkait langsung dengandisertasi atau tesis boleh dimasukkan ke dalam teks dalamayat dan perenggan tertentu.

3.3 BukuPenerbitan buku sangat penting dalam bidang pendidikandan kehidupan masyarakat. Buku yang dikenali hari ini ialahhasil daripada kemajuan teknologi percetakan. Chinamencipta teknologi ini pada tahun 1000 Masihi, dan Korea



pada tahun 1300-an. Buku pertama yang dicetak di Eropahadalah di Mainz, Jerman antara tahun 1453 hingga 1456, hasilpenemuan mesin percetakan oleh Johannes Gutenberg danrakan-rakannya.

Berikut dinyatakan ciri, fungsi dan kategori bukusecara ringkas (lihat ciri umum buku penyelidikan dalamPerkara 2.2):

(a) Buku ialah bahan bercetak yang mengandungi 49halaman atau lebih tentang sesuatu subjek yang ditulisoleh seorang penulis atau lebih.

(b) Buku merupakan medium komunikasi-idea antarapenulis dengan pembaca.

(c) Buku ditujukan untuk pelbagai peringkat khalayakpembaca yang mempunyai latar belakang tingkatpengetahuan, sosial dan tahap ekonomi yangberbeza-beza.

(d) Buku tidak mempunyai format yang khusus.(e) Kandungan buku mengandungi maklumat,

pengetahuan, pandangan atau saranan.(f) Buku ditulis dalam pelbagai kategori (umum, ilmiah,

kreatif, fiksyen, dan sebagainya) untuk pelbagaiperingkat khalayak pembaca.

3.4 PemilihanDasar Penerbitan Universiti memberikan penekananpenerbitan kepada buku yang mampu memenuhi kepentinganilmu, mencitrakan universiti dan kewibawaan staf, namundemikian aspek komersial dan kepentingannya bagimemenuhi tanggungjawab sosial turut diberikan perhatian.

Buku yang mampu memenuhi kepentingan ilmu, bersifatkomersial dan memenuhi tanggungjawab sosial merupakanbuku-buku yang matannya merentasi aspek:



(a) Penulisan yang berupa penemuan sesuatu perkarayang baharu, istimewa dan belum pernah diterbitkan.Contohnya, penemuan sejarah, sains atau isu-isu yangbersifat sejagat.

(b) Menyerlah elemen Malaysiana dalam pelbagai bidangilmu.

(c) Berbentuk kontemporari yang boleh digunakan sebagaibahan pembelajaran di institusi pengajian tinggi.

(d) Menyentuh isu semasa.(e) Merangsang minda pembaca sekali gus mencetuskan

impak modal insan berilmu dan memperkasa bangsa.(f) Bidang khusus, tetapi diperlukan sebagai rujukan dan

pendokumentasian.

Disertasi atau tesis yang boleh dipertimbangkan untukditerbitkan dalam bentuk buku adalah seperti yang berikut:

(a) Disertasi atau tesis sarjana atau kedoktoran yang telahdiluluskan, yang dicadangkan oleh pemeriksa ataupelapor supaya diterbitkan.

(b) Kandungan karya adalah sesuatu yang baharu dan asliyang belum pernah diterbitkan.

(c) Daripada segi kandungan, keutamaan diberikan tesisatau disertasi yang mengandungi persoalan kajianMalaysia atau menyerlah elemen Malaysiana danpersoalan kajian sejagat.

(d) Daripada segi bahasa, ditulis dalam bahasa Melayudiberikan keutamaan. Namun demikian, pertimbanganpenerbitan juga diberikan bagi disertasi atau tesis yangditulis dalam bahasa Inggeris.

(e) Persoalan kajian boleh diperluaskan skop dan ufuknyaagar menarik pembaca yang lebih ramai dan pelbagai.Ini juga bermakna subjek buku yang akan diterbitkanitu tidak sempit, malah diperluaskan.



(f) Menggunakan bahasa yang baik.(g) Boleh dipertimbangkan untuk terbitan dan melalui

satu proses pengubahan.(h) Mudah diubah suai daripada segi format, kandungan

persembahan, dan bahasa.

3.5 Kaedah Mengubah atau MenukarApabila melakukan pengubahan disertasi atau tesis kepadabuku ada beberapa perkara asas yang perlu difahami. Kaedahmengubah disertasi atau tesis kepada buku ialah:

(a) Penyuntingan, khasnya penyuntingan naskhah yangberat dan memerlukan komitmen yang tinggi. Penulismungkin perlu mengolah, merombak atau menyusunsemula bab, perenggan dan ayat, atau susunanpenghujahan.

(b) Mengubah persoalan kajian atau hipotesis. Ini adalahsesuatu yang sukar yang menyebabkan mungkinsesebuah disertasi atau tesis tidak layak diterbitkan.Kemungkinan disertasi atau tesis yang dihasilkan amatmenarik dan mantap, tetapi mungkin pernyataanpersoalan kajian, atau kaedah atau data atauanalisisnya atau kesimpulannya tidak selari. Jikalaupenulis sanggup mengubah atau mengemas kinidisertasi atau tesis kerana memikirkan ada sesuatuyang berguna boleh diterbitkan atau diketengahkan,maka “pengubahan” ini boleh dilakukan.

(c) Menyusun semula bahan. Memindahkan bahan itudaripada satu tempat atau bahagian kepada tempatatau bahagian lain, kaedah ini dikenali sebagai prosesmenstruktur semula.

(d) Memendekkan karya, iaitu ada bab atau bahagian yangdibuang, ada bab atau bahagian yang diringkaskan.



Kurangkan contoh yang berlebihan dalam sesebuahtesis.

(e) Melibatkan penyaringan bagi pembuangan bahan yangtidak diperlukan bagi sesebuah buku supaya sesuaidengan keperluan sasaran pembaca.

(f) Mempermudah bahasa, istilah dan ayat. Petuamenghasilkan penulisan yang baik ialah bahasa yangdigunakan hendaklah mudah difahami. Istilah khususbagi bidang ilmu masing-masing hendaklah ditakrifdan dijelaskan, kerana sasaran pembaca buku inibukan semestinya sarjana dalam bidang yang sama.Orang awam yang disasarkan membaca buku itu kelakdapat memahami dan menghayatinya. Untukmemudahkan kefahaman pembaca, penggunaan jargonharus dielakkan.

3.6 Proses Mengubah atau MenukarTujuan disertasi atau tesis ini adalah untuk menunjukkankeupayaan penulis merumuskan persoalan, masalah,menjalan dan untuk menyelesaikan kajiannya, serta menulishasil kajian. Sebaliknya, tujuan buku adalah untukmenyampaikan atau menyalurkan idea dan sekaligus memberipengajaran, ilmu dan impak kepada pembaca. Disertasi atautesis memenuhi keperluan akademik, manakala bukumemenuhi keperluan yang lebih luas, iaitu untuk berbicarasecara umum. Khalayak disertasi atau tesis lazimnyadimanfaatkan oleh kelompok kecil, sedangkan khalayak bukumenjangkau ratusan, bahkan ada buku ditekuni oleh ribuanpembaca yang tidak dikenali oleh penulis. Secara ringkas,perbezaan antara disertasi atau tesis dengan buku adalah darisegi tujuan, khalayak, pengarang, skop, dan gaya, sertastruktur pendokumentasiannya.

Meskipun disertasi atau tesis berbeza daripada buku, di



Tesis/Disertasi

• Penggunaan bahan yang dilindungiakta hak cipta diizinkan untuktujuan pembelajaran dan pengajaran

• Tajuk bab berstruktur dan telahditetapkan terlebih dahulu; yangketara antara bab tiada kaitan

• Pengenalan• Ulasan kepustakaan/Kajian literatur• Pernyataan masalah• Objektif/hipotesis• Kaedah kajian/metodologi• Data dan bahan• Analisis maklumat• Penemuan/perbincangan• Cadangan/kesimpulan• Rujukan• Lampiran• _• Kajian literatur yang luas

• Kaedah kajian/metodologi terperinci

• Fokus yang sempit

• Aras tajuk sehingga lima• Perhatian mendalam kepada sumber,

metodologi dan teori• Pengulangan yang banyak

• Nota, ilustrasi, jadual bersifat rencam(komprehensif) dan banyak

• Petikan yang banyak

• Rujukan/bibliografi yang banyak

• Senarai sumber rujukan panjang,diperiksa oleh beberapa pakar,kelompok pembaca kecil, jargonbidang boleh digunakan

Jadual 3.1 Ciri tesis/disertasi dan bukuBuku

• Penulis perlu mendapatkan izinbertulis daripada pemilik karya untukmenerbitkan bahan yang dilindungiakta hak cipta

• Tajuk bab bergantung kepada topikperbincangan bab tersebut; antara babterdapat unsur kaitan atau saling kaitantara bab sebelum dan berikutnya

• Pengenalan

• Bab-bab yang disusun bersinambungan• Penutup

• Lampiran (jika perlu)• Rujukan• Indeks• Latar belakang ditulis berdasarkan

pengetahuan, pengalaman dan ulasankepustakaan/kajian literatur

• Diringkaskan sebagai perenggan-perenggan pengenalan sahaja

• Garapan penulisan kepadaperbincangan kepada penemuan, bukanbagaimana ia ditemui.

• Metodologi ringkas boleh ditulis dalamPengenalan (jika perlu sahaja)

• Fokus luas, sesuai dengan tajuk bukudan kelompok pembaca sasaran yanglebih luas

• Aras tajuk dibataskan tiga aras• Penataran luas memfokus kepada

subjek yang dibincangkan• Pengulangan diminimumkan bagi

membina aliran idea yang licin• Ringkaskan; gabungkan; mudahkan;

buang mana yang tidak membantupemahaman pembaca

• Kurangkan petikan penuh; petik frasa/perkataan sahaja

• Masukkan rujukan yang dirujuk secaralangsung sahaja

• Senarai sumber mengikut keperluan,kelompok pembaca sasaran lebih luas:jargon perlu dielak, pilih istilah/perkataan yang difahami pembacasasaran



samping terdapatnya kekangan yang boleh menggagalkankedua-duanya menjadi buku, namun kekangan tersebut bolehdiatasi dan mempunyai potensi untuk menjadi buku yang baik.Proses pengubahsuaian kedua-duanya menjadi buku bolehmerentas beberapa tahap.

Yang paling penting ialah tahap mengubah daripadadisertasi atau tesis yang belum diterbitkan kepada manuskripbuku. Kedua-duanya didukung oleh penulis yang sama, teksperkataan dan idea daripada jalur pemikiran penulis sama,dan kedua-duanya juga belum diterbitkan.

Proses pengubahsuaian daripada disertasi atau tesiskepada buku hendaklah mematuhi bahagian anatomi buku,iaitu mengandungi bahan awalan, bahan teks, dan bahanakhiran serta termasuk judul kulit dan blurb. Judul disertasiatau tesis biasanya agak panjang dan bersifat kajian,manakala judul buku pula biasanya menarik, tepat, jelas,ringkas, dan padat.


Panduan dan Gaya Penerbitan 27

4.1 PengenalanSesuai dengan tajuk, iaitu Panduan Penerbitan BukuPenyelidikan bahagian ini bertujuan menerangkan aspekberkaitan penulisan teks, fizikal buku dan kaedah penyerahanmanuskrip. Selain itu, panduan ini turut menjelaskan tentanghalaman teks yang diliputi, tipografi bersangkutan dengantajuk, subtajuk, kapsyen, dan label ilustrasi supayakeseragaman penampilannya dapat diwujudkan.

Bagi memastikan sesebuah penulisan dapat memenuhiaspek kualiti tipografinya, maka bahagian ini juga turutmenyediakan kaedah menulis bagi istilah teknikal dansingkatan, unit ukuran, nombor, jadual, rajah, penomboran,serta persamaan.

Selanjutnya, perkara yang tidak kurang pentingnyauntuk diselaraskan ialah gaya penulisan ‘rujukan’. Dalamdunia penulisan dan industri perbukuan, terdapat beberapagaya yang cukup mantap, popular dan meluas digunakan,contohnya seperti gaya The Publication Manual of the APA

4Panduan dan Gaya

PenerbitanG G



(American Psychological Association), The MLA Style Manual(Modern Language Association), The Council of Biology EditorsStyle, ACS Style Guide (American Chemical Society), TheChicago of Manual Style (University of Chicago Press),Turabian-Chicago, Harvard, Cambridge, The Council ofScience Editors (CSE), AMA Manual of Style (AmericanMedical Association), The Associated Press Stylebook, TheElements of Style, The Elements of Typographic Style, ISO690, MHRA Style Guide, The New York Times Manual, TheOxford Guide to Style dan New Hart’s Rules: The Handbook ofStyle for Writers and Editors dan lain-lain.

Dalam konteks negara, Gaya Dewan satu-satunya gayayang komprehensif sifatnya dan digunakan sebagai rujukanbagi penulis, editor, pembaca pruf, pengatur huruf, bahkanpenggiat industri perbukuan negara. Gaya-gaya ini berbezaantara satu sama lain dalam soal atau kaedah mencatatkanpetikan (kutipan) atau rujukan sesuatu sumber. Oleh itu,dalam konteks penulisan buku ilmiah khususnya, bagimeminimumkan persoalan perbezaan yang mungkin timbuldaripada perspektif penulis yang pelbagai latar belakangpengajian, panduan ini menyediakan satu gaya bagi rujukanpenulis, editor dan penerbit.

Akhir sekali bahagian ini memperihalkan penyediaanindeks. Biasanya menyedia dan membina indeks bagisesetengah penulis atau editor menjadi suatu perkara yangsukar dilaksanakan, terutama bagi mereka yang pertama kalimenulis atau dengan kata lain yang tak biasa atau tak pernahmenyediakannya. Sekalipun demikian, oleh sebab individuyang berkelayakan menyediakan indeks ialah penulis, justeruindeks perlu juga disediakan oleh penulis. Maka, panduan inidiharapkan dapat dijadikan rujukan dan panduan bagimembantu penulis menyediakan indeks, sekurang-kurangnyabentuk indeks yang disediakan itu boleh menjadi ‘indeksmudah’ yang boleh dimanfaatkan oleh para pembaca.



4.2 Penerbit

4.2.1 Penerbitan: Spesifikasi Fizikal Buku Ilmiah danNaskhah Atur Huruf

Dalam konteks penerbitan buku ilmiah secara umumnya saizbuku yang ditetapkan terbahagi kepada tiga kategori, iaitubuku bersaiz 33 × 51 pika (5.5" × 8.5"), 36 × 54 pika (6" × 9")dan 39 × 57 pika (6.5" × 9.5"). Walau bagaimanapun, sekiranyadiperlukan saiz buku yang lain, maka saiz tersebut hendaklahtertakluk kepada keperluan dan kesesuaian judul atau bidang.Perincian atur huruf merujuk tiga saiz di atas seperti dalamJadual 4.1.

Jadual 4.1 Ukuran teks dan jidar

SAIZ BUKU

KETERANGAN 5.5" × 8.5" 6" × 9" 6.5" × 9.5"(33 × 51 (36 × 54 (39 × 57pika) pika) pika)

Ukuran Pika Pika Pika

Halaman Kandungan, Prakata,(labuhan minimum dari garis 10 10 11.5berepang atas ke garis dasarbaris pertama)

Labuhan minimumdari garis berepang 10 11 11.5atas ke ataspertama tajuk bab.

Labuhan barispertama teks (darigaris berepang 20 21 23atas ke garis dasarbaris pertamateks).

Jarak dari garisdasar barispertama teks ke 26 27 28garis dasar barisakhir teks.

HalamanPermulaanBab



4.2.2 Tajuk Turutan

(a) Halaman pertama bagi setiap bab, tajuk turutannyatidak perlu dicetak (lihat Rajah 4.1).

(b) Tajuk turutan bagi setiap bab ialah ‘judul bab’ yangditampil/dicetak dalam halaman bernombor ganjil(rekto) dan ‘judul buku’ dalam halaman bernombor

Dua Lajur. – – –

Lajur 1. – – –

Ruang antara lajur. – – –

Inden. 2.0 2.0 2.0

Dari garis berepangatas ke garis dasar 5.0 5.0 5.0tajuk turutan.

Dari garis berepangatas ke garis 7.0 7.0 7.0pertama teks.

Dari garis dasarbaris pertama teks/tajuk turutan ke

41.0 43.0 46.0garis dasar barisakhir teks (tinggi/teks).

Folio (jarak dari garis berepangatas ke garis dasar nombor folio). 2.0 2.0 2.0

Dalam 4.0 4.0 4.0

Luar 5.0 5.0 5.0

Kepala (jarak darigaris berepang atas 5.0 5.0 5.0ke garis dasartajuk turutan).

Kaki (jarak darigaris berepangbawah ke garis 5.0 6.0 6.0dasar baris akhirteks).

HalamanTeks

LebarTeks

Jidar



genap (verso) dan reka letaknya hendaklah berada ditengah-tengah ruangan teks (lihat Rajah 4.2).

(c) Nombor halaman bagi setiap bab hendaklah bermuladengan nombor ganjil (tak bercetak). Nombor halamanturutannya hendaklah dicetak – nombor genap santaksebelah kiri atas (verso) dan nombor ganjil santaksebelah kanan atas (rekto) dan hendaklah dicetaksebaris dengan tajuk (lihat Rajah 4.2).

Rajah 4.1 Halaman bab

Bab 7Gaya Dan Panduan Menulis

Manuskrip Buku Penyelidikan

Sesuai dengan tajuk, iaitu Gaya danPanduan Menulis Manuskrip BukuPenyelidikan bahagian ini bertujuanmenerangkan aspek berkaitan penulisanteks, fizikal Buku Penyelidikan, dan kaedahpenyerahan manuskrip.

Selain itu, gaya dan panduan ini turutmenjelaskan tentang halaman teks diliputi

Rajah 4.2 Nombor halaman

Turabian-Chicago, Harvard,Cambridge, AMA (American MedicalAssociation), ACS Style Guide, AMA Manualof Style, The Associated Press Stylebook, TheElements of Style, The Elements ofTypographic Style, ISO 690, MHRA StyleGuide, The New York Times Manual, TheOxford Guide to Style/New Hart’s Rules danlain-lain.

Gaya-gaya ini berbeza antara satusama lain dalam kaedah mencatat petikan(kutipan) atau rujukan sesuatu sumber.Oleh itu, dalam konteks penulisan BukuPenyelidikan ini bagi meminimumkanpersoalan perbezaan yang mungkindilakukan dalam kalangan penulis yangmempunyai pelbagai latar belakangpengajian, panduan ini menyediakan satugaya bagi rujukan penulis

Bagi memastikan penulisan BukuPenyelidikan ini memenuhi aspek kualititipografinya, maka bahagian ini juga turutmenyediakan kaedah menulis bagi istilahteknikal dan singkatan, unit ukuran,nombor, jadual, rajah, pernomboran, danpersamaan.

Selanjutnya, perkara yang tidakkurang pentingnya untuk diselaraskan ialahgaya penulisan tentang ‘rujukan.’ Dalamdunia penulisan dan industri perbukuan,terdapat beberapa gaya yang cukup mantapdan popular digunakan, contohnya sepertigaya The Publication Manual of the APA(American Psychological Association), MLA(Modern Language Association), CBE(Council of Biology Editors), ASC (AmericanChemical Society), The Chicago of ManualStyle (Universiti of Chicago Press),

Garis dan Panduan Menulis ... 3534 Garis dan Panduan Penerbitan



(d) Nombor halaman bagi setiap bab hendaklah bermuladengan nombor Arab ganjil (Contoh, Bab 1: 1-13, Bab2: 15-n).

4.3 Kumpulan Penyelidikan BersekutuSebagai penyelaras dalam konteks penerimaan manuskrip inihendaklah menyemak ‘Senarai Semak PenyerahanManuskrip’ manuskrip yang disediakan (lihat Lampiran 4).

4.4 Penulis

4.4.1 Penyerahan Manuskrip kepada KumpulanPenyelidikan Bersekutu

(a) Penulis dikehendaki menyerahkan SATU (1) salinanmanuskrip (keseluruhan bahan dalam bentuk salinanasal) yang bercetak dan SATU salinan softcopy(contohnya medium CD-ROM) yang mengandungimaklumat manuskrip berkenaan kepada PenyelidikanBersekutu.

(b) Manuskrip hendaklah diserahkan dalam bentuk rata,iaitu tidak bergulung atau lain-lain cara yang bolehmenjejaskan sifat fizikalnya dan dimasukkan ke dalamsampul surat dengan pengikat lembar yang kuat.Penjilidan yang sesuai akan dibuat oleh PenyelidikanBersekutu.

(c) Manuskrip yang diserahkan hendaklah merupakanpenulisan yang bersumberkan cetusan pemikiranterakhir oleh penulis dan bukannya berupa sebuah drafyang diandaikan akan dipinda kemudiannya.

(d) Semua ilustrasi seperti fotografi, gambar rajah, carta,graf, peta, dan lukisan hendaklah diserahkan dalamwarna hitam putih (kecuali dalam kes tertentu ilustrasi



berwarna) dan boleh dikemukakan secara berasingandaripada teks atau diletakkan terus ke dalam teks.Sekiranya ilustrasi berkenaan disediakan secaraberasingan, dinasihatkan supaya setiap ilustrasiberkenaan diberikan tajuk dan nombor di bahagianbelakang. Tajuk dan nombor yang dicatatkan inihendaklah sama dengan yang tercatat di dalamruangnya yang terdapat di dalam halaman teks.

(e) Manuskrip dengan tulisan tangan TIDAK akanditerima.

(f) Simpan (save) keseluruhan bahan manuskrip (bahanawalan, bahan teks, bahan akhiran dan ilustrasi)menggunakan format doc; elakkan mengemukakan faildengan format docx.

(g) Beri nama bagi setiap fail menggunakan singkatan,nombor bab, dan format akhiran (format suffix), contoh– Bab 3.doc.

4.4.2 Pembinaan Manuskrip Secara Umum

(a) Penulis digalak menggunakan perisian Word 7.0 (atauversi terkini) dengan komputer Macintosh atau PC ataukomputer yang serasi dengannya.

(b) Manuskrip hendaklah ditaip dengan kemas, bersihdan tersusun menggunakan kertas yang bersaiz A4,langkau dua (2) baris dengan sebelah halaman bercetaksahaja.

(c) Penulis hendaklah memastikan supaya setiap halamanteks mempunyai jidar/birai yang piawai, iaituberukuran dari kiri 32 mm (1.25"), kanan 32 mm (1.25"),atas 25 mm (1.0") dan bawah 32 mm (1.25").

(d) Sebuah manuskrip ditakrifkan sebagai lengkapapabila manuskrip tersebut memenuhi syarat untukdijadikan sebuah buku. Pada umumnya, sebuah buku



mengandungi tiga bahagian utama yang terdiridaripada bahagian (bahan) awalan, bahagian (bahan)teks, dan bahagian (bahan) akhiran. Oleh itu, seseorangpenulis hendaklah memastikan bahawa manuskripyang disediakan mengandungi ketiga-tiga bahagianberkenaan.

(a) Bahagian (Bahan) Awalan seperti judul separa(judul buku), halaman ilustrasi muka, judul penuh,halaman hak cipta, dedikasi, penaja, kandungan,senarai ilustrasi, senarai jadual, senarai penulis/penyumbang, halaman epigraf, halaman kronologi,halaman kata pengantar, halaman prakata,halaman penghargaan, dan halaman singkatansimbol. Bagi setiap halaman ini hendaklahdicatatkan/dinomborkan muka surat (folio) denganmenggunakan angka Roman kecil seperti i, ii, iii,iv, v, vi dan seterusnya. Lazimnya penyediaanbahan ini seperti diperincikan di bawah:• Halaman Judul Separa (disediakan oleh

Penerbit UTM Press).• Halaman Ilustrasi Muka (disediakan oleh

penulis).• Halaman Judul Penuh (disediakan oleh

Penerbit UTM Press).• Halaman Hak Cipta (disediakan oleh Penerbit

UTM Press).• Halaman Dedikasi (disediakan oleh Penerbit

UTM Press).• Halaman Penaja (disediakan oleh Penerbit

UTM Press).• Halaman Senarai Kandungan (diadun

berdasarkan kategori, jenis dan peringkatpembaca disediakan oleh penulis).



• Halaman Kata Pengantar (teks disediakan olehtokoh yang dipilih oleh Penerbit UTM Press/penulis (jika perlu)).

• Halaman Abstrak (tiada halaman abstrakdalam buku. Boleh diserapkan dalam halamanprakata atau blurb).

• Halaman Prakata (disediakan oleh penulis).Tiga perkara dicakupi halaman ini, iaitu (i)Tujuan buku ditulis, (ii) Skop kandungan bukudan (iii) Sejarah penulisan buku berkenaan.

• Halaman Penghargaan. Disediakan olehpenulis atau Penerbit UTM Press kepadaindividu, institusi, penerbit, atau pihak yangmenaja dan terlibat dalam penghasilan karya.Jika halaman ini ringkas, maka ada baiknyapenghargaan penulis kepada semua pihak yangmenjayakan sumbangan penulisan bukuhalaman dimasukkan ke dalam prakata.Sebaliknya, jika panjang, maka boleh ditulisdalam halaman penghargaan secaraberasingan.

(b) Bahagian (Bahan) Teks bahan yang terletak diantara bahagian awalan dengan bahagian akhiranyang terdiri daripada sama ada bahagian, bab dansub-bab. Halaman teks hendaklah diberi bilanganmuka surat (folio) menggunakan angka Arabseperti 1, 2, 3, 4, 5, dan seterusnya.

Contoh:

PengenalanBab Pengenalan memuatkan maklumat tentangbagaimana penulis mempersembahkan kandungan



buku berkenaan. Bab ini membentangkan latarbelakang kajian, mungkin juga persoalan yangmembawa penulis untuk mengkaji persoalankajian atau suatu tesis atau membentukhipotesis kajian, iaitu persoalan pokok sesuatupenyelidikan. Oleh itu, dalam bab pengenalan inijuga dimasukkan kerangka kajian, kaedah dankesimpulan kajian. Menariknya, bab ini menjadibab perbandingan atau penanda aras kepadabab-bab lain. Sebabnya, editor, pembaca, penilaimenyorot bab ini dahulu sebelum menyingkap bab-bab lain. Andainya bab ini digarap secara kritis,bernas dan baik, maka gambarannya bab-bab laindapat ditanggapi sebagai baik. Antara perkarayang diperkatakan dalam bab ini ialah:

(i) Objektif buku (secara ringkas).(ii) Tujuan dan kaedah kajian.(iii) Pentakrifan bidang kajian.(iv) Pemerolehan bahan dan metodologi.(v) Ulasan kepustakaan.(vi) Mengutarakan persoalan kajian.

Sekiranya maklumat ini ditulis dalam halamanpengenalan, maka halaman prakata hanyamengandungi maklumat ringkas tentang:

(i) Mengapa disertasi dan tesis ini ditulis danmengapa dijadikan buku?

(ii) Untuk siapa buku ini ditulis?(iii) Keistimewaan buku.(iv) Harapan penulis.



IsiBab-bab isi disusun mengikut kaedah kronologi,urutan, sebab dan akibat dan logik. Secararingkas, antara perkara “isi” yang boleh diberikanperhatian ialah:

(i) Panjang bab: Bab hendaklah seimbangdaripada segi ketebalan, kerana ketebalantersebut dengan sendirinya dapatmenggambarkan perbahasan yang seimbang.Perkara penting yang perlu diberi perhatiansetiap bab harus mendepani sekurang-kurangnya satu persoalan kajian. Selainitu, panjang bab berkait dengan perkarayang dibincangkan yang diikat kuat olehtujuan ditulis.

(ii) Keseimbangan bab: Mungkin berlaku prosespemendekan bagi sesetengah bab ataupengembangan bagi bab yang lain.Pemendekan bab boleh berlaku denganmengurangkan contoh atau mempermudahjadual yang kompleks, manakalapengembangan bab adalah dengan caramemasukkan sesuatu isu, data danmaklumat baharu yang mungkin asalnyatidak terdapat dalam disertasi.

(iii) Jalinan Bab: Disertasi mempunyai tesisutama, oleh itu, setiap bab mungkinmempunyai “subtesis” dan ini memerlukanjalinan atau pertautan bab demi bab bagimembentuk tesis utama yang mantap. Atauboleh juga dilihat jalinan bab demi bab yangbertaut.

(iv) Kupasan bab: Penulis dan editor perlumemerhatikan kupasan sesebuah bab



yang bermula dengan satu pengenalan danberakhir dengan rumusan yang selaridengan persoalan kajian yang diperkenalkandalam perenggan pengenalan.

PenutupBab penutup antaranya mengandungi hasilpenemuan kajian, cadangan, dan harapan yangberkait rapat dengan tajuk kajian dan cadangankajian selepas itu. Bab penutup ini juga biasanyamengandungi kesimpulan keseluruhan bab, iaituyang hendak disimpulkan ialah kajian itu. Bab inijuga merumuskan apakah kajian itu membuktikansesuatu berdasarkan data, kaedah kajian dananalisis yang dibuat.

Bab penutup merupakan rumusan tentangpersoalan kajian. Mungkin kesimpulan tentanghasil kajian terhadap persoalan kajian dalamdisertasi yang kini menjadi tesis disertasiberkenaan. Pastikan rumusan dan kesimpulanyang dibuat menjawab persoalan kajian, danbukannya mengemukakan sesuatu penghujahanbaharu yang tidak pun dibentangkan padaperingkat awal dalam bentuk persoalan kajian,data dan analisisnya. Dalam bab penutup, elakkandaripada mengemukakan cadangan penyelesaianseperti yang diamalkan dalam penulisan kertaskerja.

(c) Bahagian (Bahan) Akhiran merupakan bahanyang menjadi rujukan kepada pembaca untukmemahami matan atau teks dengan lebihmendalam (mengikut turutan seperti yangdicatatkan di bawah):



(i) Lampiran (jika ada).(ii) Nota (jika ada).(iii) Senarai istilah (jika ada).(iv) Glosari (jika ada).(v) Bibliografi (perlu disediakan penulis).(vi) Indeks (perlu disediakan penulis).

Lampiran• Maklumat tambahan yang penting untuk

membantu pembaca memahami teks yangdibaca.

• Bergantung pada keperluan dan lampirantersebut mestilah menyokong teks.

• Seboleh mungkin bahan lampirandikurangkan, misalnya “borang soal selidik”tidak perlu dijadikan bahan lampiran dalambuku dan monograf kerana kaedahpenyelidikan telah dijelaskan sedikitsebanyak dalam bab pengenalan.

• Jadual dan data yang terperinci hendaklahdipermudah dan dijadikan bahan jadualdalam bentuk huraian dalam teks.

• Pastikan bahan lampiran bukan bahanyang sudah diterbitkan, kerana bahantersebut boleh dicapai atau didapatidalam perpustakaan. Contohnya, panduanpengajaran tidak perlu dipetik sebagai bahanlampiran, kerana bahan tersebut boleh dibeliatau dicapai di perpustakaan.

Glosari• Perkataan, ungkapan dan istilah dalam teks

yang perlu diberikan huraian lanjut untukmembantu pemahaman pembaca.



• Keperluan bergantung pada jenis buku.• Disusun mengikut abjad.

Rujukan Lanjut (Lihat maklumat lanjut dalamPerkara 4.4.13)• Rujukan lanjut digunakan untuk mendapatkan

maklumat tambahan bagi sesuatu teks yangberkaitan.

• Disusun mengikut abjad.• Disediakan mengikut sistem penulis – tahun

(tarikh).

Rujukan/Bibliografi (lihat Perkara 4.4.13)• Sekiranya sumber bahan rujukan terdiri

daripada pelbagai kategori yang jumlahnyamelebihi bahan rujukan, bahan tersebuthendaklah disusun mengikut kategoriberkenaan, contohnya buku, majalah, jurnal,akhbar, wawancara, laman sesawang, kertaskerja dan tesis.

• Senarai bahan yang dirujuk oleh penulisdalam menyediakan buku tersebut.

• Disusun mengikut abjad.• Disediakan mengikut sistem penulis – tahun

(tarikh).

Indeks (Lihat maklumat lanjut dalam Perkara4.4.17)• Indeks ialah senarai perkara dan nama yang

disediakan di akhir bahagian akhiran.• Terdapat dua jenis indeks, iaitu indeks

perkara dan indeks nama.



(d) Blurb Keterangan ringkas isi sesebuah buku yangtermuat pada jaket bagi buku kulit keras atau padakulit belakang buku kulit lembut. Keterangantersebut boleh mengandungi inti pati kandunganbuku, keistimewaan buku berkenaan, kelompoksasar pembaca, biodata ringkas penulis sepertikelulusan tertinggi, pengalaman/hasil penulisanyang sudah diterbitkan dan kejayaan penulisdalam bidangnya (anugerah). Selain itu, boleh jugadimasukkan petikan kata-kata tokoh/pengulastentang buku berkenaan sebagai sokongan bagitujuan promosi dan gambar foto penulis.

(e) Penulis hendaklah mengikut dan menerima pakaigaya yang diperincikan panduan ini dalampenyediaan manuskrip seperti penggunaan hurufbesar, huruf condong, tanda bacaan, sistempenomboran akronim, ejaan, dan tatabahasa.

(f) Penulis manuskrip bagi bidang sains, teknologi,dan perubatan perlu memberi perhatian yangmendalam dan serius kepada aspek keseragamandalam penggunaan istilah, unit ukuran, dimensi,simbol, rumus matematik, tanda teknikal dan lain-lain. Penggunaan aspek di atas hendaklahmenurut piawaian gaya panduan ini.

4.4.3 Penulisan Teks

(a) Penulis secara prinsipnya boleh menggunakan semuafungsi dalam Word, terutamanya displayed lists, typestyle seperti bold, atau italic, fungsi mengindeks, dannota kaki.



(b) Hanya gunakan return key apabila menamatkanperenggan atau selepas membuat tajuk atau subtajukatau langkah yang sama. Penggunaan tanda sempang(hyphenation) secara manual tidak dibenarkan danjangan gunakan format seperti framing, centering, ataushading.

4.4.4 Jenis Fon

Gunakan satu jenis fon sahaja bagi pembinaan keseluruhanteks. Penulis hendaklah menggunakan jenis fon Times NewRoman, dengan fon bersaiz 12 poin. Walau bagaimanapun,kapsyen bagi ilustrasi (graf, histogram, carta, peta, rajah,jadual, foto dan lain-lain) ialah 11 poin, manakala label bagisebarang ilustrasi hendaklah menggunakan saiz 10 poin ataumengikut kesesuaian saiz ilustrasi.

4.4.5 Penekanan

Dalam teks, bagi menunjukkan penekanan atau penegasanperkataan atau frasa, gunakan rupa taip huruf condong.

4.4.6 Tajuk dan Kandungan

Tajuk mesti mencerminkan kandungan yang dapatmemberikan makna serta memudahkan pembaca memperolehidea secara umum. Struktur kandungan perlu membayangkannaratif ilmiah yang mantap dalam pembangunan setiap bab.

(a) Gunakan aksara digit atau nombor Arab bagi mengenalpasti sesebuah bab.

(b) Tajuk bab boleh dibuat dalam huruf besar, atau hurufbesar dan huruf kecil, dan boleh diletak sama ada ditengah-tengah, santak ke kiri atau ke kananmenggunakan saiz taip yang sesuai.



(c) Pecahan tajuk kepada subtajuk boleh dibuat tetapipecahan lebih daripada TIGA (3) aras subtajuk tidakdigalakkan. Pecahan subtajuk boleh dibuat denganmenggunakan huruf tertentu mengikut panduan statuspecahan.

Sila gunakan kaedah tidak melebihi tiga aras dengantipografi seperti berikut:

(a) TAJUK (jenis fon Times New Roman, saiz 12 poinhuruf besar dan rupa taip tebal).

(b) Subtajuk (jenis fon Times New Roman, saiz 12poin, huruf besar, kecil dan rupa taip tebal).

(c) Sub-subtajuk (jenis fon Times New Roman, saiz11 poin, huruf besar, kecil, rupa taip tebal dancondong).

4.4.7 Istilah Teknikal dan Singkatan

(a) Pastikan penggunaan ejaan bagi nama, tatanama,istilah, dan singkatan konsisten, termasuklah kapsyenatau label bagi jadual dan rajah.

(b) Singkatan, kecuali bagi singkatan yang amat biasa,hendaklah ditakrif atau dijelas ketika pertama kalidigunakan dan bekalkan senarai singkatan ini (lihatLampiran 5) dalam manuskrip.

(c) Sila gunakan apa jua tanda atau simbol untuk unit yangtelah diterima di peringkat antarabangsa yangdipanggil System International (SI) unit.

(d) Sebatian kimia hendaklah dinamai mengikut aturantatanama yang ditetapkan International Union of Pureand Applied Chemistry (IUPAC) dan ChemicalAbstracts.



Beri perhatian juga kepada perkara berikut yangberkaitan dengan penggunaan rupa taip huruf condong danHURUF BESAR KECIL:

(a) Spesies dan genus, matematik atau sifat fizikal danawalan nama bagi sebatian kimia hendaklah ditaipmenggunakan huruf condong (cis/trans, d/l/E/Z, o/m/p,R/S, t-Bu, tert-butyl).

(b) Judul buku dan jurnal.(c) Perkataan asing.(d) Istilah khas.(e) Kes perundangan.(f ) Teorem.(g) Perkataan yang dibincangkan.(h) L dan D sebagai contoh yang menunjukkan aktiviti

optikal hendaklah ditaip menggunakan atau dalamrupa taip besar kecil (D- dan L-dopa).

Jadual 4.2 Tatanama

Tatanama Huraian Tatanama HuraianA Keratan rentas luas P Jumlah tekanan, kPa

aliranAc Luas permukaan p Tekanan separa,

kelongsong tekanan statik, kPaAw Luas permukaan Q Fluks haba, W/m2

dinding pelapikD Garis pusat Re Nombor ReynoldsL Faktor berlar St Nombor StatonLw Panjang pelapik T Suhu mutlak, K



4.4.8 Unit Ukuran

Gunakan unit metriks (SI) untuk ukuran dan masukan unitEnglish atau Imperial menggunakan kurungan apabila sesuaiatau jika perlu.

4.4.9 Nombor dan Angka

Nombor yang kerap digunakan dalam sebarang bentukpenomboran ialah nombor Roman dan Arab, oleh itu penulisdan editor hendaklah menggunakan mengikut kesesuaiannyaseperti berikut:

(a) Angka digunakan bersama-sama unit ukuran dandijarakkan, misalnya 3 sm, 4 kg, 200 s, dansebagainya.

(b) Sifar hendaklah disertakan untuk nombor perpuluhan,misalnya 0.1, bukan .1.

(c) Pada umumnya nombor kurang daripada 10 hendaklahdieja sebagai satu, dua, …, sembilan, kecuali bersama-sama nombor lain, misalnya 11, 90, 102 dan 1032.Walau bagaimanapun, jika nombor digunakan padapermulaan ayat, nombor berkenaan hendaklah dieja,misalnya “Dua puluh pekerja kilang terbunuh dalamsatu kemalangan jalan raya.”

(d) Peratus hendaklah dieja dengan lengkap, misalnya 15peratus. Jika peratus digunakan lebih daripada tigakali dalam satu-satu bab, peratus hendaklah ditulisdengan simbol %.

(e) Nombor hingga empat digit seperti 9999 dituliskanrapat tanpa koma atau ruang. Nombor lebih daripadaempat digit dituliskan dengan mempunyai ruang,misalnya 10 000, 1 000 000, 10 000 000. Begitu jugauntuk titik perpuluhan, 0.0001, 0.000 01.



(f) Julat nombor hendaklah ditulis dalam bentuk 92–94,231–233, atau 1027–1032 menggunakan en dash.

(g) Tarikh ditulis tanpa koma, misalnya 10 Januari1986.

(h) Tahun Masihi dan Sebelum Masihi ditulis dalambentuk TM 1986 dan 100 SM.

(i) Julat tahun ditulis dalam bentuk 1820–1910, 1926–1928, atau 1711–1718 menggunakan en dash.

(j) Nombor perpuluhan seperti 4.1 hendaklah dibezakandaripada hasil darab titik seperti 4.1 = 4 × 1.

4.4.10 Jadual

(a) Jadual hendaklah diberi nombor secara berturutanmerujuk atau menggunakan nombor bab (contoh bagiBab 1, penulisan jadual ialah Jadual 1.1, Jadual 1.2,…, Jadual 1.n). Nombor pertama merujuk nombor bab,manakala nombor kedua merujuk urutan jadualditampilkan dalam sesebuah bab.

(b) Berikan tajuk untuk setiap jadual. Tajuk atau kapsyenjadual ini hendaklah diletakkan di atas jadual denganreka letaknya berada di tengah jadual (berlawanandengan tajuk/kapsyen rajah reka letaknya di bawahrajah) (lihat Rajah 4.3).

(c) Untuk memformat lajur jadual (table columns) gunakantable functions.

(d) Jangan menggunakan space bar untuk memisahkanlajur, dan juga jangan gunakan Excel untukmenyediakan jadual.

(e) Jika isi lajur jadual kosong, sila taip dengan tandasempang (–) di dalamnya.



4.4.11 Ilustrasi

Luas/Besar Rajah(a) Saiz rajah ditetapkan maksimum 101.6 mm × 127 mm

(4" × 5").

Ilustrasi DigitalUntuk memastikan buku yang diterbitkan berkualiti tinggi,dinasihatkan supaya penulis menggunakan; gambar foto,lukisan garis dan lain-lain dalam bentuk format elektronik.Perlu ditekankan di sini dan diberikan perhatian oleh penulisbahawa kualiti sesebuah hasil karya yang diterbitkansebenarnya banyak bergantung pada kualiti atau mutu bahanyang dibekalkan oleh penulis.

Garis: Hitam dan Putih Tanpa Shading(a) Semak semua garis dan pastikan ketebalan saiznya

hendaklah sekurang-kurangnya 0.1 mm (0.3 poin).(b) Lukisan garis hendaklah beresolusi minimum 1200 dpi.(c) Hafton seni – Gambar foto, lukisan, atau painting

dengan shading. Hafton hendaklah beresolusiminimum 300 dpi (darjah kecerahan antara ton cerahdengan ton gelap).

Kombinasi SeniKombinasi hafton dan garis, sebagai contoh, hafton yangmengandungi lukisan garis, lukisan huruf, diagram warnadan lain-lain. Kombinasi seni hendaklah beresolusi minimum600 dpi.

Fon Rajah(a) Gunakan jenis fon Times New Roman, elakkan

daripada menggunakan ‘effect’ seperti shading, outlinedan lain-lain.



(b) Gunakan saiz 10 poin bagi setiap label pada atau didalam rajah (lihat Rajah 4.3).

Kapsyen RajahSetiap rajah hendaklah diberikan kapsyen; ringkas, padat dantepat sesuai apa yang digambarkan oleh rajah. Letakkankapsyen di bawah rajah dengan kedudukan di tengah-tengahrajah. Sebagai contoh tipografinya ‘Rajah 4.3 Pemodulat8-QAM’ dengan saiz 11 poin, iaitu satu poin lebih kecilberbanding saiz teks (12 poin) dan menggunakan jenis fonsama yang digunakan di dalam teks, iaitu Times New Roman.Walau bagaimanapun, bagi kapsyen panjang hendaklahdicetak santak ke kiri, iaitu selari dengan lebar rajah.

(a) Jarak di antara dasar rajah atau bingkai dengan garisdasar kapsyen ialah 8.40 mm (0.33 inci).

Rajah 4.3 Pemodulat 8-QAM

PemodulatTerimbang 1

Masukan databinari siri

8 QAM

Pencampur

Pandaftaranjak 3-bit

PemodulatTerimbang 2

2- ke-4Penukar aras

2- ke-4Penukar aras

Anjakan90

PengayunPembawa



(b) Setiap rajah hendaklah diberikan penomboran secaraberturutan berasaskan nombor bab (contoh, Rajah 4.4,iaitu ‘4’ merujuk Bab 4 dan ‘4’ merujuk bilangan rajahyang ke-4 diperkenalkan dalam bab tersebut). Jikasekiranya sesebuah rajah terdiri daripada beberapa lagirajah, maka rajah-rajah tersebut hendaklah ditandaidengan menggunakan huruf kecil secara berturutanmengikut urutan abjad (a, b, c dan lain-lain) (cth., lihatRajah 4.4). Sekiranya rajah tersebut dikutip dalam teks,maka dicatatkan dengan catatan Rajah 4.4(a).

4.4.12 Karya Sains

Dalam bidang sains, simbol dan rumus kerap digunakan dalampenulisan. Oleh itu, simbol dan rumus hendaklah ditaipdengan jelas. Pastikan penggunaannya tidak menimbulkansalah tanggap atau boleh mengelirukan. Penulis hendaklahberhati-hati menggunakan huruf O, 0, l (el), 1, +, ×, x. Simbol

Rajah 4.4 Tatarajah khusus zon utama

(a)

(b)

(c)



matematik ditaip dalam rupa taip condong. Oleh itu, bagimengelakkan sebarang kesalahan eloklah penulismenandakan atau menyenaraikan simbol itu. Manakala,simbol kimia menggunakan rupa taip medium/Roman.

Contoh:

Semua unsur kimia hendaklah ditaip dengan rupa taipmedium/Roman dan simbol menggunakan fon taip khusus.

CH3 bukan CH3Beza huruf ‘O’ dengan angka ‘0’HNO3 bukan HN03Beza huruf ‘l’ (el) dengan angka ‘1’(satu)HCl bukan HC1Beza simbol × dengan huruf x2 × 2 bukan 2 x 2

Di samping itu, terdapat simbol yang rupa taip hampir serupa.Oleh itu, jangan tersalah guna simbol kerana rupa taiptersebut boleh memberikan maksud yang berbeza.

Jadual 4.3 Simbol hampir sama

α a v ϖ ς ξ ζ < ⟨ ∠ τ t

β B u µ Π π κ K K h_ h

θ υ Θ ∈ Σ Ε ε Σ Ξ ∪ U ξ x

δ ∂ n η ϖ ω ω ⊂ Χ χ X

ρ p φ ϕ ∅ Φ > ⟩ σ 6 ψ Ψ

∞

Persamaan atau Rumus Matematik(i) Persamaan berbentuk a2 + b2 = c2 boleh ditaip

menggunakan teks biasa dan boleh ditaip dalam baristeks. Contoh mereka letak ungkapan lihat Jadual 4.4.



(ii) Bagi semua bentuk persamaan yang lain, hendaklahmenggunakan Math Type atau Microsoft EquationEditor dan masukkan grafik ke dalam fail teks sebagaiobjek. Lakukan semua persamaan dengan cara ini, danbukan menjadi sebahagian daripadanya.

Nota: Jika penulis menggunakan Word 2007, penulistidak boleh membuat persamaan dengan defaultequation editor. Gunakan Math Type atau equation

xy

xy √ (x/y)

x y za b c

+ −− +

x y za b c

+ −− +

√ [(x + y – z)/(a – b + c)]

√ (x + y)x y+ x y+

1xy

1xy 1/√ (xy)

Jadual 4.4 Kaedah mereka letak ungkapan

Ungkapan Di luar Dalam baris teksbaris teks

4x ya

a

+4 /

x ya a

+ / / 4x a ay+

AB

BAC

−

//

A BA B C−

A / B /√ (A – B / C)

ab

o∫ab

o∫/a b

o∫

2 2

2 2 2( )a b

abx y+

+2 2

2 2 2( )a b

abx y+

+2 22 2 ( ) / 2( ) a b abx y ++

ab

∞

∏ab

∞

∏/a b

∞

∏



editor terdahulu, sebagai ganti ia boleh diakses viaInsert Object dari Insert ribbon.

(iii) Kedudukan rumus hendaklah berada di tengah-tengahteks. Kedudukan semua simbol dan tanda operatornyapula hendaklah seimbang.

Tanda Titik yang Merujuk PerpuluhanTanda titik perpuluhan sama seperti tanda noktah, iaitu padagaris dasar dan tidak ada jarak di antara angka-angka.

6.9 bukan 6 . 9 atau bukan 6.9

Tanda ElipsisPenggunaan tanda elipsis hendaklah dibuat menurut contohyang diberikan di bawah:

Contoh:Tanda elipsis ialah tiga titik seperti ini … membawamaksud pernyataan yang tak selesai, atau

x1, x2, …, xn bukan x1, x2, … xn

Kedudukan Tanda Titik di atas HurufTanda titik yang terletak di atas dan di tengah-tengah hurufberkenaan. Dalam hal ini, sedapat mungkin elakkanpenggunaan huruf kecil yang mempunyai tiang atas, misalnyab, l, h dan lain-lain.



VektorPenulisan simbol yang merujuk vektor, hendaklah ditaipdengan huruf Roman tebal. Ini termasuk tanda-tandaoperator, +, =, × dan tanda lain misalnya, penghasil tambahan.

A . B = AB sin θθθθθ

Dalam keadaan yang lain, misalnya untuk menunjukkanarah pergerakan, tanda panah di atas huruf digunakan.

Tanda Topi (^)Tanda ini terletak tepat di atas huruf. Gunakan satu unit jarakmenegak antara tanda ‘^’ dengan huruf berkenaan supayatidak bercantum.

� = ��

��

KurunganSaiz kurungan hendaklah ditaip sesuai dengan saiz persamaanatau ungkapan. Dalam sesuatu persamaan, dua kurunganyang sebentuk boleh wujud walaupun saiznya berbeza.

( )5 52 21 2 3 ( 1) (2 3)

3 3x y bukan y

= + + + + + +

Jarak di antara Nombor dengan OperatorJarak yang digunakan ialah jarak di antara perkataan.

( )21p V p Vυ+ =

( ) 5 112.8 0.3 10 Kα −= ± ×



4.4.13 Gaya Rujukan

Istilah gaya rujukan (dikenali juga sebagai sistem rujukanbagi sesebuah penerbit) digunakan sebagai peraturanmenetapkan perincian sumber maklumat seperti namapenulis, tahun/tarikh, penerbit dan sebagainya yang dirujukdalam sesebuah penulisan. Terdapat beberapa gaya rujukanyang telah pun diterima pakai secara mantap dan meluas olehsekumpulan penulis dalam sesuatu bidang. Antara gaya yangdimaksudkan ini termasuklah sistem rujukan Vancouver,Harvard, APA, AMA, MLA, CBS, CMOS dan lain-lain.Sebelum huraian tentang gaya ini dibuat, adalah pentinguntuk mengetahui perbezaan antara beberapa jenis gaya yangdimaksudkan.

Bibliografi atau RujukanSebenarnya, bibliografi bermaksud senarai penulisan individuyang diterbitkan. Namun demikian, biasanya sumberpenulisan yang dipetik digunakan dan senarai sumberberkaitan yang tidak dipetik dalam sesebuah penulisan jugatersenarai dalam bibliografi. Terdapat beberapa jenisbibliografi:

(a) Sumber dipetik yang mencakupi semua sumber yangdirujuk di dalam teks, mahupun nota kaki.

(b) Sumber rujukan mengandungi satu senarai penulisanyang dirujuk, termasuklah yang tidak dirujuk dalampenulisan.

(c) Bibliografi terpilih mengandungi senarai sumber yangdipetik bersama senarai penulisan yang lebih relevandan telah dirujuk.

(d) Anotasi bibliografi ialah satu senarai rujukan, di manasekurang-kurangnya beberapa daripadanya disusulidengan catatan terhadap isi kandungan dan kegunaanrujukan tersebut. Ringkasnya, bermaksud senarai



rujukan yang memberi fokus kepada topik-topik yangspesifik.

Jenis bibliografi yang paling kerap digunakan ialahsumber yang dipetik. Walaupun begitu, tajuk yang seringdigunakan untuk merujuk kepada sumber penulisan yangdipetik ialah bibliografi, rujukan atau senarai rujukan. Antaraketiga-tiganya istilah rujukan paling kerap digunakan olehbanyak disiplin dan juga buku panduan ini.

Apa pun istilah yang digunakan untuk panduan ini,tajuknya “bibliografi, rujukan atau senarai rujukan”diletakkan di tengah di bahagian atas halaman, menggunakanformat yang serupa untuk bab.

Ringkasnya, setiap buku, artikel, dokumen ataumanuskrip dan semua bahan elektronik yang telah dipetikatau dirujuk perlu disenaraikan dalam rujukan. Susunansenarai rujukan haruslah logik dan mengikut susunan abjadberasaskan nama keluarga penulis. Dewasa ini, dalamkebanyakan bidang, senarai yang lengkap menjadi pilihanberbanding senarai yang dikelompokkan mengikut sumberprimer atau sekunder atau pengelompokan mengikut buku,jurnal, surat khabar, dokumen atau tulisan rasmi danmanuskrip. Walau bagaimanapun, bagi sesuatu kajianberkaitan sejarah, Rujukan yang terbahagi kepada beberapakelompok genre mungkin diperlukan dan istilah yangdigunakan ialah bibliografi.

Tiada peraturan yang muktamad tentang cara menulisrujukan, dan amalan menulis rujukan sumber elektronik jugamasih belum diwujudkan.

Susun atur perkataan dan tanda bacaan dalam rujukanmengikut format yang berbeza daripada nota kaki. Sebagaicontoh, dalam nota kaki nama penulis ditulis mengikutturutan biasa menggunakan nama awal atau nama pertamadan dikuti dengan nama keluarga, tetapi dalam rujukan nama



keluarga mendahului nama pertama. Alasan perbezaan formatini adalah berasaskan tujuan. Tujuan menulis nota kakiadalah untuk memberi lokasi secara tepat sumber kenyataan(fakta, idea, konsep) yang dibuat dalam teks, termasuklahnombor halaman sebenar dari mana sumber yang dipetiktersebut dicatatkan dalam sumber asal. Amalan dan kaedahsebegini membantu pembaca mengesahkan maklumat denganmudah. Tujuan bibliografi dalam senarai rujukan pula adalahuntuk mengenal pasti keseluruhan hasil kerja dan bukansebahagian yang khusus sahaja.

Sistem VancouverSistem atau gaya membuat rujukan yang dinamai denganmengambil sempena nama sebuah bandar raya di Kanada.Pada tahun 1979, berlaku pertemuan editor jurnal perubatandi bandar raya ini bagi menetapkan format rujukan yangmenyeluruh. Format yang diadaptasikan ketika mesyuarattersebut dikenali sebagai sistem Vancouver dan digunakansecara meluas dalam bidang jurnal perubatan dan sainskesihatan.

Dalam sistem Vancouver, teks mengandungi nombordalam kandungan bertujuan memetik sumber penulisanpenulis dan nombor ini akan mengenal pasti sumber penulisansetiap kali ia dirujuk.

Menurut Mohd Najib (1) “MBE merupakan tunjangpenting kepada Malaysia yang sedang dibentuk, strukturyang akan berkhidmat kepada masyarakat kita padamasa akan datang....

Senarai rujukan dibina dengan menyusun sumberpenulisan yang dipetik mengikut turutan yang diberikandalam teks. Rujukan mengikut sistem Vancouver adalahseperti yang berikut:



1. Fatini Yaakob. 2011. Ainuddin Pejuang ‘Degil’Melayu. Skudai: Penerbit UTM Press.

2. Christensen, C. dan E. Henry. 2011. TheInnovative Universities: Changing the DNA ofHigher Education from the Inside Out. SanFrancisco: Jossey-Bass.

3. Fareed Zakaria. 2008. The Post-America World.San Francisco: WW Norton.

4. Covey, N. S. 1989. The Habits of Highly EffectivePeople. London: Simon & Schuster.

5. Kim, W. C., dan R. Mauborgne. 2005. Blue OceanStrategy: How to Create Uncontested Market Spaceand Make the Competition Irrelevant. Boston:Harvard Business School Press.

6. Mahathir Mohamed. 2000. Dilema Melayu. KualaLumpur: Pelanduk Publications.

7. Collins, J. 2001. Good to Great. New York:HarperCollins.

8. Datar, S.M, D.A. Garvin, dan P.G. Cullen. 2010.Rethinking the MBA: Business Education at acrossroads. Boston: Harvard Business Press.

Kelebihan sistem Vancouver ialah ringkas dan mudahdibaca. Selain itu, perincian rujukan lebih mudah dicariapabila disusun mengikut nombor berbanding mengikut abjad.Walau bagaimanapun, kesukaran yang mungkin berlaku ialahapabila perenggan atau bahagian yang mengandungi rujukandipotong atau dibuang daripada teks, rujukan yang tinggalperlu dinomborkan semula. Walau bagaimanapun, masalahini boleh diatasi dengan menggunakan pemproses kata yangmempunyai kemudahan automatik nota kaki/nota akhir.

Sistem Harvard dan APADua sistem membuat rujukan yang digunakan secara meluasialah sistem Harvard dan APA (American PsychologicalAssociation). Pengggunaannya telah mantap dalam bidangsains tabii dan meluas dalam bidang sains sosial danpendidikan. Sistem Harvard dibangunkan di Harvard



University pada tahun 1930-an dan sistem ini telah diadaptasidan dipermudahkan daripada amalan membuat rujukandalam CMOS (Chigago Manual of Style), yang pertama kaliditerbitkan oleh University of Chicago pada tahun 1906. Ciriyang terdapat pada sistem Harvard dalam penggunaan namapenulis dan tahun sebagai asas untuk merujuk sumber dalamteks dengan sumber penulisan penulis disusun mengikut abjaddalam satu senarai rujukan yang berasingan (lihat Jadual4.5). Sistem yang dipermudahkan ini meluas penggunaannyadalam banyak disiplin ilmu, berbanding amalan akademikdalam penulisan nota kaki yang menggunakan singkatanLatin (op.cit., loc. cit. dan ibid.) yang dahulunya diterimasecara universal.

Sistem APA adalah variasi daripada sistem penulis-tahunyang diperkenalkan oleh American Psychological Association

Jadual 4.5 Perbezaan Harvard, APA dan buku penyelidikan

Sistem Harvardrd

Christensen, C. dan Eyring, H(2011) The InnovativeUniversities: Changing the DNAof Higher Education from theInside Out, Edisi ke-2, Jossey-Bass, San Francisco.• tiada tanda bacaan selepas

nama singkatan atau tarikh

• nama disambung denganperkataan dan

• nama buku dan jurnalberbentuk tajuk1

• elemen penerbitandipisahkan dengan tandakoma

• edisi ditulis tanpa kurunganatau tanda bacaan

• penerbit diikuti denganlokasi penerbit

Sistem APA

Christensen, C., & Eyring, H(2011). The innovativeuniversities: changing the DNAof higher education from theinside out. (Edisi ke-2). SanFrancisco: Jossey-Bass.• noktah selepas nama

singkatan dan tarikh; jikalebih daripada satu penulis,tanda koma memisahkannama penulis

• nama disambung dengantanda &

• nama buku berbentuk‘sentence case’2 nama jurnalberbentuk ‘title case’

• tanda noktah selepas judulatau edisi; ‘colon’ (tanda :)selepas lokasi penerbit

• edisi ditulis di dalamkurungan dan titik noktah

• lokasi penerbit diikutidengan penerbit

Gaya Buku Penyelidikan

Christensen, C., dan H. Eyring.2011. The InnovativeUniversities: Changing the DNAof Higher Education from theInside Out. Edisi ke-2. SanFrancisco: Jossey-Bass.• noktah selepas nama

singkatan dan tarikh; jikalebih daripada satu penulis,tanda koma memisahkannama penulis

• nama disambung denganperkataan dan

• nama buku dan jurnalberbentuk tajuk1

• tanda noktah selepas judulatau edisi; ‘colon’ (tanda :)selepas lokasi penerbit

• edisi ditulis tanpa kurungandan titik noktah

• lokasi penerbit diikutidengan penerbit

1Judul menggunakan huruf besar untuk setiap kata utama.2 Huruf besar digunakan untuk perkataan pertama atau kata nama khas.



sebagai panduan untuk penulisan. Sistem ini juga telah wujudsejak 1930-an dan 40-an dan dipromosikan melalui APA’sPublication Manual (lihat Jadual 4.5).

Terdapat perbezaan kecil dan kurang nyata antara sistemHarvard dengan APA dan terdapat banyak penerbit yangmengadaptasi campuran kedua-duanya. Jadual 4.5menunjukkan beberapa perbezaan antara kedua-dua sistemdan panduan ini.

Sistem Penulis-TahunPersamaan antara sistem Harvard, APA dan panduan iniadalah cara menulis nama penulis diikuti dengan tahun, iaitusistem penulis-tahun untuk membuat rujukan.

Berikut adalah contoh yang menunjukkan ciri-ciri ini:

Christensen, C., dan Eyring, H. 2011. The InnovativeUniversities: Changing the DNA of Higher Educationfrom the Inside Out. Edisi ke-2. San Francisco: Jossey-Bass.

Maklumat PentingTiga jenis rujukan utama adalah buku (ditulis dan disunting),artikel jurnal dan artikel atau bab dalam buku yang telahdisunting.

4.4.14 Format Rujukan Bidang Sains, Teknologi danPerubatan

Cara ini mengetengahkan rujukan teks dengan menggunakannombor secara kurungan siku seperti berikut: [9]. Dalamsenarai rujukan nombor disusun mengikut turutan [1] hingga[n], iaitu berdasarkan capaian nombor yang juga secaraberurutan dalam teks. Cara ini tidak mengambil kira urutanabjad nama penulis.



Bagi penulisan rujukan dalam teks:

Contohnya:“Pembangunan sesebuah telaga petroleum ialah suatukerja yang rumit [1].”

“Menurut Smith [1], pembangunan sesebuah telagapetroleum ialah suatu kerja yang rumit.”

Bagi karya yang mempunyai lebih daripada tiga orang penulis,tuliskan nama penulis utama, diikuti oleh et al.

Format rujukan daripada jurnal ditulis sepertiberikut:

Format asas:Nama penulis. Tahun terbit. “Tajuk artikel.” Judul jurnalatau singkatannya yang popular (dalam huruf condongatau italic), Jilid (Bilangan keluaran): Halaman.

Contohnya:Awang Bono, Yeo Kiam Beng, dan Nancy Julius Siambun.

2003. “Melamine-Urea Formaldehyde (MUF) Resin:The Effect of the Number of Reaction Stages and MoleRatio on Resin Properties.” Jurnal Teknologi, 38(F):43–52.

Format rujukan daripada buku ditulis sepertiberikut:

Format asas:Nama penulis. Tahun terbit. Judul (dalam huruf condong).Tempat terbit: Nama penerbit.

Contohnya:Seorang PenulisZaini Ujang. 2009. Mengangkasa Pengajian Tinggi.



Skudai: Penerbit UTM Press.Dua orang PenulisAbdul Hamid Mar Iman dan Mohd Shahwahid Othman.

2005. Penilaian Sumber dan Harta Tanah Hutan.Skudai: Penerbit UTM.

Tiga atau lebih PenulisEdward, O. L. et al. 1994. The Social Organisation of

Sexuality: Sexual Practices in the United State. Chicago:University Chicago Press.

Format rujukan daripada bab dalam buku ditulisseperti berikut:

Format asas:Nama penulis. Tahun terbit. “Judul bab” kata singkatan“dlm.” atau “in”. Nama editor. Kata Singkatan “ed.” (dalamkurungan (ed.)). Nama Judul Buku Ilmiah (condong).Tempat Terbit: Nama Penerbit.

Contohnya:Sharidan Shafie dan I. Pop. 2008 “Unsteady Free

Convection Flow Near the Stagnation Point of a 3Dimensional Body” dlm. Shaharuddin Salleh (ed.).Advances in Computational And NumericalSimulations. Skudai: Penerbit UTM Press.

Format rujukan daripada tesis/disertasi ditulisseperti berikut:

Format asas:Nama penulis. Tahun terbit. “Judul tesis/disertasi.”Peringkat pengajian. Nama Pusat pengajian.

Contohnya:King, K. 1983. “Development of a Pressurized System for

Oxidation Studies of Volatile Fluids.” M.Sc. Thesis.Pennsylvania State University.



Format rujukan daripada paten ditulis sepertiberikut:

Format asas:Nama penulis. Tahun. “Nama paten.” Nombor paten.

Contohnya:Hennepe, H. J. C., M. H. V. Mulder, dan C. A. Smolders.

1998. “Prevaporation Process and Membrane.” Eur.Patent 254, 758.

Format rujukan daripada surat khabar ditulisseperti berikut:

Format asas:Nama penulis. Tahun. “Tajuk rencana” Kata singkatan“dlm.” atau “in”. Nama surat khabar (dalam hurufcondong), Tarikh terbit.

Contohnya:Zaini Ujang. 2009. “Outcome Bukan Output, Budaya

Bukan Sijil” dlm. Berita Harian, 8 Mei.

Format rujukan daripada kertas kerja ditulisseperti berikut:

Format asas:Nama penulis. Tahun. “Tajuk kertas kerja.” Kertasdibentang di. Nama seminar, persidangan, bengkel danlain-lain. Tempat, Tarikh.

Contohnya:Khalid Mazlan. 2007. “Ensiklopedia Sains dan Teknologi

Sebagai Projek Nasional: Harapan dan Realiti.” Kertasdibentang di Persidangan Kebangsaan PenerbitanIlmiah. Johor Bahru, 9–11 Januari.



Format rujukan daripada Al-Quran, Kamus danEnsiklopedia ditulis seperti berikut:

Format asas:Judul (dalam huruf condong). Jilid. Tahun. Edisi dancetakan (Edisi pertama tak perlu diletakkan). TempatTerbit: Nama Penerbit.

Contohnya:Ensiklopedia Sains dan Teknologi. Jilid 8. 2003. Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.Kamus Inggeris-Melayu Dewan. 1992. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.

Bagi karya yang mempunyai lebih daripada tiga orang penulis,tuliskan nama penulis utama, diikuti oleh et al., (hurufcondong). Senarai rujukan mesti disediakan di bahagian akhirbab, dan dinomborkan mengikut urutan rujukan itu dirujuk,dalam tanda kurung siku.

4.4.15 Rujukan Sumber Maklumat Elektronik

Panduan ini turut mengetengahkan kaedah mencatatkanrujukan sumber yang diambil daripada maklumat elektronikkerana menyedari bahawa keperluan merujuk bahan bercetakdan tidak bercetak amat perlu. Bahan tidak bercetakmencakupi filem, CD-ROM, program komputer, pita video, danfail data, di samping sumber maklumat dalam talian dariWorld Wide Web (www). Kesemua ini merupakan sumbermaklumat elektronik.

Laman sesawang yang bersifat cepat berubahmenyebabkan kaedah catatan rujukan sumber dalam talianmasih belum ditetapkan secara muktamad sebagaimanabahan bercetak. Walau bagaimanapun, faedah membuatrujukan masih sama; prinsip dan matlamatnya adalah untuk



merakamkan perakuan dan penghargaan kepada individu danmemberi maklumat yang tepat kepada pembaca untukmendapatkan sumber asal.

Untuk membezakan bahan tidak bercetak, berbandingbahan bercetak adalah dengan menyatakan medium yangdirujuk (filem, CD-ROM, dalam talian dan sebagainya) danmenulis maklumat tambahan ini di dalam kurungan siku [ ]selepas judul bahan.

Lazimnya lokasi bahan berasaskan laman sesawangsering kali berubah. Bahan mungkin boleh diperoleh pada satuketika, tetapi tidak dapat diperoleh semula pada ketika yanglain. Bertolak dari itu, adalah menjadi amalan untukmencatatkan tarikh bahan dan sumber talian diperoleh.Maklumat tambahan ini juga dimasukkan dalam kurungansiku ([ ]) dan ditulis selepas URL bahan ketika membuatrujukan.

Butiran rujukan, terutamanya alamat laman sesawangatau URL perlu tepat daripada segi ejaan, penggunaan hurufbesar dan tanda bacaan. Oleh itu, kaedah merekodkan alamatlaman sesawang dengan tepat dan teliti perlu diberikanperhatian terutamanya daripada segi penggunaan huruf besardan kecil dan memastikan tiada ruang kosong dalam alamattersebut.

Filem dan Pita VideoFormat asas untuk filem dan pita video adalah sama, iaiturujukan ditulis di dalam kurungan siku selepas judul.

Format asas:Penulis atau Institusi. Tahun. Judul (Condong). [Media].Tempat diterbitkan: Penerbit

Contoh:Universiti Teknologi Malaysia. 2004. Kaedah Pengajaran

Jarak Jauh. [Pita Video]. Skudai: Unit Media,Universiti Teknologi Malaysia.



CD-ROM, Program Komputer dan Fail Data yang BolehDibacaBahan media (CD-ROM, program komputer dan fail data yangboleh dibaca) ditulis di dalam kurungan siku selepas judul.

Format asas:Penulis atau Institusi. Tahun. Judul (huruf condong).[Media]. Tempat diterbitkan: Penerbit.

Contoh:Issham Ismail. 2007. Pembacaan Pruf. [CR-ROM]. Skudai:

Penerbit UTM Press.

Shaffer, A. C. 2010. A Practical Introduction to DataStructures and Algorithm Analysis. [ProgramKomputer]. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

Vietor, R. H. K. 2007. How Countries Compete. [Fail Datayang boleh dibaca]. Boston: Harvard Business School.

Buku dan Laporan dalam TalianMedia untuk laman sesawang dirujuk sebagai bahan dalamtalian, dengan perkataan ‘dalam talian’ di dalam kurungansiku, sebagai contoh [Dalam Talian atau Atas Talian]. Padakebiasaannya diletakkan sebelum URL. Untuk sebarang bukuatau laporan dalam talian, gaya merujuk ialah:

Format asas:Penulis. Tahun. Judul (huruf condong). Penerbit: Tempatditerbitkan. [Media]. Perolehan [Tarikh diperoleh].

Contoh:Meredyth, D., et al. 1999. Real Time: Computers, Change

and Schooling. Canberra: Commonwealth Departmentof Education,Training and Youth Affairs. [DalamTalian]. Diperoleh: http://www.detya.gov.au/schools/Publications/IT_skills/ IT_Real Time_home. htm [10Jun 2000].



Tesis dalam TalianTesis dalam talian, gaya rujukannya adalah seperti berikut:

Format asas:Penulis. Tahun. “Judul. Ijazah.” Institusi, Tempat.[Media]. Perolehan [Tarikh diperoleh].

Contoh:Latter, C. 1999. “An Exploration of the Use of Animal

Therapy in Special Education.” Kajian yang tidakditerbitkan. Flinders University Adelaide: School ofSpecial Education. [Dalam Talian]. Diperolehi: http://www.ed.sturt.flinders.edu.au/edweb/onpub/theses/latt99/begin.htm [1 November 2000].

Koleksi Jurnal dan Pangkalan Data dalam TalianRujukan pada koleksi jurnal atau pangkalan data yang dicapaisecara dalam talian dari perpustakaan, nama pembekal dankoleksi jurnal elektronik atau pangkalan data mengambil alihtempat URL apabila diperoleh.

Format asas:Penulis. Tahun. “Tajuk artikel.” Judul Jurnal (condong),Jilid, isu, halaman. [Media]. Perolehan [Tarikh diperoleh].

Contoh:Davis, P. J., dan M. K. Eisenhardt. 2011. “Rotating

Leadership and Collaborative Innovation:Recombination Processes in Symbiotic Relationships.”Administrative Science Quarterly, Jun 2011 56: 159-201. [Dalam Talian]. Diperolehi: http:// asq.sagepub.com/content/ 56/2/159. full. pdf+ html [28 Februari 2012].

Hitchcock, S. M., L. A. Carr, dan W. Hall. 1996. “A Surveyof STM Online Journals 1990-95: the Calm before theStorm.” Newsletters and Academic Discussion Lists,sixth edition, 7-32. [Dalam Talian]. Diperolehi: http://eprints.ecs.soton.ac.uk/742/ [28 Februari 2012].



Artikel Jurnal dalam TalianJurnal dalam talian dimiliki oleh badan profesional selalunyaartikel jurnal dikumpulkan bersama di dalam jilid walaupuntanpa nombor halaman kerana panjang laman sesawangberubah-ubah.

Format asas:Penulis. Tahun. “Tajuk artikel.” Judul Jurnal (hurufcondong). Jilid, isu. [Media]. Perolehan [Tarikh diperoleh].

Contoh:Butler, H. J. 1995. “Where Does Scholarly Electronic

Publishing Get You?” Journal of Scholarly Publishing,Vol. 26, No. 4 (1995). [Dalam Talian]. Diperolehi: http:/ / u t p j o u r n a l s . m e t a p r e s s . c o m / c o n t e n t /b78535tq84g51633 [21 Februari 2012].

Artikel Majalah dalam TalianFormat asas untuk artikel majalah dalam talian adalah serupadengan artikel jurnal dalam talian kecuali tarikh penuhmenggantikan nombor jilid atau isu.

Format asas:Penulis. Tahun. “Tajuk artikel.” Judul Majalah. Jilid/Isu(jika ada). [Media]. Perolehan [Tarikh diperoleh].

Contoh:Cohen, N. 2012. “History All Over Again: Britain and

Argentina are Tussling Over the Falkland Islands.”Time. [Dalam Talian]. Diperolehi http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,2107028,00.html#ixzz1n2Co72Vq [21 Februari 2012].

Artikel Surat Khabar dalam TalianSeperti mana majalah, surat khabar dalam talian sentiasamempunyai tarikh lengkap dan jarang sekali mempamerkannombor halaman.



Format asas:Penulis. Tahun. “Tajuk artikel.” Judul surat khabar (hurufcondong). [Media]. Perolehan [Tarikh diperoleh].

Contoh:Hewitt, D. 2012. “Farm Shares Support Local Agriculture.”

Herald Times. [Dalam Talian]. Diperolehi: http://www.heraldtimesonline.com/stories/2012/02/10/earth.farm-shares-support-local-agriculture.sto [21 Feb.2012].

Kertas Kerja dalam TalianMenulis rujukan untuk bahan ini sama seperti rujukan untukbahan yang tidak diterbitkan diikuti dengan [Dalam Talian]untuk menyatakan jenis medium dan URL di mana bahanboleh ditemui.

Format asas:Penulis. Tahun. “Judul.” Institusi/Individu (jikaberkenaan). [Media]. Perolehan [Tarikh diperoleh].

Contoh:Dix, K. L. 1999. “The Application of Computer Technology

in the Teaching of Junior High School Geometry.”Kertas kerja yang tidak diterbitkan. FlindersUniversity of South Australia. Adelaide. [DalamTalian]. Diperoleh http://www.sturt. flinders.edu. au/edweb/ onpub/ournals /dix99a/begin.htm [20 Oktober2000,].

Laman Sesawang dan Laman Utama dalam TalianLaman sesawang dirujuk mengikut sistem penulis-tahunwalaupun kadang kala penulis merupakan perbadanan atauinstitusi dan bukan individu.

Format asas:Penulis. Tahun. Judul (huruf condong). [Media].Perolehan [Tarikh diperoleh].



Contoh:Microsoft. 2000. Microsoft Office Macintosh Edition.

[Dalam Talian]. Diperoleh: http://www.microsoft.com/macoffice/default. htm [11 Jun 2000].

Komunikasi dalam TalianKaedah menyenarai rujukan komunikasi e-mel, mesejperbincangan dan Usenet bagi rujukan masih belum mencapaikata putus dan sepakat. Untuk mesej e-mel adalah lebih baikuntuk memasukkan konteks mesej, biasanya e-mel adalahuntuk komunikasi peribadi.

Format asas – e-mel:Pengirim. Tahun. Tarikh. Subjek mesej. [Media]. Untukpenerima [Konteks Mesej].

Contoh:Khalid Mazlan. 2012. 28 Februari. Perlembagaan PEM.

[e-mel] kepada Hamedi Mohd Adnan [KomunikasiPeribadi].

Format asas- newsgroup postings:Penulis (jika ada). Tahun. Tajuk artikel. [Media]. Fokusnewsgroup. Perolehan [Tarikh diperoleh].

Contoh:Smith, M. 2000. Testing for Significance. [Newsgroup].

Mathematical. Perolehan: berita: misc.mathematics.statistics [15 Februari 2000].

4.4.16 Format Rujukan Bidang Sains Sosial

Penulis hendaklah menggunakan sistem atau kaedah“Penulis-Tahun”. Catatan ini terletak dalam teks. Catatan inimengkehendaki nama penulis dan tarikh (tahun) penerbitandisebut/dicatat di dalam ayat. Bagi penulisan rujukan dalamteks:



Contoh: “Pembangunan sesebuah telaga petroleum ialah suatu

kerja yang rumit (Smith, 2004).”

“Menurut Smith (2004), pembangunan sesebuah telagapetroleum ialah suatu kerja yang rumit.”

Bagi karya yang mempunyai lebih daripada tiga orang penulis,tuliskan nama penulis utama diikuti oleh et al.

Bagi penulisan senarai rujukan: Penulisan senarai rujukanhendaklah mengikut urutan abjad nama penulis.

Penulisan Penunjuk Rujukan

Nama PenulisHanya nama pertama sahaja digunakan bagi penulisan yangtidak menggunakan nama keluarga.

Contoh:(i) Yusof Ahmad ditulis Yusof(ii) Hafez Shafein ditulis Hafez(iii) Anand Kutusamay ditulis Anand(iv) Sofia Mohd Ross ditulis Sofia(v) Mohd Daut Alias ditulis Mohd Daut

Penulis Tempatan Atau AsingPenulisan yang menggunakan nama keluarga atau suku.

Contoh:(i) Lau Kar Lin ditulis Lau(ii) Jasmeen Chong Ai Lin ditulis Chong(iii) Anil Bachan ditulis Bachan(iv) John Simto Banit ditulis Banit



Penulis Arab

Contoh:(i) Abu Al-Hasan Ali Ibn Isma’il Al-Asy’ari ditulis Al-

Asy’ari(ii) Sulayman Ibn Ahmad Al-Tabrani ditulis Al-Tabrani

Penulis Barat

Contoh:(i) Wilson Follet ditulis Follet(ii) Judith Butcher ditulis Butcher(iii) Philip M. Hamer ditulis Hamer

Nama SamaranDigunakan sepenuhnya bagi penulisan yang menggunakannama samaran.

Contoh:(i) Arena Wati(ii) Keris Mas

Nama Tiga Orang Penulis

Bagi penulisan yang mempunyai lebih daripada seorangpenulis, tetapi tidak melebihi tiga orang, tuliskan namakesemua penulis karya tersebut.

Contoh:(i) Satapah Ahmad dan Mohd Zaki Abu Bakar ditulis

Satapah dan Mohd Zaki.(ii) Mohd Rashidi Md. Razali, Ummul Khair Ahmad dan

Khalid Mazlan ditulis Mohd Rashidi, Ummul Khairdan Khalid.

(iii) Jacques Barzun dan Henry F. Graff ditulis Barzundan Graff.

(iv) Donald H. Menzel, Howard Mumford Jones dan LyleG. Boyd ditulis Menzel, Jones dan Boyd.



Jika dua orang atau beberapa orang penulis mempunyai namayang sama, paparkan nama penuh penulis agar tidakmengelirukan.

Contoh:(i) Khalid Samad – Khalid Ahmad(ii) Willian Penn – Carolyn Penn(iii) G. J. Brightman – S. C. Brightman

Bagi penulisan yang mempunyai lebih daripada tiga orangpenulis, tuliskan nama penulis yang utama sahaja, diikutidengan et al.

Contoh: (i) Issham Ismail, Mohd Zubil Bahak, Yahaya Ramli dan

Khalid Mazlan ditulis Issham Ismail et al.(ii) G. J. Brightman, W H. Penn, C. E Kosher dan N. S.

Marx ditulis Brightman et al.

Bahan Tanpa Penulis

Bagi bahan yang tidak ada penulis khusus seperti buku ataubahan rujukan, laporan dan sebagainya, tuliskan nama bahantersebut seperti berikut:

Contoh: (i) Laporan Pembangunan Ekonomi 2008 ditulis Laporan

Pembangunan Ekonomi 2008.

Tarikh (Tahun) Terbit

Bagi jurnal dalam bidang sains sosial, tarikh (tahun) terbitditulis selepas nama penulis dalam tanda kurungan dandipisahkan dengan tanda koma.



Contoh:(i) (Hishamuddin, 2008) (Miller dan Swift, 1980)(ii) (Hishamuddin et al., 2008)

Jika seseorang penulis menghasilkan lebih daripada satukarya dalam satu tahun, letakkan penanda (abjad a–z) selepastarikh (tahun) susunan abjad judul.

Contoh:(i) (Ahmad Fauzi, 2008a)(ii) (Ahmad Fauzi, 2008b)

4.4.17 Indeks

Sila gunakan indexing function dalam Word. Sebagai petunjuk,secara purata bagi setiap halaman manuskrip dua atau tigakata kunci boleh dijadikan entri indeks. Indeks yang baikhendaklah memberikan perhatian kepada perkara yangdisenaraikan di bawah:

(a) Rata-rata pembaca melihat dan mencari entri utamaindeks.

(b) Mempunyai nota pengenalan dan dinyatakan secarajelas.

(c) Indeks hendaklah tepat. Penunjuk tempat yangdiberikan bagi entri mestilah sama dengan nomborhalaman entri dikutip di dalam teks.

(d) Perkara signifikan yang dibincangkan sesebuah bab ituhendaklah diliputi oleh indeks.

(e) Hendaklah mempunyai subtajuk secukupnya.(f) Mempunyai rujukan silang untuk menghubungkaitkan

satu entri dengan entri lain yang berkaitan di dalamindeks, memperihalkan variasi dan menjelaskansingkatan/akronim.

(g) Layout dan tipografi berupaya berfungsi dengan jelasdan dapat membantu pengguna.



(h) Disusun mengikut urutan abjad, klasifikasi, kronologi,formula, penomboran secara tepat dan mengikutaturan.

(i) Jika indeks menampilkan kelainan berbanding aturanlazim, indeks tersebut hendaklah dijelaskan dalamNota Pengenalan.

(j) Gunakan hanya dua aras, iaitu entri utama dansubentri indeks.

(k) Entri utama biasanya ialah kata nama (atau namakompaun) dan hendaklah ditulis bermula dengan hurufbesar.

(l) Subentri hendaklah dimulakan dengan huruf kecil,kecuali kata nama khas.

(m) Entri indeks hendaklah mengikut format dalam teks(cth., condong atau italic untuk nama spesies).

(n) Entri indeks dengan nombor halaman (penunjuktempat) hendaklah dipisahkan dengan koma.

(o) Penomboran yang berturutan (halaman 89, 90, 91, 92,93) hendaklah dinyatakan sebagai 89–93.

EntriEntri indeks ialah suatu perkara yang dibicarakan secaraterperinci atau mendalam dan kerap. Entri indeks yanglengkap mengandungi entri utama dan subentri. Entri utamayang mudah mengandungi komponen elemen; tajuk utamadan penunjuk tempat, atau tajuk utama dan rujuk silang,manakala entri utama yang lengkap terdiri daripada tajukutama, penunjuk tempat, rujuk silang dan singkatan.Sementara subentri pula mengandungi subtajuk dan penunjuktempat atau subtajuk dan rujuk silang atau yang lengkapmungkin pula terdiri daripada subtajuk, penunjuk tempat,rujuk silang dan singkatan.



Contoh:Entri mudah - hak cipta, 73, 75, 80-82.

- hak cipta, 73, 75, 80-82. Lihat akta cetakEntri lengkap - hak cipta, 73, 75, 80-82j. Lihat akta cetak

TajukBiasanya terdiri daripada kata nama, misalnya nama orang,tempat, objek, konsep dan lain-lain. Bagaimanapun, tajukutama ini boleh juga terdiri daripada kata kerja, misalnyamencetak, mencanai, menggerudi dan lain-lain. Namun,jarang sekali kata sifat dikutip sebagai tajuk utama atausubtajuk. Subtajuk ialah perkataan atau frasa yangmenyokong tajuk utama dalam menjelaskan sesuatu aspek.Oleh itu, setiap subtajuk mestilah mempunyai hubungan yangjelas dengan tajuk, manakala sub-subtajuk mempunyaihubungan pula dengan subtajuk. Sebagai contoh:

Hak ciptakarya adaptasikarya aslikarya terjemahan

Rujuk SilangPerlambangan pada tempat yang tertentu bagi membolehkanpembaca mendapatkan maklumat atau maklumat tambahantentang sesuatu perkara yang sedang dibaca dengan perkaralain yang berkaitan dalam teks. Terdapat beberapa jenis rujuksilang yang lazim digunakan ialah ‘Lihat’ (See) dan ‘Lihatjuga’. (See also). Di samping itu, terdapat beberapa rujuk silanglain, seperti “Lihat di bawah” (See under) dan ‘Banding’(Compare). Walau bagaimanapun, kedua-dua rujuk silang inijarang sekali digunakan kecuali bagi indeks yang baik dankomprehensif. Rujuk silang ini dirakamkan denganmenggunakan gaya ‘Lihat’, ‘Lihat juga’, ‘Lihat di bawah’ dan‘Banding’ atau dirakam dalam bentuk yang lebih singkat,



yakni ‘Lih., Lih. j.,’ ‘Lih. di bawah’ dan ‘Banding’ dengan rupatiap condong.

A. Rujuk Silang: LihatRujuk Silang lihat digunakan dalam keadaan berikut:

(i) Apabila pengindeks memilih salah satu daripadabeberapa kata kunci dan pembaca mungkinmencari kata kunci yang lain.

Contoh:Mahathir bin Mohamed. Lihat/lih. Perdana

Menteri Malaysia.

(ii) Apabila perkara tersebut dijadikan subentrikepada entri utama.

Contoh:Asid Deoxyribonucleic. Lihat/lih. DNABLS. Lihat/lih. Bureau of Labor StatisticsINTAN. Lihat/lih. institut latihanPerbadanan Pembangunan Bandar. Lihat/

lih. UDA

(iii) Apabila entri tersebut telah diabjadkan di bawahabjad lain.

Contoh:Koran. Lihat/lih. al-Quran

(iv) Apabila nama asal seseorang dirujuk daripadanama samarannya.

Contoh:Ishak Haji Mohammad. Lihat/lih. Pak Sako.Mahathir Mohamad. Lihat/lih. Harimau

Asia.



(v) Apabila sesuatu rujukan berubah bentuk daripadabentuk popular atau singkatan kepada bentukrasmi, saintifik atau bentuk lengkap.

Contoh:UTM. Lihat/lih. Universiti Teknologi

Malaysia

(vi) Daripada nama lama kepada nama baharu.

Contoh:Byelorusia. Lihat/lih. Belarus.

(vii) Daripada nama biasa kepada nama saintifik.

Contoh:Pokok Tulip. Lihat/lih. Liriodendron

tulipifera

(viii) Daripada satu perkara kepada perkara lain tanpamendapat/menemui maklumat yang sebenar:disket. Lihat/lih.

Contoh:Cakera. Lihat/lih. Cakera liut; Cakera kerasCakera liut. Lihat/lih. Disket.

(ix) Istilah sinonim atau hampir sinonim dirujuk-silangkan dengan istilah terpilih.

Contoh:Operator telefon, 19, 47 – 49, 106Telefonis wanita. Lihat Operator telefonTelefonita. Lihat Operator telefon



Sering kali terdapat pasangan sinonim dan antonim yangbersamaan konsepnya dan pembaca akan mencarigabungan tersebut. Istilah-istilah seperti itu harusdigabungkan sebagai entri. Walau bagaimanapun,dinasihatkan supaya rujukan silang daripada setiapkomponen itu dibentuk.

Contoh:kesihatan. Lihat penyakit dan kesihatanpenyakit. Lihat penyakit dan kesihatanpenyakit dan kesihatanpercintaan dan kebencianwabak dan hawar

Dalam beberapa kes, satu istilah am mungkin digunakandengan rujukan silang daripada komponennya jika istilahyang lebih besar berkemungkinan lebih disukai olehpembaca.

Contoh:“Debat kempen presiden antara Kennedy dengan

Nixon”

mungkin mempunyai entri ini:

debat kempen presiden, 97 – 102, 305Kennedy, J. F., Lihat debat kempen presidenNixon, R. M., Lihat debat kempen presiden

B. Rujuk Silang: Lihat jugaRujukan Lihat juga/lih. j., digunakan apabilamaklumat tambahan boleh diperoleh dalam entri atausubentri ‘lebih terperinci’ yang turut membicarakanpersoalan yang sama.



(i) Umum kepada Khusus

Ikan. Lihat juga/Lih. j., ikan Cencaru; Sembilang;Pari; Haruan; Siakap.

sistem penahan. Lihat juga/Lih. j., beg udara; talipinggang keledar.

(ii) Hubung kait perkara selari

Kornet, 34 – 38. Lihat juga/Lih. j., TrumpetTrumpet, 42 – 51. Lihat juga/Lih. j., Kornet

Terdapat kajian yang telah dilakukan ke atas indeksyang tidak mempunyai rujuk silang lihat dan lihat juga.Dapatannya menunjukkan bahawa respondenmengambil masa lebih lama membuat carian ataugelintaran dan memerlukan responden berusahamengimbas entri bagi mengatasi kelemahan indeksyang tidak mempunyai rujuk silang ini. Di sampingitu, daripada segi lain pula kajian ini mendapatikebanyakan responden (pengguna) tidak fahamstruktur atau fungsi rujuk silang lihat dan lihat jugadan sebahagian besar daripadanya mempamerkanreaksi menolak secara terbuka bila ditanyakan perihaltentang persoalan rujuk silang ini.

C. SingkatanSelain rujuk silang, satu lagi mekanisme memudahkanpengguna mencari indeks, caranya menarik tumpuanpembaca terus kepada perkara yang diketengahkan -entri atau subentri dan lokasinya. Mekanisme yangdimaksudkan ialah singkatan. Singkatan ini ditandaidengan huruf condong dan ditempatkan di belakangpenunjuk tempat. Jadual 4.6 menjelaskan butiranmaksud singkatan.



Jadual 4.6 Penggunaan singkatan

1* 2* Maksud Contohn Nota Penggandaan, 130n.13 Penggandaan ditemui

dalam hlm 130 nota 13b Baris jidar, 138b. 3 Jidar ditemui dalam

hlm 138 baris 3i Ilustrasi Tipografi, 122i.. 3.7 Tipografi ditemui dalam

hlm 122 ilustrasi 3.7g glosari Bibliografi, 175g, 243 Bibliografi dlm hlm 175,

glosari 243k Kotak Proton, 200k Proton dalam hlm 200

dalam kotakj jadual Adaptasi, 199j. 4.4 Adaptasi dlm hlm 199

jadual 4.4r Rajah Judul separa, 150r. 4.6 Judul separa dalam

hlm 150, Rajah 4.6p Peta Malaysia, 190p. 3 Malaysia dlm hlm 190

peta no. 3* Nota: 1 = singkatan, 2 = perkataan


Lampiran 1 81Pe

gaw

aiBe

rtan

ggun

gjaw

abPr

oses

Mul

a

Tem

poh

Mas

a

Peny

elid

ikan

Bers

ekut

u

Penu

lis

Wak

il Pe

nyel

idik

anBe

rsek

utu

Pusa

t Pe

nerb

itan

Peny

elid

ikan

1. 2. 3. 4.

Men

etap

kan

sasa

ran

dan

kena

l pas

ti pe

nulis

.

Han

tar m

anus

krip

buk

u pe

nyel

idik

an k

epad

aw

akil

Peny

elid

ikan

Ber

seku

tu d

alam

Pan

elBu

ku P

enye

lidik

an.

Sem

ak m

anus

krip

men

giku

t Se

nara

i Sem

akPe

nyer

ahan

Man

uskr

ip. M

anus

krip

yang

tida

kle

ngka

p di

kem

balik

an se

mul

a ke

pada

pen

ulis

.

Teri

ma

man

uskr

ip s

okon

gan

dan

dim

ajuk

anda

lam

Mes

yuar

at P

anel

Buk

u Pe

nyel

idik

anda

n pa

nel m

embu

at p

enila

ian

awal

.

Awal

tahu

n

Lulu

skan

per

moh

onan

. M

anus

krip

yan

gdi

lulu

skan

dik

emuk

akan

kep

ada

Pene

rbit

UTM

Pre

ss. M

anus

krip

yan

g tid

ak d

ilulu

skan

dike

mba

likan

kep

ada

penu

lis.

5.

Teri

ma

man

uskr

ip y

ang

dilu

lusk

an d

anke

muk

akan

kep

ada

peni

lai

luar

unt

ukpe

nila

ian.

6.

Pane

l Buk

uPe

nyel

idik

an

Pene

rbit

UTM

Pre

ss

1 2 3Ti

dak

Ya 4 5Ti

dak

Ya

Cad

anga

n C

arta

Alir

Por

ses

Pen

erbi

tan

Buk

u P

enye

lidik

an

1 m

ingg

u

1 ha

ri

6

sam

b.

Lampiran 1

5 ha

ri be

kerja

1 m

ingg

u

GAYAdanPANDUANbukupenyelidikan 05new.pmd 6/9/12, 12:58 PM81

Lampiran 182

Pene

rbit

UTM

Pre

ss

Penu

lis

Pene

rbit

UTM

Pre

ss

Edito

r

8. 9. 10.

11.

Teri

ma

man

uskr

ip y

ang

tela

h di

nila

i, re

kod

dan

kem

ukak

an k

epad

a pe

nuli

s un

tuk

pem

betu

lan.

Jika

tiad

a pem

betu

lan

man

uskr

ipdi

kem

ukak

an t

erus

kep

ada

peny

untin

g.

Mem

buat

pem

betu

lan

berd

asar

kan

kom

enpe

nila

i dan

kem

balik

an k

epad

a Pe

nerb

it U

TMPr

ess.

Teri

ma

man

uskr

ip y

ang

tela

h di

betu

lkan

,re

kod,

la

ntik

ed

itor

da

n ke

muk

akan

man

uskr

ip k

epad

a ed

itor.

Edito

r m

embu

at s

untin

gan

dan

kem

balik

anke

pada

Pen

erbi

t UTM

Pre

ss.

3-4

min

ggu

Teri

ma

man

uskr

ip s

unti

ngan

, re

kod

dan

kem

ukak

an k

epad

a pe

nulis

. Jik

a pe

mbe

tula

nm

inim

um,

man

uskr

ip s

edia

unt

uk d

iatu

rhu

ruf.

12.

Mem

buat

pem

betu

lan

berd

asar

kan

kom

ened

itor

dan

kem

bali

kan

kepa

da P

ener

bit

UTM

Pre

ss.

13.

Pene

rbit

UTM

Pre

ss

Penu

lis

Peni

lai y

ang

dila

ntik

7.M

enila

i man

uskr

ip d

an k

emba

likan

kep

ada

Pene

rbit

UTM

Pre

ss.

1-2

bula

n. J

ika

mel

ebih

i2

bula

n, k

erja

pen

ilaia

nbo

leh

diba

talk

an.

2 bu

lan.

Jik

a m

eleb

ihi

2 bu

lan,

ke

rja

peny

unti

ngan

bo

leh

diba

talk

an.

Pene

rbit

UTM

Pre

ss14

.Se

mak

man

uskr

ip su

ntin

gan.

Man

uskr

ip ya

ngte

lah

leng

kap

dibe

tulk

an d

ikem

ukak

an k

epad

ape

ngat

ur h

uruf

yan

g te

lah

dila

ntik

.

1-2

bula

n. J

ika

mel

ebih

i3

bula

n, k

erja

pen

ilaia

nbo

leh

diba

talk

an.

7 8Ti

ada

pem

betu

lan

Ada

pem

betu

lan

Tiad

ape

mbe

tula

n

Ada

pem

betu

lan

14

11 12 13

109

sam

b.

5 ha

ri be

kerja

5 ha

ri be

kerja

1 m

ingg

u

1 m

ingg

u


Lampiran 1 83Pe

ngat

ur h

uruf

Pene

rbit

UTM

Pre

ss

Penu

lis

Pem

baca

Pru

f

15.

16.

17.

18.

Mem

buat

atu

r hu

ruf d

an k

emba

likan

kep

ada

Pene

rbit

UTM

Pre

ss (G

alei

1).

Terim

a Gal

ei 1

dan

kem

ukak

an k

epad

a pen

ulis

dan

pem

baca

pru

f.

Terim

a Gal

ei 1,

sem

ak d

an k

emba

likan

kep

ada

Pene

rbit

UTM

Pre

ss.

Terim

a Gal

ei 1,

sem

ak d

an k

emba

likan

kep

ada

Pene

rbit

UTM

Pre

ss.

Teri

ma

hasi

l se

mak

an G

alei

1,

reko

d da

nke

muk

akan

kep

ada

peng

atur

hur

uf.

19.

Mem

buat

atu

r hu

ruf d

an k

emba

likan

kep

ada

Pene

rbit

UTM

Pre

ss (G

alei

2).

20.

Pene

rbit

UTM

Pre

ss

Peng

atur

hur

uf

Pruf

1 /

2 / 3

- 2

min

ggu

2 m

ingg

u

17

18

Penu

lis

Pem

baca

Pru

f

22.

23.

Terim

a Gal

ei 2,

sem

ak d

an k

emba

likan

kep

ada

Pene

rbit

UTM

Pre

ss.

Terim

a Gal

ei 2,

sem

ak d

an k

emba

likan

kep

ada

Pene

rbit

UTM

Pre

ss.

1 m

ingg

u

Pene

rbit

UTM

Pre

ss21

.Te

rima G

alei

2 da

n ke

muk

akan

kep

ada p

enul

isda

n pe

mba

ca p

ruf.

22

23

Pene

rbit

UTM

Pre

ss24

.Te

rim

a ha

sil

sem

akan

Gal

ei 2

, sem

ak d

anke

muk

akan

kep

ada

peng

atur

hur

uf.

15 16 19 20 21 24

sam

b.

3 m

ingg

u

5 ha

ri be

kerja

1 m

ingg

u

5 ha

ri be

kerja

5 ha

ri be

kerja

1 m

ingg

u

5 ha

ri be

kerja


Lampiran 184Pe

ngat

ur h

uruf

25.

Mem

buat

atu

r hu

ruf d

an k

emba

likan

kep

ada

Pene

rbit

UTM

Pre

ss (G

alei

3).

Terim

a Gal

ei 3,

sem

ak d

an k

emba

likan

kep

ada

peng

atur

hur

uf b

agi p

enye

diaa

n ca

mer

a re

ady

copy

(CRC

).26

.

Sedi

akan

cam

era

read

y co

py (

CR

C)

dan

kem

balik

an k

epad

a Pe

nerb

it U

TM P

ress

.27

.

Pene

rbit

UTM

Pre

ss

Peng

atur

hur

uf

1 m

ingg

u

Syar

ikat

Per

ceta

kan

Pene

rbit

UTM

Pre

ss

Men

ceta

k bu

ku p

enye

lidik

an d

an s

erah

kan

kepa

da P

ener

bit U

TM P

ress

.

Mem

buat

edar

an b

uku

peny

elid

ikan

yan

g si

apdi

ceta

k.

Tam

at.

Pene

rbit

UTM

Pre

ssTe

rim

a ca

mer

a re

ady

copy

(C

RC

), m

ohon

nom

bor

ISB

N,

peny

edia

an k

ulit

buk

u,pe

neta

pan

harg

a da

n te

rusk

an d

enga

n pr

oses

perc

etak

an.

1 m

ingg

u

29.

30.

28.

28 29 3025 26 27

5 ha

ri be

kerja

2 m

ingg

u

2 m

ingg

u

2 m

ingg

u


Lampiran 3 85Lampiran 2C

adan

gan

Kad

ar B

ayar

an H

onor

ariu

m /

Roy

alti

Pen

gara

ng B

uku

Pen

yelid

ikan

Kae

dah

baya

ran

Baya

ran

dila

kuka

n se

kali

gus (

lum

p su

m)

sete

lah

buku

ter

bit

dan

dilu

lusk

an o

leh

Mes

yuar

at P

anel

Buk

u Pe

nyel

idik

an.

•N

ota:

Agi

han

kada

r ba

yara

n ke

pada

peng

aran

g ke

dua

dan

sete

rusn

yaad

alah

ber

dasa

rkan

per

atus

an y

ang

dite

ntuk

an

oleh

pe

nuli

s ut

ama

(min

imum

15%

).

•St

af U

TM d

an P

enul

is L

uar :

Bay

aran

dila

kuka

n se

kali

gus

(lum

p su

m)

men

giku

t pe

ratu

s y

ang

laya

kdi

terim

anya

set

elah

buk

u te

rbit

dan

dilu

lusk

an o

leh

Mes

yuar

at P

anel

Buku

Pen

yelid

ikan

.

•N

ota:

Bag

i pen

ulis

an b

ersa

ma

- agi

han

kada

r ba

yara

n ke

pada

pen

gara

ngke

dua

dan

sete

rusn

ya

adal

ahbe

rdas

arka

n pe

ratu

san

yang

dite

ntuk

an

oleh

pe

nuli

s ut

ama

(min

imum

15%

).

Kad

ar (%

)•

Hon

orar

ium

RM

3000

(Cet

akan

1) (

300

nask

ah)

•15

% (C

etak

an 2

~3)

•17

% (C

etak

an 4

~6)

•19

% (C

etak

an 7

&se

teru

snya

)

Staf

UTM

dan

Pen

ulis

Lua

r:•

Hon

orar

ium

RM

3000

(Cet

akan

1)

•15

% (C

etak

an 2

~3)

•17

% (C

etak

an 4

~6)

•19

% (C

etak

an 7

&se

teru

snya

)

Kat

egor

i pen

gara

ngST

AF

UTM

*:Te

rbah

agi k

epad

a du

a, ia

itu:

(a)

Indi

vidu

(b)

Penu

lis B

ersa

ma

*Tak

rifa

n: S

taf y

ang

mas

ihbe

rkhi

dmat

den

gan

UTM

term

asuk

yan

g se

dang

dal

amcu

ti be

laja

r/se

batik

al

STA

F U

TM B

ER

SAM

AP

EN

ULI

S LU

AR

**:

**Ta

krifa

n:–

Staf

UTM

: Sta

f yan

gm

asih

ber

khid

mat

(term

asuk

yan

g se

dang

dala

m c

uti b

elaj

ar/

seba

tikal

).–

Piha

k lu

ar:

Staf

UTM

yang

tela

h be

rsar

a at

auIn

divi

du d

arip

ada

IPT/

inst

itusi

/org

anis

asi

lain

.

No.

1. 2.


Lampiran 386


Lampiran 3 87

Penerbit UTM PressUniversiti Teknologi Malaysia

81310 UTM Johor BahruJohor Darul Ta’zim

Borang Penilaian Manuskrip Buku Penyelidikan(Research Book Manuscript Evaluation Form)

Tajuk manuskrip(Title of manuscript)

Nama dan alamat pengarang(Name and address of author)

Tarikh penerimaan(Date received)

Manuskrip dinilai oleh(Manuscript evaluated by)

No. K/P penilai (untuk bayaran)(I/C of evaluator (for payment))

Alamat penilai(Address of evaluator)

Tempoh penilaian(Duration of evaluation)

Tarikh disiapkan(Date of completion)

Manuskrip diluluskan oleh(Manuscript approved by)

Tarikh kelulusan(Date of approval)

Lampiran 3


Lampiran 388

I. Penilaian Manuskrip Buku Penyelidikan /Evaluation of Research Book Manuscript

1. Bidang manuskrip(Subject area of manuscript)

2. Keaslian dan merit penyelidikan manuskrip(Originality and research merit of manuscript)

II. Isi / Content

1. Ketepatan fakta(Accuracy of facts)

2. Penyelarasan menurut undang-undang kesusilaan. Adakahterdapat unsur yang bertentangan dengan perlembagaan, agama,moral dan kepentingan nasional?(Compliance with constitution, religious, moral and nationalinterest)

3. Kemungkinan pasaran?(Market potential)

4. Adakah kemungkinan penulis mengambil / menyalin bulat-bulatkarangan orang lain yang telah terbit? (Jika ada, kemukakancontoh)(Is there a possibility that the writer has copied, without anyalteration, passages from other published work? If yes, provideexamples)


Lampiran 3 89

III. Bahasa / Language

1. Kelancaran gaya bahasa(Fluency / Flow of language)

2. Kemudahan dan kejelasan (sesuai atau tidak dengan penggunayang dimaksudkan)(Simplicity and clarity: its suitability for intended users)

3. Penggunaan ejaan dan tanda baca(Use of spelling and punctuation)

4. Penggunaan tatabahasa (Adakah bahasanya terlalu lemahsehingga memerlukan pembetulan / penyuntingan yang banyak)(Grammar – whether language is too weak that requires excessivecorrection / editing)

5. Keseragaman – cara dan corak penulisan(Consistency – writing techniques)

6. Istilah (Terminology)


Lampiran 390

IV. Kaedah Persembahan / Presentation

1. Menarik; mudah dan jelas; susunan isinya teratur dan ada padapembahagian bab, tajuk dan tajuk kecil yang sesuai supayaperkembangan isinya teratur(Method of presentation – interesting; simple, clear; systematic andlogical arrangement of chapters, titles and subtitles)

V. Penilaian Mutlak Secara Ringkas /Summary of Final Evaluation(sila tandakan / sekali sahaja)

TidakNo. Butiran Terbaik Baik Sesuai sesuai Tidak

(Particulars) (Perfect) (Good) (Suitable) (unsuitable) berkenaan

1. Susunan Bahan(Arrangement ofmaterial)

2. Gaya bahasa(Fluency/Flow ofLanguage)

3. Kesesuaianilustrasi dalammembantukefahaman bahan(Suitability ofillustrations inrelation to text)

4. Kesesuaiansubtajuk/kapsyendalam membantukefahaman bahan(Suitability ofsubheadings/captions)


Lampiran 3 91

VI. Perakuan / Recommendation

VII. Cadangan untuk Semakan / Suggestion for Review

VIII. Penutup / Conclusion


Lampiran 392

Penilaian dan Kesalahanyang Terdapat dalam Manuskrip

Muka Jenis UlasanBil. Bab surat Baris kesilapan penilaian(1) (2) (3) (4) (5) (6)


Lampiran 3 93

(1) (2) (3) (4) (5) (6)


Lampiran 394


Lampiran 3 95Lampiran 4

Sila tandakan atau dalam kotak yang disediakan

Semua teks ditaip menggunakan perisian Word 2007 dan tidakdibekalkan dalam bentuk PDF.

Prakata ada disediakan

Senarai kandungan disediakan mengandungi tajuk, subtajuk dan sub-subtajuk secara teratur.

SATU naskhah manuskrip bercetak dan satu salinan naskhahelektronik (medium CD-ROM) dibekalkan

Manuskrip ditaip pada sebelah halaman kertas bersaiz A4.

langkau dua baris,

menggunakan fon New Times Roman (12 poin) bagi teks,

kapsyen rajah/jadual (11 poin),

label rajah/jadual (10 poin)

birai/jidar kiri-kanan 32 mm

birai/jidar atas 25 mm dan bawah 32 mm.

Setiap bab disediakan secara berasingan mengikut penamaan fail; Bab01 (tajuk bab) , Bab 02 (tajuk bab),… Bab 0n (tajuk bab)

Setiap tajuk, subtajuk, dan sub-subtajuk mengikut urutan; Tajuk –TAJUK, Subtajuk – Subtajuk dan sub-subtajuk – sub-subtajuk.

Tanda, simbol dan unit ukuran menggunakan System International(SI).

Sebatian Kimia menggunakan aturan International Union Pure andApplied Chemistry (IUPAC) atau Chemical Abstracts.

Penomboran jadual dan rajah mengikut Gaya dan Panduan PenerbitanBuku Penyelidikan yang ditetapkan.

SENARAI SEMAK PENYERAHAN MANUSKRIP

TAJUK BUKU:________________________________________________

(PASTIKAN MANUSKRIP YANG DISERAHKAN MENGIKUT GAYA DANPANDUAN YANG DITETAPKAN. SILA SEMAK PERINCIAN DI BAWAH).


Lampiran 396

Ilustrasi yang dibekal berkualiti baik (lebih 300 dpi) dan diberikannombor secara jelas.

Ilustrasi berwarna ini dibekalkan dipersetujui oleh Penerbit UTMPress.

Lampiran disediakan.

Nota disediakan

Senarai istilah disediakan.

Glosari disediakan.

Rujukan disediakan mengikut Gaya dan Panduan Penerbitan BukuPenyelidikan.

Rujukan yang disenaraikan dalam halaman rujukan telah disemakdan selari dengan yang tercakup dalam teks.

Indeks; entri dan petunjuk tempat disediakan.

Salinan surat keizinan penerbitan daripada pemilik; bagi penggunaansumber asal; ilustrasi disertakan.

Lampiran 4


Lampiran 3 97

American Chemical Society ACSampere Aapproximately, about cabarrel per day bbl/daybarrel bblbaud Bdbit per second b/secblood urea nitrogen BUNBritish thermal unit Btucatalytic rate constant kcdCenters for Disease Control CDCcentimeter cmcoulomb Ccubic centimeter (medical use) cccubic centimeter (space volume)

cm3

cubic feet per minute ft3/mincurie Cicycle cdecibel dbdegree Celsius °Cdegree Fahrenheit °F

SingkatanGH

Department of Energy DOEdirect current DCdyne dynElectric Power Research

Institute EPRIelectromagnetic unit EMUEnvironmental Protection

Agency EPAet al ii (and others) et al.farad Ffeet/foot ftfeet per minute ft/minfreezing point fpgallon galgastrointestinal Glgigacycle per second GHzgrain grgram ghertz Hzhour hinch in.infrared IR

Lampiran 5


Lampiran 398

international unit IUintramuscular i.m.intraperitoneal i.p.intravenous i.v.ionization constant KJet Propulsion Laboratory JPLjoule Jkilo kkilogram kgkilowatt kWlethal dose/fifty Ldsaliter llogarithm loglumen lmlumen per watt lm/Wmeasure of hydrogen activity pHmega Mmegahertz MHzmelting point mpmeter mmicro µmicron µmmile (statute) mi

millibar mbarmilliliter mlmillimeter mmmillimicron nmmillivolt mVminute (time) minpound lbquart qtrevolution per second rpsroentgen Rspecific gravity s.gsquare foot ft2

standard deviation SDultraviolet UVUnited Kingdom U.K.United States U.S.United States Pharmacopeia USPvolt Vwatt Wweight per volume w/vweight percent wt%World Health Organization WHOyard yd

Lampiran 5


Lampiran 3 99

Acta Math.Adv. Agron.Adv. Pharmacol. Chemother. Adv.Protein Chem.Adv. Quantum Electron.Aeronautic. Eng. Rev.Aerosp. Med.Agri. Eng. J.Ann. Intern. Med.Ann. Med.Ann. Phys.Annu. Rev. Immunol.Arch. Biochem. Biophys.Arch. Biol. Sci.Arch. Dermatol.Arch. Mitrobiol.Arch. NeurolArch. OphthalmolArch. PatholArch. SurgBiochem. J.Biochim. Biophys. Acta

SingkatanNama Jurnal

GH

Biol. PsycholBr. J. Stat. Psychol.Br. Med. J.Bull. Am. Phys. Soc.Cardiovasc. Res.Cardiovasc. Rev.Chem. Eng. ProgressChem. Eng. Sci.Clin. Endocrinol.Colloid Sci.Comm. Pure. Appl. Math.Commun. Soil Sci. Plant. Anal.Crif. Rev. Anal. Chem.Electr. Eng. Rev.Eng. GeolEng. Med.Eng. NewsEng. Sci.Environ. Pollution ManageEnviron. Qual. Saf.Enzyme Technol. Dig.Excerpta Med.

Lampiran 6


Lampiran 3100

Methods Exp. Phys.Methods Forensic Sci.Microbial Genet. Bull.Microwave. J.Miner. Sci. Eng.Monthly Labor Rev.Nat. Phys. Sci.Nad.Enviorn. J.Ophthalmic Surg.Opt. Laser Technol.Opt. SpectraOrg. Mass SpectromOrg. Photochem.Pollution Eng.Polymer Rev.Power Fuel Bull.Power Plant Eng.Power Plant. Technol.Proc. IEEEProc. Soc. Exp. Biol. Med.Soil Biol. Biochem.Soil Sci. Am. Proc.Solid. State Electron.Suff. Colloid Sci.Surg. Gynecol ObstetTrends Cell Biol.Water Resour. Res.Water Waste Treat

Exp. Celi Res.Exp. Med. Surg.Geophys. Abstr.Home Health Q.Med. Surg.Inorg. Chem.J. Am. Chem. Soc.J. Appl. Bacteriol.J. Appl. Phys.J. AWWAJ. Biol. Chem. J. Clin. Invent.J. Differential GeometryJ. Electrochem. Soc.J. EntomologyJ. Environ. HealthJ. Environ. QualJ. Exp. Med.J. Fluid. Mech.J. Hazardous MaterialsJ. Infec. Dis.J. Math. Mech.J. Metall.J. Natl. Cancer Inst.J. Soil Sci.J. Toxicol.JAMAMaterials Sci. Res.Matrix Tensor Q.Methods Biochem. Anal.

Lampiran 6


Rujukan 101

American Society of Indexers. 2006. “History of societies ofindexing part VII: 1992–95.” [Dalam Talian]. Diperolehdari http://www.aidanbell. com.html/hkbell/History7. htm.[20/12/2006].

Anderson, J. dan M. Poole. 1998. Assignment and ThesisWriting. Diterjemahkan oleh Marzita Puteh dan SadiahBaharom. Kuala Lumpur: Institut Terjemahan NegaraMalaysia. (Teks asal dalam bahasa Inggeris).

Boston, B. O. (ed.). 1986. Stet: Trick of the Trade for Writersand Editors. Alexandria: Editorial Expert.

Cleveland, D. B. dan A. D. Cleveland. 1996. Introduction toIndexing and Abstracting. Diterjemahkan oleh FuziahMohd Nazar dan Sohaimi Zakaria. Shah Alam:BIROTEKS Universiti Teknologi MARA. (Teks asal dalambahasa Inggeris).

Dewan Bahasa dan Pustaka. 1992. Panduan Mengatur HurufSimbol Teknikal. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa danPustaka.

RujukanG G

GAYAdanPANDUANbukupenyelidikan 07rujukan.pmd 6/9/12, 12:59 PM101

Rujukan102

Dewan Bahasa dan Pustaka. 2008. Garis PanduanPenyusunan dan Pengumpulan Hasil Penulisan. KualaLumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Dewan Bahasa dan Pustaka. 2008. Garis Panduan dari Tesiskepada Buku. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka[Dalam Talian]. Diperolehi: http://appw05.dbp.gov.my/dokumen/garis_panduan_tesis.pdf. [21 Februari 2012].

Eisenberg, A. 1992. Guide to Technical Editing: DiscussionDictionary & Exercises. Oxford: Oxford UniversityPress.

Dewan Bahasa dan Pustaka. 1995. Gaya Dewan. Edisi ke-3.Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Germano, W. 2005. From Dessertation to Book. Chicago: TheUnivesity of Chicago Press.

Gorman, M. 1998. Our Singular Strengths: Meditations forLibrarians. Chicago: American Library Association.

Horn, B. 2006. Editorial Project Management. Great Britain,London: Horn Editorial Books.

Johncocks, B. 2005. “The Myth of the Reusable Index.” Societyof Indexers. The Indexer, 24(4): 213–17.

Kallet, R. H. 2004. “How to Write the Methods Section of aResearch Paper.” Respiratory Care.

Kells, K. 2004. “How do I Index Three? Indexers Count theWays (Part I).” Key Words, 12(2): 54–57.

______. 2004. “How do I Index Three? Indexers Count the Ways(Part I).” Key Words, 12(4): 124–26.

Luey, B. 2010. Handbook for Academic Authors. Edisi ke-5.Cambridge: Cambridge University Press.

Molpus, A. R. (ed.). 1990. The Expert Editor: Tips, Advice,Insight, and Solution. Alexandria: Editorial Expert.

Ramjit Singh, Chan Yuen Fook, Gurnam Kaur Sidhu, danRanjit Kaur. 2010. Panduan Komprehensif PenulisanCadangan Penyelidikan. Shah Alam: Pusat PenerbitanUniversiti.


Rujukan 103

Radke, L. F. 1996. The Economical Guide to Self Publishing.AZ, USA: Five Star Publications.

Richard, D. B. 2004. “Anatomy of a Research Paper.”Respiratory Care. Oktober 2004, Vol. 49(10): 1222–1228.

Samarudin Rejab dan Nazri Abdullah. 1992. Panduan MenulisTesis. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Smith, P. 1995. Letter Perfect: A Guide to PracticalProofreading. Alexandria: Editorial Expert.

______. 1997. Mark My Word: Instruction and Practice inProofreading. Alexandria: Editorial Expert.

Stoughton, M. 1989. Substance and Style: Instruction andPractice in Copyediting. Alexandria: Editorial Expert.

Susan, C. O. 2004. “Let’s Get Usable.!” Society of Indexers.The Indexer, 22(2): 91–95.

The American Psychological Association (APA). 2001.Publication Manual. Washington: APA.

The Chicago Manual of Style. 1993. Edisi ke-14. Chicago:University of Chicago Press.

The Chicago Manual of Style. 2003. Edisi ke-15. Chicago:University of Chicago Press.

The New York Public Library Writers Guide to Style and Usage.1994. New York: A Stonesonc Press Book.

The University of Chicago Press. 1987. Chicago Guide toPreparing Electronic Manuscripts: For Authors andPublishers. Chicago: The University of Chicago Press.

Universiti Teknologi Malaysia. 2010. Gaya dan PanduanPenerbitan Book Chapters. Skudai: Penerbit UTM Press.

Universiti Teknologi Malaysia. 1995. Manual Dasar dan GarisPanduan Ensiklopedia Sains Teknologi. Skudai: PenerbitUTM Press.

Wright, J. C. 1998. “An. Overview of Indexing Methods.” A toZ: The Newsletter of STC’s Indexing SIG, 1(1): Januari1998.


Rujukan104


Indeks 105

AACS Style Guide, 28akta 301, 14

akta mesin cetak danpenerbitan, 14

AMA Manual of Style, 28AMA. Lih. American Medical

AssociationAmerican Chemical Society, 28American Medical Association, 28American Psychological

Association, 28APA. Lih. American Psychological

AssociationACS. Lih. American Chemical

Society

Bbab dalam buku, 1, 9-10, 12, 20bahagian akhiran, 12, 38

glosari, 39indeks, 40lampiran, 38-39rujukan lanjut, 40

Indeks

Nota Pengenalan: Huruf yang mengikuti petunjuk tempat yangcondong merujuk; j ialah jadual, r ialah rajah

rujukan/bibliografi, 40bahagian awalan, 11, 34

dedikasi, 11, 34hak cipta, 11, 34halaman epigraf, 11halaman penghargaan, 11, 35judul penuh, 11, 34judul separa, 11, 34kandungan, 11, 34kata pengantar, 11, 35pendahuluan, 11prakata, 11, 35senarai ilustasi, 11senarai jadual, 11senarai penyumbang, 11singkatan simbol, 11

bahagian teks, 11, 35bab, 11kesimpulan, 11pengenalan, 11, 35teks, 11

bahasa, 9bibliografi dan rujukan, 54-56blurb, 13, 41

G G

GAYAdanPANDUANbukupenyelidikan 08indeks.pmd 6/9/12, 1:00 PM105

Indeks106

book chapters. Lih. bab dalam bukubuku ilmiah, 9-10, 12, 18, 20-21Buku Penyelidikan, 1, 2, 9-10, 12,

18, 20bab dalam buku, 9-10, 12, 20bahagian akhiran, 12-13bahagian awalan, 11-12bahagian teks, 11-12blurb, 13buku ilmiah, 9-10, 12, 18, 20ciri khusus, 10ciri umum, 9definisi, 9jilid suntingan, 9-10judul, 12kerangka, 10-13laras bahasa, 9monograf, 9-10, 12, 18, 20rakan setara, 9

Ccarta alir proses penerbitan buku

penyelidikan, 5, 7CBE. Lih. Council of Biology

EditorsCouncil of Biology Editors, 28CRC. Lih. naskhah sedia kamera

Ddasar kewangan, 4dasar penerbitan buku

penyelidikan, 4dedikasi, 11, 34disertasi, 17-20

bahasa, 22kandungan karya, 22persoalan kajian, 22

Eedited volume. Lih. jilid suntinganeditor, 6entri, 74etika penulisan, 15

plagiat, 15

Ffolio, 30fon rajah, 47

Ggaris, 47Gaya dan Panduan Penerbitan

Buku Penyelidikan, 2gaya dan panduan penerbitan, 27glosari, 39

Hhak cipta, 11, 14, 34halaman bab, 31jhalaman epigraf, 11halaman penghargaan, 11, 35halaman teks, 30

Iilustrasi digital, 47ilustrasi, 47

fon rajah, 47garis, 47ilustrasi digital, 47kapsyen rajah, 48kombinasi hafton, 47

membina, 28indeks, 28, 40, 73-80

entri, 74rujuk silang, 75

rujukan silang; lihat, 75-78rujuk silang; lihat juga, 78-79

singkatan, 79-80tajuk, 75

International Standard BookNumber, 6

ISBN. Lih. International StandardBook Number

istilah teknikal dan singkatan,43

Jjadual, 46


Indeks 107

Jawatankuasa PenerbitanAkademik Universiti, 3, 3r, 4

jenis fon, 42jidar, 30

dalam, 30kaki, 30kepala, 30luar, 30

jilid suntingan, 9-10, 12judul penuh, 11, 34judul separa, 11, 34

KKAI. Lih. Petunjuk Amal Utamakandungan, 11, 34karya sains, 49

kedudukan tanda titik, 52kurungan, 53nombor dan operator, 53persamaan dan rumus, 50tanda elipsis, 52tanda titik, 52tanda topi, 53vektor, 53

kata pengantar, 11, 35Kementerian Pengajian Tinggi, 1Ketua Pegawai Penerbitan Kanan,

3Key Amal Index. Lih. Petunjuk

Amal Utamakombinasi hafton, 47

Llampiran, 39laporan penyelidikan, 17-20lebar teks, 30

Mmanuskrip, 73

penyerahan, 32-33mengubah tesis/disertasi, 23

membuang, 23memendekkan karya, 23mengubah persoalan kajian, 23

menyusun semula, 23penyuntingan, 23

MHRA Style Guide, 28MLA. Lih. Modern Language

AssociationModern Language Association, 28monograf, 9-10, 12, 18, 20

Nnaskhah atur huruf, 29naskhah galei, 6naskhak sedia kamera, 6New Hart’s Rule, 28nombor Arab, 32nombor dan angka, 44nombor halaman, 31j

PPanel Buku Penyelidikan

Universiti, 3, 3r, 4keahlian tetap, 3Pengerusi, 3

Panel Buku Universiti, 3, 3rPanel Jurnal Universiti, 3, 3rPDP. Lih. pengkatalogan dalam

penerbitanPegawai Penerbitan Kanan, 3pemilihan, 21pendahuluan, 11Penerbit UTM Press, 2, 3, 3r, 5-7,

29Pengarah, 3

pengkatalogan dalam penerbitan,6

Pengarah Penerbit UTM Press, 3pengatur huruf, 6penilai, 6-7penulis, 6, 32-33penunjuk rujukan, 70-73Penyelidikan Bersekutu, 2, 4, 4-5,

7, 32Petunjuk Amal Utama, 2plagiat, 15prakata, 11, 35


Indeks108

proses pengubahan, 24Pusat Penerbitan Penyelidikan, 2,

3, 3r, 5-7Panel Buku Penyelidikan

Universiti, 3pengerusi, 3pengarah, 3tanggungjawab, 5

RRA. Lih. Penyelidikan Bersekuturakan setara, 9Research University, 1RPC. Lih. Pusat Penerbitan

PenyelidikanRU. Lih. Universiti Penyelidikanrujuk silang, 75rujuk silang; lihat juga, 78-79rujukan bidang sains sosial, 69rujukan bidang sains, teknologi

dan perubatan, 59-63al-Quran, kamus, dan

ensiklopedia, 63bab dalam buku, 61buku, 60-61disertasi/tesis, 61jurnal, 60kertas kerja, 62paten, 62surat khabar, 62

rujukan lanjut, 40rujukan silang; lihat, 75-78rujukan sumber maklumat

elektronik, 63-69artikel jurnal, 67artikel majalah, 67buku dan laporan, 65CD-ROM, program komputer

dan fail data, 65filem dan pita video, 64kertas kerja, 68koleksi jurnal dan pangkalan

data, 66komunikasi, 69

laman sesawang, 68surat khabar, 67tesis dalam talian, 66

rujukan/bibliografi, 39

Ssalah laku akademik, 15senarai ilustasi, 11senarai jadual, 11senarai penyumbang, 11singkatan simbol, 11singkatan, 79-80sistem Harvard dan APA, 57-59sistem penulis-tahun, 59sistem rujukan, 54sistem Vancouver, 56-57

Ttajuk dan kandungan, 42tajuk turutan, 30-31tajuk, 75tesis, 17-20

abstrak, 19analisis, 19bahasa, 22data dan bahan, 19ilustrasi, peta, 19judul, 19kaedah kajian, 19kandungan karya, 22kesimpulan, 19lampiran, 19membuang, 23memendekkan karya, 23mengubah persoalan kajian, 23menyusun semula, 23pengakuan, 19pengenalan, 19penghargaan, 19penyuntingan, 23perbincangan, 19persoalan kajian, 22rujukan atau bibliografi, 19senarai jadual, 19


Indeks 109

senarai kandungan, 19senarai simbol, 19singkatan, tatanama, istilah,

kes perundangan, status, 19ulasan kepustakaan, 19

The Associated Press Stylebook, 28The Chicago of Manual Style, 28The Council of Science Editors, 28The Elements of Style, 28The Elements of Typographic Style,

ISO 690, 28

The MLA Style Manual, 28The New York Times Manual, 28The Oxford Guide to Style, 28The Publication Manual of the APATurabian-Chicago, 28

Uunit ukuran, 45Universiti Penyelidikan, 1University of Chicago Press, 28


prakata i - penerbit.utm.my · tak lupa kepada pengerusi panel buku universiti, prof. dr. mohammad...

Documents